Patenta, publikanda, dokumenta, it.d. porozbiorowe

.' ■ • /

PATENTA,

PUBLIK

ANDA.

DOKUMENTA,

I T . D.

P O R O Z B I O R O W E .

W POZNANIU.

&

, i

PATENT

wegen

der Besitznahme des an Preussen zuruakfallenden Theiles

des H erzogthum es W arschau.

Wir Friedrich Wilhelm, von Gottes Gnaden Konig von Preussen etc. etc.

Vermoge der mit den am Congresse zn Wien theilneh- menden Machten geschlossenen Uebereinkunft, sind mehrere Unserer frueheren polnischen Besitzungen zu Unseren Staa- ten zurueckgekehrt. Diese Besitzungen bestehen in dem zum Herzogthume Warschau gekommenen Theile der Preussischen Erwerbungen vom Jahre 1772, der Stadt Thorn mit einem fuer dieselbe neu bestimmten Gebiete; in dem jetzigen De- partement Posen, mit Ausnahme eines Theils des Powitzschen und des Peyserschen Kreises; und in dem bis an den Fluss Prosną belegenen Theile des Kalischer Departements, mit Ausschlus der Stadt und des Kreises dieses Namens.

Von drnsen Landschaften kehrt der Culinsche und Mi- chelausche Kreis in den Grenzen von 1772, ferner, die Stadt Thorn, nebst ihrem neu bestimmten Gebiete, zu Unserer Provinz We.->tpreussen zurueck, zu welcher auch, wegen des Strom-Baues, das linkę Weichsel-dJfer, jedoch bios mit den unmittelbar an den Strom grenzenden, oder in dessen Nie- derungen befindlichen Ortschaften gelegt wird.

Dagegen vereinigen Wir die uebrigen Landschaften, welchen wir von Westpreussen den jetzigen Cronschen

2

und den Caminschen Kreis ais ehemalige Theile des Netzdistrikts hinzufuegen, zu einer besonderen Proviuz, und werden dieselbe unter dem Namen des Grossherzogthums Posen besitzen; nehmen aucb den Titel eines Grossherzogs von Posen in Unseren Koeniglichen Titel, und das Wappen der Prowinz in das Wappen Unseres Koenigreiches auf.

Indem Wir Uuserem General Lieutenant von Thuemen den Befehl gegeben haben, den an Uns zurueckgefallenen Theil Unserer frueheren polnischen Provinzen mit Unseren Truppen zu besetzen haben Wir ihm zugleich aufgetragen, denselben in Gemeinschaft mit Unserem zum Ober-Praesi- denten des Grossherzogthums Posen ernannten wirkliehen Geheimen Rathe von Zerboni di Sposetti foermlich in Besitz zu nehmen.

Da die Zeitumstaende es nicht gęstatten, dass Wir die Erbhuldigung persoenlich empfangen, so haben Wir zur An- nahme derselben den zu Unserem Statthater im Grossherzog- thume Posen ernannten Herrn Fuersten Anton Radziwiłł Liebdeu ausersehen, und ihn bevollmaechtiget, in Unserm Namen die deshalb noetbigen Verfuegungen zu treffen.

Des zu Urkund haben Wir dieses Patent eigenhaendig yollzogen, und mit Beidrueckung Uuseres Koeniglichen In- siegels bekraeftigen lassen.

Geschehen zu Wien, den I5ten Mai 1815. ( L . S .)

Friedri'li Wilhelm.

PATENT

względem

z a j ę c i a w posiadanie wroconey do

P r u s

c z ę ś c i

Xięztwa Warszawskiego.

My Fryderyk Wilhelm z Bożej łaski Król Pruski etc. etc.

Mocą ugody zawartey z Mocarstwami do kongressu Wie­ deńskiego wchodzącemi, wróciły się naszem państwom niektó­ re z dawniey do nas należących polskich posiadłości. Te składaią się, z części pruskiego w 1772 udziału, która do xięztwa Warszawskiego przypadła; z miasta Torunia i okręgu który nowo dlań przeznaczono; z dzisiey.-zego departamentu Poznańskiego, z wyłączeniem cząstek Powidzkiego i Pyzdr- skiego powiatów; na koniec, z części Kaliskiego departamen­ tu, aż pod Prosnę prócz miasta i powiatu tegoż imienia.

Z tych krajin Chełmiński i Michałowski powiat w gra­ nicach roku 1772, tudzież miasto Toruń z oznaczonym nowo jego okręgiem, wracaią się do prowincyi Naszey ŁPruss Za­ chodnich, do któróy także (dla utrzymywania rzóki) przyłącza się lewy brzeg Wisły, ale tylko z dziedzinami bezpośrednio nad rzeką lub w ióy nizinach leżącemi.

*) Z-aną jest wprawdzie „ Odezwa da mićszkańców W. Ks. Poznański'go“ rozpowszechniona przez pisma i kalendarze na­ szym nakładem wyszłe, nie tak przecież jest przecież znany do­ kument wydany pod nazwą ,,Patentu okupacyjueg > “ Przytacza- my go ze współczesnego, a już tak rzadkiego orygindu, nie zmie­ niając w nim nic, zapowiadając nowy szereg dokumentów dość ważnych dla dzisiejszych posłów i dziennikarzy.

4

Resztę zaś owych krain, do których od Pruss Zachodnich dzisieysze powiaty Wałecki i Kamiński (iako dawnieysze części okręgu Noteckiego) dodaiąsię, ieduoczemy w osobną pro- wincyą; i tę posiadać będziempod nazwiskiem W ielkiego Xię- ztwa Poznańskiego. Przybieramy także tytuł Wielkiego Xiążęcia Poznańskiego do Naszego królewskiego tytułu, i włączamy herb prowiucyi w herb Naszego królestwa.

Daiąc rozkaz Naszemu Generałowi-Porucznikowi de Thuemen obsadzenia woyskami naszemi wróconą Nam część dawniey do nas należących polskich prowincyy, poleciliśmy oraz Jemu, aby one spoinie z Naszym, na naczelnego Pre­ zydenta Wielkiego Xięztwa Poznańskiego wyznaczonym, aktu­ alnym Taynym Radcą de Zerboni di Sposetti w formalne obiął w posiadanie.

Gdy ninieysze okoliczności niedozwalaią Nam osobiście odebrać Homagium, przeto na takowy koniec ubraliśmy mia­ nowanego Namiestnikiem Naszym w W ielkiemXięztwie Paznań- skiemXiążęcia Jegomości Antoniego Radziwiłła i daliśmy onemu pełnomocnictwo, by w imieniu Naszćm potrzebne w tśj mieize uczynił rozporządzenia.

W dowód tego utwierdziliśmy Patent ninieyszy własnym podpisem Naszym i kazaliśmy Naszą królewską wycisnąć

pieczęć.

Dan w Wiedniu dnia 15. Maia 1815. (L - S .)

Fryderyk Wilhelm

PATENT,

iak

w K r ó l e w s k i c h P r u s k ic h Kraiy.i h

ztey y ztamtey Strony Wisły y Notecy, względem

T O B A K I

g p r a w o w ać s i ę n a l e ż y .

FRYDERYK, z Bożey Łaski, Król Pruski, Marggrabia Brandenburski; Świętego Państwa Rzymskiego Arcy-Podkomo- rzy y Elektor; Absolutny yNaywyższy Xiąże Szląska; Absolu­ tny Xią.że Oranii, Neuschatelu y Walengii, jako tóż Hrabstwa Glacu, Geldryi, Magdeburka, Kliwii, Juliacyi, Montium, Szte- tyna, Pomeranii, Kaszubów y Wandalów, Meklenburga y Krosny Xiąże; Burgrabia Norynberski; Xiąże Halberstatu, Mindy, Kamina, Wandalii, Szweryna, Raceburka, Fryzyi Wschodnićy y Murzyi; Hrabia na Hohenzollern, Rupinie, Marcbyi, Rawensberku, Hobenszteynie, Teklenburku, Szwery- nie, Lindze, Burze y Leerdamie; Pan na Rawenszteynie, Ziem Rosztoka. Sztargardu, Lauenburka, Bytowa, Arlay y Bredy, &c. &c. &c.

Kiedyśmy w Kraiach Naszych dotąd rzeczą użyteczną znaleźli pewną część Nakładów, do wydolania Wydatków Status potrzebujących się, na konsumcyą Tobaki do palenia y wąchania zażywającey się, tak dalece nałożyć, że takowa iuż tkwi w cenach przedażnych, a tak nieznacznym kontry- buowana bywa sposobem, ku któremu końcowi generalną Tabaki Administracyą, w Naywyższćy Władzy ustanowiliśmy,

od którćj rozporządzenia, rzeczy, tak co do fabrykowania wszelkićy palącćy się y proszkowćy Tobaki, iako też co do przedawania oney, tudzież co do skupowania y przyjmowania Liścia Tobacznego w kraiu zrodzonego, iedynie dependuią; Więc tedy w Naywyższćy Woli za dobrą uznaliśmy, y w Pruskich Prowincyach, z tćy y z tamtćy Strony rzćk Wisły y Notecy leżących, podobne dać poczynić Dyspozycye.

A przetoż, w mocy tego Pisma, oznaymuiemy one y podaiemy każdemu tym Patentem do wiadomości, w sposób następuiący:

Art. I.

Zakazuiemy wszystkim y każdemu, wszelkiego Stanu y Godności będącemu, ażeby Tobaki żadnego gatunku, jakikol­ wiek tylko być może, nie fabrykowali y fabrykować nie da­ wali, ani tóż Liścia Tobacznego, czy to cudzoziemskiego, czyli tćż w Naszych Kraiach urosłego, nie kupowali, pod karą konfiskowania samey Tobaki y Winą pieniężną, po Dziesięć Talerów kurrant za każdy Funt płacić się maiącą.

Art. 2.

Jakoż Nikt, pod takowąż karą, ważyć się nie ma przc- dawać Liścia Tobacznego, bądź w swoim bądź w cudzym kra­ ju urosłego, komu innemu, iak t' lko generalney Administra-

cyi, alboli tćż tym, którzy do skupowania one go Paszporta­ mi są uprzywileiowani; a iako niechcemy dopuszczać tego, ażeby Liście Kraiowe ITantarzowi lub Ziemianinowi do szcze­ pienia gwałtem było narzucane, tak tćż Cenę tyin kształtem regulować każemy, że Ziemianin przytym ostać się może.

Art. 3.

A iako Nasza generalna Tobaczna Administracya o to się starać będzie, ażeby tak w Miastach iako też y po innych miejscach Kraiu, dostarczająca Liczba Tobacznych Pystrybutarzów, do przedania Tobaki, pozwolenie maiących, ustanowiona była, którzy pod wielką Karą clrożćy nad Cenę postanowioną przędą* ae iey nie maią; tak z przeciwka wszy­ stkim innym, którzy takowych Koncessyi nie otrzymali, pod Karą Trzydziestu Talerów kurrant za każdy Funt y konfi­

7

skowaniem Tobaki, zakazuiemy, ażeby żadney fabrykowaney do palenia y proszkowey Tobaki, a nawet y tey, którą Nasza generalna Tabaki Administracya sztemplować dała, nieprze- dawali.

Art. 4.

Ten, którybyby się ważył fabrykowaną Tobakę, czy to do palenia, czyli tćż do wąchania kupować, od kogokolwiek, do przedawania oney Koncessyi nie mającego, przy Konfisko­ waniu samśy Tobaki, Dziesięcią Talerów kurrant za każdy Funt, skarany ma być; leżeliby zaś Przedawaiący był Żoł­ nierzem, tedy ten co od niego kupuie, oprócz Konliskacyi Tobaki, Winie Trzydziestu Talerów kurrant za każdy Funt podpadać będzie.

Art. 5.

Wszystkim Naszym Sługom Woyskowym y Żołnierzom, bez wyięcia zakazuiemy, ażeby, pod ową karą, którą im uzna Prawo Woienne za Roskazem Naszym, żadnego gatunku To­ baki nikomu nie sprzedawali.

Art. 6.

Generalna Tobaczna Administracya każe wszystkę To­ bakę w Rollach będącą, tudzież Tobakę Proszkową, która w Puszkach olowiannych lub blaszanych papiśrem obwinionych y zawiązanych przedawa się, Lakiem pieczętować, która Pie­ częć wyraża w sobie Pruskiego Orła z Napisem wokoło:

Koenigliche Preussisc/ie Gener.-Tobacks Ailminutration, to jest: Królewska ( ruska Generalna Tobaki Administracya; Pakiety zaś y Listy, w których kraiana Tobaka do Palenia przeda- wana bywa, opatrzone są Sztemplem generalney Tobacznćy Administracyi, iakoż kawałki Tobaki w Rollach będącey, sko­ ro tyle ważą więcśy niż Ćwierć Funta, Sztemplem Distribu- tarza opatrzone być muszą. Ci tedy, u których Tobaka bez pomienionego pieczętowania lub Sztemplowania znaleziona będzie, karą Koufiskacyi y Dziesięcią Talerów kurrant za każdy Funt, skarani być maią.

s

Podróżnym, czy to Cudzoziemskim, czyli tćż Kraiowym Obywatelom, gdy się zwłaszcza pośiednieysi dłużóy niż Ośm dni za granicą bawić będą, nie więcey, iak tylko Czwierć Funta Tobaki cudzey z sobą przywieść pozwolono ma być, pod karą w Artykule 6tym naznaczoną. Gdy zaś Cudzozie ■ mieć oney nie zamilczy, ale na granicy lub w Mieście po- bliższym, gdzie go examinować będą, onę opowie, tedy kara takowa u p ada; to zaś, co więcćy nad to Tobaki mićć będzie przy sobie, z kraju wysłano, lub tćż za zapłaceniem iednego Talara kurrant za Funt, sztemplowano być musi.

Art. 8.

Pozwalamy też y to w Naywyższćy Łasce, że ci Oby­ watele, którzy do Tobaki z postronnych Fabryk pochodzą- cćy są przyzwyczaieni, takową Tobakę mogą sobie dać przy­ wozić; należy im jednak pierwśy, niżeli Tobaka wnidzie w granicę, postarać się o Paszport do tego u Generalnćy To- bacznćy Administracyi, y takową Tobakę, po odważeniu oney w Królewskim Magazynie, dać sztemplować, zapłaciwszy za to od Funta po iednym Talerze kurrant.

Art. 9.

Wszyscy ci, którzy Tobakę maią w Zapasie do własney swoiey Konsumcyi, powinni są ią opowiedzieć w czasie dni Ośmiu po publikacyi tego Patentu, a po zapłaceniu za każdy Funt iednego Talera kurrant, dać onę pieczętować lub sztem­ plować; iakoż u pobliższego Miasta Magistratu dowiadywać się trzeba, gdzie się o to daley odzywać maią. Jeżeliby zaś kto wyznaczonego Talera Sztemplowego za Fuut płacić nie chciał, tedy powinien będzie z Generalną Tobaki Administra- cyą względem ustąpienia Tabaki zgodzić się, alboli też ią wysłać za granicę.

Ktoby zaś to zaniedbał, lub tćż w Mieszkaniu swoim o to z pilnością badać się nie dał, ieżeli stara iaka pono iuż popsuta Tobaka gdziekolwiek w zapomnieniu zaległa; ten samemu sobie winę przypisywać w tym musi kiedy po kró­ tkim lub długim czasie Tobaka niesztemplowana y

Diepieczę-towana u niego znalezione, a on za to karze częściey pomie- nioney podpadać, alboli tćż przynaymnićy o to oskarżony będzie.

Art. ! 0.

Ci którzy dotąd Tobakę fabrykowali, lub tćż fabryko­ waną Tobakę, tudzież Liście Tobaczne, do przedania mieli, powinni będą Zapasy swoie Tobacznym Officyantom, opyt o to czyniącym, lub tćż w niedostatku tego opytu, Magistrato­ wi mieysca wraz opowiedzićć, a ieżeliby o ustąpienie Tobaki na Rachunek Generalnćy Tobaczney Administracyi zgodzić się nie mogli, tedy im wolno będzie wysłać ią za granicę, aż póty zaś, pod Pieczęcią Administracyi Tobacznćy zosta- waiąc, Paszportem Exportacyinym, który darmo dawany bę­ dzie, przeprowadzona być musi.

Art. 11.

Wszelka Tobaka, iakiegokolwiek byłaby gatunku y do­ broci, tudzież wszelkie Materyały, iako to Ołów, Papier, Naczynia, na Rachunek Naszey Generalney Tobacznćy Admi­ nistracyi do kraiu wchodzące, lub z kraiu wychodzące, lub tćż w samym kraiu z iednego mieysca do drugiego posyłają­ ce się, od wszelkich Podatków, iakiegobykoDiek te były Imienia, Wodą y Lombun wolne będą, y bez naymnieyszćy trudności przepuszczane bydź maią.

Art. 12.

Względem Trcmsito cudzoziemskie}’ Tobaki chcemy, ażeby się wtym podług kontentów Edyktu pod Datą 20go Lutego 1768. w Naszych Kraiach z tćy okoliczności wyszłe- go, y Deklaracyi onego od Daty 28go Lutego 1769, wszędy sprawowano.

Na koniec przykazuiemy Łaskawie, tak Naszym Gene­ rałom y wszystkim Kommendruiącym Oficerom, iako tćż Kollegiom Kraiów Naszych Magistratom, Ekonomicznym Urzędnikom y wszelkim Zwierzcbnościom Sądowym y Sądom,

10

tudzież Naszemu Urzędnikowi Fiskalnemu, tym Pismem y w mocy oni go, ażeby przytomny Patenr, do nayposłuszniey- szey każdego Obserwancyi, obwieścili, y ku temu Końcowi Drukiem y iawnym onego wywieszeniem, do wiadomości ka­ żdego przywiedli, y onego się trzymali, tudzież postanów o nym Tobacznym Wizytatorom potrzebną dawali Assystencyą. Oryginalnie pod Naszym Naywyższym Własnoręcznym Podpisem y przyciśnioną Królewską Pieczęcią. Stało się y

dało w Berlinie, duia lig o Września 1772

F R Y D E R Y K . vou der H orst

Obwieszczający

P A T E N T

estanowitrra duchownych y świeckich sądów,

w dotąd od

K o ro n y Polskiey p o sia d ły c h trzymanych a teraz od

lego KMci Nayiaśnieyszego Króla Pruskiego w possesyą, wziętych kraiach

Prusiecli y Pomeranii,

iako też

Dotąd do Wielkiey Polski rachowanych powiatach po tey stronie Notecy.

W Berlinie, dnia 28go Września 1772.

(Orzeł pruski).

M y, FRYDERYCE, z Bożey Łaski Król Pruski, Marggraf Brandenburski, Świętego Państwa Rzymskiego Arcy-Pod- komorzy y Elektor, Absolutny y Nay wy ższy Ślązka Xiążę, ab­ solutny Xiążę Oranii Keuschatalu y Walengii, iako też Hra­ bstwa Glackiego, Geldryi, Magdeburgu, Kliwii, Juliaci, Mon- tium, Szczecina, Pomeranii, Kaszubów. Wandalów, Meklen- burgu y Krośny. Xispę Burgraf Noremberski, Xiążę Halber- stadu, Mindy, Kamina, Wandalii, Szweryna Raceburgu, Ost- Fryzyi y Murzyi, Hrabia Hohenzollerii, Rupina, Marki, Ra- wensburgu, Hohensteyna, Teklenburga, Szwerina, Lingi, Bury y Leerdam u; Pan Rawenszteyna, Rostoka, Star gardu, Lawep burga Bytowa, Arlay y Bredy etc. etc.

12

Wiadomo czyniemy y każdemu do wiadomości podaie- my, iż My, przełożywszy Światu całemu publicznym Drukiem Nasze Prawo przed Oczy, dotychczas Nam y Przodkom Na­ szym bezprawnie zatrzymane, y od Kor.my Polskiey posiadłe Kraie, Prussy, y Pomeranią y dotychczas do Wielkiey Pol­ ski rachowane Powiaty po tey Stronie Notecy nazwane.

1. Warmią.

2. Marienburgski Powiat.

3. Ziemię Chełmińską, czyli Powiat Chełmiński wraz z Powiatem Michelawskiin, wyiowszy Miasto Toruń y Territorium Jego.

4. Nazwaną Pomerellią wraz ze wszystkiemi po tey Stronie Notecy leżącemi Należytościami, wyiowszy atoli Gdańsk Miasto z iego Territorium.

Jako Nasze prawne dziedzictwo czyli własność w Possessyą wyiowszy, oraz y Nam, iako prawdziwemu Panu ich Na} wyż­ szemu, powinną dziedziczną kraiową przysięgę wszyscy oby­ watele wysokiego y niższego, świeckiego y Duchownego b ta­ nu tych Prowincyy y powiatów wykonali; poczytuiemy to za Kaszą zwłoki najmniejszey niecierpiącą Naywyższego Panowa­ nia powinność starać się o to, ażei y rawo y Sprawiedliwość w tym kraiu każdemu bez względu Osoby działy się y ucze­ stnikami stali się niepodejrzaney y krótkiey prawa czułości, którey zażywaią pod Naszym Sceptrum y i rotekcyą wszy­ stkie zostające Narody, y Poddani y cieszą się.

My więc y dla tego Nasamprzód nie możemy Dobro tych Naszych teraźnie} szych Poddanych w Naszą Naywyższą Oycowską Protekcyą przyiętych Światu wiadomemu, y od Polskich dzieiów pisarzów, nawet w publicznych wrydrukowa- nych Pismach okryślonemu lumultuarskiemu, y wszelkiemu y porządnemu nieuiętemu Prawu Sprzeciwiaiącemu się Proce­ derowi, y mocy dotychczasowych sądów, iakożkolwiek nazwa­ nych y nazywaiących się Ziemskich bądź to Sądów, czyli Ju- diciorum Terrestrium, Grodzkich Sądów Judiciorum Castren- sium, Palatinalium et Vice-Palatinalium, Judiciorum Quaeru- larum, Judiciorum Starościńskich Capitanealium, Zamkowych, Biskupskich, albo Kapitularnych Sądów, y inszych tym podo­ bnych powierzyć; Lecz owszem tym y mocą tego Pisma

13

wszystkie te Sądy, y ich dotychczas zażywaną Jurysdykcyą, y Zwierzchność, bez excepcyi y Różnicy Spraw bądź do ogól­ nych Nay wyższych Maiestatycznych, bądź też Prywatnych tyczących się Praw, w tych wyrzeczonych Naszemu Berłu od tąd podległych Prowiucyach, y Djstryktach zupełnie znosiemy. Z tychże Samych przyczyn nie możemy żadney dalszey Pro- wokacyi, albo wywołania, bądź to do Specyalnych Seymowych Sądów, albo Seymów Partykularnych, do Seymu generalnego, albo Naywyższego Kraiowego Sądu, albo lóż za granicę do Piotrkowskiego Trybunału, do Sądów Assessoryalnych, do Sądu Relacyjnego, albo do Dworu Królów Polskich, że do­ tychczas bywały, dopuścić i pozwolić.

Powtóre nie możemy także równie tych Naszych teraz pod Naszym Berłem zostających Poddanymi Życie, Honor, Wolność, Bezpieczeństwo, y Własność albo proprietatem Bo- norum w tym niebezpieczeństwie zostawić, w którym Niepe- wno-ć y niedostateczność po te czasy wprowadzonych, y w używaniu będących Praw, y Sądów ułożenie onych codziennie zostawiało y zostawiło. Y chcemy, żeby od Datum Publiaa- cyi tego Naszego obwies/.czaiącego Patentu Notyfikacyynego wszystkie podzisiejsze Prawa y Rozporządzenia w rzeczach y Sprawach sądowych czyli to samych Praw tyczące się czyli Sposobu Sądowego. Ułożenia o i tychczas czyli od te­ raz we wszystkich mających się wszczynać Interesach, y Prawnych potrzebach żadney dalszey mocy, y ważności nie miały, lecz owszem iako tym Pismem dzieie się Zniesione y uchylone b dź maią.

Z drugiey Struny Potrzecie, mianowicie maiąc wzgląd y Uwagę, iż większa Część tych Naszych teraz odzyskanych Prowiuc>y y Powiatów iuż przed tym z Naszym iuż posia­ dłym Królewstwie Pruskim iednakowe Prawa y Ułożenie , miała, poruszeni i pobudzeni iesteśmy tym, y mocą tego No- tyfiuacyynego Pisma Prawa, y Justycyi Ordynacyą owego Naszego Królewstwa y w tym teraz iuż znowu inkorporowa- nym onemu Kraiu, y wniesioney do niego Części tym pismem w następujący Sposób wprowadzić, y pod następuiących uło­ żeniem przepisać Ku szczególnemu Modelowi, Po Czwarte we Wszystkich naszych Państw Kraiach iest właściwa Formie

14

Fundamentalnego Ułożenia Naszego Panowania: że całe Spra­ wowanie całego Państwa Intrat y Dochodów y Prowadzenie, y dozór całego Kraiu Policei, albo Włoiarstwa quo ad Sta- tum Oecunomicum & interesse publicum to iest do rzeczy wewnętrznych Ekonomicznych, y publicznych tudzież należą­ cych Interessów w pogotowiu y zatym w Szczególności Po­ datki, Kontrybucye, Licenty, y Cła, y Akcyzy, Administracya Ekonomiy Gospodarskich, y Królewskych Puszcz także L a­ sów, y Łowow, wszystkie Poczt, Monet y Mennic, Gór Kru­ szcowych, Soli, Tabaki y Tytuniu, Sztęplov/ane0o Papieru, y Kart nakłady.

Dozór i baczność na wszystkie Żywności, Rzemiosła, Przywileiowe onych liczby, Cechi, Manufaktury, Fabryki, Com- mercium, Handel wodny y lądowy, y iego różnych Sposobów własności, Assekuracye, Kompanie czyli towarzystwa, Etabli- e manty czyli założenia Koloniy, Drogi y Mosty, czyszczenie Kanałów albo Rowów, Sprowadzenie Wód, Żeglugi w Kana­ łach, na Rzekach y na Morzu, gotowości przeciwko pożarom y Ogniowi, Ulice y Bruki, Rynki, Krenice lub Studnie La- ternie, Porządki, mięsne y Cńlebowe taxy, miary, Łokcie y Wagi, wszystkie Królewskich Miast, y Ekonomiy albo Komor Intraty, tudzież Warzenie Piwa i palenie Gorzałki, tudzież ściągaiące się Ułożenie względem Woyskowych, iako to Marsz Gospody albo Kwatery, Lenung czyli Serwis-Prowiant, Maga- yn, Powozy y Zaprzągi szczególnie Naszym Prowentowym y Kameralnym Kollegiom, y podług różnicy rzeczy y ku temu destynowauym swoie osobliwsze nazwiska maiącym Prowento­ wym y Kameralnym Powiatom albo wydziałom y Przełożo­ nym powierzone są, a w pogotowiu tymże samym Kollegiom y w tych teraz Naszemu Panowaniu Najwyższemu podległych Prowimyach w tenże sam Sposób iako w Kardynalnym Pra­ wie de dato Igo Czerwca 1749. Z Naszym dotąd zdawna posiadłym Królewstwie Pruskim postanowiono, powierzone y poruczone zostaią.

Przeciwnie po Piąte ku uważaniu wszystkich inszych Duchownych y Świeckich Interesów lub Potrzeb, które w rzeczonym Naszym Królewstwie Pruskim Regirung nazwane­ mu naywyższemu Kollegium, Trybunałowi, Nadwornemu Są­

15

dowi Hofgierychtowi zwanemu tak in Civilibus, iako in Cri- minalibus, Pupillare Kollegium, Konsystorzowi do własnego Sprawowania, y respectivam Directionem odtąd zawisłych piorum Corporum, y Niższych Siudów w Królewcu zlecone są w tey do Naszego Posłuszeństwa znowu przyprowadzoney Prowincyi Naywyżśzy Nadworny y Kraiowy Sąd w Marien- werder czyli Kwidzyniu założyliśmy, y onemu iako wszystkie Interessa czyli Sprawy wszystkich wyż, wymieniomch Kolle- giów, do kogokolwiek bądź dotąd należały, włożone, tak tćż równą Powagę, moc y Władzy nadaiemy y użyczamy, tak dalece, iż ów sam tylko szczególnie immediate od Nas, y Ministei yum naszego, y Jego różnych Powiatów Departe- man ów nazwanych, y Naywyższych Kollegium tuteyszych Berlińskich dependować, y Rozkazy brać iub przyymować obowiązany iest.

Po szóste więc ten Nasz Naywyżśzy Nadworny Kraio­ wy Sąd Maricnwerderski czyli Kwidziński Majestatycznych względem Interessów Regirung Sądów, y quo ad publica, w pogotowiu też w wszystkich Naszych Absolutnych Monarchi- czuych Królewskich Interessach, y Prawach tak Świeckich iako y Duchownych względem wszystkich Religiy tyczących się rzeczy wszystko to czynić ma y starać się, co tak po­ dług wyżey przyprowadzonego Fundamentalnego Prawa de dato Igo Czerwca 1749. Regirungom y Naywyższym Kraio­ wy m Sądowym Kollegiom w K rajach Naszych, iako też y szczególnie Regirungowi w Naszym Królewstwie Pruskim zlecone są dotąd, należą n iprzykład Korrespondencye z Są­ siadami, granice Państwa, Naywyżśzy dozór y Inspekcya na wolność Sumienia każdemu w swoiey Religii niezturbowaną, y Religii Exercitium podług swoich Nauk Fundamentalnych, tudzież na kler ogólnie, a osobliwie żeby żadna Papieska Bulla ani Biskupskie rozporządzenia bez Naszego iako Nay- wyższego Pana Kraiu, i tego dla przestrzegania Naszych Królewskich Kraiowych Maiestatycznych, Prerogatyw y i raw wysadzonego Nay wyższego Nadwornego y Frowiucyalnego Są­ du poprzedzaiącey wiadomości, y Przyzwolenia publikowane nie były.

Prowin-16

cyalny Sąd względem Duchownych rzeczy, oprócz Naszych Maiestatycznych Kraiowych Prerogatyw Praw, a owemu w przeszłym wyższym ^Punkcie zdanych Spraw y Iuteressów tam przyprowadzonych, y insze tćż osobliwe drugie w Na­ szych Kraiach alias właściwe ku temu wyznaczonym Konsy- storyom nakazane Interessa ma sprawować.

Acz zaś w Katolickiej Religii zostającym, ich osobliwą dotąd mianą Sądową Jurysdykcyą ieszcze umyśliliśmy daley dopuścić miłościwie, w ten iednak tylko Sposób, że szczegól­ nie tylko in causis vere Ecclesiasticis cognoscere mogą, od in­ szych zaś Spraw Cywilnych chociażby Duchowney Osoby ty­ kały się, gdy nawet super Jurę Patronatus & decimi kwestya będzie, niemniey wykonania Kryminalney Jurysdykcyi wstrzy­ mać się maią. Tedy przeciwnie wszystkie Konsystorialne Sprawy y rzeczy, tak względem w Ewangelickiey Lukrskiey, iako względem w Ewangelickiey Reformirtskićj Religiach zo- staiących w Okolicy tych Naszych nowo w Possessyą wzię­ tych Kraiach y Powiatach, Nasz Naywyższy Dworski y Kra iowy Sąd uspokaiać y sądzić będzie, któremu My ku temu końcowi ieszcze osobliwie Świeckich y Duchownych Konsy- storialnych Assessorów przyłączemy. Sprawy Małżeńskie między obydwiema Katolickiey Religii Osobami zdaieuiy Du chownym Katolickim Sądom.

Jak tylko zaś by też iedua z Stron, albo obydwie w Processie Małżeństwa Protestańskiey albo inszey iak Kato- lickiey Religii są, takowe wszystkie małżeńskie Sprawy na­ leżą, iako też Zaślubin czyli Zrękowin Skargi ogólnie bez względu na Religią do Świeckich Sądów, y też nie inaczey do rozeznania Naszego Naywyższego Nadwornego y Prowin- cyalnego Sądu, iak tylko ile Strony immędiate in Civilibus pod tymże samym, iako ich Forum, zostaią.

Po Ósme. Ten Nasz Naywyższy Nadworny y Prowin- cyalny Sąd ma na Sobie, wszystkie Obowiązki, Naywyższego Kraiowego Sądowego Kollegium względem Sądowey Admini- stracyi, y iey części w szczególności.

a) Cywilnej Sądowey Jurysdykcyi. b) Krymimalney Sądowey Jurysdykcyi. c) Opiekuństw.

17

Te obligacye dzielą, się po Dziewiąte względem tych wszystkich Obiektów znowu:

1) na naywyższą Inspekcyą, y Dyrekcyą Sądowey Ad- ministracyi wszystkich Sądów w Kraiu,

2) na Sądową Iurysdykcyą od samego tego Naywyższe- go Kraiowego immediate Sądu maiącą bydź wykonywana czyli Administrowaną. Co zaś po Dzies ąte tey wszystkiej- Jurisdykcyi Sądowey tycze się, która na potym w przyszłe, y pod Naywyższym Dozorem y Dyrekcyą Naszego Naywyż- szego Nadwornego y Kraiowego Sądu, ■ <1 innych Sądów sprawowana bydź ma; tedy maią do tego Prawo podług wyższego w pierwszym odcięciu o 1 Nas uczynionego wszy­ stkich inszych dotychczasowych Sądów zniesienia, y tym Na szym Patent m w ich exercitio potwierdza ny:

1) Ci szlachta y Possessorowie Szlacheckich Dóbr y in­ szych, którzy nazwaną Patrimonyalną Sądową Jurysdykcyą w tych Swoich dobiach własnych, nad onych Mieszkańcami z Prawa ku temu ważnego dotąd in exercitio czyli używaniu mieli.

2) Te Magistraty w Miastach, które także z ważnego ku temu Prawa w Possessyi używania Jurysdykcyi zuayiiuią.

Ponieważ zaś nieodmienną Kardynalną max;. mą Nasze­ go Panowania Ułożenia we wszystkich Naszych Państwach jest to, iż Sądy przez żadne insze iak tylko przez rozumie- iących Prawo, y po uczynionych o tym próbach ku temu zdolnych znalezionych Osobach zażyte sprawowane bydź nie powinny: Więc każ ly z Szlachty, y inszych Swoją Sadową Jurysdykcyą pod Karą teyże Stracenia, przez examinowa- nego ku temu zdolnego znalezi mego do Sprawiedliwości obi- wiąz mego Sędziego czyli Justycyariusza sprawować kazać musi. W miastach zaś Sądowa Admini trący a pewnym do tego z Magistratu wyznacz nym Sądowym Burmistrzom, Są. dowym Assessorom, Syndykom, Sekretarzom i Sądowym Pi­ sarzom zdana bydź musi, którzy ich Sposobności do tych U- rzędów przez mające się stać próby u Naszego Nar wyż zego Nadwornego y Kraiowego Sądu, pokazać to, a gdy to stanie się ocl Nas potwierdzonemi, y do Sądowego Sprawowania osobliwie obowiązanemi bydź muszą. 'Azglgdem innych wszy-

18

stkich, ani Patrirnonialney Ojczystej to jest Jurysdykcyi szla­ checkich y inszych Dóbr na tych ich Dobrach, ani Jurysdyk­ cyi Magistratów w Miastach niepodległych Osób Rzeczy, y Dóbr nad takiemi wykonanie Sądowey Zwierzchności My so­ bie zatrzymujemy, tak iako w Naszym Królewstwie Pruskim, y w tey też teraz ku temu windykowaney części Jego do­ stateczną Liczbę osobliwych Naywyższemu Nadwornemu Kra- iowemu Sądowi subordynowanych Sądów w Krotce ustanowić y ufundować, które Osobistą y realną Jurysdykcyą w przy­ szłe w tey mierze, zamiast dobrych czasowych, wyżej w pier­ wszym odcięciu zniesionych Sądów sprawować będą: Tym czasem zaś, Nasz Naywyższy y Kraiowy Sąd wszystkie te Prawne Interessa do Swego rozeznawania pociągać będzie y podług iakowości onych albo przez Komisarzow, albo in­ szym sposobem instruować y rozsądzać.

Na te wszystkie tym Patentem tak teraz ufundowane czyli potwierdzone, iako wprzyszle od Nas ieszcze w tym Kraiu maiące bydź naznaczone Sądy, Nasz Najwyższy Na­ dworny y Prowincyalny Sąd czułe oko mieć musi, albo po wanien, ażeby od onych rzetelna Sprawiedliwość bez Wzglę­

du na Osoby każdemu działa się.

Kto będzie miał przeciwko onym użalać się, może y powinien remedia Juris na przeciwko tego Naszego Najwyż­ szego Nadwornego y Kraiowego Sądu szukać. Ow iest obo­ wiązany y ma moc uciążliwościom radzić, roskazy w tey mierze wydać, y Przepisy podać, które bez sprzeciwienia się y pod uniknieniem inaczey nieuchilnych Kar owszem w ra­ zie trwającego ojiierania się, y nieposłuszeństwa Straty Sa- mey Jurysdykcyi, wykonywane y zachowywane bydź muszą.

Granice, w których te Naywyższemu Nadwornemu y Kraiowemu Sądowi podlegle Sądy przy wykonywaniu Cywil- ney Sądowey Jurysdykcyi względem Osób zachowywać się muszą, determinują się Same przez się; przez Regułę że in Actionibus realibus forum rei fitae zawsze jest competens, niech będzie Pan albo Possessor iakowykolwiek chce Kwali- tatyw y; azaś in actionibus Personalibus, od Stanu y godno­ ści zależy, azatym pod Patrymonialną albo dziedziczną, y Magistratów Jurysdykcyami, Sądową władzą niezostaie, który

19

podług Urodzenia, Stanu, y Godności tym przywiązane Fo­ rum Privilegiatum ma; Mianowicie podług Naszych Kraio- wych Ustaw, ordynaryyney Sądowey Jurysdykcyi niepodle- gaią osoby.

a) Wszystkie Osoby na Naszych żołnierskich usługach będące, które od naywyższego do nayniższego in personali- bus czyli w Osobistych Sprawach szczególnie do Naszych żołnierskich Sądów zapozwane bydź mogą.

b) Wszyscy w Naszych Aktualnych Służbach zostający, albo Tytuł y Charakter ztąd maiący, Wysocy i niscy Cywilni Słudzy, wszyscy w Osobistych nieynaczey iak tylko od ich własnych Sądów Naszych sprawiedliwość odbierać są po­ winni.

c) Ogólnie wszystka wysoka i niska Szlachta.

d) Ogólnie wszystkie Duchowieństwo wszystkich Re­ ligi}'.

Więc tym pod Liter. C. y D. mienionych gatunków excypowanym Osobom zachowujemy leszcze Nam naznaczenie y determioacyą iak daleko nad niektoremi z tych Sądowey Jurysdykcyi od Nas maiącym bydź ufundowanym Naywyższe- mu Kraiowemu Sądowemu Kollegiam, iednakże Subordyno- wanym Sądom pozwolimy y nadamy; z tym wszystkim atol mocą teraznieyszego tego Pisma za Regułę stanowiemy, że owe osoby w Osobistych czyli Personalnych Sprawach żadney Szlacheckiey albo inszey Patrymonialney, lub Magistratów Jurysdykcyi, lecz tylko szczególnie Naszych własnych Kró­ lewskich Sąuów podległenń bydź maią.

Maią się także też przez wzgląd iakowuśćiy czyli qua- litatum Spraw wszystkie własną Sądową Jurysuykcyą wyko­ nywać inaiące Sądy, od tych wszystkich spraw wstrzymać które według Kardynalnych Praw Formy Naszego i anowa- nia do kogmcyi nie Naszych Sądowych Kollegiow lecz do tych należą, którym według czwartego Punktu tego obwie­ szczającego Patentu na to ordynowanym osobliwym Prowen­ towym Kollegiom y Prowentowym Powiatom poruczone są.

W Używauiu Kryminalney Jurysdykcji, którey prócz tego przy dotychczasowym nad to zagęszczonym złym uży­ waniu, żadnemu który cale osobliwie do tego mieć Prawa

20

legitymować się nie może, na potym więeey używać pozwo­ lić nie możemy, iuż znayduią też same wyżey stoiące Excep- cye miejsce, y rozumie się przez się, że nad osobami y rze­ czami, gdzie Cywilna Sądowa Jurysdykcya non competi, ty Kryminalna też Sądowa Jurysdykcya zażyta bydź nie może, lecz tylko w przypadkach, gdzie periculum iu mora jest[szcze- gólnie apprehensya czyli zatrzymanie, y w potrzebie , prima notio, ale nie kognicya służyć czyli competere może.

Lecz y w tych raziech, gdzie Jurysdykeyonariusz albo Magistrat ku zażywaniu kryminalney Sądowey Jurysdykcyi dostatecznie legitymowany iest, życie y osobiste p.rsonajne Bespieczeństwo Naszych od tych Sądów maiącemu wypaść Dekretowi nie możemy przecie poruczyć, lecz bardziey wpra­ wdzie zdaiemy tym do kryminalney Jurysdykcyi legitymowa­ nym Sądom zupełną, iednak zawsze przez obowiązaną do Justycyi Sądową Osobę przybraniem do siebie dwóch poprzy- sięgłych Assessorów mającą bydź zaczętą Instrukcyą rzecy czyli Sprawy, dla formowania y koncypowania kryminalnego Dekretu, ale mu&zą Akta z proiektem Sentencyi zawsze do Naszego Najwyższego Nadwornego y Prowiiicyalnego Sądu posłane bydź, który przez osobliwsze ieszcze mające bydź założone kryminalne kollegium, maiący bydź publikowany Dekret koncypować kazać, y zawsze co potrzeba względem Publikacyi, y exekucyi tegoż do Subordynowanycii mu Sądów odesłać będzie kazał, co też od onycii iako uayściśley, y pod karą utracenia Sądowej Jurysdykcyi zachowano bydź ma.

Przy dotychczas powiększey części cale zaniedbany czę­ ści Administracji Sprawiedliwości Sądowćj względem Opie kuństw ma się w prawdzie w przyszłe na potym tenże Sam pod dział albo dyffereucya zachować, że Urząd Sądowy w tym także tylko szczególnie te Niemowlęta y Minoreuny za obiektum maią, które podług osobistego stanu y Kcndycyi swoich Rodziców Sądowi poddane są, albo pod Jego Sądową Jurysdykcją Dobra nieruchome posiadają y dla tego osobli­ wego Kuratora potrzebuią.

Oprócz, własney na każdy obowiązki względem podle­ głych Sobie Niemowląt y Minorenuow zaniedbywający Sąd spadaiącego nań, y czekaiącego Go odpowiadania, tudzież za­

21

stąpienia wszelkiey szkody, muszą oraz wszystkie te Naywyż­ szemu Nadwornemu y kratowemu Sądowi subordynowane Są­ dy, do ustawiczney czułości y Uważania pilnego na Opie- kuństwa sprawy y rzeczy przyniewalane y przyciskane bydź owe zaś muszą w tey mierze równie, iako we wszystkich innych rzeczach od owego Roskazy przyymować, y podług

onych sprawować się.

Lecz należy po Jedynaste do własney bezpośrzeclniczey Sądowey Administracyi Naszego Naywyższego Nadwornego y Kraiowego Sądu, oprócz Inspekcyi nad wyżey wyrażonemi Jemu suborclynowanemi ustanowionemi y ieszcze w Kraiu maiącemi bydź od Nas ufundowanemi Sądami, wszystko to, w tym nieprzyznano jest, ani przyszłym późnieyszym nie bę­ dzie przyznano w przyszłe, y co ani w czwartym docięciu tego Patentu do rozeznania Naszych Prowentowych kollegiów. y Powiatów ięty ani podług w dziesiątym Przecięciu przypro­ wadzonych do Naszych Woyskowych Sądó ' nienależy.

Rościąg tedy iego Sądowey Jurysdykcyi zawieia y za­ myka w sobie y to wszystko co względem Cywuney y Kry- minaluey Sądowey Jurysdykcyi, y Opiekuństw, w Naszym Królewstwie Piuskim, w Królewcu do Nadwornego Sądu y i upillare Kollegium przez się uspokojać y sprawować należy, y roskazano onym iest.

A ztąd po Dwunaste temu Naszemu Naywyższemu Na­ dwornemu y Kraiowemu Sądowi tak iako inszym Nay wyż­ szym kraiowym Sądowym kollegioin w inszych Naszych ... ań- stwach, teyże samey powagi y mocy udzielamy we wszystkich nań włożonych Iuteresach R)zkazy, Rozporządzenia y Decy- zye pod Naszym Najwyższym Imieniem Koncypować, y w tey mierze podług Informacyi Stylu Kaneellaryi Naywyższego Królewskiego kraiowego Kollegium postępować sobie.

Z teyże samey przyczyny p warno też wszystko, co do tego Naywyższego królewskiego y kraiowego Sądu od Stron podano, albo od Sądów y Subordynowanych Kollegiów, lub Osób oznaymiono czyli doniesiono będzie iakoby do Nas Sa­ mych dyrygowano y oznaymiono bvło.

Po trzynaste. Chcemy, ażeby tak w tym Naszym Nay- wyższym Nadwornym y Kraiowym Sądzie, iako tćż we

wszy-szystkich temuż Subordynowanych Sądach od teraz wszystko po niemiecku traktowane było, y ma ten, który tey mowy tyłby niewiadomym, tak w tym wszystkim, co do Sądów Podać ma, iako tćż dla zrozumienia Nakazów y Rozporzą- zeniów otrzymanych zażywać do pomocy do tego nadorę- nych, y ieżeli potrzeba jeszcze mających bydź postanowio­ nych Tłumaczów, y ciż muszą bydź zażywani od Sądów przy ustnych słuchaniach albo Inkwizycyjach, Osób Niemieckiego J§zyka, nieumiejętnych bądź to w Cywilnym lub kryminal­ nych Processach y w innych raziech.

r 0 czternaste. Naturalnemu porządkowi iest przyzwo­ ita, że kto ma przyczynę skarżyć się na Prywatnego o uczy­ nioną sobie od niego Krzywdę, u owegoż Sędziego; kto zaś Przeciwko Sądowego rozporządzenia albo Kollegium uciążo- nym bydź sądzi się, u tego Kollegium Lub Sądu wyższego Sędziego albo Kollegium skażyć musi; a zatym przez się wydaje się, iż każdy swoią skargę przeciwko dru­ giego, według oznaczenia w wyż stoiąrych Odcięcia- h zamy- aiącego się, przed iego właściwym Sędzią zanosić ma; kto zaś przeciwko samych niższych Sądów uskażać się przyczy­ nę ma, to do Naszego Naywyższego królewskiego y Krajo­ wego Sądu, gdy zaś przeciwko tego s-arga czyniona bydź ma do mmisterium Stanów nazwanego Etats Ministerium tu " erlinio y wprawdzie to tego Departementu, do którego imispWa alb° 1ZeCZ P°dłUS SWOiey iakowości należy, podawać Wszystkim Naszym wiernym Poddanym wprawdzie otwar­ ta droga stoi nawet do Naszego Tronu, y według Naszego tiycowskicgo Królewskiego ieczołowania o Uszczęśliwienie az e®0’ żadnego sprawiedliwie uskarżaiącugo się nie wysiu­ sianego i bez poratowania nie opuściemy, te atoli Dobro­ dziejstwo przez płonne Skargi, a tym bard/.iey przez pomi- menie wszystkim otwarto stoiącey drogi prawney swoie ucią- zhwosci nasamprzód przed immedialnemi ! rzelożonemi prze- _ a< a(y nie ma l)ydż źle zażywane, owszem inaczey takowi rozwiożli Supiikanci Naszego Sprawiedliwego Upomnienia, y " i as/ych Prawach postanowionych kar spodziewać się maią.

Jako w wyż stoiącym przedziale porządek, którym skargi y Uciążliwości zanoszone bydź maią, przepisany iest, tak po Piętnaste ma mieysce podobny porządek we wszy­ stkich tych pilnych sprawach, w których prawny spór przez aktualną Sentenwą rozsądzony będzie. Wszystkie ogulnie Sądy rnnieysze w rzeczach im wyżey naznaczonych y przy­ właszczonych w pierwszey instancyi pozuaią czyli rozeznaią. Kto z tego Wyroku nie iest kontent, może y powinien do Naszego Naywyższego Królewskiego y Kraiowego Sądu appellować, y ten poznawa w drugiey, to iest w Appellacyy- ney Instancyi; kto zaś i przy tym uspokoić się nie chce, temu iest wolne w Sprawach do tego Kwalihkuiących się, udanie się, do Remedium Revisionis, y w tey trzeciey Iastancyi pozna­ wa tu w Berlinie dla wszystkich Naszych Kraiów y Państw ufundowanych Naywyższy Trybunał.

W Sprawach, w których Nasz Naywyższy Królewski y Kraiowy Sąd, w pierwszey Instancyi w przyszłe na potym sędzia być miałby, y które My, iak prętko tylko według dziesiątego przedziału niektóre osobliwsze maiące bydź ery­ gowane Sądy w tym kraiu stabiliowane zostaną, dostateczniey determinować zatrzymaliśmy Nam Poznawanie w drugiey In­ stancyi ieszcze maiącemu bydź wymienionemu Sądowi naka­

żemy y nadamy.

Trzecia zaś y Rewizyi Instancya zostanie i w tych spra­ wach szczególnie do Naywyższego tuteyszego Trybunału po- zwolona.

Według Naszego ogólnego powszechnego Sądów ułoże­ nia pierwszych praw Kardynalnych w żadney Sprawie nie maią mieysca więcey iak trzy Instancye, y co w ostatniey Instancyi decydowano iest, żadnemu dalszemu nowemu spra­ wy otwierauiu y Rozsądzaniu podległym bydź nie może.

Tudzież przeciwko każdey w pierwszey albo drugiey Instancyi ferowanćy y publikowanej Sentencyi, iak prędko ta in rem Judicatam transiit, żadna dalsza Audiencya mieysca nie ma, ani znayduie. Ani My Sami, ani Nasze Stanów Mi- msterium Etats nazwane żadnych decyzyy nie czyniemy, któ­ rędy moc Sądowey Sentencyi miały.

24

In Criminalibus, to iest w Sprawach Kryminalnych nie ma wię&y nigdy ialc dwie Instaucye, a zatym jjprzeciw w pierwszey Instancyi wypadłego Dekretu tylko Remedium Ulterioris Defeusionis dopuszczone bydź może. Taka w pier- w.-zey, iako w drugiey Instancyi pod Dyrekcj ą Naszego Nay- wyższego Królewskiego Sądu, wszystkie Kryminalne Dekreta od osobliwszych Kryminalnych Assessorów Koncypowane będą.

Równie zaś iako osobliwszą uwagę y baczność na ży­ cie y osobistą Personaluą wolność wszystkich Naszych Pod­ danych mamy, tak więc żaden z tychże nieco ciężką ciała, więzienia, cuchthauzu, festungu, a tym bardziey życia Karą obłożonym bydź nie może, bez tego, ażeby według gradusów czyli stopniowy tych Kar albo Nasze Stanów Ministerinm Etats nazwane tu w Berlinie, albo My Sami dekret podług w tym uczyniouey Indukty potwierdzić nie mieli.

Żeby zaś po Szesnaste oprócz tey powszechney ogul- ney Iustrukcyi Nasi nowi poddani w Krotce tćż potrzebną y dostatecznieyszą wiadomość czyli znajomość Naszego całego sądowego ułożenia y praw otrzymali, według Których po na­ stąpionym w drugim wyższym przedziale zniesieniu dotych­ czasowego sposobu procedendi, y do teraźnieyszych praw, oprócz sądu i w sądzie y oraz same sądy w przyszłe na po­ ty m szczególnie sprawować się powinni, y powiune. Tedy My owe sub A. w inkludowany krótki zbiór albo wyciąg, czyli Excerpt kazali znieść.

Jako samo przez się rozumie się, iż w zystkie Akcye albo Sprawy Ugody, Umowy, Zamęścia, Testamenta y tym podobne, które do Dn a ! ublikacyi tego Notyfikacynego Pa­ tentu poczynione, y do rzeczy wistey Istności przyprowadzone były, szczególnie według przeszłych, dotąd wżywanych i raw y Z ' yczaiów rozsądzane bydź muszą, tak przeciwnie Nasze w Przydatku mienione Prawa y Sądów Ustanowienie, Nasze­ go Kr. lewstwa Pruskiego, od teraz daley też tych do owego Królewstwa przysposobionych i rowincyy i Powiatów szcze­ gólnym Prawidłem, modelem, y Regułą tak wszystkich Spraw czyli Akcyy Naszych Poddanych, iako też Sprawowania się czyli postępowania Sądów we wszystkich ale nie do

Prowen-25

tów, y Woyska, gdyż w tym co potrzebnego osobliwie do wiadomości podać zatrzymuieray Nam, należących rzeczach y przypadkach albo raziech, tak dalece, iż wszystko odtąd opacznie, przeszłym Prawem, albo Sądów Ułożeniu postępo­ wano będzie, nieinaczey iak za nieważne, y żadne miano bydź może.

My przeto wszystko to tym Patentem Naszym ogólnie wszystkim tak Duchownym iako y Świeckim Mieskańoom y Obywatelem Krajów Prus y Pomeranii, y Powiatów po tej stronie Notecy, które My odtąd iako Naszą własność w Pos- sessyą wzięliśmy publicznie wiadomo czyniemy, y chcemy, ażeby Ci, jako tćż Nasz Nowo założony Naywyższy Nadwor­ ny y Kraiowy Sąd wraz ze wszystkiemi temuż Subordyno- wanemi Sądami iako naypilniey podług tego Patentu zacho­ wywali się, y pod Uniknieniem Naszey Niełaski y Strofowa­ nia pod iakim kolwiek bądź pozorem Naszemu przez to za­ marzonemu Królewskiemu Ojcowskiemu Końcowi w Sprawo­ waniu prawdziwey, prętkiey, nieuiętey Sądowćj Spwiedliwości sprzeciwiać się, odważać się nie mają.

Dla Wiary y Wagi tego wszystkiego ten Nasz Patent Naszą własną podpisauy Ręką, Naszą Królewską Pieczęcią utwierdzić, y do wiadomości każdego podać rozkazaliśmy. Tak dano, y działo się w Berlinie Dnia 28go Września 1772go roku.

Frydrych.

(L. S.)

E D Y K T,

względem zatrzymywania

i

£c:gania

L E Ż E KT ERÓ W .

M a r i e n w e r d e r ,

bey Johan Jacob Kantor, Konigl. West-Preussl. Hofbuchdrucker. (Orzeł pruski).

J ^ Y FRYDERYK z Łaski Boźey Król Pruski, Margraf Bran­ denburski, Świętego Rzymskiego Państwa Arcy Podko­ morzy y Elektor etc. etc. Obwieszczamy, a wszystkim y Każdemu z Naszych wiernych poddanych Panom, Prałatom, Hrabiom, Rycerstwu, Zwierzchności y Urzędnikom, Londo- wym Radom, Komisarzom. Poskrzynnym, Sędziom, Ekonomi­ cznym Pisarzom, Magistratom w Miastach y Miasteczkach, i inszym wszystkim i każdemu z Obywatelów wszystkim ogól­ nie Państw Naszych, przez ten Edykt w usilności y w Łasce do wiadomości podaiemy: iż My naymnieyszego zaniedbania, w zatrzymywaniu y ściganiu Dezerterów, onych przepuszcza­ nia, alboli też godnego Kary przeprowadzania, ku Szkodzie y uszczerbkowi Naszego Woyska, żadną miarą przepuszczać nie chcemy, owszem Nasza dokonieczna Wola iest, że ściga­ nie y łapanie żołnierzów Zbiegów, iako naysilniey, naypilniey y nayściśley utrzymywane bydź ma.

Przetoż postanawiamy y nakazuiemy tym Edyktem ze wszelką usilnością, ażeby żaden Żołnierz, niech on będzie Under Officer, Granadier, Muszkieter, Fuzylier, Puszkarz, Raytar, Dragon albo Husarz, chociażby się takowy za Urlau- bowanego, albo za Ordynansa udawał, tak w Mieście, iako we wsiach, y u a gołym polu, przepuszczonym nie był, ieżeli

27

nie może cale dobrego y ważnego Passu od swego Officera pokazać, lecz owszem takowi maią bydź podeyzrzanemi o de- zertowanie, y trzymani za Żołnierzów ważnemi Passami nie- opatrzonych, tudzież owi, którzy przechodząc przez Miasta, Miasteczka y wsie, swoich Passów Zwierzchności, Szlachci­ cowi, Xiędzu, Szulcowi albo Wóytowi, tudzież inszym Ludziom pytającym się ich o to, nie pokazuią, na tych miast Areszto­ wani, czyli łapani bydź maią y do naybliższego Regimentu, albo Garnizonu oddani, od tego zaś do Regimentu daley, do którego Dezerter należr, odesłanym bydź powiuien, który ło­ żone na to Koszta powróci.

Wszyscy y Każdy, iak tylko naymnieyszą Wieść y wia­ domość o dezerterowaniu tego albo drugiego Żołnierza, czyto przez się, czyli też przez drugiego zaciągną y dostaną, maią bydź obowiązani Regimentom y Kompaniom, czyli Chorągwiom, pod któremi takowi Krzywoprzysięzcy zostaią, bez naymniey- szego czasu opuszczenia donieść y oznajmić, gdyż chociażby dezerterowanie w rzeczy Samey y nie nastąpiło, albo de/.ertier zostałby złapanym, tedy to ku żadney pomocy tego, który wiadomość o tym miał y o przed się wzięciu wiedział, a za­ milczałby o tym, służyć nie ma, lecz on, według w tym przydających się Okoliczności, surową Cielesną Karą obłożo­ nym będzie.

Gdy Żołnierz z Regimentu albo Kompanii dezerteruie, y to od Officiera po wsiach i na Londzie y w Miastach oznajmiono będzie, y ztąd hałas stanie się, tedy Mieszczanie y Chłopi, powinni na tych miast na Koń wsiadać, na gwałt we dzwon dzwonić, drogi, albo passy obsadzić, y Dezertera daley szukać, oraz Officerom ku gonieniu Dezerterów potrze­ bne Konie, za gotowe pieniądze, brać dopuszczać.

Gdy Mieszczanie y Chłopi Dezertera znaydą y dostaną, mają go do bliższego Regimentu albo Garnizonu oddać, onym zaś z Akcyzy, która temu mieyscu naybl ższa iest, za Dezer­ tera, którego złapali i oddali, Sześć Talarów zapłacono bę­ dzie, które potym Regimentowi przez Naszą Generalną woy-

skową Kassę odciągnione bydź maią.

W Przypadku zaś, żeby Urzędnik. Szlachcic, Mieszcza­ nin albo Chłopi wszelkiego możnego starania niedołożyli y

28

nieobrócili dla złowienia Dezertera, tedy maią bydź owi którzy w tyra niedbałemi byli, następującym Sposobem ukarani.’

Miasto, które w tym punkcie swoią powinność omie szkało, natych miast do odpowiadania y Indagac\i powinne

bydz pociąg monę, y, podług znalezionych Okoliczności, dobrze obłożone ’ P° £aC1Dle Albitraria nazwaną, pieniężną Karą

Gdy Officialist, Landrath nazwany, a'bo też Szlachcic to zaniedbał, do starania się czego podług Euyktu obowią­ zany ie?4 tedy tenże za to piętnaście Czerwonych Złotych Kary dać ma; Ieśli zaś w tyra przeyrzala się Wieś, tedy mieszkańcy ouey, którzy popełnionego niedbalstwa winni są, na Miesiąc do Fortecy do roboty zaprowadzeni bydź powinni. Tell zaś, który Dezertera pr.:epr. w.dza y ratuie, bez wsze kiey Laski przez Dekret y Prawo na Szubienicę wska­ zanym bydz powinien.

Przeto i ozkazuiemy wszystkim a wszystkim Naszym Re- geneyom, Wojennym y Ekonomicznym Komorom tudzież wszystkim y kiźdey, Sądowym Zwierzchnościom y Magistra­ tom, tak we wsiach czyli na Loudzie, jako też. w Mi Stach pizygotowania uczynić, ażeby ten Edykt należycie publikowany y na zwyczajnych mieyscach przybity był, osobliwie zaś, żeby wszystkim Leśniczym, Dziegciu palaczom, Drzewa rębaczom, Węglarzom, iako też na Hutach będącym, y ogólnie wszędy do wiadomości każdego przyść mógł, ażeby nikt, bądź kto chce, nie mógł wymawiać się niewiadomością.

Podobnie ku temu Końcowi ma ten Edykt we wszy­ stkich Kościołach z Ambon publicznie czytanym bydź, a za- tym toż samo co ćwierci Roku tymże Sposobem powtarzano bydź powinno.

Dla Wiary y Wagi własną Naszą Ręką ten Edykt podpisaliśmy, y Naszą Królewską Pieczęcią podpieczętować kazaliśmy. Co działo się y dano w Berlinie Dnia 13 Wrze­ śnia 1773.

(W oryginale niemieckim jest dobry rok ’ 772gi. Przyp. Redakcyi).

EXTRAKT

•/.

P a t e n t u I S T o t i f i c a t i o n i s

dnia 28go Września 1772 roku.

I.

szystkie przeszłe Sądy Polski>, pod iakimkolwek imie­ niem zostawały, y wszelka przez te Sądy wykonana Iurisdi- kcya, bez różności czyli to praw pospolitych y majestaty­ cznych, czyli też tylko osób partykularnych tykaiących się spraw, całe są zniesione; Żadne też prowokacye do iakiego wyższego Sądu Polskiego, albo cudzoziemskiego, do Trybunału Piotrkowskiego, do Assessoryi, co Sądów Relationis, albo Nad­ wornych Króla Polskiego, iakie przed t)in były w używaniu, iuż daley nie będą dozwolone.

II.

Równie tesz wszelkie Prawa y Konstytucye w sprawach jurydycznych, ile nie tylko ułożenia praw samych, ale y

przepisów względem procederu sądownego w sobie zawierają, ale są zniesione.

III.

Wszystkie powiaty nad Notecią są inkorporowane do Królestwa Pruskiego, a prawa pruskie w tymże Królestwie wprowadzone, tymże powiatom pro reguła służą.

30 IV.

Podług fundamentalnego ułożenia rządu y panowania w krajach Jego Królewskiey Mości Pruskiey, wszelkie admi- nistracyi Intrat krajowych, a Direkcyi y dozoru całego po­ rządku Policyjnego w kraju, ąuoad statum oeconomicum et interesse publicum tyczące się sprawy, szczególnie tylko do kognicyi Kolegiów financialnych y kameralnych, a podług różności spraw, pod osobliwą swoją denominacyą na to po­ stanowionych Departamentów financialnych y kameralnych, y do nich należących przełożonych, tym samym sposobem należą, iak w Konstitucyi fundamentalney d. d. 19 Czerwca 1749 względem wszystkich prowincyi Jego Królewskiey Mo­ ści Pruskiey ustanowiono.

V.

Dla dozoru na wszystkie inne świeckie y duchowne in- teresa y dla przestrzegania onychże, a dla czułości o nich, w Kwydzynie Regencya Zachodnio pruska jest ustanowiona, która z początku miała imię Naywyższego Sądu Nadwornego

i Ziemskiego.

VI.

Taż sama Regencya więc tesz w sprawach do rządu krajowego należących y ąuoad publica, ztąd we wszystkich samowładnego panowania y Praw Majestatycznych Jego Kró­ lewskiey Mości tyczących się interesach, w rzeczach tak świeckich iako y duchownych względem wszystkich religii, o to wszystko starać się powinna, co nie tylko podług wyż przytaczaney konstitucyi fundamentalney d. d. 19 Junii 1749 Regeneymn y naywyższym sądom krajowym, ale tesz osobli­ wie Regćncyi w królestwie pruskjm iest powierzono.

VII.

Względem spraw duchownych Regencya, oprócz tako­ wych, które z nich do praw majestatycznych y samowładne-

31

iey są przypisane, z osobna tesz ieszcze wszystkie inne spra­ wy, które w drugich prowincyach królewskich osobliwym na to postanowionym Konsistor/om są powierzone zawiadować powinna, z tą jednak limitą, iż względem katolików, juris- dikcya duchowna in causis .vere ecclesiasticis, przy ducho­ wnym sgdziu zostawa.

VIII.

Względem zawiadowania sprawiedliwości, Regencya ma na sobie wszystkie obowiązki Naywyższego Sądu Krajowego w sprawach tyczących się

a) Jurisdikcyi Cywilney. b) Jurisdikcyi Kryminalney. c) Interesów opiekuńskich.j

IX.

Też same obowiązki zawićrają w sobie

1. Naywyższy dozor y Direkcyą w zawiadowaniu spraw jurydycznych u wszystkich sądów w kraju.

2. Jurisdikcyą, którą sama Regencya wykonać powinna. X.

Po zniesieniu wszystkich innych przeszłych sądów, iak w pićrwszym paragrafie nadmieniono, do wykonania juris­ dikcyi na potym tylko moc i władzę mieć będą:

J. Szlachta y possessorowie dóbr szlacheckich y innych, którzy dotąd z ważnego prawa nad mieszkańcami tychże dóbr swych własnych, Jurisdikcyą patrimo- nialną wykonali.

2. Rady miejskie w takowych miastach, które także z ważnego przywileju znajdują się w possessyi £prawa do wykonania Jurisdikcyi.

3. Świeżo | ostanowieni urzędnicy jurydyczni w amtach lub Ekonomiach królewskich.

4. Nowo założone Sądy Ziemsko-Wóytowskie. XI.

Wszystko co przcrzeczonym niższym sądom w special- nych Iustrukcyach y Regulamentach im przepisanych

wzglę-32

dem zawiadowania sprawiedliwości nie wyraźnie zlecono na leży do Jurisdikcyi przełożoney im Regencyi.

Ali.

l a z sama Regencya tesz ma moc y władzę że we wszystkich iey powierzonych sprawach y interesach Mandaty Rezolucje, y Dekreta pod imieniem królewskim expedyować y wydać może.

XIII.

1 rzy wszystkich sądach a ogólnie we wszystkich spra­ wach, wszystko po niemiecku się ma traktować, każdy zaś, co się na tym języku nie zna, skoro co w sądzie chce po­ dać, albo kiedy mandatu iakiego, którego odbiera, nie ro­ zumie, powinien na to zażyć Tłumacza przysięgłego.

XIV.

Według naturalnego porządku, każdy co na drugiego się skarży, powinien skargę swoją przeciwko n emu u wła­ ściwego jego sędziego podać; kto zaś ma racyą, uskarżać się nad samemi sądami niższemi, obżałowanie swoje do Re- gencyi Zachodnio-Pruskiey w kwydzynie; a kto się na te samą skarżyć chce, do Naywyższego Ministerium w Berlinie a zwłaszcza tego Departementu, do którego ta sprawa w ga­ tunku swoim należy, wnosić może; owszem, gdy każdemu poddanemu przystęp do Tronu królewskiego jest wolny ka zdy tesz skargi swoje Samemu Królowi- Jego Mości podać może, strzćc się jednak trzeba, żeby to dobrodzieystwo kto bez słuszney racyi, a rriniey ieszcze z opuszczeniem pićrwszey każdego instancyi, źle y nadaremnie nie zażył; gdyż takowy uparci wy suphkant spodziewać się ma, że za to podług praw rygoru będzie karanym.

XV.

We wszelkich sprawach cywilnych, gdy proces iaki de­ kretem sądownym ma być rozsądzony, trzy instaneye tylko są naznaczone y dozwolone; sądy w każdey instancyi na to

33

postanowione feruią Dekrety. Ani sam Król Jego Mość Nayiaśnieyszy, ani tesz Ministerium Jego w żadney sprawie nie decyduią in vim sądownego dekretu lub sentencj i. W spra- kach wryminalnych, dwie tylko instancj e są dozwolone, nikt zaś nie może być karany karą iakową znaczną na ciele, więźniem, Cuchthauzem, Festunkiem, a mniey jeszcze na ży­ ciu, póki Dekret lub Sentencya takowa podług różności y ciężkości naznaczoney kary albo od Naywyższego Ministerium w Berlinie, albo od Samego Króla Jego Mości, po wysłu- chaney sprawie wprzód nie jest konfirmowana y potwier­ dzona.

Kardynalne prawa y ułożenie pospolite w zawiadowa niu spraw jurydycznych w królestwie pruskim, które iak iuż wyżey sub Num. III wzmiankowano, pro reguła służą, per extractuin znayduią się opisane w przydatku sub Lit. A.

Dan w Kwydzynie dnia 16. Czerwca 1775. XVI.

J E G O Królewskiej Mości Regenaya

dla Prus Zachodnich.

PUBLICANDUM.

ayjaśnieysza JEGO Królewska Mość, Pruska Pan Nasz Naymiłościwy, kazawszy iuż teraz, Zachowane sobie w dzie­ siątym Paragrafie Patentu Notificationis d.d. 28go Miesiąca Września, Roku 1772. Naywyższemu Sądowi Nadwornemu y Ziemskiemu w Kwydzynie subordynowane być maiące Są­ dy w Prusiech Zachodnich, które napotym nad wszystkiemi ani Patrimonialney Jurisdykcyi Szlachecki ey, lub Possessorów dóbr szlacheckich y innich, ani Jurisdykcyi mieyskiey, ani tćż immediate Jurisdykcyi Esonomiczney w Królewszczyznach podległemi osobami, rzeczami, y dobrami, ile względem onychże nie iest iakaż osobliwa Excepcya uchwalona, realną y personalną Jurisdykcyą w sprawach Cywilnych y Krymi­ nalnych piastować y wykonać maią, pod Denominacyą. Są­ dów Królewskich Ziemsko-woytowych ustanowić; Zosobna zaś wszystkie w powszechności, w Possessyą odebrane y pod Berłem Naywyższey JEGO Królewskiey Mości zostaiące po­ wiaty nad Notecią, w tey mierze założonemu teraz w mieście Łobżenicy Sądowi Ziemsko-woytowemu i póki tenże sąd przyszłą stateczną Rezydencyą y przemieszkanie swoje w Więcborgu brać nie może) poddawszy. Tenże sąd będąc też iuż iednym Direktorem, iednym Konsiliarzem sądowym, a iednym Assessorem y Sekretarzem cum voto, wraz z innemi potrzebnemi officialistami niższemi należycie osadzony; przy­ sięgą urzędowną obowiązany, y do przestrzegania powinno­ ści swoich dostateczną Instrukcyą opatrzony.

Więc na Rozkaz wzwyż wspomnioney naywyższey JEGO Królewskiey Mości Pruskiey, niuieyszym Patentem to się pu­ blicznie obwieści y do każdego wiadomości podaie się; wszyst­

35

kim zaś w pospolitości obywatelom przerzeczonych pod władzą JEGO Królewskiey Mości Pruskiey, zostaiących powiatów nad Notecią; iako też ogólnie wszystkim, którzy tam handel swóy prowadzą lub inszy iaki interesy sprawunek maią ta się daie przestroga, aby odtąd wszelkich ułożenia Cywilney lub kry- minalney Jurisdykcyi interessów opiekuńskich y zapisów na grunta tyczące się skargi, sprawy y Supplyki, które aż do­ tąd interimistice tylko, póki tu jeszcze sąd Ziemsko woytowy nie był założony, przy samym Naywyższym sądz ę Nadwor­ nym y Ziemskim, albo przy Jurisdycznym Jego Kommissarze przyięte y traktowane były, teraz do tegoż sądu Ziemsko woytowego w Łobżenicy, in ąuantum, według wzwyż wyra- żoney, z Patentu Notificationis d. d. 28go Września 1772. Determinacyi Jego, do niego należą, od nich wniesione y po­ dane były; tudzież aby przed nim, kiedykolwiek zapozwani lub przywołani będą każdego czasu niepochybnie ybezwstrę- tu się stawili; wszelkim, czyli w Imieniu samey Naywyższey JEGO Królewskiey Mości; czyli Nayw)ższego Sądu nadwor­

nego y Ziemskiego, lub tćż Sądu Ziemsko-woytowego publi­ kowanym y obwieszczonym ustawom, się submittowali, a onychże punktualnie przestrzegali; in Casu vero contrayen- tionis y odporu iak naysurowszych kar nieposłuszeństwa ‘•we- go oczekiwali.

Jakoż tedy wreszcie wszystko przy wyraźney uchwały Patentu Notificationis d. d. 28. Września 1772 zostawa; tak się tćż daley przez się samo rozumie,' że wszystko, co się tycze praw Majestatycznych, bądź w duchownych, bądź też i w świeckich sprawach, iak dotąd, tak y na potym szcze­ gólnie dostarania y dozoru lub funkcyi Naywyższego Sądu Nadwornego y Ziemskiego należeć będzie.

Poczym się więc każdy pomiarkować y rządzić po­ winien.

Signatum w Kwydzynie dnia 27go Kwietnia. Roku 1772.

(L. S.)

Królewski Iruski Sąd Naywyższy Nadworny y Ziemski

PUBLICANDUM

N ayiaśnieyszy Kroi Jegomość Pruski, Pan nasz naymiłości- wszy, gdy iuż w roku 1773. zachowane Sobie w dziesiątym paragrafie Patentu Notificationis d. d. 28go miesiąca Wrze­ śnia, roku 1772 Begencyi dla Pruś Zachodnich w Kwydzy- nie postanowioney subordynowane być mające sądy w Pru- siech Zachodnich, które na potym nad wszystkiemi, ani pa- trimonialney Jurisdikcyi szlaoheckiey, lub Possessorów dóbr szlacheckich y innych, ani Jurisdikcyi mieyskiey, ani tesz im- mediate Jurisdikcyi Ekonomiczney w krolewszczyznach pod- ległemi osobami, rzeczami, y dobrami, ile względem onychże nie iest iakaż osobliwa Excepcya uchwalona, realną y per­ sonalną Jurisdikcyą w sprawach cywilnych y kryminalnych piastować y wykonać maią, pod Denominacyą sądów Królew­ skich Ziemsko-woytowskich ustanowić kazał; z osobna zaś powiaty nad Notecią tymczasem w mieście -Łobżenicy zało­ żonemu Sądowi Ziemsko-Woytowskiemu poddał; potym się zaś pokazało, iż tenże Sąd Ziemsko-Woytowy y sam jedeu wszystkim do niego należącym sprawom wystarczyć nie mógł; więc Król JEGO mość Nayiaśnieyszy z teyże samey przyczyny rezolwować raczył, dla wzmiankowanych powiatów nad Notecią ieszcze ieden takowy Sąd Ziemsko-Woytowski w Bydgości ustanowić, ażeby ten, co dotąd w Łobżenicy przebywał, do miasta Piły był przeniesiony y temu co uapotym w Bydgo­ ści rezydencyą swoią mieć będzie Powiatów Bydgoski, Koro­ nowski, Łabiszyński, Szubiński, Gniewkowski, Inowrocławski, Notecki, Powidzki y Żniński; Drugiemu zaś co dotąd w Ł o ­ bżenicy przebywał y teraz do Piły przeniesiouy być ma, Po­

37

wiatów Wieluński, Nowodworski, Wałecki, Fridlandski, Ło- bżenicki, Kamiński, Krojański, Nakielski, Margoniński, y Czarnikowski do swoiey Jurisdikcyi naznaczył.

Na Rozkaz tedy wyż-wspomnionego Króla JEGO mo­ ści to się ninieyszym Patentem publicznie obwieszcza, y do

każdego wiadomości podaie.

Wszystkim zaś w pospolitości obywatelom tychże po­ wiatów a ogólnie wszystkim, którzy tam Hai.del swóy pro­ wadzą lub inszy iakowy interes y sprawunek maią, ta się daie przestroga, aby odtąd wszelkie ułożenia cywilney lub kryminalney Jurisdykcyi, Interesów opiekuńskich, y zapisów na grunta tyczące się skargi, sprawy y snpliky podług prze- rzeczoney Repartycyi y Determinacyi Distryktow Sądowych, przy wzmiankowanych dwojakich Sądów Ziemsko-woytowskich w Bydgości albo w Piły, in ąuantum, według wzwyż wyra­ żone) z Patentu Notificationis d. d, 28go Września 1772 Determinacyi ich, dotychże sądów należą, od nich wniesioue y podane były; tudzież aby przed niemi, kiedykolwiek za- pozwani lub przywołani będą, każdego czasu niepochybnie y bez wstrętu się stawili; wszelkim tak pod imieniem same­ go Króla JEGO Mości iako tesz Regencyi Zachodnio-Pru-

skiey, lub tesz Sądu Ziemsko-Woytowskiego publikowanym y obwieszczonym ustawom się submittowali, a onychże punk­ tualnie przestrzegali; in casu zaś kontrawencyi y uporu iak naysurowszych kar nieposłuszeństwa swego się spodziewali.

Ażeby się tesz nikt niewiadomością wymawiać nie mógł, gdyby snadź w tym albo owym mieyscu Patent Notifikacyi- ny d. d. 28go Września 1772, jako tesz Instrukcya dla R e­ gencyi Zachounio-Pruskiey d. d. 21go Września 1773 obja­ śnienie przerzeczonego Patentu w sobie zawieraiąca, tudziesz Instrukcya dlu Sądów Ziemsko-Woytowskich w Prusiech Za­ chodnich de eodem d a to ; niemniey tesz Instrukcya dla wszel­ kich szlacheckich y innych Sądów Patrimonialnycu w Pru­ siech Zachodnich d. d. 17go Września 1773 nie były publi­ kowane. Więc każdy Possesor dóbr iakich w tychże powia­ tach nad Notecią, któremu takowe prawa fundamentalne Prus Zachodnich w sobie zawieraiące Konstitucye ieszcze nie są dostatecznie znaiome, w tym Sądzie Ziemsko-Woytowskim