Urszula Macioł-Kisiel
"Szkoła polska u progu
nadchodzącego wieku", oprac. P.
Kowolik, Kraków 1999 : [recenzja]
Nauczyciel i Szkoła 2 (9), 231-235
2000
Piotr K owolik (red.)
„Szkoła polska u progu nadchodzącego wieku”
(rec. Urszula Macioł-Kisiel)
W ydaw nictwo: O ficyna W ydawnicza „Im puls” , K raków 1999, ss. 320
R ealizow ana od 1 w rześnia 1999 roku reform a szkolnictw a polskiego m a na celu podniesienie poziom u edukacji społeczeństw a, dostosow anie w ym agań do rozw oju uczniów , propagow anie kształcenia średniego i w yższego, w yrów nyw a nie szans oraz zapew nienie przygotow ania przystającego do potrzeb rynku. W pro w adzona reorganizacja szkolnictwa zm ieniła istniejący cykl kształcenia ucznia, do pasow ując jeg o przebieg do okresów rozw ojow ych dziecka: I etap — kształcenie zintegrow ane obejm ujące klasy I-III; II etap — kształcenie blokow e w kl. IV -V I; III etap — gim nazjum .
W m yśl założeń program ow ych edukacja szkolna pow inna w sposób harm o nijny realizow ać zadania w zakresie przekazyw ania rzetelnej wiedzy, kształcenia u m ie ję tn o śc i i w y ch o w aw czeg o w sp o m ag an ia ro zw o ju o so b o w o ścio w eg o uczniów 1. To w łaśnie przem iany społeczno-gospodarcze, struktura zaw odow a oraz przem iany na rynku pracy stworzyły dzisiejszą sytuację. W niej ośw iata coraz czę ściej postrzegana je s t n ie ja k o służba, ale ja k o usługa św iadczona społeczeństw u, które je st zdeterm inow ane potrzebą podnoszenia poziom u sw ojego w ykształcenia.
Preferencją polityki edukacyjnej państw a w inna być ew aluacja pracy szkoły prow adzona poprzez: ocenę w yników , pozostaw ianie placów kom ośw iatow ym sw obody co do sposobu stosow anych program ów i m etod oraz trybu, w ja k i osią gają owe w yniki. Taki sposób ew aluacji nakłada na politykę edukacyjną określo ne zadania, m.in. poprzez sprecyzow anie oczekiw ań w zakresie um iejętności, j a kie szkoła pow inna kształtow ać2 oraz określenie kom petencji uw zględniających oczekiw ania w szystkich partnerów oświaty. D opiero po określeniu, ja k ie kom pe tencje m a tw orzyć szkoła, m ożna podjąć pracę nad sposobam i ich m ierzenia3.
1 Podstawa Programowa Kształcenia Ogólnego, M EN , W arszaw a 1999.
2 Edukacja w zmieniającym się społeczeństwie, W arszaw a 1996, s. 228.
232 Nauczyciel i Szkoła 2(9) 2 0 0 0 K siążka „Szkoła polska u progu nadchodzącego w ieku”, napisana pod redak cją Piotra K ow olika, stanow i syntetyczną prezentację, zam kniętą w 320 stronach swojej objętości, w spółczesnych sposobów ujm ow ania pedagogiki.
P ierw szą część tom u E dukacja w zreform ow anej szkole po d sta w o w ej tw orzą prace ułożone w trzech kolejnych rozdziałach. R ozdział pierw szy, zatytułow any W poszukiw aniu m odernizacji edukacji wczesnoszkolnej, zaw iera w ypow iedzi na stępujących autorów: E. Szkody, K. D uraj-N ow akow ej, E. Stuckiego, T. R obiń- skiego, S. Leszty, M. Jakow ickiej, M. W ojnow skiej, P. Gruby.
Edw ard Szkoda, w artykule pt. „Ew olucja założeń program ow o-organizacyj- nych edukacji w czesnoszkolnej w Polsce w latach 1932-1999", analizuje kilka wcześniej obow iązujących w Polsce koncepcji kształcenia w czesnoszkolnego, za czynając od reform y Jędrzejow iczow skiej z 11 m arca 1932 roku, a k ończąc na ustaw ie z 8 stycznia 1999 roku o w prow adzeniu reform y ustroju szkolnego.
K rystyna Duraj-Nowakowa, w pracy pt. „M etodologia i teoria edukacji w cze snoszkolnej w obliczu reform y je j system ów i program ów ”, koncentruje się na przeobrażeniach i założeniach metodologicznych oraz teoretycznych i rzeczow ych — gdzie w arsztat edukacji w czesnoszkolnej je s t specyficzny i ujm ow any w spo sób całościowy.
Edm und Stucki, w artykule pt. „Poszukiw anie program u edukacji w czesno szkolnej przyszłości” , zaprezentow ał program „Edukacja w czesnoszkolna” , któ ry pow stał w latach 1994/95 pod kierunkiem Autora, ze szczególnym zw róceniem uwagi na cele, treści nauczania, przew idyw ane osiągnięcia uczniów , uw agi o re alizacji program u oraz kontrolę i ocenę osiągnięć uczniów,
Tadeusz R obiński, w opracow aniu pt. „Sam orząd uczniow ski ja k o m etoda w ychow ania społecznego w klasach początkow ych” , przedstaw ił w ybrane zagad n ien ia w y ch o w an ia sp o łeczn eg o re a liz o w a n e g o w sk u te k d ziałań sam o rząd u uczniow skiego, posiłkując się w prezentacji teorią w ychow ania oraz w łasnym do św iadczeniem pedagogicznym .
Stanisław Leszto, w artykule pt. „K ierunki rozw oju pedagogiki opiekuńczo- w ychow aw czej na etapie kształcenia przedszkolnego i w czesnoszkolnego” , kon centruje się na w spółpracy rodziny i środow iska lokalnego w procesie w ychow a nia i kształcenia oraz podm iotow ym traktow aniu dziecka i nauczyciela.
M aria Jakow icka, w rozpraw ie pt. „Praw o ucznia do błędu ja k o podstaw a zm iany kształcenia” , nakreśliła teorię praw a ucznia do błędu i jej konsekw encje pedagogiczne, które stanow ią istotny problem w kreow aniu now ych rozw iązań edukacyjnych skierow anych na zm ianę jakościow ego funkcjonow ania szoły w o bec ucznia, tw orząc mu w arunki aktyw izacji, otw artości na św iat i sam ego siebie. M onika W ojnowska, w opracow aniu pt. „M atem atyczne sytuacje zadaniow e w edukacji w czesnoszkolnej”, zw raca uw agę na poruszony w tytule problem jako zasadniczy elem ent racjonalnie zorganizow anego procesu edukacji.
Piotr K ow olik — Szkoła polska u p rogu na dchod ząceg o wieku 233 Piotr Gruba, w artykule pt. „Wybrane zagadnienia budowy interfejsu użytkow nika edukacyjnych program ów kom puterow ych dla uczniów klas II - I I I ”, podkre śla, iż najistotniejszym uw arunkow aniem zastosow ania kom putera w procesie na uczania je s t dobrze skonstruow any program komputerowy.
Rozdział drugi, M iędzy teorią a praktyką (w św ietle badań), je s t prezentacją w ystąpień: M. i R. Radwiłow iczów , E. M isiom ej, M. W ęglińskiej, E. Lesiak-La- ski, S. Juszczyka i J. Koniora.
M aria i Ryszard Radwiłowiczowie, w swoim tekście pt. „Zjawisko progu m ię dzy klasą III a IV w obec w yzwań reform y” , z troską patrzą na skuteczne przygo towanie uczniów kl. III do bezkolizyjnej kontynuacji ich nauki w klasie IV, widząc ogrom ną rolę nauczycieli w stwarzaniu odpow iednich działań adaptacyjno-niw e- lujących.
E lżbieta M isiorna, w w ystąpieniu pt. „O cenianie dzieci w m łodszym w ieku szkolnym w zreform ow anej szkole”, ocenianie podnosi do rangi istotnego proble m u w spółczesnej szkoły.
M aria W ęglińska, w artykule pt. „W iedza m atek o em ocjonalnym stosunku swoich dzieci w m łodszym w ieku do szkoły (na przykładzie środow iska w iejskie go)” , zaprezentow ała opinie m atek o zam iłow aniu w łasnych dzieci do w ykonyw a nia podstaw ow ych czynności w zględem nauki, pracy dom ow ej, uczęszczania do szkoły oraz przyw iązania dzieci do wychowawcy.
E ugenia L esiak-L aska, w rozpraw ie pt. „C iche czytanie ze zrozum ieniem w klasach trzecich” , przedstaw ia rezultat badań określający stopień opanow ania umiejętności cichego czytania ze zrozumieniem uczniów klas miejskich i wiejskich oraz podkreśla w ażność w spółpracy nauczyciela z rodziną w tym zakresie.
Stanisław Juszczyk, w artykule pt. „Technologia inform acyjna w zreform ow a nej szkole podstaw ow ej” , dokonał charakterystyki poszczególnych form w ykorzy stania technologii inform acyjnej, tj.: zajęcia integracyjne, redagow anie kom pute rowej gazetki szkolnej, w spom aganie zarządzania szkołą, ukazując jej w pływ na aktyw ny i św iadom y rozwój ucznia.
Jan Konior, w szkicu pt. „Czym je st pojęcie m atem atyczne” , z perspektyw y nauczania i uczenia się prezentuje rozwój pojęć m atem atycznych u uczniów oraz charakteryzuje te pojęcia w znaczeniu logicznym i psychologicznym jak o pojęcia potoczne i naukow e.
W rozdziale trzecim pierwszego tomu Nauczyciel i uczeń w procesie edukacyjnym swój głos zaprezentowali: A. Smołalski, E. Rostańska, M. Kielar, H. Cudak, J. Łysek, B. Dudzińska, P. Morejko, P. Pindera, M. Kisiel, P. Kowolik oraz A. Horbowski.
Antoni Smołalski, w artykule pt. „Status społeczno-zawodowy nauczycielstwa w Polsce w mijającym tysiącleciu” , prezentuje w formie rysu historycznego pozy cję nauczyciela od drugiej połowy XVIII wieku, a w niej: byt materialny, tytuły na ukowe, zakres obowiązków, wymiar godzin lekcyjnych, urlopy, kary, emerytury itp.
234 N auczyciel i Szkoła 2(9) 2 0 0 0 Eugenia Rostańska, w opracowaniu pt. „Przygotowanie zaw odowe nauczycie li w kontekście potrzeb reform y polskiego system u edukacji” , opisuje zasadnicze zm iany program ow e i strukturalne system u ośw iatow ego.
M ałgorzata K ielar, w artykule pt. „N ow a szkoła — program w spierający re form ę system u ośw iaty” , charakteryzuje program „N ow a Szkoła” , system szkol nego oceniania, doskonalenie w ew nątrzszkolne oraz zarysow uje m odelow y prze bieg procesu w ew nątrzszkolnego doskonalenia nauczycieli.
Henryk Cudak, w opracowaniu pt. „Potrzeba zmian w kształceniu i doskonale niu n au czy cieli do reform y szk o ln ej” , zw raca u w ag ę na p o d staw o w e obaw y w skutecznym wprowadzaniu reformy w związku z obserwowanymi sytuacjami, tj.: brak przygotow ania systemu szkolnego, brak bazy, środków finansow ych (tw orze nie gim nazjów ) oraz niski poziom wiedzy, umiejętności i kom petencji nauczycieli. Jan Łysek, w pracy pt. „K om petencje autokreacyjne nauczycieli w zreform o wanej szkole podstaw ow ej” , w yróżniając dw a nurty (norm atyw ny i em piryczny), analizuje dorobek naukow y pedagogów, definiuje pojęcia kom petencji, kom peten cji autokreacyjnych, autokreacji, w tej ostatniej podkreślając fazę poznaw czo-oce- niajacą, konceptualizacyjną, realizacyjną i spraw dzająco-oceniającą.
B ogum iła D udzińska, w opracow aniu pt. „Procesy zm ian zachodzące w oso bow ości ucznia (oferty edukacyjne)” , charakteryzuje różne oblicza integracji (tre ściowe, m etodyczne, organizacyjne i społeczne) jako tw orzenie całości, czynione ze w zględu na wielostronny rozwój dziecka, zgodnie z jeg o potrzebam i, m ożliw o ściam i i dążeniam i.
P elag ia M orejko, w artykule pt. „K om petencje m atem atyczne u czn ia klas I- III szkoły podstaw ow ej” , om aw ia kom petencje ucznia w św ietle celów i zadań szkoły, zw racając uw agę na problem integracji odnoszącej się do procesu dydak tycznego.
P aw eł Pindera, w opracow aniu pt. „M iejsce środków m asow ego przekazu w systemie oświatowym”, zwraca uw agę na funkcje oraz szkodliwy w pływ zw łasz cza telew izji na dzieci.
M irosław K isiel, w opisie pt. „W ykorzystanie różnych form aktyw ności m u zycznej w pracy logopedy”, proponuje użycie w profilaktyce i terapii zaburzeń pięciu form aktywności muzycznej, tj. śpiewu, recytacji rytmicznej, ruchu z muzyką, gry na instrum entach muzycznych, tw órczości muzycznej oraz percepcji muzyki.
Piotr Kowolik, w pracy pt. „D yrektor szkoły istotnym ogniw em zreform ow a nej szkoły podstawow ej” , rozważa pojęcie „dyrektor szkoły” i „nadzór pedagogicz ny” w ujęciu pedagogicznym , praw niczym i teorii organizacji, ja k rów nież doko nuje klasyfikacji funkcji kierow niczych i stylów kierowania.
A dam H orbow ski, w rysie pt. „Portret nauczyciela szkoły przyszłości” , szki cuje w izerunek nauczyciela, opierając się na refleksjach w ielu tw órców m yśli pe- deutologicznej.
Piotr K ow olik — Szkoła polska u progu n a d chod ząceg o wieku 235 W drugiej części książki, pt. W p o szukiw aniu now ych rozwiązań edukacyj nych, redaktor K azim ierz M isiołek prezentuje Koncepcję wdrożenia reform y edu kacji w Pryw atnym Zespole Szkól P.U.H. „ D erra ta " Sp. z o. o. w M ysłow icach. Treścią tej części stało się zademonstrowanie programu wychowania szkoły, w tym jej głów nych założeń w ychow aw czych na w szystkich szczeblach nauczania, w e w nętrznego system u oceniania (zasad oceniania, zasad ustalania oceny zachow a nia uczniów ) oraz (ram ow ych) program ów nauczania.
Z uwagi na ważkość rozw ażań, propozycji i w niosków zaw artych w pracy ze społowej pod redakcją Piotra K ow olika, uw aża się, iż je s t ona pu b lik acją trafną i oczekiw aną przez studentów, nauczycieli i pracow ników akadem ickich w okre sie tak trudnym , jak im je s t w drażanie now ego system u reform y ośw iatow ej. Z opracow ania pow yższego pow inni w pierw szej kolejności skorzystać studenci przygotow ujący się do zaw odu nauczycielskiego w szkole podstaw ow ej. K siążka ta m oże być również przydatna nauczycielom podnoszącym swoje kw alifikacje za w odowe. O dbiorcam i prezentow anej publikacji w inni być nauczyciele praktycy, nauczyciele doradcy i konsultanci m etodyczni, ja k rów nież dyrektorzy szkół i pra cownicy administracji oświatowej różnych szczebli. Praca zespołowa: „Szkoła pol ska u progu nadchodzącego w ieku” pod redakcją Piotra K ow olika je s t tom em re cenzow anym przez: prof. zw. dr. hab. A ndrzeja R adziew icza-W innickiego i prof, dr. hab. Edwarda W ilczkowskiego.
