M. RALSKA-JASIEWICZOWA, M. LATA£OWA, K. WASYLIKOWA, K. TOBOLSKI, E. MADEYS-KA, H.E. WRIGHT Jr & Ch. TURNER (ed.) — Late Glacial and Holocene history of vegetation in Poland based on the isopollen maps. W. Szafer Institu -te of Botany, Polish Academy Sciences, Kraków 2004, 444 str., 106 fig., 3 tab.
Ksiêga, któr¹ prezentujê czytelnikowi, to pozycja z dziedziny paleobotaniki i botaniki — dziedzin, wydawa³oby siê, odleg³ych od moich zainteresowañ. Zdecydowa³em siê siêgn¹æ po ni¹ nie tyle zainteresowany jej treœci¹, ile form¹ przedstawienia omawianych zagadnieñ. W ksiêdze przedstawiono póŸnoglacjaln¹ i holoceñsk¹ historiê wegetacji w Polsce w formie kartograficznej. Dzie³o to jest syntez¹ paleofitogeografii i paleoekologii, a tak¿e pierwszym szczegó³owym opisem zmian bioró¿norodnoœci drzewiastej flory obszaru Polski. Ca³a jego treœæ jest w zasadzie tylko opisem pre-zentowanych map rozprzestrzenienia poszczególnych gatunków drzew i krzewów w póŸnym glacjale i holocenie. Nie ma w nim z³o¿onych diagramów py³kowych, które s¹ czytelne tylko dla specjalistów, zamieszczono za to czytelne mapy, na których za pomoc¹ izolinii przedstawiono wystêpowanie poszczególnych gatunków. To ciekawe mapy, których nie spotyka siê czêsto.
Ksiêga dedykowana jest pamiêci wybitnego botanika, profe-sora W³adys³awa Szafera, który jako pierwszy zastosowa³ pre-zentowan¹ w niej metodê kartograficzn¹. Jej autorami jest 27 wybitnych botaników i palinologów z piêtnastu oœrodków nauko-wych, a nad redakcj¹ ca³oœci dzie³a wspó³pracowa³o z M. Ral-sk¹-Jasiewiczow¹ jeszcze 6 naukowców. Nic w tym dziwnego. Jest to potê¿ne dzie³o, w którym zosta³a zgromadzona ogromna czêœæ wiedzy o najm³odszym etapie rozwoju roœlinnoœci na zie-miach Polski od ok. 14 000 lat.
Po krótkim wstêpie znajduje siê czêœæ, w której zosta³o scha-rakteryzowane wspó³czesne œrodowisko naturalne Polski. W
nastêp-nej czêœci zamieszczono równie¿ krótkie rozdzia³y poœwiêcone historii kartografii danych palinologicznych, metodom wykorzy-stywanym do konstrukcji map izopoli oraz wyznaczaniu czaso-wych horyzontów, bêd¹cych odniesieniem do map. Izopole to rzadko stosowany w kartografii i wybitnie specjalistyczny rodzaj izolinii. Metodê map izopoli w interpretacji rozprzestrzenienia roœlin zastosowa³ po raz pierwszy profesor W³adys³aw Szafer w 1935 roku. W 2005 roku obchodzimy zatem 70-lecie stosowania tej metody. Izopole, czyli izolinie py³kowe, s¹ to linie ³¹cz¹ce na mapie punkty o tych samych wartoœciach py³ków okreœlonego gatunku roœlin w spektrach py³kowych. Mapy izopoli odzwier-ciedlaj¹ statystyczne rozprzestrzenienie okreœlonego gatunku roœliny na jakimœ obszarze.
Dziewiêædziesi¹t procent objêtoœci dzie³a stanowi¹ dwie czêœci poœwiêcone historii rozprzestrzeniania siê ró¿nych gatunków drzew i krzewów oraz traw na obszarze Polski w póŸnym glacjale i holo-cenie. Podstawowym elementem tych czêœci dzie³a s¹ mapy izo-poli, z których mo¿na wnioskowaæ, jak zmienia³a siê populacja okreœlonych gatunków na ró¿nych obszarach Polski w ci¹gu ostat-nich 14 000 lat. Mapy prezentuj¹ rozprzestrzenienie gatunków co 500 lat.
Kilkudziesiêciostronicowa czêœæ koñcz¹ca dzie³o, bêd¹ca jego podsumowaniem, charakteryzuje g³ówne paleoekologiczne zdarzenia w póŸnym glacjale i holocenie na obszarze Polski.
Imponuj¹cy jest równie¿ spis literatury, zajmuj¹cy niemal 20 stron drobnego druku, który dowodzi ogromnej pracy, jak¹ wykonali autorzy, pisz¹c to imponuj¹ce dzie³o.
W ksiêdze zaprezentowane s¹ fakty, a z faktami trudno dys-kutowaæ. Nale¿y zatem potraktowaæ dzie³o jako monografiê historii flory obszaru Polski, przedstawion¹ w sposób jasny i przystêpny dla ka¿dego, kto kiedykolwiek mia³ do czynienia z mapami izolinii. Dzie³o bêdzie zapewne ozdob¹ ka¿dej biblioteki przyrodniczej.
W³odzimierz Mizerski
Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski*
Œwiat. Na konferencji grupy
badaw-czej ds. energii Cambridge Energy Rese-arch Associates dyrektor londyñskiej filii
Gazpromu — Gazprom Marketing & Trading Ltd — J. Hattenberger
przedsta-wi³ plany rosyjskiego koncernu w zakre-sie eksportu skroplonego gazu ziemnego i budowy sieci terminali odbiorczych, ze szczególnym uwzglêdnieniem Ameryki Pó³nocnej. Pocz¹tkiem tej ekspansji by³a dostawa skroplo-nego gazu ziemskroplo-nego z Algierii (w ramach wymiany z Gaz
de France za gaz sieciowy) do terminalu Cove Point w
USA w ub. roku. Hattenberger podkreœli³, ¿e Gazprom chce realizowaæ swoje zamierzenia we wspó³pracy z czo³owymi producentami i dostawcami gazu skroplonego. Najbardziej zaawansowanym projektem jest porozumienie z grup¹
Shella. Podpisano ju¿ list intencyjny w sprawie wymiany
udzia³ów (transakcja typu swap) Gazpromu w koncesji na eksploatacjê z³o¿a Zapoliarnoje w zachodniej Syberii za udzia³y Shella w projekcie Sachalin II. Gaz z Sachalinu
by³by przeznaczony na rynek amerykañski. Drugi projekt dotyczy skraplania gazu ziemnego ze z³o¿a giganta Sztok-manowskoje na Morzu Barentsa we wspó³pracy ze
Stat-oilem i Norsk Hydro. Lokalizacja z³o¿a sprawia, ¿e
trans-port ruroci¹gowy do Europy nie ma uzasadnienia ekono-micznego. Trzecia wa¿na inwestycja to zak³ady skraplania gazu w pobli¿u St. Petersburga, o zdolnoœci produkcyjnej 3–5 mln t rocznie. Z tego Ÿród³a by³aby zaopatrywana W. Brytania oraz USA i Kanada.
Polska. Zmiany w prawie energetycznym,
wprowa-dzone 4 marca 2005 r., przewidywa³y demonopolizacjê rynku dostaw gazu ziemnego. Od 1 paŸdziernika 2005 r. przedsiêbiorstwa mog¹ kupowaæ gaz nie tylko od PGNiG S.A., natomiast odbiorcy indywidualni bêd¹ czekaæ na tê mo¿liwoœæ do 1 lipca 2007 r. W marcu bie¿¹cego roku poja-wi³ siê pierwszy, niezale¿ny dostawca. Jest nim wêgierska firma EMFESZ (Elsõ Magyar Földgáz és
Energiakereske-delmi és Szolgátató Kft.), która na rynku polskim dzia³a za
poœrednictwem swojej filii EMFESZ Polska. EMFESZ
Pol-ska podpisa³a ju¿ pierwszy kontrakt z Zak³adami
Azotowy-mi w Pu³awach. Umowa opiewa na dostawê 150 mln m3 gazu w tym roku i obowi¹zuje do 2008 r. Gaz bêdzie
prze-477
