Main Dolomite and Upper Carboniferous. Lower Triassic rocks · from this region display a_ elassie hydrogeological and' geochemical. zonality defined by changes in cheritical ·co~p_ąsition of gases. These changes ar e marked from; margin s o f the sedimen-tary basin, that is, southet:n }part of _ the Fore-Sudetic Monocline, where gases are lrich in nitrogen and re-lalively poor .in-metbane imd . may be treated as nitrogen gases, . through zones · of nitrogen-methane and methane-nittogen g~ses ~o those of· .methane ga-ses in central parts of the:basin.,-The Dyinek - Beł chatów and Buków zones (Fig.' 1), · situated . in the area characterized by ~he :occurrence of methane--nitrogen gases, seem ,most interestihg . from the point of view of further; studies · and pri)specting for gas fields.
·PE310ME
B Hl-IJKHeM TpHace IOJKHOłf qacTl-1: nepticKoro 6ac-ceM:Ha Ha llOJlbCKOH HHJMeHHO.CTH. BCTpeąaiOTCH OT-HOCHTeJlbHO MHOrO"'HCJleH~ble npH3HaKH npHpo.D,HOrO raJa. rJiaBHbJM o6paJOM !!To ra3b( paCTBopeHHbie B
no,zpeMHbiX so,qax. KoJIJieKTOpcKHMI-i nopor.aMH HBJIH-IOTCH nJlaCTbl UCC'I-<IH.HKOB ynJIOT.HeHHble HenpOHH~ae MbiMH OCa.n,KaMl-1: p:3TCKOrO Rpyca, 06Hapy:W.eHO TaKJKe npl-I:CyTCTBJ.Ie naJieOCTPYKTyp· l-l c6pocOB, KOTOpbie f!EJ11!10TCH nyTHMH BepTHKaJlbHOH MHrpa~HH npHpo.D,-HOrO raJa J.~J aepxHero naJieOJon. B CBeTe reoxHMH-'IeCKHx. J.ICCJ!e,l(OBaHHH Bl)!,ll,HO, "!TO cepHRMW MaTepWH-CK11:X nopo.n, ,ZlJlfl ,HHJKHeTpHaCOBblX raJOB J/BJIRIOTCH: OCHOBHOH ,ll,OJIOMWT ·l\eXIlJTeHHa J! Kap6oHCK~te OTJIO-JKeHl)!H. B 0ca.n,Kax HWmHero TpHaca a· :'!TOM paM:oHe Ha6JIIO,llaeTCR KJiaCCH'IeCKaSI , rH.n,poreoJIOZ:H"'eCKaSI H reOXWMWieCKaH JOHaJlbHOCTb onpe.n,eJieHHaSI HJMeHe-HHHMl1 XHMii"'eCKOrO COCTa'E!a raJ(, B.·. '3TH UJMeHeHHR Ha•utHaiOTCSI y 6epera ce.n,HMeHTal\WOHHOro 6acceM:Ha, r.n,e raJbl CO.n,epJKa'r OTHOCWTeJibHO MaJie M,eTaHa H MHO-ro aJOTa, TaK 'łTO J.IX MOJKHO C'łMaTb aJOTHb!Ml-1: raJa-Ml-1, '!epe3 30Hbi co.n,epJKa11.1i1e a30THO-MeTaHOBbie raJbi, llOTOM MeTaHO-aJOTHbie, a HaKOIIe~ Jli:eoraHOBb)e B l\eH-TpaJibHOH .,IaCTH 6accenHa .. C~MblMH HHTępeCt~biMl-1: ,ll,JlSI Hccne.n,oBaHHH li nowcKOB iilecTOpoJK.n,eHHH raJa RBJISI-IOTCR paiłOHbi BeJIXaTOBa lł ByKOBa (<łJHr .. 1), HaXO,llH-Il.IJ.IeC.Ił E 30He pacnpocTpaHeHHR 'MeTaHO-a30THbiX raJO B.
RYSZARD WYRWICKI
Uniwersytet Warszawski
SKŁAD
MINERALNY I
WŁASNOSCICERAMICZNE
NEOGEŃSKICH IŁOWZE
ZŁO.ZA "SŁOWIANY"Złoże .,Słowiany" znajduje się na NE od Nawojo-wa Łużyckiego, a od W od Nowogrodźca w woj. je-leniogórski~. Znaczna w.iększosć wydobywanych tu-taj iłów j'est bardzo pódobna · do typowych iłów pstrych pó:.:.iomu jłó'\v płomienistych serii: poznańskiej. J. Jerzmal1ski i J. Milewicz (2) zaliczają to złoże -po1 nazwą .,Ołdrzychów" - do pliocenu. Należy jed-nak nadmi;mić, że iły ze złoża .,Słowiany" znajdują zastosowanie do produkcji bardziej wartościowych wyrobów niż iły pstre z głównych obszarów ich wy-stępowania. Wydobywane w ilości ok. 25 000 m• rocz-nie służą· do produkcji klinkieru· (m~.in.-w Ołdriycho wie), płytek okładzinowych i' kafli.
W celu ustalenia przyczyn zróżnicowania tych iłów, pobrano próbki 3 odmian iłów eksploatowa~ych w 1975 r. i poddano badaniom mineralogicznym i ce-ramicznym. Wyniki tych badań i płynące z nich wnioski są treścią niniejszego opracowal)ia.
ZARYS GEOLOGII ZLOZA
Obserwacje przeprowadzone na ścianie eksploata-cyjnej o kierunku S-N, długości ponad 200 m i wyso-kości· ok. 8 m wykazały, że w złożu występują trzy, różniące się makroskopowo, odmiany iłów, a miano .. wicie: pstre, jasnoszare, jasnoi;lrązowe. Iły pstre są osadem dominującym. Zajmują one 2/3 długości ścia ny, licząc od północnego krańca. Są one oliwkowo--fioletowo-ochrowo-wiśniowe, strukturalnie dość jed-nolite, jedynie intensywność . nieregularnych barw .. nych plam (głównie wiśniowych) maleje od N do S. W iłach tych występują soczewski (o dług .. 2--3 m i grub~ do 0,4 m) piasku drobno- i średnioziarnistego. Są to -piaski wypełniające :- jak można przypusz-czać . przez analogię z innymi odsłonięciami, np. w Gozdnicy - kręte, wąskie koryta, powstałe przy u-dziale. wód płynących. W części południowej iły
-pstre ·dość łagodnie chowają się pod iły jasnoszare. Iły jasnoszare tworzą warstwę grubości ok. 4 m. Iły te miejscami są ciemniejsze, miejscami
jaśniej-UKD 553.611'612.08:552.782) :549.08:666.35'714.14(438-14 Stawiany)
sze, lecz jedne i drugie wysychając - . bieleją. W i-łach tych obser·.•;uje się różnokierunkowe spękania, a wokół nich brązowo-rdzawe zabarwienia iłów. Iły
brązowe występują nad jasnoszarymi i zajmują po-łudniowy ró~ ściany eksploatacyjnej. Miąższość czę ci· dostępnej ·do obserwacji wynosi 6 m. Iły brązowe są silnie spękane, a wokół spęK:ań mają barwę rdza-wą .. W stropie obserwuje się soczewkę kwarcowego piask11 bardzo gruboziarnistego, ilastego, o miąższoś ci .0,4 m. Skośne ułożenie. granic między wymieniony-mi odwymieniony-mianawymieniony-mi iłów ma charakter sedymentacyjny, a nie tektonicz..1y. Prz.emawi_a za tym poziome .lub pra-wie poziome ułożenie soczewek piaszczystych.
Osady iliisle są przykryte cienką warstwą pias-ków kwarcow:rch · z 'różnokształtnymi blokami kwar-cytów, o więl!o:ości _do l m . .Krawędzie ich są zaokrąg lone, wygładzone; a powierzchnie jakby ·pokryte bły szczącą polewą. Miąższość . osadów ilastych złoża
"Słowiany'~ nie jest znana. Otwory wiercone do głę bokości . 20 m nie przebfły omawianej serii.
SKf,AD MINERALNY ILOW
Z wyników analiz: granulometrycznej i chert)icz-nej (tab. I), derywatograficzchert)icz-nej (ryc. l) oraz rentge-no,gr.aficznej (ryc. 2) można wnosić, że wszystkie trzy odmiany iłów należą do grupy iłów kaoljnitowych, a ró~nice między nimi uwidaczniają się
w
zawartości skiadników pobocznych. Głównymi składnikami są minerały ilaste, stl'lnowiące 55--600/o iłów, oraz de-trytyc~ny kwarc. Wsród ·minerałów ilastych zdecydo-wani.e przeważa kaolinit, który - na podstawie tem-peratury dehydroksylacji · (565-580°C) oraz asymetrii piku endotermiczriego z nią zwi'ązanego - można uz-nać za kaolinit D (3). Towarzyszy mu illit oraż mińe lał smektytowy, najprawdopodobniej szeregu beidel-litu z jedno- i dwuwartościowymi kationami na po-zyćjach wymiennych, za czym przemawiacharak-o
200 8JO OX>"Ca
0"/, 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15Ryc. 1. Derywatogramy próbek i!ów. a - brązowego, b - jasnoszarego, c- pstrego l Ich
frak-cji
<
2 11m.terystyczny próg od strony wyższych temperatur
związany z dehydratacją. Najmniej illitu zawiera ił
jasnoszary.
PolUldt.o istotnym, choć pobocznym, składnikiem
są tlenki żelaza. Najwięcej zawierają ich iły pstre,
przy cz)m jest to zarówno getyt, jak i hematyt,
nie-co mnieJ - ily brązowe, a najmniej - iły
jasnosza-re.
Iły ze złoża "Słowiany" zawierają więc zespół
mi-nerałów ilastych: kaolinit - illit - beidellit, który
jest - zdaniem S. Dyjora, A. Bogdy i T. Chodaka (l)
- charakterystyczny dla strefy brzeżnej basenu
sedy-mentacyjnego poziomu iłów płomienistych serii
poz-nańskiej.
WŁASNOSCI CHEMICZNE
Z porównania wielkości poszczególnych własności
fizycznych tworzywa ceramicznego wypalonego z
trzech odmian iłów (ryc. 3-5) oraz własności
tech-nologicznych iłów (tab. II) wynika że własności
ce-ramiczne iłów ze złoża "Słowiany" są takie same.
Różnice są drugorzędne i dotyczą barwy tworzywa
po wypaleniu, jego gęstości pozornej i nasiąkliwości
tworzywa maksymalnie spieczonego. Stanowią one
zatem jeden typ surowca ceramicznego o podobnym
przebiegu zmian własności tworzywa w miarę
wzro-stu temperalury jego wypalania.
Krzywe wypalania (ryc. 3-5) wskazują, że w
po-czątkowej :!azie wypalania, to jest w temp.
850---9500C takie własności, jak nasiąkliwość (Nz i N,),
438
o
600 b 800o•1.
2 3 4 i'
'1•
9 1Ó 11 12 13 14 15 IłFig. l. Derivatographs of cla11 samples. a - brown, ił - llght-grey, c - mottlet clays and the!r
fractlon below
<
2 11m.Tabela l
SKLAD GRANULOMETRYCZNY I CHEMICZNY ILOW
w 1/o wag.
Ił brązowy szary pstry'
Frak"je w pm: >60 8,6 5,6 10,5 10-60 28,8 28,2 32,3 5-10 4,6 8,5 4,6 2-5 11,1 8,0 5,3 <2 46,9 51,7 47,3 Si02 64,08 63,26 66,11 AJ.o, 21,22 24,17 19,08 TiO 1,17 1,16 1,19 Fe.o,• 4,41 2,05 4,98 Fe O 0,34 0,38 0,28 CaO 0,50 0,53 0,47 Mg O 0,65 0,20 0,38 Na10 O,o& 0,09 0,08 K. o 1,57 1,66 1,78 BOJ 0,02 0,02 0,02 Str. praż. 6,76 7,18 6,10 Suma 100,42 100,32 100,11
0"/o 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
o
200 /IX) 600 800ax>ec
16 c Tabela UWŁASNOSCI TECHNOLOGICZNE ILOW
Własności Ił
brązowy szary pstry
Skurczliwość wy-aychania w
%
11,6 11,0 6,1 Woda zarobowaw%
lł9,3 30,0 27,3 Wytrzymałoić na ściskanie po wy-suszeniu w 20°C w kG/cm2 27 22 24 Temperatura mak-symalnego spie-czenia w °C 1250 1260 1250 Zakres wypalania tworzywa: -: porowatego 860-1090 850-1100 860-1110 - apicezonego 1090-1250 1100-1260 1110-1260 - sp~cznionego >1250 >1250 >1250Interwał wypalania
· t~ł'orzywa: - porowatego 240 250 260 - spieczonego 160 150 140 - spęcznionego >50 >50 >50 Skurczlhvość całko-wita
w%
tworzywa: po-rowatego 11,6-11,6 6,1-11,2 6,1-11,1 spieczonego 11,6-14,0 11,2-13,0 11,1 12,2 - sp~znionego 14,0-11,8 13,0-11,5 12,2-11o
K
K
28
24
20
16
12
8
t.
28
Ryc. 2. Derywatogramy preparatów orientowanych frakcji
<
2 p.m ilu.a - brązowego, b - jasnoszarego, c - pstrego. Refleksy
podstawowe: K - kaoUnitu, I - Ulltu, S - smektytu,
G-getytu.
Fjg. 2. Derivatographs
of
oriented preparatesof
thecZay fraction below 2 p.m.
a - brown, b - llght-grey, c - mottled clay. Basic
reflexes: K - kaollnlte, I - Ullte, s - smectlte, G -geothlte.
skurczliwość całkowita (Se) i gęstość pozorna
(CobJ), prawie się nie zmieniają, zwiększa się tylko
wytrzymałość (Re). Od temp. 950°C rozpoczyna się
faza spiekania, co wyraża się szybkim wzrostem
war-tości Se, Re i CobJ, a maleniem nasiąkliwości N. i Ng.
Maksymalne spieczenie tworzywa, zaznaczające się
ekstremalnymi wartościami wszystkich parametrów
z wyjątkiem N., zachodzi w 1250°C. W temperaturze wyższej od 1250°C tworzywo zwiększa swą objętość
w stosunku do maksymalnie spieczonego, co pociąga
za sobą spadek wartości CobJ Se i Re. Nasiąkliwość N. jest tego samego rzędu, natomiast N, gwałtownie
ro~nie.
Z powyższego wynika, że z iłów złoża "Słowiany"
zależnit> od temperatury wypalania otrzymuje si~
tworzywo ceramiczne o różnych własnościach. Dla
o-gólnej oceny surowcowej .tworzywo to podzielono
a-nalogicznie jak w uprzednich badaniach iłów serii
po-znańskiej (4, 5) na trzy umowne rodzaje, a
miano-wicie: porowate, spieczone i spęcznione. Odczytane
·z wykresów wartości nasiąkliwości, wytrzymałości
oraz gęstości pozomej dla tworzywa porowatego i
spieczonego przedstawiono w tab. III. ·
Z wyników dotyczących tworzywa spieczonego
zwraca uwagę stosunkowo duża nasiąkliwość
mini-malna od 2,1 do 2,7°/o. Przyczyny tego należy upatry-wać w składzie ziarnowym, zwłaszcza w znacznej za-wartości piasku kwarcowego, od 5,6 do 10,50/o - po-dobnie jak to zaobserwowano w innych surowcach serii poznal1skiej ('5). Pęcznienie termiczne jest
bar-kGJcrrf 1000 3 .
2~
.
900 1000 1100 1200 a ... --·"'.;·-···~
-
·.
'
~~ ... •. ~ ... 900 1000 1100 1~00 c.,.
20 15 G/cm3 10 ~o 5\0
o
qo
1300 °C.,.
20 15 lO G/cm3 2,0 5 1,0o
QO 1300 °Cdzo sł~be, o czym świadczy stosunkowo mały spadek
gęstosci pozornej. Przypuszczać należy, że wzrost
ob-jętości tworzywa wypalonego
w
temperaturze wyższej od 1250°C jest spowodowany raczej tworzeniem
się ndwych faz ·krystalicznych (mulitu) niż rzeczywi-stym . p~cznieniem: piroplastycznej masy pod· wpły weui ·ciśnienia faz gazowych, jak to zaobserwowano u surowców beidellitowych.
WNIOSKI
Z analizy wyników obserwacji terenowych· i ba -dail laboratoryjnych oraz-rozważań porównawczych
można wysnu6 następujące wnioski:
· -Iły ze . złoża "Słowiany" - choć makroskopowo
łudząco podobne cto beidellitowych iłów poziomu iłów płomierlistych serii poznańskiej (w skrócie iłów pło
mienistych) z głównych obszarów występowania
-mają inny skład mineralny. Są to iły kaolinitowe.
Osadziły się one prawdopodobnie w· odrębnym
zaml
·
niętym
zbiorniku sedymentacyjnym typu·
Ś
ród:
górskiego zapadliska. Były one osadem kończącym
cykl jego wypełniania.
Ka?lin~towy charakter iłów ze złoża "Slowiany" spraw1a, ze ·są one surowcem o innych, w wielu przy-padkach korzystniejszych od iłów płomienistych wła
sr
.
o
ś
ciach ceramicznych
.Odznaczają się
onem~iejszą
plastycznością, ale równocześnie nie są wrażliwe na suszmie. Na podkreślenie zasługuje prawie dwukrot-nie wi-ększy (i50('C) interwał ich spiekania niż ana-logicznych iłów płomienistych (80°C).
1000 500
9bo
l 1000 l 1100 b.,.
15 10 ···--····--···-, '--... 51p
lo
1200 1300•c
qo
Ryc. 3. Krzy.we wypalania ilu.
a - brąiowego; b:·.:.... ja.snoszarego, c - pst;ego 1 - S e -skurczliwość całkowita w ~. 2 .;_ N2 - nasląkllwość wodą po
72 h moczenia, 3 - Ng - nasiąkllwość po 3; h gotowania w
'!b wag., ł - Re - wytrzymałość na ścislcanle w kG/cm• 1
5 · ·cobt. - gęstość, pozorna . w ~g/m•. Fig. 3. Curves of firing of clay.
a - brown, b - light-grey,· c - lllOtltled clay 1 - Sc
-total shrlnkage in 1/o, 2 - Jlz· - water absorptlon after 72 h bath, 3 , - Ng - water ·absorptlon after 3 h. bolllng, In welght lo, 4 --:-·.Re -,- strength to compresslon, In kG/cm•
and 5 .-'- Cobt. - volume welght In Mg/m• .
Tabela
m
WLASNOSCI FIZYCZNE TWORZYWA CERAMICZNEGO
Własności tworzywa. porowatego : nasiąkliwość metodą mocZ!} -nia
w
%
nasiąkliwość po gotowaniuw
%
wytrzymałość
na ściskanie w kG/cmz gęstość pozorna. w Mg/m3 spieczonego: nasiąkliwość metodą mocz e-nia w % nasiąkliwość po gotowaniu
w
%
wytrzymałość na . ściskanie w. kG/cmlgQ~tość pozorna.
w Mg/m3 spęcz;1ioncgo : · gęstość pozorna Mg/m3 brązowy 17,4-6,0 18,3-7,6 150- 520 1,75- 2,05 60-2,5 7,6-2,5 520-1135 2,0-2,20 2,20- 1,89 Ił biały 17,4-6,9 18,2-11;4 220-595 1,72- 1,99 6,0-2,1 6,4-2,3 595-1125 1,99- 2,15 2,15- 1,80· .pstry 17,0-6,0 17,6-8,4 180,--475 1,80- 2,04 6,0-2,7 8,4- 3,4 47.5-1080 2,04-2,31 2,31-1,94
LITERATURA
l. D y jor S.; B o g d a A., C h o d ak T. - Wstępne
badania składu· mineralnego iłów poznańskich.
Rocz. Pol. Tow. Geol., 1969; nr 4.
,., Jerzmański J., M i l e w i c z J. - Objaśnie
nia· do Przeglądowej mapy surowców skalnych
Polski. Ark. Zgorzelec. Wyd. Geol., 1969.
SUMMARY
'l'he Slowiany deposit is situated NE of Nawojów
Lużycki in the · J eleriia Góra voivodeship. l t mainly
comprises rnottled clays as well· as some ·amounts
of light-grey and light-brown clays infilling an
in-ferred small intermontane depression of unknown
depth. According to the borehole data, clays are· over
20 m thick.
· The results of granulometrie and cheroical (Table
l), X-ray (Fig. l) and X-ray-structural (Fig. 2) ana-lyses have shown that clays consist of 50-60°/o of clay minerais and some amounts of quartz, goethite
and hematite. Kaolihite is the mainminerał and
smecHte, illite, and illite-smectite mixed-layer phase occur in subordinate amounts. Mottled clays from Slowiany differ, therefore, 'from macroscopically
si-milar but beidellite in composition mottled Poznań
clays tpliocene).
Ceramie properties· o.f. the three clay varietes are
similar. Figure 3 shows dependence of physical pro-verties of ceramie material obtained by firing of
these clays on· temperature of .firing. Technological
properties of these clays are as follows: drying
shrinkag.e · - 6.0-6.5°/o, bound water - 27-301/o,
maximum temperature of kilning - 1250°C. Two
kinds of ceramie material may be obtained from
these clays: one, porous, with water absorption .
rang-ing from 6 to 17.50fo and strength to compression
from 150 to 595 kG/cmz, and tl ·T, kilned, with
water absorption from 2.5 to and strength
to compression from 520 to. 1121 nz. At presęnt,
these · clays are used for prodt.-.-.uu uf klinker and
klinker coating . plates.
3. S t o c h L. - Minerały ilaste. Wyd. Geol., 1974.
4. W Y r w i ck i R. - Osady ilaste serii .poznańskiej
jako surowce ceramiczne. Biul. Inst. Geol. 1974,
nr 280. ·
5. W Y r w i ck i R. - Skład mineralny a właściwo
ści surowcowe pstrych iłów poznańskich. Kwart.
Geol. l97S, 11r 3.
PE310ME
MecTopOJK,l.lemfe CJIOBHHbl pacnono:meHo Ha ceBepo,--BOCTOK OT MeCTHOCTM HaROlOB Jly:mln\KM B eneHeryp-CKOM BOeBO,l.lCTBe. B ero COCTaB BXO,ZVIT rJiaBHbiM
o6pa-30M necTpbre rJIHHbJ, a TaK:lKe CBeTJIO-cepble· ~
CBeTJIO--KOpłf'łHeBbiC rJIJUłbi. OHM BepoHTHO ·3allOJIHHIOT
He-·oonbwyro Bna,l.lHY Heonpe,nenemwjj rny6HHbi. Mo~
HOCTb 3TłfX rJilfH, Onpe,l.leJieHHaH CI{B81KHHaMiof1
paBHJi-eTCI! CBhiWe 20 M. Pe3yJihTaTbl rpaHyJIOMeTpH'łeCKOrO
11 XID!łf'leCKOrO aHaJIH30B (Ta6. 1), a TaKJKe
,l.lepMBaTO-rpa<t>wieCkOrO lof peHTreHOCTPYKTypHOrO aHal!I130B
(Ta6. 2) BhiKa3aJIH, 'łTO 3TH i'JIHHbl CO,l.lep:H{aT 50-500fo
rJIMHHCTbiX MHHepaJIOB, a TaKJKe KBapi.:(, reTHT lof.
reMa-THT. Ocł:OBHblM MHHepaJIOM HBJISieTCH 3,1.\eCb K80JIHHHT,
8 BTOpoCTenCHllblMJ<; - CMeKTłf~·, HJIJiłfT 11
CMewaHHO--naKeTHah cpa3a HJIJIHT-CMeKTH'l'. llecTpb!e i'JIHHbl 113
CJIOBHH OTJIWiaiOTCH OT :MaKpocKon~o~qecK~o~x noxo:mHx,
HO 6eił,l.lCJIJIHT0BbiX 003HaHbCKYIX necTpb!X rJIHH
(nJIHOI.:(eH).
Kepa:MH<ieCKHC CBOMCTBa BCCX. ~X T.lfnOD rJIMH
nO,l.l06Hb!e. 3aBHC.IfldOCTb <l:>H3W;eCKHX. CBOJ\iCTB
Kepa-MH'łeCKOrO :MaTepHaJia nOJiy'łeHHOrO H3 3THX rJIHH OT
Te:MnepaTypbi o6:mma n.pe,l.lCTaBJieHa Ha <t>m. 3.
Tex-HOJIOrH'leCKHe CBOiłCTBa rJIHH CJie,l.lYIO~He: B031\YWHaH
yca,l.lKa 6,0--6,51/o, BO,l.la 3aTBOpeHHH 27-30°/o,
Te:Mnepa-Typa :MaKCHMaJibHOrO cne'łeHHH 1250°C. 1.13 3TłfX rJIHH
noJiy'łaiOTCH ,l.lBa THna KepaMH'łecKoro MaTepHana:
nOpHCTb!M C HaMOKae:MOCTbiO 6-17,5°/o H
C'JflpoTHB-JieHHeM c:maTHIO 150-595 xr/cM2 H cneąeHHhi~
:Ma-TepHan C HaMOKae:MOCThiO 2,5--6°/o H COnpOTHBJieHHeM
c:manoo 520-1120 KIVc~o~z. B HacTomuee speMH
OnH-ChiBaHHbie rJIHRbl HCU'i'.::'h ~·goTCH ,l.\JIH npOH3BO,l.\CTBa
KJIHHKepa H KJIHHKepłi!JH~OBO•~łfliOBO'łHblX nJIUTOK.
WIESŁAW GABZDYL
Polltechnlka Sląska
UDZIAŁ
NAUK GEOLOGICZNYCH W
KSZTAŁCENIUINŻYNIERÓW
GÓRNIKÓW
Scisle związki nauk geologicznych z górnictwem
są tradycyjne i sięgają początków wydobywania i
wykorzystywania surowców mineralnych (1). Rozwój
techniki ·górniczej· jest powodem, że znaczenie nauk
geologicznych i ich związek z górnictwem ulega
ko-lej.iyril zmianoin. Związki te pozostają jednak stale
ścisłe, gdyż dla górnika przedmiotem i zarazem
śro-. dowiskiem pr::.cy są minerały i skały tworzące złoża,
a warunki geologiczne determinują możliwość
wydaj-nej
l'
bezpieczneJ pracy. Zagadnienia geologicznepo-\Vinny więc być uwzględniane w dostatecznym
sto-pniu w plamich i programach nauczania, według
któ-rych kształci się. -i dokształca inżynierów górników.
Na przest1:zeni ostatnich lat obserwujemy jednak
sy-stPmatyczne wypieranie nauk geologicznych z
pro-gramów kształcenia górników. Analizę tego problemu
pod~jmuje niniejszy artykuł.
UKD 548/549
+
55: [371.214:378.8:622(438)NAUKI GEOLOGICZNE W PROGRAMACH KSZT ALCENIA SREDNIEGO SZKOLNICTWA
OGOLNOKSZTALCĄCEGO I ZAWODOWEGO
GORNICZEGO
Na łamach "Przeglądu Geologicznego" (2, 6)
przed-stawiono sytuację w nauczaniu geologii w szkołach
ogólnokształcących, stwierdzając niezadowalający
stan i upośledzenie geologii w stosunku do
niektó-rych innych przedmiotów, np. biologii. Nauczanie ge-ologii, zwykle przez niegeologów, jako tylko fragmen-tów programu z geografii fizycznej, przy minimalnej
ilości godzin przeznaczonych na ten przedmiot,
po-woduje daleko idące następstwa. Sięgają one nie
tyl-ko sztyl-kolnictwa wyższego, ale również znajomości
pro-blematyki geologicznej w całym społeczeństwie.
Co-dzie:mym tego świadectwem mogą być błędne
