S≥uøby porzπdkowe pielgrzymki jako szczególny
rodzaj grupy dyspozycyjnej
A
K
Uniwersytet Wroc≥awski
Grupy dyspozycyjne w pe≥ni zorganizowane i przygotowane do szybkiego reagowania sπ úciúle uzaleønione od sytuacji zewnÍtrznych, które wywo≥ujπ konkretne dzia≥ania. Motywacja do reakcji, która jest wynikiem dzia≥aÒ zewnÍtrznych wobec grupy, a wiÍc niezaleønych, powoduje, øe grupa dyspozycyjna moøe mieÊ charakter okazjonalny. Szczególnie jest to widoczne w grupach, gdzie sytuacje, które wymagajπ reakcji, mogπ siÍ zdarzyÊ tylko w okreúlonym czasie. Takie zjawisko zaobserwowaÊ moøna na przyk≥adzie s≥uøby porzπd-kowej pielgrzymki na Jasnπ GórÍ, która odbywa siÍ na poczπtku sierpnia kaødego roku od kilkudziesiÍciu lat. S≥uøby porzπdkowe stanowiπ interesujπce pole do obserwacji, gdyø jako grupa zwiπzana wspólnotπ religijnπ i wiÍziπ spo≥ecznπ, która tworzy siÍ podczas trudnej i wyczerpujπcej fizycznie pieszej drogi, jest takøe organizacjπ, która podlega administracji nie tylko koúcielnej, ale równieø paÒstwowej. Artyku≥ ma na celu przedstawienie s≥uøb porzπdkowych pielgrzymki w kontekúcie jej organizacji, ze szczególnym zwróceniem uwagi na motywacje kandydatów do s≥uøby pielgrzymkowej.
S≥owa kluczowe: s≥uzby porzadkowe, pielgrzymka, grupa dyspozycyjna.
O
is porzπdku spo≥ecznego w naukach humanistycznych, szczególnie z ramienia socjologii, wymaga pewnego usystematyzowania ze wzglÍdu na istnienie wielu szkó≥ teoretycznych o róønych kryteriach podzia≥u przestrzeni spo≥ecznej. Spo≥eczeÒstwo jako zbiór ca≥oúciowy jednostek moøna teoretycznie podzieliÊ, wyodrÍbniajπc za pomocπ cech okreúlone typy zbiorowoúci. Dla przyk≥adu, Jan Turowski (Turowski 2000) wyodrÍbni≥ kategorie spo≥eczne, róønicujπc spo≥eczeÒstwo wedle cech biologicznych, demograficznych i psychicznych, natomiast analizujπc takie cechy, jak posiadanie, wykszta≥cenie i zawód móg≥ mówiÊ o istnieniu klas, warstw spo≥ecznych i grup zawodowych. Jednπ z ciekawszych definicji samych grup spo≥ecznych jest ujÍcie Paw≥a Rybickiego (Rybicki 1979), który okreúla grupÍ spo≥ecznπ jako niewielkπ zbiorowoúÊ jednostek, charakteryzujπcπ siÍ úwiadomoúciπ odrÍbnoúci i wiÍziπ spo≥ecznπ. Wed≥ug Roberta Mertona (Robert Mer-ton 1982), grupa spo≥eczna musi posiadaÊ ponadto jako cechÍ wyróøniajπcπ tÍ kategoriÍ spo≥ecznπ pewnπ wewnÍtrznπ organizacjÍ, której cz≥onkowie pozostajπ w relacjach spo≥ecznych.Szczególnym rodzajem grupy spo≥ecznej jest taka organizacja spo≥eczna, w której kontakty miÍdzy cz≥on-kami wykazujπ pewnπ regularnoúÊ i powtarzalnoúÊ. W tej kategorii mieszczπ siÍ w≥aúnie grupy dyspozycyjne, którymi zajmuje siÍ socjologia. Socjologia grup dyspozycyjnych jest dziedzinπ socjologii o zorganizowanych strukturach
przygotowanych do szybkiego reagowania, które sπ tworzone w militarnych, paramilitarnych lub cywilnych systemach
ISSN 2300-6277; http://kontekstyspoleczne.umcs.lublin.pl c 2014 Uniwersytet Marii Curie-Sk≥odowskiej
w celu wykonywania szczególnych funkcji zwiπzanych z zapobieganiem rozmaitym niebezpieczeÒstwom zagraøajπcym róønym spo≥ecznoúciom lub spo≥eczeÒstwu i zasobom danego kraju wraz z przezwyciÍøeniem takich niebezpieczeÒstw
(Ma-ciejewski 2012: 42). Szczególny charakter grup podkreúla≥ Zdzis≥aw Zagórski, definiujπc dyspozycyjnoúÊ jako poddanie siÍ rozkazodawstwu, hierarchii, dyscyplinie, musztrze, skoszarowaniu, umundurowaniu i znacznemu
ograni-czeniu øycia rodzinno-osobistego, na rzecz pe≥nienia wewnπtrzgrupowych i zewnπtrzgrupowych, czyli segmentacyjnych ról spo≥ecznych (Zagórski 1997: 25). Przymiotnik dyspozycyjnoúÊ z ≥aciny oznacza miÍdzy innymi: porzπdkowaÊ,
rozstawiaÊ, zastosowaÊ. Szczególnie dwa pierwsze okreúlenia idealnie wpisujπ siÍ w charakterystykÍ grup podjÍtych w temacie.
Do typologii grup dyspozycyjnych w systemie bezpieczeÒstwa zaliczamy: militarne, paramilitarne, cywilne oraz ochotnicze. Ta ostatnia zwiπzana jest ze specyfikπ ich dzia≥alnoúci i úciúle ≥πczy siÍ z zapobieganiem i zwalczaniem
szeroko pojÍtych zagroøeÒ øycia spo≥ecznego. Poprzez taki zakres dzia≥ania grupy te sπ rozpoznawalne przez cz≥onków spo≥ecznoúci, która oczekuje w sytuacjach róønych zagroøeÒ swojej egzystencji natychmiastowej pomocy (Maciejewski
2012: 59). Analizujπc definicjÍ i funkcje poszczególnych grup, zauwaøy≥am, øe funkcjonujπ one nieprzerwanie, sπ zorganizowane strukturalnie i przygotowane do szybkiego reagowania. Jednak ich aktywnoúÊ uzaleøniona jest od sytuacji zewnÍtrznych, a wiÍc wymagajπcych od nich reakcji. Istotnπ w≥aúciwoúciπ tych grup jest ich
dyspozycyjnoúÊ realizowana w sferze bezpieczeÒstwa powszechnego wobec spo≥eczeÒstwa, ewentualnie spo≥ecznoúci, w której istniejπ. (...) chodzi o zdolnoúci omawianych grup do zespo≥owych dzia≥aÒ wykonywanych w zaplanowany i ustalony sposób, zgodnie z zadaniami, jakie sπ przewidywane dla danej grupy dyspozycyjnej (Maciejewski 2012: 39).
Czy grupa dyspozycyjna moøe mieÊ wiÍc charakter okazjonalny – uzaleøniony od sytuacji zewnÍtrznych? Moim zdaniem tak, jednak pod warunkiem, øe posiada inne cechy istnienia grupy. W celu zobrazowania takiej sytuacji podjÍ≥am siÍ charakterystyki s≥uøby porzπdkowej pielgrzymki na przyk≥adzie pielgrzymki wroc≥awskiej, potraktowanej jako szczególny przyk≥ad s≥uøb dyspozycyjnych.
P
:
GenezÍ wroc≥awskiego pielgrzymowania naleøy upatrywaÊ w 1981 roku, po podjÍciu decyzji przez Prymasa Kardyna≥a WyszyÒskiego o decentralizacji Pieszej Pielgrzymki Warszawskiej na Jasnπ GórÍ. Dotychczas do pielgrzymki warszawskiej do≥πcza≥y pojedyncze grupy z innych miast, co stwarza≥o znaczne utrudnienia dla organizatorów. Inicjatorem wroc≥awskiej pielgrzymki by≥ Kardyna≥ Henryk Gulbinowicz, przy pomocy ksiÍøy Andrzeja Dzie≥aka i Stanis≥awa Orzechowskiego. Za≥oøeniem sierpniowych pielgrzymek, zwanych takøe rekolekcjami w drodze, by≥o dotarcie na Jasnπ GórÍ na uroczystoúÊ WniebowziÍcia NMP 15 sierpnia, jednak ze wzglÍdów organizacyjnych, szczególnie duøej liczby wiernych w CzÍstochowie w tym dniu, wroc≥awska pielgrzymka od kilku lat rozpoczyna siÍ 2 sierpnia i trwa do 10 sierpnia. Organizacja pielgrzymki od samego poczπtku jej istnienia musia≥a wiπzaÊ siÍ z ogólnie pojÍtymi s≥uøbami porzπdkowymi. W pierwszych piel-grzymkach uczestniczy≥o zaledwie kilka parafii, z których delegowano uczestników w celu utrzymywania porzπdku. S≥uøby wyróønia≥y siÍ miÍdzy innymi opaskami na ramionach. Ca≥y system przygotowawczy do kaødej kolejnej pielgrzymki jest procesem d≥ugotrwa≥ym i zaczyna siÍ na d≥ugo przed wspomnianym terminem rozpoczÍcia. Specyfikπ Pieszej Pielgrzymki Wroc≥awskiej na Jasnπ GórÍ jest trasa wiodπca przez ma≥e wsie, lasy, polne drogi, co powoduje, øe jest to pielgrzymowanie zasadniczo namiotowe. Trasa od wielu lat jest praktycznie sta≥a, z ma≥ymi modyfikacjami miejsca noclegowego. Osoba, która chce uczestniczyÊ w pielgrzymce, wybiera grupÍ tematycznπ, najczÍúciej zwiπzanπ z danπ wspólnotπ przy wybranym koúciele. Uczestników pielgrzymki liczy siÍ w setkach, a ich liczba moøe zmieniaÊ siÍ z kaødym dniem, dziÍki moøliwoúci do≥πczenia w trasie do pielgrzymujπcych.
S
:
Rozplanowanie tak duøej inicjatywy jest trudne ze wzglÍdu na odpowiedzialnoúÊ, jakπ ponoszπ sami or-ganizatorzy. RdzeÒ pielgrzymki wroc≥awskiej stanowiπ dwie grupy – informacja pielgrzymkowa i s≥uøba porzπdkowa. Pierwsi zajmujπ siÍ wszystkimi sprawami dotyczπcymi organizacji samej pielgrzymki wraz ze szczegó≥owymi rozstrzygniÍciami w takich kwestiach, jak: zaopatrzenie, moøliwoúci kwaterowania, kuchnia, opieka medyczna, sklep. itp. S≥uøba porzπdkowa sk≥ada siÍ z 8 porzπdkowych g≥ównych, oko≥o 35 porzπdkowych
jπ jeszcze oko≥o 110 porzπdkowych wybranych z poszczególnych grup. Wszyscy oni sπ woluntariuszami. Umundurowana s≥uøba porzπdkowa stanowi bardzo dobrze zorganizowanπ grupÍ przygotowujπcπ siÍ do podjÍcia swego zadania przez ca≥y rok1.
Podstawowym zadaniem s≥uøby porzπdkowej jest zapewnienie bezpieczeÒstwa pielgrzymom podczas marszu, a takøe na postojach, szczególnie w miejscach o duøym natÍøeniu ruchu. Istotnπ funkcjπ s≥uøby jest takøe kierowanie ruchem samochodów na drogach oraz przemarszem pielgrzymki. Kierownikiem s≥uøby jest przewodnik pielgrzymki, który prowadzi pielgrzymkÍ ustalonπ trasπ. Ponadto zadaniem s≥uøby jest dbanie o spójnoúÊ grupy i zachowanie odpowiednich odstÍpów miÍdzy jej cz≥onami. Ich cechπ charakterystycznπ jest ubranie – jaskrawe kamizelki, a takøe pos≥ugiwanie siÍ chorπgiewkami i gwizdkami. S≥uøby stanowiπ istotny element grupy, odpowiedzialny za u≥atwienie innym uczestnikom drogi omijanie pielgrzymki, szczególnie w miejscach o ograniczonej widocznoúci. Sπ to struktury, które charakteryzuje ciπg≥a gotowoúÊ, potrzeba natychmiastowego dzia≥ania, co w≥aúnie úwiadczy o dyspozycyjnym charakterze organizacji. Z tego wy≥a-nia siÍ kolejna istotna kwestia – komunikacja, a dok≥adniej – porozumiewanie siÍ miÍdzy cz≥onkami grup. Komunikacja miÍdzy porzπdkowymi odbywa siÍ za pomocπ znaków, przekazywanych miÍdzy innymi za pomocπ chorπgiewek. W trakcie trwania pielgrzymki pe≥niπ oni praktycznie s≥uøbÍ ca≥odobowπ – w dzieÒ zabezpieczajπc marsz pielgrzymów, ustalajπc tempo marszu i pilnujπc zwartoúci grupy w jednej kolumnie, natomiast nocπ chroniπc úpiπcych pielgrzymów. Wsparcie medyczne zapewniajπ natomiast s≥uøby medyczne, wedle kompetencji i uprawnieÒ. Podejmowanie przez cz≥onków poszczególnych grup staraÒ, majπcych na celu przeciwdzia≥anie zdarzeniom, w tym wypadkom komunikacyjnym oraz innych sytuacjom, które stanowiπ poúrednie lub bezpoúrednie zagroøenie bezpieczeÒstwa cz≥owieka (nie tylko pielgrzyma) stanowi dla pos≥ugi pielgrzymkowej najwaøniejsze wyzwanie. åwiadome i rzetelne wykonywanie obowiπzków przez s≥uøby jest gwarantem bezpieczeÒstwa drugiego cz≥owieka.
Pielgrzymka jako organizacja podejmuje szereg dzia≥aÒ administracyjnych. Na stronie powiatu wroc≥aw-skiego znajdziemy zak≥adkÍ z informacjπ dotyczπcπ zezwolenia na wykorzystanie dróg w sposób szczególny (pielgrzymki, imprezy). Wniosek naleøy z≥oøyÊ w Biurze Obs≥ugi Klienta w Starostwie Powiatowym i powinien zawieraÊ miÍdzy innymi dane kontaktowe, trasÍ z zaznaczeniem miejsc zabezpieczeÒ, a takøe informacje doty-czπce s≥uøb porzπdkowych, tj. imiennπ listÍ s≥uøb, zadania dla porzπdkowych oraz ich miejsce rozstawienia2.
Uzgodnieniu tras w zakresie bezpieczeÒstwa ruchu drogowego podlegajπ równieø przejúcia pielgrzymek – art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku PaÒstwa do Koúcio≥a Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 z póün. zm.)3. Grupy porzπdkowe organizujπ siÍ na d≥ugo przed pielgrzymkπ – odbywajπ siÍ
róøne spotkania, rajdy, wyjazdy, a na kilka tygodni przed startem prowadzi siÍ objazdy trasy, przygotowuje mapy. Pielgrzymowanie, poza duchowym aspektem dla wiernych, ma dla wielu uczestników takøe formÍ spÍdzenia wolnego, wakacyjnego czasu, jednak dla s≥uøby porzπdkowej jest to czas olbrzymiego wysi≥ku, zarówno fizycznego, jak i psychicznego, gdyø ich s≥uøba wiπøe siÍ z wielkπ odpowiedzialnoúciπ.
S
:
,
,
Organizacja pielgrzymki wymaga úcis≥ej wspó≥pracy z policjπ, a szczególnie z wydzia≥em ruchu drogowego. 18 lipca 2008 roku wesz≥o w øycie rozporzπdzenie Ministra Spraw WewnÍtrznych i Administracji dotyczπce obowiπzku uczestnictwa w p≥atnym szkoleniu przez osoby kierujπce ruchem drogowym na drogach publicz-nych4. Ówczesny szef MSWiA, Grzegorz Schetyna, zarzπdzi≥, aby porzπdkowi kierujπcy ruchem pielgrzymek
ukoÒczyli specjalny kurs. Przepis wprowadzi≥ zamieszanie, nie tylko ze wzglÍdu na fakt, øe øaden z porzπd-kowych nie zdπøy≥ ukoÒczyÊ wymaganego specjalnego kursu, ale takøe ze wzglÍdu na jego koszt – ok. 500 1Piesza pielgrzymka z Wroc≥awia na Jasnπ GórÍ. <http://www.pielgrzymka.pl/doc/rozwoj_pielgrzymki.pdf>,
dostÍp 12 lipca 2013.
2Powiat Wroc≥awski. <www.powiatwroclawski.pl>, dostÍp 12 lipca 2013.
3Uzyskanie zezwolenia na wykorzystanie dróg w sposób szczególny. <http://www.powiatwroclawski.pl/index.
php?option=com_content&view=article&id=367:uzyskanie-zezwolenia-na-wykorzystanie-drog-w-sposob-szczegolny-&catid=71>, dostÍp 12 lipca 2013.
4Rozporzπdzenie Rady Ministrów z dnia 23 marca 2010 r. w sprawie wymogów, jakie powinni spe≥niaÊ kierownik do
spraw bezpieczeÒstwa, s≥uøby porzπdkowe i s≥uøby informacyjne. Dziennik Ustaw nr 52 poz. 308. <http://isap.sejm. gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20100520308>, dostÍp 15 lipca 2013.
z≥ na osobÍ, który ponieúÊ mia≥ kaødy z nich. W tej sytuacji zastanawiano siÍ nawet nad zorganizowaniem autokarowej pielgrzymki na Jasnπ GórÍ, co jednak mija≥o siÍ z wieloletniπ tradycjπ i ideπ pieszej pielgrzymki. Ponadto obawiano siÍ, øe stopniowe wprowadzanie tak znaczπcych zmian w organizacje pielgrzymek dopro-wadzi do powstania kolejnych przepisów regulujπcych np. liczbÍ pπtników na jednego porzπdkowego – tym samym pielgrzymka mog≥aby utraciÊ samodzielnoúÊ, stajπc siÍ kolejnπ paÒstwowπ instytucjπ. Rozporzπdzenie wesz≥o w øycie 24 lipca 2008, czyli na kilka dni przed wyruszeniem pielgrzymek, jednak policja nie rozpoczÍ≥a wyjπtkowo øadnych akcji prewencyjnych i kontrolnych. Brak zaúwiadczenia porzπdkowych o ukoÒczeniu kursu móg≥by jednak mieÊ konsekwencje w postaci mandatu karnego.
Warto zaznaczyÊ, øe organizatorzy pielgrzymek zgadzajπ siÍ, øe szkolenia zawsze siÍ przydadzπ, jednak przepis jest na tyle kontrowersyjny, øe zmusi≥ biskupów do interwencji. Zgodnie z ministerialnym rozporzπdzeniem
równieø pielgrzymkowe s≥uøby porzπdkowe, które kierujπ ruchem, powinny odbywaÊ p≥atne szkolenie. Dla wiÍkszoúci m≥odych ludzi – wolontariuszy pilnujπcych bezpieczeÒstwa w trakcie pielgrzymki – koszt szkolenia rzÍdu 500 z≥ by≥by barierπ nie do pokonania. Przerzucanie obowiπzku przeszkolenia na organizatorów znacznie podwyøsza≥oby koszty uczestnictwa pozosta≥ych pπtników i mog≥oby okazaÊ siÍ dla nich znaczπcπ barierπ. (...) W wiÍkszoúci przypadków osoby kierujπce ruchem podczas przemarszu pielgrzymek to sprawdzeni i pewni pπtnicy, posiadajπcy odpowiednie predyspozycje i umiejÍtnoúci do wykonywania wspomnianej czynnoúci. Nak≥adanie na nich obowiπzku uczestniczenia w p≥atnych szkoleniach w wojewódzkich oúrodkach ruchu drogowego wydaje siÍ wiÍc niezrozumia≥e i moøe doprowadziÊ do za≥amania ruchu pielgrzymkowego w Polsce5.
Po interpelacji oraz wielu g≥osach sprzeciwu co do rozporzπdzenia szef MSWiA podjπ≥ decyzjÍ o bezp≥atnych szkoleniach w wojewódzkich oúrodkach ruchu drogowego w ramach dobrej wspó≥pracy z organizatorami pielgrzymek. èród≥em pokrycia kosztów zosta≥ Fundusz BezpieczeÒstwa Ruchu Drogowego. Koszt takiego kursu oscyluje w granicach 500 z≥ za osobÍ. Szkolenie obejmuje miÍdzy innymi znajomoúÊ przepisów ruchu drogowego i umiejÍtnoúci udzielania pierwszej pomocy. Wroc≥awska pielgrzymka moøe pochwaliÊ siÍ bardzo dobrym zorganizowaniem, brakiem przypadków skrajnych zachowaÒ w czasie drogi i zawsze bezpiecznym dotarciem do celu. Temat szkoleÒ nigdy nie by≥ tu obcy. Zainteresowani ochotnicy do s≥uøb porzπdkowych spotykajπ siÍ kilkakrotnie przed startem pielgrzymki. Pracujπc nad organizacjπ, szczególnie zawracajπ uwagÍ na bezpieczeÒstwo. Obowiπzkowy cykl szkoleÒ s≥uøb zosta≥ tu bezproblemowo rozwiπzany poprzez úcis≥π wspó≥pracÍ z wydzia≥ami ruchu drogowego, szczególnie z Wydzia≥em Ruchu Drogowego Komendy Miejskiej Policji z ul. Hubskiej we Wroc≥awiu. Wroc≥awskπ pielgrzymkÍ wspiera takøe wa≥brzyski wydzia≥ ruchu drogowego, który organizuje przede wszystkim szkolenia dla s≥uøb pielgrzymki trzebnickiej.
Szkolenia z bezpieczeÒstwa na drodze majπ dwa zasadnicze etapy – teoretyczny, po którym najczÍúciej nastÍpujπ testy sprawdzajπce oraz praktyczny, polegajπcy na zdobyciu okreúlonych umiejÍtnoúci. Przyk≥adowo, umiejÍtnoúÊ zatrzymywania ruchu testowano na ul. Kamiennej, a próby przechodzenia przez úwietlne skrzy-øowania na ul. Pereca i Grochowej. Ze wzglÍdu na szczególny rodzaj wspólnoty, jakπ tworzy pielgrzymka, cz≥onkowie s≥uøb porzπdkowych uczestniczπ w niej corocznie, a zaúwiadczenie o uczestnictwie w szkoleniu jest wydawane na okres dwuletni. Niemniej jednak w zwiπzku z licznymi spotkaniami organizacji pielgrzymek jeszcze w trakcie przygotowaÒ, uczestniczπ oni w szkoleniach organizowanych wewnÍtrznie. Takie spotkania poza celem organizacyjnym majπ takøe charakter scalajπcy, co jest szczególnie istotne we wspólnocie.
Poza ≥πczπcym uczestników wyznaniem religijnym, istotny jest komfort pracy, bezpieczeÒstwo i pe≥ne zaufanie. S≥uøby porzπdkowe muszπ potrafiÊ przewidywaÊ problemy i sytuacje na drodze, jednak moøliwe jest to tylko dziÍki sprawnej komunikacji. Istotne w zwiπzku z tym jest nastawienie kana≥u radiowego s≥uøb porzπdkowych, kontrola nag≥oúnienia oraz umiejÍtne przekazywanie komunikatu. Komunikacja odbywa siÍ tutaj poprzez ≥πcznoúÊ radiowπ pomiÍdzy cz≥onkami s≥uøb oddalonych od siebie oraz system znaków. Wspó≥praca z drogówkπ dotyczy g≥ównie ≥πcznoúci radiowej. Ponadto policja posiada wszelkie informacje o czasie i miejscu startu, postojach i zakoÒczeniu odcinka trasy. Wspó≥praca s≥uøb porzπdkowych i drogowych jest p≥ynna dziÍki podzia≥owi – pierwsi zabezpieczajπ pielgrzymów pod kaødym wzglÍdem, drudzy pilnujπ ogólnego porzπdku i bezpieczeÒstwa, majπ reagowaÊ w razie nieprzewidywanych wydarzeÒ. System znaków to takøe wewnÍtrzna komunikacja pielgrzymów, jednak sπ one bardzo proste do odczytania równieø dla 5Interpelacja nr 9641 do ministra spraw wewnÍtrznych i administracji w sprawie potrzeby zmiany rozporzπdzenia
Ministra Spraw WewnÍtrznych i Administracji z dnia 18 lipca 2008 r., dotyczπcego obowiπzku uczestnictwa w p≥atnym szkoleniu przez osoby kierujπce ruchem drogowym na drogach publicznych - Pose≥ Jacek Osuch Warszawa, dnia 6 maja 2009 r. <http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/6F2662F6>, dostÍp 15 lipca 2013.
zewnÍtrznych odbiorów, szczególnie ze wzglÍdu na to, øe s≥uøby niejednokrotnie stosujπ system znaków do innych uczestników ruchu, np. w celu bezpiecznego omijania grupy pielgrzymów. Moøna zaryzykowaÊ stwierdzenie, øe system bezpieczeÒstwa pielgrzymów opiera siÍ na komunikacji zarówno miÍdzy cz≥onkami s≥uøb porzπdkowych, jak i z innymi uczestnikami ruchu. NiezbÍdny jest takøe aspekt pos≥uszeÒstwa wobec s≥uøb porzπdkowych przez samych pielgrzymów. Ze wzglÍdu na fakt, iø do kaødej grupy pielgrzymkowej sπ przyporzπdkowani cz≥onkowie s≥uøb, kontakt z pielgrzymami jest bezpoúredni i oparty na poleceniach werbalnych. Komunikacja jest tutaj pochodnπ bezpieczeÒstwa pielgrzymów.
S
–
BezpieczeÒstwo pielgrzymów stanowi najwaøniejszy punkt dla organizatorów. Wiπøe siÍ to z duøπ odpowie-dzialnoúciπ, tym samym wybór cz≥onka zespo≥u s≥uøb nie jest nigdy przypadkowy. Kandydat na porzπdkowego musi byÊ osobπ pe≥noletniπ, najlepiej jeúli posiada prawo jazdy oraz musi mieÊ za sobπ uczestnictwo przynaj-mniej w jednej pieszej pielgrzymce. Waøne jest takøe to, øeby wykazywa≥ siÍ sprawnoúciπ fizycznπ. Cz≥onek s≥uøby pokonuje wiÍkszy odcinek drogi niø pielgrzym, niekiedy musi siÍ cofnπÊ, innym razem przyúpieszyÊ lub nawet przebiec jakiú odcinek. Poza aktywnoúciπ fizycznπ waøna jest równieø umiejÍtnoúÊ skupienia i opanowania ze wzglÍdu na trudne czasami rozmowy z innymi uczestnikami ruchu. Skupienie i pe≥na kontrola ruchu pielgrzymów nie moøe byÊ zaleøna od aury pogodowej, zmÍczenia czy nawet humoru porzπdkowego. Dlatego tak waøna jest úwiadomoúÊ trudu s≥uøby i odpowiedzialnoúÊ kandydata. Pretendenci najczÍúciej sami zg≥aszajπ siÍ do s≥uøby podczas trwania pielgrzymki, jednak niejednokrotnie podczas pieszej wÍdrówki jest przekazywana informacja o moøliwoúci bycia porzπdkowym. Z regu≥y najwiÍkszy entuzjazm i chÍÊ bycia porzπdkowym trwa zaraz po zakoÒczeniu pielgrzymki, na póüniejsze spotkania wewnÍtrzne zg≥asza siÍ juø po≥owa chÍtnych, natomiast im bliøej kolejnej pielgrzymki, tym bardziej czas weryfikuje ich liczbÍ. Moøna powiedzieÊ, øe juø sama idea pielgrzymki nawo≥uje do uczestnictwa w s≥uøbach porzπdkowych, gdyø jest to nie tylko przeøycie stricte duchowe, ale ma ono na celu takøe niesienie pomocy innym pielgrzymom w bardzo bezpoúredni sposób.
Podsumowujπc temat s≥uøb porzπdkowych pielgrzymki, postrzeganych jako szczególny rodzaj grup dys-pozycyjnych, chcia≥abym odwo≥aÊ siÍ jeszcze do charakterystyki grupy Jana SzczepaÒskiego, wedle którego musi ona spe≥niaÊ piÍÊ cech. Sπ nimi: (1) istnienie minimum trzech osób; (2) przejawienie wspólnoty dπøeÒ i celów,
które umacniajπ poczucie jednoúci wewnπtrz grupy; (3) zorganizowany charakter zachowaÒ; (4) posiadanie úrodków integrujπcych cz≥onków grupy, na przyk≥ad nazw, symboli i innych podobnych oznak, które umoøliwiajπ wyróønienie na tle innych zbiorowoúci, oraz (5) okreúlony jej wielkoúciπ oúrodek kierowniczy” (Maciejewski 2012: 23). S≥uøby
porzπd-kowe pielgrzymki spe≥niajπ powyøsze kategorie, jednak to, øe stanowiπ one grupÍ spo≥ecznπ, nie wymaga potwierdzenia. Istotniejsze jest podkreúlenie jej dyspozycyjnego charakteru. Definicja dyspozycyjnoúci, jak wykaza≥am, nie jest jednak jednoznaczna, poniewaø brakuje nam jasno sformu≥owanego odniesienia co do sposobu i miejsca jej wystÍpowania. Oznacza to, øe dyspozycyjnoúÊ moøe zostaÊ na≥oøona na danπ grupÍ ze wzglÍdu na system, w jakim funkcjonuje, a nie ze wzglÍdu na cechy same w sobie. Tym samym w przypadku grupy porzπdkowej pielgrzymki ta cecha uzaleøniona jest od podjÍcia przez cz≥onków tej grupy okreúlonej aktywnoúci, zwiπzanej z zabezpieczeniem uczestników pielgrzymki oraz osób, które w danym momencie im towarzyszπ (przechodnie, obserwatorzy, kierowcy, itp.). Reasumujπc, o dyspozycyjnoúci s≥uøb porzπdkowych úwiadczy wiÍc funkcja, jakπ pe≥niπ w celu wykluczenia i/lub zminimalizowania zagroøeÒ. O moøliwoúci pe≥nienia tej funkcji úwiadczyÊ majπ kompetencje oraz umiejÍtnoúÊ cz≥onków grupy porzπdkowej, co przek≥ada siÍ na zaufanie, a wiÍc kapita≥ spo≥eczny. Dla ilustracji analizowanego przyk≥adu, w Aneksie zamieszczono plakat S≥uøb Porzπdkowych Pielgrzymki Wroc≥awskiej ze strony internetowaej pielgrzymki wroc≥awskiej6.
B
Dziennik Ustaw nr 52 poz. 308, Rozporzπdzenie Rady Ministrów z dnia 23 marca 2010 r. w sprawie wymogów, jakie powinni spe≥niaÊ kierownik do spraw bezpieczeÒstwa, s≥uøby porzπdkowe i s≥uøby informacyjne <http: 6 S≥uøba Porzπdkowa S≥uøby Wroc≥awskiej. <http://www.pielgrzymka.pl/sluz_porzadkowa.php?open=sluzby>,
//isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20100520308>, dostÍp 15 lipca 2013.
Interpelacja nr 9641 do Ministra Spraw WewnÍtrznych i Administracji w sprawie potrzeby zmiany rozporzπdze-nia Ministra Spraw WewnÍtrznych i Administracji z drozporzπdze-nia 18 lipca 2008 r. dotyczπcego obowiπzku uczestnictwa w p≥atnym szkoleniu przez osoby kierujπce ruchem drogowym na drogach publicznych - Pose≥ Jacek Osuch Warszawa, dnia 6 maja 2009 r. <http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/6F2662F6>, dostÍp 15 lipca 2013. Maciejewski, Jan. 2012. Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna. Wroc≥aw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wroc≥awskiego.
Merton, Robert. 1982. Teoria spo≥eczna i struktura spo≥eczna. Warszawa: PWN.
Piesza pielgrzymka z Wroc≥awia na Jasnπ GórÍ. <http://www.pielgrzymka.pl/doc/rozwoj_pielgrzymki. pdf>, dostÍp 12 lipca 2013.
Powiat Wroc≥awski. <www.powiatwroclawski.pl>, dostÍp 12 lipca 2013.
Rybicki, Pawe≥. 1979. Struktura spo≥ecznego. Studia z teorii spo≥ecznej. Warszawa: PWN
S≥uøba Porzπdkowa S≥uøby Wroc≥awskiej. <http://www.pielgrzymka.pl/sluz_porzadkowa.php?open=sluzby>, dostÍp 12 lipca 2013.
Turowski, Jan. 2000. Socjologia. Wielkie struktury spo≥eczne. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Uzyskanie zezwolenia na wykorzystanie dróg w sposób szczególny. <http://www.powiatwroclawski.pl/ index.php?option=com_content&view=article&id=367:uzyskanie-zezwolenia-na-wykorzystanie-drog-w-sposob-szczegolny-&catid=71>, dostÍp 12 lipca 2013.
Zagórski, Zdzis≥aw. 1997. Spo≥eczeÒstwo transformacyjne. Klasy i warstwy Polski postkomunistycznej. Wroc≥aw: Wydawnictwo Uniwersytetu Wroc≥awskiego.
P O S .
Dispositional groups, fully organized and ready for prompt action, are dependent on external factors that trigger specific reactions. Motivation for reaction, a result of external action upon the group, that is actions that are independent, causes the dispositional group to have occasional character in some cases. It is particularly visible in case of groups in which the situations necessitating such a reaction can only occur in specific periods of time. Such a phenomena can be observed in case of the Order Service of the Jasna Góra Pilgrimage, that takes place every year in the beginning of August, for tens of years now. The Order Service, as a group, is an interesting field for observation, because it is not just a group bound by religious community and social bonds, created during the hard and exhausting foot pilgrimage, but also an organization subjected not just to the church but also state authorities. The article aims at presenting the Order Service of the Pilgrimage in context of its organization, with special emphasis on the motivations of the candidates for the aforesaid service.
A
Ilustracja 1. Plakat S≥uøby Porzπdkowej Pielgrzymki Wroc≥awskiej7.
7 S≥uøba Porzπdkowa S≥uøby Wroc≥awskiej. <http://www.pielgrzymka.pl/sluz_porzadkowa.php?open=sluzby>,
