Henryk Bogacki
"Die Inspiration der Heiligen Schrift",
Johannes Beumer SJ,
Freiburg-Basel-Wien 1968 : [recenzja]
Collectanea Theologica 39/3, 187-188
R E C E N Z J E 1 8 7
tylko człow iek, który w to „w ierzy” czyli fakt ten przyjm uje. Z drugiej zaś strony tylko w tedy Bóg jest dostępny w Jezusie dla konkretnego czło wieka, jeżeli decyduje się on szukać w Nim zbawienia i życia, czyli uzyskać pewność dla swej egzystencji. Pew ność ta w ynika z przekonania o zbawczym udzielaniu się Boga ludzkości w Jezusie. M u s c h a l e k wyprowadza konse kwencje w ynikające z „egzystencjalnego” pojm owania aktu wiary.
Książka przedstawia w iele propozycji zm ierzających do rew izji i prze zwyciężenia dotychczasowego jednostronnie intelektualistycznego analizow a nia aktu w iary.
Ks. H enryk Bogacki SJ, Warszawa
JOHANNES BEUMER SJ, Die Inspiration der Heiligen Schrift, Freiburg- -Basel-W ien 1968, Herder, s. 81. Handbuch der Dogmengeschichte, wyd. M. S c h m a u s, A. G r i 11 m e i e r SJ, L. S c h e f f c z y k, t. I, f. 3b.
W dużych odstępach czasu ukazują się kolejne zeszyty składające się na podręcznik historii dogmatów. Historię rozum ienia w K ościele natchnienia biblijnego przedstaw ia J. B e u m e r, który wcześniej w ramach tego samego podręcznika opublikował historię zagadnienia Tradycji i. Autor w ośmiu zwięzłych rozdziałach ujm uje dzieje teologii natchnienia biblijnego: nauka Pisma św. (s. 1—8), nauka Ojców Kościoła (s. 9—31), scholastyka (s. 32—43), daw niejsze sobory łącznie z Soborem Trydenckim (s. 44—48), nowsza teo logia po połow ę w ieku X IX (s. 49—60), I Sobór W atykański (s. 61—64), teo logia czasów najhowszych (s. 65—74), II Sobór W atykański (s. 75—81).
W edług Pism a św. sam Bóg przem ówił do ludzi poprzez pisma. Stanowi to punkt w yjścia dla w yjaśnień w ystępujących w Tradycji i teologii K oś cioła. Opierając się na istniejących studiach szczegółowych B e u m e r przed stawia dobrze udokum entowane dzieje tych interpretacji. Przez długie w ieki trudno zauważyć rozwój teologii natchnienia, choć powszechnie przyjm uje się w K ościele istnienie natchnienia biblijnego i w olność Pism a św. od b łę dów. B e u m e r skrupulatnie rejestruje drobne przem iany zachodzące w ro zum ieniu natchnienia biblijnego. O ile dawniej uwaga teologów koncentro wała się głów nie na w yjaśnianiu istoty natchnienia, o tyle w ostatnich dzie siątkach lat absorbuje ją raczej sposób rozumienia praw dziwości Pism a św. (jedynie K. R a h n e r pokusił się o przedłożenie nowej teorii natchnienia biblijnego).
Pomimo że od II Soboru W atykańskiego nie można było oczekiw ać ca ł kiem nowego ujęcia natchnienia biblijnego i praw dziw ości Pism a św., jed nakże pod w pływ em w spółczesnej problem atyki zaznaczyło się trochę inne podejście do tych zagadnień niż w poprzednich dokumentach kościelnych. Przede w szystkim w porównaniu z Soborem Trydenckim ostatni sobór bliżej i dokładniej opisuje pow staw anie ksiąg Nowego Testamentu, akcentuje w e w nętrzny zw iązek Pism a św. z Tradycją, a zwłaszcza podporządkowanie nau czycielskiego urzędu Słow u Bożemu. Vaticanum II powstrzym uje się od opi syw ania w pływ u Bożego na um ysł, w olę i tzw. w ładze w ykonaw cze hagio grafa, jak rów nież nie w spom ina o teorii przyczynowości narzędnej stoso w anej dla w yjaśniania istoty natchnienia. Znana jest pow ściągliw ość soboru w określeniu praw dziw ości Pism a św. Zam iast posługiw ać się wyrażeniam i
i Por. J. B e u m e r SJ, Die mündliche Überlieferung als Glaubensquelle, Freiburg-B asel-W ien 1962, Handbuch der Dogmengeschichte t. I, f. 4. Ukazało się rów nież studium: J. B e u m e r SJ, Die katolische In spirationslehre z w i
schen Vatik anu m I und II. Kirchliche Dokum en te im Licht der theologi schen Diskussion, Stuttgart 1966.
1 8 8 R E C E N Z J E
papieskich encyklik biblijnych o w olności Pism a św. od w szelkiego błędu, sobór w ybrał ogólną formułę: „księgi biblijne w sposób pewny, w iernie i bez błędu uczą prawdy, jaka z w oli Bożej miała być przez Pisjno św. utrwalona dla naszego zbaw ienia,, (Dei V e rb u m , n. 11). W ten sposób II Sobór W aty kański nie tylko nie rozstrzygnął ostatecznie w szystkich problem ów teologii natchnienia, ale przez dyskusje i uchw ały w yłon ił nowe. Jednakże uchwały soboru wskazują teologii te problem y i kierunki poszukiw ania rozwiązań.
Broszura B e urn e r a podaje tylko szkicow y zarys historii teologii n at chnienia, a w ięc jeszcze nie spełnia postulatów domagających się w yczerpu jącego opracowania historycznodogm atycznego.
Ks. H enryk Bogacki SJ, Warszawa
JEAN STERN, Bible et Tradition chez N e w m a n . A u x origines de la théorie
du d éveloppem ent, Paris 1967, Aubier, s. 253.
N e w m a n interesuje się problem em rozwoju nauki chrześcijańskiej tak podczas swej drogi do katolicyzmu, jak potem, gdy już należy do Kościoła katolickiego. W ysiłki N e w m a n a , aby należycie zrozumieć i w yjaśnić ten rozwój są znam ienne dla trudności, jakie ten problem jeszcze dziś nasuwa.
D otychczasow e studia poświęcone stanowisku N e w m a n a wobec Pism a św. i Tradycji traktow ały to zagadnienie przede w szystkim od strony obiek tyw nych zw iązków m iędzy kierunkam i teologii anglikańskiej, z której w y rósł, a jego późniejszym i koncepcjami i próbami rozwiązania tej k w e s t ii1. S t e r n zajm uje się w prawdzie tym sam ym problemem, lecz analizuje go przede w szystkim od strony osobowości N e w m a n a . U siłuje dokładnie n a kreślić drogę przebytą przez N e w m a n a i ukazać związek m iędzy rozwojem jego poglądów a najgłębszym i osobistym i przeżyciam i i przekonaniami. Stąd S t e r n poświęca w ięcej uwagi pismom autobiograficznym N e w m a n a i jego listom , a w ięc enuncjacjom mniej doskonałym i w ykończonym niż p u blikacje, jednocześnie stanow iącym bogatsze i pełniejsze źródło, ukazujące stan duchowy N e w m a n a w poszczególnych odcinkach jego drogi. S t e r n rezygnuje z system atycznego przedstawienia syntezy ostatecznych poglądów N e w m a n a , natom iast ukazuje jego sposób dochodzenia do tych poglądów czyli duchowe itinerarium.
Kolejne rozw iązania przez N e w m a n a wzajem nego związku Pism a św. i Tradycji dokładnie odpowiadają kolejnym stadiom odkrywania przez niego i stopniowego zgłębiania m isterium Kościoła. R efleksja i praktyka życia k oś cielnego ukazuje N e w m a n o w i konieczność posłużenia się różnym i środ kami dla uzyskania pew ności w rozum ieniu słow a Bożego zawartego w P iś m ie św. S t e r n ukazuje na tym odcinku stopniowe etapy form owania ^ się poglądów N e w m a n a . Sześć pierwszych rozdziałów omawia poszczególne fazy ew olucji m yśli N e w m a n a w okresie anglikańskim , a dopiero ostatni (siódmy) przedstaw ia jego poglądy na Pism o św. i Tradycję z katolickiego okresu jego życia.
N aw et jako katolik N e w m a n podtrzym uje — choć z pew nym i w ah a niam i — twierdzenie z okresu anglikańskiego, że Pism o św. zawiera w szy st k ie artykuły w iary konieczne do zbawienia. Jednakże nie podziela protes tanckiego sposobu pojm owania „w ystarczalności” Pism a św., który wym aga dla uzasadnienia prawd w iary rygorystycznych dowodów
skrypturystycz-1 D otyczy to przede w szystkim podstaw owego studium: G. B i ę i p e r ,
Überlieferung und Offenbarung. Die Lehre von der Tradition nach John Henry New m an, Freiburg i. Br. 1961.
