Rejestry poboru łanowego komornictw orneckiego i reszelskiego oraz deklaracja podatkowa miasta Olsztyna z 1572 roku

Bogdan, Danuta

Rejestry poboru łanowego

komornictw orneckiego i

reszelskiego oraz deklaracja

podatkowa miasta Olsztyna z 1572

roku

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 399-411

Danuta Bogdan

REJESTRY POBORU ŁANOWEGO KOMORNICTW

ORNECKIEGO I RESZELSKIEGO

ORAZ DEKLARACJA PODATKOWA MIASTA OLSZTYNA

Z 1572 ROKU

SYSTEM PODATKOWY WARMII W XV I W IEKU

Biskupstw o w arm iń sk ie nie było związane u chw ałam i podatkow ym i pod­

jęty m i na sejm ie koronnym , a potem na sejm iku g en eraln y m P ru s K ró le­

wskich, zanim nie zostały one potw ierdzone dobrow olną u ch w ałą stanów w a r­

m ińskich l. Silna w ładza biskupów w arm ińskich n a d podległym im tery to riu m

n ad aw ała W arm ii faktycznie — choć n ieform alnie — c h a ra k te r autonom icz­

nego księstw a duchownego. Szczególną pozycję biskupów w arm ińskich w

ra m a ch P ru s K rólew skich podkreślało spraw ow anie przez nich fun k cji p r e ­

zesów ziem pruskich, przew odniczących obradom stanów zeb ranych na se j­

m ik u generalnym . Przedstaw iciele W arm ii nie b ra li udziału w obradach se j­

m ik u generalnego, lecz b yli ta m reprezentow ani w yłącznie poprzez osobę

b iskupa z.

Wobec cechującej P ru s y K rólew skie odrębności sk arbow ej p rzejaw iającej

się w o drębnym podskarbiostw ie pruskim , sam odzielnym pow oływ aniu po­

borców, w y rażan iu zgody n a po d atk i dopiero na sejm ikach posejmow ych

oraz decydow aniu o ich wysokości i rodzaju, biskupstw o w arm ińskie jako

„nie najm niejsza część p row incji p ru sk ie j” 3 nie mogło w kw estiach po d at­

kow ych odłączać się od reszty ziem pruskich pozostaw iając jedynie ostateczną

decyzję do fo rm alnej akceptacji stanów. I tak jak sejm ik g e n eraln y P ru s K ró ­

lew skich był sw oistym sym bolem odrębności p ru sk ich w Koronie, ta k też

sejm ik w arm iń sk i stanow ił dem onstrację szczególnej pozycji bisku p stw a w a r ­

m ińskiego w ram ach ziem pruskich.

P ro ced u ra uchw alan ia podatków w P ru s ac h K rólew skich i n a W arm ii

w yglądała po 1526 r. następująco: k ról u n iw ersałem zaw iadam iał bisk u p a w a r­

m ińskiego o term in ie g en erału pruskiego i żądał jak najszybszego uchw alenia

podatku. B iskup z kolei pow iadam iał o sejm iku w ojew odów i miasta. P o

1 T a k p i s a ł w o d p o w i e d z i n a p i s m o R a d y p r u s k i e j w s p r a w i e a k c y z y o d p i w a b i s k u p w a r m i ń s k i M a r c i n K r o m e r : „ U n d e s g l e i c h w o h l z u d e m e , d a s w i r u n s e r m U n t e r t h a n e n , w e ­ d e r v o m L a n d e n o c h v o n S t e t t e n , d e r g l e i c h e n B u r d e n a u s s e r h a l b e i n e m L a n d t a g e , u n d a n I r e u n d s o n d e r l i c h e n a n u n s e r s W . C a p i t t e i s B e w i l l i g u n g n i c h t a u f f d r i n g e n k ö n n e n ” — A r c h i ­ w u m D i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e , A r c h i w u m B i s k u p i e ( d a l e j A D W O , A B ) , A 4, L i d z ­ b a r k 3 X I 1585, k . 386. 2 J e d y n i e B r a n i e w o b r a ł o u d z i a ł w g e n e r a l e p r u s k i m d o r o k u 1562, g d z i e w z y w a n o j e d o g r o n a m i a s t m n i e j s z y c h : B . L e ś n o d o r s k i , D o m i n i u m w a r m i ń s k i e (1243— 1569), P o z n a ń 1949, s . 75. 3 G , L e n g n i c h , G e s c h i c h t e d e r L a n d e P r e u s s e n K ö n i g l i c h e n - P o l n i s c h A n t h e i l s , B d . 2, D a n ­ z i g 1723, s . 194.

4 0 0

przyjęciu p o datku na generale p ru sk im uchw alę przesyłano n astępnie na

W arm ię, gdzie na sejm iku stanów dokonyw ano rozdziału p o d atk u m iędzy

poszczególne g ru p y lu d n o ś c i4.

T ak więc stany w arm ińskie przyłączały się zw ykle nieco później do ogól-

nopruskiej u ch w ały podatkow ej i znam y tylko sporadyczne wypadki, kiedy

biskup, z pow odu krótkiego term in u lub pan u jącej zarazy, z góry udzielił

swego przyzw olenia na u ch w ały gen erału pruskiego 5. Decyzje podatkow e za­

padały na sejm ikach jednogłośnie (einhellig), choć często z powodu n a d m ie r­

nych obciążeń kierow ano protestacje do króla.

P obory z trzech w ojew ództw p ruskich oraz bisk u p stw w arm ińskiego

i chełmińskiego przekazyw ane były zazwyczaj do skarbca zarządzanego przez

podskarbiego ziem p ruskich (T hesaurarius P r u s s ia e ) 6. G eneralnym poborcą

na W arm ii był ekonom biskupi. Pozostałym i k o lektoram i — poszczególni s ta ­

rostowie kom ornictw biskupich i kapitulnych, w m iastach zaś ra d y m iejskie

lub pisarz m ie js k i: . Poborcy ci w term inie wyznaczonym recesem sejm i­

kow ym dostarczyć mieli zebrany podatek w raz z całkow itym rach u n k iem do

sk arbca biskupiego w L id zbarku W a rm iń s k im 8. W płacano tam sum y nie

tylko z zebranych poborów, lecz też od r. 1573 s p odatki na w ew n ętrzn e po­

trzeb y prow incji, stanow iące tzw. kasę prow incjonalną. Skarbiec można było

otworzyć tylko za pomocą trzech kluczy, którze rozdzielano m iędzy w y b ra ­

nych n a sejm iku przedstaw icieli kapituły, s z la c h ty 10 i m iast określanych

m ianem „ K asten h erren " lub „Provisores a era ry provincialis”. Pieniędzy ze

skrzyni nie wolno było jed n ak w yjm ow ać bez zgody biskupa, k a p itu ły i zgro­

m adzonych na sejm iku stanów. W p rak ty ce o w ydaniu poboru z W arm ii d e ­

4 A r c h i w u m P a ń s t w o w e w T o r u n i u ( d a l e j WaP T o r u ń ) , K a t . И , Х П 1 16. U n i w e r s a ł p o ­ b o r o w y s e j m i k u g e n e r a l n e g o w G r u d z i ą d z u z 12 11612 г . : , , I n W a r m i e n s i a u t C u l m e n s i E p i s c o ­ p a t u d e b e t c o n t r i b u t i a s u p r a s p e c i f i c a t a t a m a g r a r i a , q u a m a c c i s a p r o m o r e e t c o n s v e t u d i n e e o r u n d e m v e t e r i c o l l i g i e t a d T h e s a u r u m M a r i a e b u r g e n s i e x t r a d i ” . 5 A D W O , A B , A 2, L i d z b a r k 26 X 1 1551 r . , k . 90—91, M a n d a t d e a c c i s a ; р о г . В . L e ś n o d o r - s k i , o p . c i t ., s . 75. 6 A r c h i w u m G ł ó w n e A k t D a w n y c h w W a r s z a w i e ( d a l e j A G A D ) , A k t a e k o n o m i i m a l b o r - s k i e j , W 235— 242. R e j e s t r y s k a r b o w e p o d s k a r b i e g o J a n a K o s t k i z l a t 156S—1581; A D W O , V a r i a 12, s s . 283—305. P o k w i t o w a n i a p o d s k a r b i c h zie rri p r u s k i c h z o d e b r a n y c h a k c y z . 7 A D W O , A B , A 3, L i d z b a r k 2 3 I I 1572 r . M a n d a t w e g e n d e s S c h o s s e s , к . 4; „ D i e s e s a b e r S c h o s s e s g e m e y n e n E i n n e h m e r v e r o r d n e n w i r d e n e d l e n H a n s v o n H a t t e n S c h a f f e r n u n s e r e r b i s c h o f f l i s c h e n G u t t e r n . Z u m E x a c t o r n a b e r , o d e r E i n n a h m e r n u n s e r e u n d d e s W i r d i g e n C a p i - t e l s A m p t l e u t t e n u n d B u r g r a f f e n , e i n i e d e r i n f r e i e n A m p t . l n d e n S t e d t e n a b e r d i e B u r g e r ­ m e i s t e r e u n d R a d t o d e r i r e S t a d t S c h r e y b e r , w i e e s v o n a l t e r s g e b r e u c h l i c h o d e r w e l c h e d e r S c h a f f e r s e l b s t v e r o r d n e n w i r d t , d i e d a s g e s a m e l t e u n d e i n g e n h o m e n e G e l t b e m e l t e m S c h a f f e r o h n V e r t z u g t r e u l i c h z u s t e l l e n u n d ü b e r r e c h n e n w e r d e n , u n d d i e s e s i n a l l e s s o l l n a c h I n h a l t d e s K ö n i g l i c h e n U n i v e r s e l s ( d e s w i r e u c h i n A u s s t z u g z u s c h i c k e n ) v e r h a n d e l t u n d w ü r c k l i - c h e n v o l l e n t z o g e n w e r d e n ” . W y j ą t e k s t a n o w i w t y m w z g l ę d z i e г. 1570, k i e d y t o n a m o c y u n i ­ w e r s a ł u k r ó l e w s k i e g o g e n e r a l n y m p o b o r c ą n a W a r m i i z o s t a ł ó w c z e s n y w ó j t b i s k u p s t w a i z a ­ r a z e m s t a r o s t a j e z i o r a ń s k i K r z y s z t o f T r o s k a : A G A D , B i b l i o t e k a O r d y n a c j i Z a m o y s k i c h ( d a l e j B O Z ) , 3001, k . 90—92. 8 A D W O , H 183, R e c e s s e j m i k u w a r m i ń s k i e g o z 18 V I I 1589 r . , к . 167: D e r v o n e i n e s i e d e r n g e b i e t s A m p t m a n s o l l e i n g e f o r d e r t u n d d e m b i s c h o f f l i c h e n S c h e f f e r a l h i e , n e b e n g n u g s a m e r R e c h e n s c h a f f t ( w e l c h e s d a n a u c h z u s e i n e r Z e i t a l s o m i t d e r Z e i s e g e s c h e h e n s o l l ) v o l l k o m l i c h e i n g e b r a c h t , u n d z u g e z e l e t u n d f o l g e n d t s a l h i e z u H e i l s s b e r g k , i n b i s c h o f f l i c h e n S c h a t z , i n e i n e r m i t d r e i e n S c h ö s s e r n v e r s c h l o s s e n e n L a d e n , z u w e l c h e r e i n e n S c h l ü s s e l e i n W . C a p i t t e l l z u F r a u e n b u r g k , d e n ä n d e r n d e r e d l e u n d e h r e n v e s t e H a n s v o n H a t t e n , u n d d e n d r i t t e n d e r e r s a m e n e M e r t t e n A l t h o f f , B ü r g e r m e i s t e r z u r G u t t s t a t t h a b e n s o l l , v e r w a r l i c h g e h a l t e n , u n d t o h n e a l l e r S t e n d e v o m L a n d e u n d S t e d t e n V o r w i s s e n u n d V e r w i l l i g u n g e n i c h t a u s s g e g e b e n w e r d e n ” . 9 A D W O , H 183, R e c e s s e j m i k u w a r m i ń s k i e g o z 1— 2 X 1573 r . , k . 61— 63. 10 P r z e d s t a w i c i e l e m s z l a c h t y b y ł z a z w y c z a j e k o n o m b i s k u p i .

Rejestry poboru łanowego

4 01

cydow ał sam bisk u p z kapitułą, nato m iast przekazania pieniędzy do skarbca

pruskiego dokonyw ał zawsze ekonom biskupi.

RO D ZA JE PO DATKÓ W NA WARMII

W P ru s ac h K rólew skich, ta k jak w całej Koronie, p odatki uchw alano

doraźnie na bezpośrednie żądanie króla. Do podstaw ow ych p o datków n ad zw y ­

czajnych uch w alan y ch w P ru s ac h K rólew skich i n a W arm ii należały: pobór

łanow y (Hufenschoss, C ontributiones A grariae), akcyza (Zeise) oraz szos

(Schoss) u . C h a ra k te r u chw alanych p o datków zależał głów nie od źródła u trz y ­

m ania poszczególnych stanów i w arstw społecznych.

P obór łanow y był podatkiem g ru n to w y m płaconym na W arm ii od liczby

posiadanych łanów 12. Szlachta płaciła go od liczby u p ra w ian y c h przez chłopów

łanów , zaś sołtysi, w olni i chłopi od w łasnych pól upraw n y ch . Szlachta nie

posiadająca chłopów była niżej opodatkow ana. Do poboru łanow ego p rz y łą ­

czała się zw ykle pozostała ludność żyjąca poza o b rębem m iast, ale nie u tr z y ­

m ująca się z ziemi. B yli to m iędzy innym i: karczm arze, m ły n arze wiejscy,

zagrodnicy, czeladź najem na, rybałci, bartn icy , pasterze, kotlarze, smolarze,

węglarze, parobcy, rzemieślnicy, ludzie luźni, szkoci. S taw k a podatkow a po­

bo ru w związku z postępującą inflacją, jak też zw iększaniem obciążeń, ulegała

stałem u wzrostowi. I ta k na początku XV I w. w ynosiła ona 5 groszy z łanu,

zaś pod koniec tego stulecia jej wielkość podstaw ow a ustaliła się na 1 złoty

polski (30 groszy) z łanu. Od początku X V II w. uchw alano łanow e już w

form ie zwielokrotnionej.

A kcyza b yła podatkiem pośrednim obciążającym sprzedane tow ary, na

W arm ii głównie piwo. Obciążała głów nie mieszczan, w m niejszym zaś stopniu

ludność wiejską. U chw alano ją n a okres jednego, dwóch, a n a w et trzech lat.

S taw k a podatkow a akcyzy na W arm ii u staliła się na dw a szelągi od każdej

w y k o rzystanej ćwierci słodu, chociaż już w II połowie X V I w. pobierano ją

w wielkości podwojonej, zaś od w. X V II zw ielokrotniano n a w et do k ilk u ­

n a stu razy. Często zam iast akcyzy ściągano z m iast szos obliczany od w artości

posiadanego m ajątk u . Na W arm ii w drugiej połowie X V II w. od 100 złotych

polskich w artości m ają tk u płacono 10 groszy.

WARMIŃSKIE ŹRÓDŁA SKARBOWE

W arm ińskie księgi poborow e z X V I i pierw szej połowy X V II w. nie

zachow ały się. N iektóre szczegółowe dane dotyczące wysokości zebranych po­

da tk ó w przedstaw ił w sw ym arty k u le z r. 1854 arch iw ariusz b ra n ie w sk i Jacob

Aloys L ilienthal, k tó ry m usiał korzystać z wcześniejszych d o k u m e n tó w 13.

11 W ś r ó d i n n y c h p o d a t k ó w w y s t ę p u j ą c y c h r a c z e j s p o r a d y c z n i e n a W a r m i i w y m i e n i ć m o ż n a : c z o p o w e , p o d y m n e , h i b e r n ę o r a z o d 1662 r . p o g ł ó w n e . 12 B y ł t o o d p o w i e d n i k m i e j s k i e g o p o d a t k u m a j ą t k o w e g o z w a n e g o s z o s e m . J a k o p o d a t e k g r u n t o w y o b e j m o w a ł g r u n t y ś w i e c k i c h ( w t y m t e ż m i e j s k i e ) i d u c h o w n y c h . W p o z o s t a ł e j c z ę ś c i P r u s K r ó l e w s k i c h z a m i a s t p o d a t k u g r u n t o w e g o w y s t ę p o w a ł p o d a t e k o d c z y n s z ó w , o b ­ c i ą ż a j ą c y l u d n o ś ć w i e j s k ą w w y s o k o ś c i d z i e s i ą t e j c z ę ś c i o d c z y n s z ó w : J . D e r e s i e w i c z , Z p r z e ­ s z ł o ś c i P r u s K r ó l e w s k i c h . S k a r b ó w o ś ć P r u s K r ó l e w s k i c h o d r . 1466— 1569, P o z n a ń 1947, s s . 115— 117. 13 J . A . L i l i e n t h a l , C o n t r i b u t i o n e n d e s B i s t h u r ń b s E r m l a n d a n P o l e n b i s z u m J . 1772, N e u e P r e u s s i s c h e P r o v i n z i a l - B l ä t t e r , 1854, B d . 6, H . 1, §s. 337—364, 417— 431.

4 0 2

Dlatego też publikow anie tych nielicznie zachow anych zródel skarbow ych

w yd aje się jak n ajb ard ziej c e lo w e 14. Na ich podstaw ie możem y dokonać

różnorodnych u sta le ń takich, jak: szacunkow e obliczenia liczby mieszkańców

w obrębie miast, c h ara k te ry sty k a zawodow a ludności m iejskiej i żyjącej poza

m iastam i, przedstaw ienie h iera rch ii społecznej ludności W arm ii oraz pozycji

społecznej poszczególnych g ru p ludności. Dalsze system atyczne publikow anie

rozproszonych źródeł sk arbow ych pozwoli też n a uchw ycenie społeczno-gospo­

darczych tren d ó w rozw ojow ych biskupstw a.

P u b likow ane poniżej źródła skarbow e (rejestr szosu łanow ego kom or-

nictw a orneckiego z 16 m arca 1572 r., re je s tr szosu łanow ego kom ornictw a

reszelskiego z 20 m arca 1572 r. oraz d e k laracja podatkow a m iasta O lsztyna

z 24 m arca 1572 r.) zn ajd u ją się w A rch iw u m G łów nym A k t D aw nych w W a r­

szawie w zespole A rch iw u m S k arb u K oronnego—Dział 1,52. Dotyczą one po ­

d a tk u uchw alonego na sejmie lubelskim 11 sierpnia 1569 r., ponowionego

u chw ałą sejm u w arszaw skiego z 10 lipca 1570 r. 15 R ealizacja u n iw ersału po ­

borowego z 1569 r. przebiegała na W arm ii szczególnie opornie wobec niechęci

stanów do stw orzenia sytuacji precedensow ej w zakresie stałego u chw alania

i przekazyw ania p o datków na rzecz króla. D latego też, gdy na teren ie trzech

w ojew ództw p ruskich dokonano poboru p o datków już w latach 1570—1571 16,

to na W arm ii przeciągnęło się to aż do 1572 r.

22 m arca 1570 r. a d m in istrato r bisku p stw a M arcin K ro m e r skierow ał

pismo do starostów i m iast w arm ińskich, zwołujące sejm ik stanów do Lidz­

b arka, gdyż — jak pisał — p odatek uchw alony w L u b linie nie tylko w tym

biskupstw ie, lecz także w pozostałej części P ru s K rólew skich, nie jest zwycza­

jowo p r z y ję ty 17. Z sejm iku w arm ińskiego obradującego w dniach 19—20

k w ietn ia 1570 r. w ystosow ano odpowiedź na d w a u n iw e rsały królew skie p o ­

n aglające uchw alenie p o datku le. S tw ierdzano w niej, iż sta n y bisku p stw a nie

14 D o c h w i l i o b e c n e j o p u b l i k o w a n e z o s t a ł y n a s t ę p u j ą c e w a r m i ń s k i e ź r ó d ł a s k a r b o w e : M . B i s k u p , D e k l a r a c j e p o d a t k o w e m i a s t u i a r m i A s k i c h . z r o k u 1572, K o m u n i k a t y M a z u r s k o - - W a r m i ń s k i e ( d a l e j K M W ) , 1962, n r 3, s s . 616— 620 ( D o b r e M i a s t o , L i d z b a r k W a r m i ń s k i , S t a r e M i a s t o B r a n i e w o — o r y g i n a ł A G A D ; A S K , D z . I , 52, k . 704, k . 718—718v., k . 738—73 8v.); R . M a r c h w i ń s k i , D e k l a r a c j e p o d a f c k o t a e N o w e g o M i a s t a B r a n i e w a i R e s z l a z 1572 r o k u , K M W , 1971, n r 4, s s . 467— 475 ( o r y g i n a ł A G A D , A S K , R a c h u n k i K r ó l e w s k i e 379, k . 183—185; R a c h u n k i K r ó l e w s k i e 346, k . 7—7 v ); t e n ż e , W y k a z s z o s u m i a s t a R e s z l a z 1579 r o k u , K M W , 1972, n r 4, s s . 589— 592 ( o r y g i n a ł A D W O , A B , D 39, k . 41); t e n ż e , L u d n o ś ć L i d z b a r k a W a r m i ń s k i e g o го ś w i e t l e w y k a z u s z o s u z 1581 r o k u , K M W , 1973, n r 1—2, s s . 59— 71 ( o r y g i n a ł A D W O , A B , D 75, k . 40— 45); t e n ż e , R o z l i c z e n i e e k o n o m a N e u m a n a z ł a n o w e g o i a k c y z y W a r m i i b i s k u p i e j (1581— 1587), R o c z n i k O l s z t y ń s k i , 1968, t . 8, s s . 187—198 ( o r y g i n a ł W A P T o r u ń , X I I I , 8, k . 225— 228); H . S c h m a u c h , E r m l ä n d i s c h e S t e u e r r e g i s t e r d e s J a h r e s 1579, Z e i t s c h r i f t f ü r d i e G e s c h i c h t e u n d A l t e r t u m s k u n d e E r m l a n d s ( d a l e j Z G A E ) , B d . 24, 1932, H . 1, s s . 211—227 ( o r y g i n a ł B i b l i o t e k a C z a r t o r y s k i c h ; 1619, s s . 69— 80; 1598, s s . 617—632; 1624, s s . 431—442; 1619, s s . 109— 120); t e n ż e , E i n S t e u e r r e g i s t e r d e r A l t s t a d t B r a u n s b e r g v o m J a h r e 1579, Z G A E , B d . 25, 1935, H . 2, s s . 464— 473 ( o r y g i n a ł B i b l i o t e k a C z a r t o r y s k i c h , 1619, s s . 123— 154); H . B o n k , S c h o s s R e g i s t e r d e s A l l e n s t e l n i - s c h e n G e b i t t e s (1578), w : t e g o ż , G e s c h i c h t e d e r S t a d t A l l e n s t e i n , U r k u n d e n b u c h , B d . 3, Т . 1, A l l e n s t e i n 1912, N r 157 ( o r y g i n a ł o b e c n i e w G e h e i m e s S t a a t s a r c h i v B e r l i n - D a h l e m , E t a t s - M i n i ­ s t e r i u m , E r m l a n d 31 a , 2 : S t a d t , G e b i e t u n d D o m v o g t e i A l l e n s t e i n , f o l . 166—175): t e n ż e , A c c i s e i m D o m s t a a t i n E r m l a n d v o m 14 A p r i l 1577 b i s 1578 f ü r d e n P o l e n k ö n i g , i b i d e m , s s . 286—288 ( o r y g i n a ł o b e c n i e w G S A B - D , E t . - M i n . , E r m l a n d 31 a , 2, f o l . 164). 15 v o l u m i n a L e g u m , t . 2, P e t e r s b u r g 1859, s s . 102—106 i 107—108. 16 W y j ą t e k s t a n o w i ł y t r z y w i e l k i e m i a s t a : G d a ń s k , E l b l ą g i T o r u ń , k t ó r e n a j d ł u ż e j z w l e ­ k a ł y z w y r a ż e n i e m z g o d y n a p o d a t e k . D o p i e r o n a s e j m i e w a r s z a w s k i m z a k o ń c z o n y m 28 V 1572 r . z o b o w i ą z a n o j e d o z ł o ż e n i a k o n t r y b u c j i w c i ą g u o ś m i u t y g o d n i : G . L e n g n i c h , o p . c i t . , B d . 2, D a n z i g 1723, SS. 402—403, 4 1 8 -^ 1 9 . 17 A D W O , A B , A 2, L i d z b a r k 22 I I I 1570 Г., к . 227. 18 A D W O , A B , A 2, L i d z b a r k 19—20 I V 1570 Г., к . 230—233.

Rejestry poboru tonowego

4 0 3

czują się zw iązane u chw ałą podatkow ą sejm u lubelskiego, k tó ra p odjęta zo­

stała przez Radę K rólew ską pod nieobecność b iskupa warm ińskiego. A rg u ­

m entow ano, że biskupstw o to jest lennikiem papiestw a i nie podlega Koronie,

jak inne lenna. P osiada ponadto sw oje wolności i praw a, większe niż P ru s y

Książęce. S tą d twierdzono, iż u ch w ała se jm u lubelskiego pozostaje w sprzecz­

ności z ty m i przyw ilejam i. P odobne pismo w te j spraw ie skierow ał do króla

a d m in istrato r b iskupstw a M arcin K rom er, k tó ry w raz z kap itu łą prosił o c ier­

pliwość w oczekiw aniu na p odatek do czasu, aż zostanie o n uchw alony na

zjeździe w szystkich stanów p ru skich

Zaległy p odatek z sejm u lubelskiego stał się też przedm iotem obrad

dwóch kolejnych sejm ików w arm iń sk ich w dniach 7 lutego oraz 23 lutego

1572 r . !0. Na ty m ostatnim stan y zgodziły się wreszcie n a pobór łanow y w

wysokości 10 groszy z łan u oraz u chw aliły p o datek od piw a i in n y ch napojów

w edług u n iw ersału sejm u w arszaw skiego w wysokości 2 groszy od każdej

sprzedanej beczki piw a lub dw óch szelągów od każdego w ykorzystanego korca

słodu. Zaległy pobór m iał być złożony ekonomow i b iskupiem u do 20 m arca

1572 r. P od atk i zostały zebrane w term in ie i przekazane ówczesnem u ekono­

m ow i b iskupiem u — Jan o w i von H attenow i — do L id zb ark a przez nieznanego

z nazw iska przedstaw iciela r a d y m iasta O lsz ty n a,21 zaś z in teresu jący ch nas

k o m ornictw przez Jerzego von Schedlina — starostę orneckiego oraz F ry d e ­

ry k a von Melitza — starostę reszelskiego.

Wobec jednolitego term in u p rzekazyw ania podatków z k o m ornictw i m iast

znalezione źródła w arm iń sk ie opublikow ane zostały łącznie. Zastosowano

w iernie ich pisownię X V I-w ieczną m odernizując w ielkie litery, stosując łączną

pisownię w yrazów złożonych z dw óch członów rzeczow nikow ych, usuw ając

k ro p k i n ad „y” oraz podw ojone „ t” i „n” na końcu i w środku w y ra zu (poza

nazw am i miejscowości i im ionam i własnymi). U jednolicono też in terp u n k cję

oraz zestaw ienia cyfrow e przez w prow adzenie u k ład u kolumnow ego. Z asto­

sowano rów nież n astępujące skróty: M k .= M ark e (grzyw na p ru sk a licząca 20

Gr.), G r.= G ro seh en (grosz liczący 3 szelągi a 18 fenigów), P f.= P fe n n ig

(fenig) *.

R E J E S T R P O B O R U Ł A N O W E G O K O M O R N IC T W A O R N E C K IE G O —

16 M A R C A 1572 R.

O r . : A r c h . G ł ó w n e A k t D a w n y c h w W a r s z a w i e , A r c h . S k a r b u K o r o n n e g o , D z . I , 52, k . 406— 408. S k ł a d k a p a p i e r o w a , 6 - s t r o n l c o w a z a p i s a n a n a 5 s t r o n a c h , f o r m a t u d u d k i o w y m i a r a c h 10 ,7X 34,5 c m z f i l i g r a n e m p a p i e r n i g d a ń s k i e j w y o b r a ż a j ą c y m d w a r ó w n o r a m i e n n e k r z y ż e го u k ł a d z i e p i o n o w y m w k a r t u s z u p o d k o r o n ą . P i s m o n e o g o t y c k i e , c z y t e l n e , a t r a m e n t k o l o r u c z a r n e g o . U d o ł u p i ą t e j s t r o n y ś l a d o k r ą g ł e j , o d c i ś n i ę t e j w z i e l o n y m w o s k u p i e c z ę c i o ś r e d ­ n i c y 18 m m . N a o d i o r o c t e s z ó s t e j s t r o n y u d o ł u i n n ą r ę k ą X V I w . „ W o r m d i t t e r r e s t r i s ” . [ к . 406]

A n n o 1572 d e n 16 M a r ty , h a b ic h G e o rg e v o n S c h e d l i n 1, B u r g r a f f a u f f W o rm e

-19 A D W O , A B , A 2, L i d z b a r k 21 I V 1570 г . , к . 229—230. 20 A D W O , A B , H 183, L i d z b a r k 7 I I 1572 r . , k . ^ — 47; t a m ż e , A 3, L i d z b a r k 23 I I 1572 г ., к . 3. 21 P r z y d e k l a r a c j i p o d a t k o w e j R a d y M i e j s k i e j O l s z t y n a z a s t a n a w i a j ą c a j e s t b ł ę d n o ś ć p r z e p r o w a d z o n y c h o b l i c z e ń . W y n i k a ć o n a m o g ł a z b r a k u u m i e j ę t n o ś c i r a c h u n k o w y c h , b ą d ź c e l o w e g o z a n i ż e n i a d a n y c h . O s t a t e c z n e w y j a ś n i e n i e t e j k w e s t i i n a s t ą p i b y ć m o ż e p o o d n a l e ­ z i e n i u p o z o s t a ł y c h d e k l a r a c j i p o d a t k o w y c h m i a s t w a r m i ń s k i c h . * A u t o r k a d z i ę k u j e P a n u P r o f e s o r o w i M a r i a n o w i B i s k u p o w i z a c e n n e u w a g i r e c e n z y j n e , k t ó r e p r z y c z y n i ł y s i ę d o o s t a t e c z n e g o k s z t a ł t u n i n i e j s z e j p u b l i k a c j i . 1 J e r z y v o n S c h e d l i n - C z a r l i ń s k i , s t a r o s t a o r n e c k i w 1. 1570—1584: P . A n h u t h , D a s V e r z e i c h ­ n i s d e r B u r g g r a f e n v o n W o r m d i t t v o n 1570— 1772, Z G A E , B d . 21, H . 2, 1920—1923, s . 249.

4 0 4

V on 2 E r b g e r t n e r

S o m m e r f e i t e

V on 4 f r e i e n S c h u ltz e n h u b e n

V on 51 Z i n s s h u b e n

V o n 4 E r b g e r t n e r p e r 6 G r.

V o n e im S c h n e id e r

V on e im G ro b s c h m id e

A lb r e c h ts d o r f f 7

V o n 7,75 S c h u ltz e n h u b e n

V on 27,25 z in s s b a r e n H u b e n

V o g t s d o r f f 8

V o n 4 f r e i e n S c h u ltz e n h u b e n

V o n 36 z in s s b a r e n H u b e n

[ k . 407]

P e t e r s d o r f f fl

V o n 4 f r e i e n S c h u ltz e n h u b e n

V on 34 z in s b a r e n H u b e n

2 D r w ę c z n o , w o j . e l b l ą s k i e 3 K r z y k a l y , w o j . e l b l ą s k i e 4 L u b o m i n o , w o j . o l s z t y ń s k i e 5 M i n p a j n y , w o j . e l b l ą s k i e 6 Z a g o n y , w o j . o l s z t y ń s k i e 7 W e d ł u g S . R o s p o n d a , S ł o w n i k t. 1—2, W r o c ł a w —W a r s z a w a 1951, c z . 2, 8 W ó j t o w o , w o j . o l s z t y ń s k i e 9 P i o t r o w o , w o j . e l b l ą s k i e

S u m m a

3

5

25

0

33

S u m m a

S u m m a

S u m m a

S u m m a

2

25

1

0

0

28

3

13

17

2

18

20

2

17

19

12

12

10

4

2

2

18

17

12 10

Pf.

d ith , die n a c h v o lg e n d e C o n tr ib u tio n , n a c h d e m W a r s c h a u is c h e n U n iv e rs a l, v o n d e r

g e is t lic h e n U n t e r t h a n e n a u s m e in e m b e v o le n e n C a m e r a m p t W o r m e d ith e in g e n o m ­

m e n , w y v o lg et:

W ay t e n 2

M k

-V on 5 f r e ie n S c h u ltz e n h u b e n

2

V o n 46 z i n s b a r e n P a u e r h u b e n

23

S u m m a

25

K i r c h a u s e n 8

V o n 3,5 f r i e n [s.] S c h u ltz e n h u b e n

1

V o n 31,5 Z i n s s h u b e n

15

S u m m a

17

A r e n t s d o r f f 4

V on 7,5 f r e ie n S c h u ltz e n h u b e n

3

V o n 105,5 Z i n s s h u b e n

52

V on 6 G e r t n e r n v o n id e r e m G a r t e n 6 G r.

1

V on e in e m S c h n e id e r

0

S u m m a

58

[ k . 406 v.]

M e n i g e n e n 5

V o n 6 f r e i e n S c h u ltz e n h u b e n

V o n 10 H u b e n u n d e in e m D in s t z in ss fr e y

V o n 50 z in s b a r e n H u b e n

G r.

10 10

15

15

10

15

15

16

2

n a z w g e o g r a f i c z n y c h P o l s k i z a c h o d n i e j i p ó ł n o c n e j , s . 421, W o j c i e c h o w o . B r a k w s p i s i e m i e j s c o w o ś c i P R L .

Rejestry poboru łanowego

4 0 5

M k.

G r.

W o l f f s d o r f f 10

V o n 8 f r e i e n S c h u ltz e n h u b e n

4

V o n 61 z in s s b a r e n H u b e n

30

10

V o n e in e m E r b g a r t e n

0

6

V on e in e m S c h n e id e r

0

2

S u m m a

34

18

K a s c h a u n e n 11

V o n 4 f r e i e n S c h u ltz e n h u b e n

2

V o n 31 Z i n s s h u b e n

15

10

S u m m a

17

10

F r e y m a r g k 12

V o n 6 f r e ie n S c h u lz e n h u b e n

3

V on 53 Z i n s s h u b e n

26

10

V on 2 b e s e tz te n P f a r h e r s h u b e n

1

S u m m a

30

10

B e n e r e n 13

V on 6 f r e ie n S c h u ltz e n h u b e n

3

V o n 50 Z i n s s h u b e n

25

V o n 5 E r b g e r t n e r n p e r 6 G r.

1

10

V o m S c h m id e

0

2

S u m m a

29

12

O p e n 14

V on 7 f r e i e n S c h u ltz e n h u b e n

3

10

V o n 64 Z i n s s h u b e n

32

V o n v i e r b o s e tz te n [s.] P f a r h e m h u b e n

2

S u m m a

37

10

K a lk s te in »

V o n 31 Z i n s s h u b e n des H e r r n B ischoffs

15

10

R e s t a n t 5 a b g e b r a n t e H u b e n e p isco p alis

V o n E r b g e r t n e r n

1

4

S u m m a

16

14

C a r b e n 16

V o n 40 Z i n s s h u b e n

S u m m a

20

20

K l e i n f e l t «

V o n 15 Z i n s s h u b e n C a p i tu li W a r m ie n sis

7

10

S u m m a

7

10

H o g e n f e l d e 18

V on 2 Z i n s s h u b e n C a p i tu li W a r m ie n sis

1

V o n e in e r H u b e n des H o ss p ita ls S a n c ti S p ir itu s

in W o r m e d i t h 10

0

10

10 W i l c z k o w o , w o j . o l s z t y ń s k i e 11 K a s z u n y , w o j . o l s z t y ń s k i e 12 W o l n i c a , w o j . o l s z t y ń s k i e 13 B i e n l e w o , w o j . o l s z t y ń s k i e 14 O p i n , w o j . e l b l ą s k i e 15 W a p n i k , w o j . o l s z t y ń s k i e 16 K a r b o w o , w o j o l s z t y ń s k i e 17 K l o n y , w o j . o l s z t y ń s k i e 18 W y s o k i e , w o j . e l b l ą s k i e 19 O r n e t a , w o j . e l b l ą s k i e

4 0 6

R e s t a n t 3 H u b e n d e ss e lb e n H o ssp ita ls

so a b g e b r a n t v.

Mk.

Gr.

Pf.

S u m m a

1

10

M ö lle r in W o r m e d ith v o n 5 R e d e n p e r 12 G r.

3

V on e in e r S c h n e id e m ü h le n

0

6

V o n e in e r L o h e m u h le n

0

12

V o n e in e r W a lc k m ö h le n

0

12

S u m m a

4

10

S u m m a S u m m a r u m M k. 420 u n d 12 G r. W elch e S u m m a i c h d e m e d le n u n d e r e n t -

v e s te n H e r r n H a n s e n v o n H a t t e n M S c h e i f e r r n a u f f H e ils b e r g k ü b e r a n t w o r t , u n d zu

m h e r e m G la u b e n m e y n a n g e b o r m P e r i r a n g e d r u c k e t, u n d e y g e n e r H a n d t u n t h e r -

s c h r ie b e n .

II

R E J E S T R P O B O R U Ł A N O W E G O K O M O R N IC T W A R E S Z E L S K IE G O —

20 M A R C A 1572 R.

O r . : A r c h . G ł ó w n e A k t D a w n y c h w W a r s z a w i e , A r c h . S k a r b u K o r o n n e g o , D z . I , 52, k . 409— <12. S k ł a d k a p a p i e r o w a 3 - s t r o n i c o w a z a p i s a n a n a w s z y s t k i c h s t r o n a c h , f o r m a t u d u d k i o w y m i a r a c h 11,2X34, 5 c m . P i s m o n e o g o t y c k i e , c z y t e l n e , a t r a m e n t k o l o r u c i e m n o b r ą z o w e g o . N a o d w r o c i e o s t a t n i e j s t r o n y o d c i ś n i ę t a p r z e z p a p i e r w z i e l o n y m w o s k u p i e c z ę ć o ś r e d n i c y 18 m m .

A n n o 1572 d e n 20 M a r ty , h a b ic h F r i e d e r i c h v o n M i e l e z 1, B u r g r a f f a u f f R essell,

d ie K ö n ig lic h e E x a c tio n e in g e n o h m e n w ie fo lg e t:

[ k . 409]

M k.

G r.

P l a u s e n 2

I te m v o n 8 S c h u lz e n h u b e n

4

I t e m v o n 8 W a l d h u b e n

4

I t e m v o n 58 Z i n s h u b e n

29

I t e m v o n 2 P f a r r e s h u b e n , d a r a u f e in P a u e r sizt

1

I t e m v o n 4 G e r t n e r zu 6 G r.

1

4

I t e m v o n 2 H a n d w e r c k e r n

4

I t e m v o n 2 G ro p p e n , zu b r e n n e n u n d s c h e n c k e n

1

[S u m m a]

40

8

S t o r m h u b e l l s

I t e m v o n 6 S c h u lz e n h u b e n

3

I t e m v o n 54 Z in sh u b e n

27

20 J a n v o n H a t t e n ( S t a r s z y ) , e k o n o m b i s k u p i o d 1567 r . 1 W l i t e r a t u r z e n i e z n a j d u j e m y s z e r s z y c h i n f o r m a c j i d o t y c z ą c y c h F r y d e r y k a v o n M e l i t z . W z m i a n k u j e o n i m p o d r o k i e m 1589 P . A n h u t D i e G e n e a l o g i e d e r e r m l ä n d i s c h e n F a m i l i e v o n M e l i t z , Z G A E , B d . 16, H . 2, 1910, s . 329. D o k ł a d n i e j s z e d a n e z a w i e r a j ą z n a j d u j ą c e s i ę w A r c h i w u m D i e c e z j i W a r m i ń s k i e j w O l s z t y n i e A k t a K u r i i B i s k u p i e j . W y n i k a z n i c h , ± e n a p o c z ą t k u r o k u 1572 z m a r ł s t a r o s t a r e s z e l s k l B a l t a z a r L o d w i c h ( A D W O , A B , A 3, L i d z b a r k 10 I I I 1572 т., к . 7). D l a t e g o F r y d e r y k M e l i t z m u s i a ł o b j ą ć t e n u r z ą d w ł a ś n i e w t y m c z a s i e . N i e w i e m y d o k ł a d n i e , j a k d ł u g o p e ł n i ł t ę f u n k c j ę . Z d o k u m e n t ó w d o w i a d u j e m y s i ę j e d n a k , ż e j u ż w 1578 r . u r z ą d s t a r o s t y r e s z e l s k i e g o s p r a w o w a ł M a r c i n N l s e m e u s c h e l ( A D W O , A B , A 3, L i d z b a r k 17 I V 1578, k . 347— 348). 2 P a l u z y , w o j . o l s z t y ń s k i e ( p o d o b n i e j a k w s z y s t k i e m i e j s c o w o ś c i n i ż e j ) 3 G r z ę d a

Rejestry poboru łanowego

4 0 7

Mk.

Gr.

I t e m v o n 5 G e r t n e r n zu 6

G r.

1

10

I t e m v o n 1 H a n d w e r c k e r

2

I t e m e in E r b m u l l e r v o n 1 R a d e

1

4

I te m 1 G r o p p e n z u e b e r n e n u n d s c h e n c k e n

10

[ S u m m a ] a

33

6

{ к . 409 v.]

P l e s e n 4

I t e m v o n 5 S c h u lz e n h u b e n

2

10

I t e m v o n 45 Z i n s h u b e n

22

10

I t e m v o n

1 H a n d w e r c k e r

2

[S u m m a ]

25

2

B isc h d o rf f 5

I t e m v o n 5 S c h u lz e n h u b e n

2

10

I t e m v o n 45 Z i n s h u b e n

22

10

I t e m v o n

2 G e r t n e r n z u e 6

G r.

12

I t e m e in E r b m u l l e r v o n 1 R a d e

1

4

[S u m m a ]

26

G lo c k ste in 6

I t e m v o n 6 S c h u lz e n h u b e n

3

16

I t e m v o n 50 Z in s h u b e n

25

I t e m v o n

3 G e r t n e r n z u e 6

G r.

18

I t e m v o n 1 B r a n te w e in g r o p p e n z u e b e r n e n

u n d s c h e n c k e n

10

[S u m m a ]

29

8

S c h ö n e b e r g k 7

I t e m v o n 8 S c h u lz e n h u b e n

4

I t e m v o n 52 Z in s h u b e n

26

[ S u m m a ] b

30

( k . 410]

D a m e r a w 8

I t e m v o n 3 S c h u lz e ń h u b e n

1

10

I t e m v o n 2 B e h n e r h u b e n

1

I t e m v o n 25 Z in s h u b e n

12

10

I t e m v o n

3 G e r t n e r n zu 4 G r.

12

[S u m m a ]

15

12

Schellen8

I t e m v o n 6 S c h u lz e n h u b e n

3

I t e m v o n 50 Z in s h u b e n

25

I t e m v o n 4 P f a r r e s h u b e n , d a r a u f f e in P a u r s iz t

2

I t e m v o n

3 G e r t n e r n z u e 6

G r.

18

I t e m v o n

2 H a n d w e r c k e m

4

[S u m m a ]

31

2

a S u m m a l a t e r t s M k . 73 G r . 14 b S u m m a l a t e r i s i s t M K . 111 G r . 6 4 P l e ś n o 5 S q t o p y - S a m u l e t o o 6 U n i k o w o 7 D q b r o t o a W y s o k a 8 D ą b r o w a 9 R y n R e s z e l s k i

4 0 8

C a m ie n e n 10

I te m v o n 5 S c h u lz e n h u b e n

2

10

I te m v o n 3 F r e ie n h u b e n

1

10

I te m v o n 39 Z i n s h u b e n

19

10

V o n 3 H u b e n is t ein P a u e r a b g e b r a n d , w e lc h e r

n i c h t g ib t

I t e m v o n 2 G e r tn e r n , z u e 6 G r.

12

[S u m m a ]

24

2

T e r n i e n e n 11

I t e m v o n 4 S c h u lz e n h u b e n

2

I t e m v o n 27 Z in s h u b e n

13

10

I t e m v o n 1 G e r t n e r

6

[ S u m m a ] c

15

16

[k . 410 v.]

S o w e y d e n 12

I t e m v o n 5 S c h u lz e n h u b e n

2

10

I te m v o n 3 F r e i h u b e n

1

10

I t e m v o n 44 Z i n s h u b e n

22

I t e m v o n 2 G e r t n e r n z u e 4 G r.

8

[S u m m a ]

26

8

M u n c h s d o rff 18

I te m v o n 6 S c h u lz e n h u b e n

3

I t e m v o n 47 Z i n s h u b e n

23

10

I t e m v o n 1 G e r t n e r

4

[S u m m a ]

26

14

R a b a b e n 14

I t e m v o n 6 S c h u lz e n h u b e n

3

I t e m v o n 23 Z in s h u b e n

11

10

I te m v o n 5 G e r t n e r n z u e 6 G r.

1

10

[S u m m a ]

16

K la u s d o r f f 15

I t e m v o n 6 S c h u lz e n h u b e n

3

I t e m v o n 54 Z in s h u b e n

27

I t e m v o n 6 G e r t n e r n z u e 6 G r.

1

16

[S u m m a ]

31

16

T o l l n i c k 16

I t e m v o n 4 S c h u lz e n h u b e n

2

I t e m v o n 3 F r e i e n h u b e n

1

10

I te m v o n 33 .Z in s h u b e n

16

10

[ S u m m a ] d

20

[ k. 411]

c S u m m a l a t e r i s i s t M k . S6 G r . 12 d S u m m a l a t e r i s i s t M k . 120 G r . 18 10 K o m i n k i 11 T a r n i n y 12 Z a i o i d y 13 M n i c h o w o 14 R O b a i o y 15 K l e w n o 16 T o l n i k i M a ł e

Mk.

Gr.

Rejestry p o b o ru ł a n o w e g o

M k.

G r.

S a m la c k 17

I t e m v o n 24 Z in s h u b e n

12

I t e m v o n 3 G e r t n e r n z u e 4 G r.

12

[S u m m a ]

12

12

C a b i e n e n 18

I t e m v o n 6 S c h u lz e n h u b e n

1

10

I t e m v o n 2 B e h n e r h u b e n

10

I t e m v o n 63 Z i n s h u b e n

15

15

I t e m v o n 6 H u b e n , s e in 3 P a u e r a b g e b r a n d t

I t e m v o n 3 G e r t n e r n z u e 4 G r.

12

I t e m v o n 1 H a n d w e r c k e r

2

I t e m v o n 1 W e in g ro p p e n z u e b e r n e n u n d s c h e n c k e n

10

I t e m 1 E r b m u lle r v o n z w e e n R a d e n

2

8

[S u m m a ]

21

7

K ö l l e n 19

I t e m v o n 6 S c h u lz e n h u b e n

1

10

I t e m v o n 60 Z i n s h u b e n

15

I t e m v o n 8 G e r t n e r n z u e 3 G r.

1

4

I t e m e in E r b m u l l e r v o n e in e n R a d e

1

4

[ S u m m a ] e

18

18

{ k . ,

411 v.]

F r e y e D ö rff e r u n d H u b e n

K l e i n k o e l l e n 20

I t e m v o n 35 H u b e n

17

10

I t e m - v o n 2 G e r t n e r n z u e 4 G r.

8

I t e m e in E r b m u l l e r v o n e in e R a d e

1

.

4

[S u m m a]

19

2

S tr y g e n 21

I t e m v o n 12 F r e i e h u b e n

6

N e w l u s i e n e n 22

I t e m v o n 4,5 F r e i e n h u b e n

2

5

P lo e n h o ff 23

I t e m v o n 5 F r e i e n h u b e n

2

10

S c h w e i d o p p e n 24

I t e m v o n 3 F r e i e n h u b e n

1

10

L e m k e n h o f f 25

I t e m v o n 5,5 F r e i e n h u b e n

2

15

V o n m e in e m g n e d ig e n H e r r n M e z m u lle r n

I t e m a u s d e r S c h u lz e n m u h l v o n 2 R a d e n

1

4

e S u m m a l a t e r i s i s t M k . 52 G r . 17 17 S a m t a i o k i 18 K a b i n y 19 K o l n o 2 0 K o i e n k o 21 S t r y j e w o 22 Ł ę t a n y 23 P l e n o w o 24 S w l d ô w k a 25 P r a w d o p o d o b n i e R o s e n o r t - K o p r z y w n i k : H . S c h m a u c h , E r m l ä n d i s c h e S t e u e r r e g i s t e r . . . Z G A E , B d . 24, H . 1, 1932, s . 221; t e n ż e , V / i e d e r b e s l e d l u n g d e s E r m l a n d e s i m 16. J a h r h u n d e r t , i b i d e m , Bd.. 23, H . 3, 1929, s . 639.

4 1 0

Mk.

Gr..

I te m a u s d e r B o r c k m u h l v o n 2 R a d e n

1

4

I t e m a u s d e r R e i n s u n d h l v o n 2 R a d e n

1

4

[S u m m a] f

3

12:

[ k . 412]

D es W a r m ie n s is C a p itte ls D ö rff e r :

Z a n t o p p e n 26

I t e m v o n 6

S c h u lz e n h u b e n

3

I t e m v o n 50 Z in s h u b e n

25

I te m v o n 8 G e r t n e r n z u e 6 G r.

2

8

I te m v o n 5

H a n d w e r c k e r n

10r-I t e m v o n 1

W ein g ro p p e n z u e b e r n e n u n d s c h e n c k e n

10'

I te m v o n 1

L o sg e n g er, so n i c h t m e h r g e h a b t

6

[S u m m a ]

31

14

H in r ic h s d o r f f 27

I te m v o n 4

S c h u lz e n h u b e n

2

I t e m v o n 6

F r e i h u b e n

3

I te m v o n 32,5 Z i n s h u b e n

16

5

I te m v o n 1

H a n d w e r c k e r

2

[S u m m a ] s

21

7

[k . 412 v.]

S u m m a in a lle s a u s d e m R e s lis c h e n C a m m e r a m p t is t M k. 536 G r. 2. W elch e o b g e -

m e lte S u m m a ich d e m e d le n u n d e h r e n d v e h s te n H e r n J o h a n n i v o n H a t t e n 28, S c h e f-

f e r n a u f f H e ilsp e rg k u n d dieses B isc h o ff th u m b s E r m e la n d v e r o r d n e t e n E x a c to r e n

u b e r a n d t w o r t e t . Z u m e h r e r S ic h e r h e it h a b ic h m e in e ig e n P i t s c h i t h ie u n e te n a u f f -

g e d r u c k t u n d m it e ig e n e r H a n d u n d e r s c h r ie b e n . A c tu m H e ilsp e rg A n n o u t s u p r a

[1572] d e n 28 M a r tii.

F r i e d e r i c h v o n M elitz

I I I

D E K L A R A C JA P O D A T K O W A R A D Y M I E J S K I E J O L S Z T Y N A —

24 M A R C A 1572 R.

Ot.: A T c h . G ł ó w n e A k t D a w n y c h w W a r s z a w i e , A r c h . S k a r b u K o r o n n e g o , D z . I , 52, к . 413— 414. S k ł a d k a p a p i e r o w a , 4 - s t r o n i c o w a z f i l i g r a n e m p a p i e r n i g d a ń s k i e j w y o b r a ż a j ą c y m d w a r ó w n o r a m i e n n e k r z y ż e го u k ł a d z i e p i o n o w y m w k a r t u s z u p o d k o r o n ą , f o r m a t u d u d k i o w y ­ m i a r a c h 10 ,7 X3 4,5 c m , z a p i s a n a t y l k o n a t r z e c h s t r o n a c h . P i s m o n e o g o t y c k i e , c z y t e l n e , a t r a ­ m e n t k o l o r u c z a r n e g o . N a k . 413 u d o ł u f r a g m e n t w y c i ś n i ę t e j p r z e z p a p i e r го c z e r w o n y m w o s k u p i e c z ę c i o ś r e d n i c y 30 m m . N a o d w r o c i e c z w a r t e j s t r o n y u d o ł u i n n ą r ę k ą X V I w . „ A l l e n s t e i n c i v i t a s ” .

[ k . 413]

R e g is te r K o e n ig lic h s S c h o sses d e r S t a d t A lle n s te in 1 1572

M k.

G r.

V o n H e u s e r n a m R in g e , d e rs z e lb e n s e in d th 31, v o n id e r e n 8 G r.

12

2 4 a

1 S u m m a l a t e r i s i s t M k . 37 G r . 14 g S u m m a l a t e r i s i s t M k . S3 G r . l 26 S ą t o p y 27 W o j k o w o 28 J a n v o n H a t t e n ( S t a r s z y ) , e k o n o m b i s k u p i o d 1567 r . а P o w i n n o b y ć 12 M k . 8 G r . 1 M i a s t o O l s z t y n

Rejestry poboru łanowego

_{4 1 1}

V on H e u s e r n i n G a ssen , d e r s e lb e n s e in d t h 138, v o n id e r e n 4 G r.

f a c i t

27

3 6 b

V o n B u d e n in d e r S t a t u n d t h V o r s ta d th , d e r s e lb e n s z e in d th 115,

v o n i d e r e r 1 G r. f a c it

5

4 5 c

V o n Z in sz u n d t S c h o lc z en (h u b en ) in d e r S ta d t, d e r s e lb e n s e in d th

64, v o n i d e r e r 10 G r. f a c i t

32

V on M itm o rg e n , d e r s e lb e n s e in d t h 313,5 v o n i d e r e m 1 G r. f a c it

5

12,5d

S u m m a

82

57,5 e

[k . 413 V

J

V on B r a n te w e in g r o p e n , d e rs e lb e n s e i n d t h 19, v o n i d e r n 24 G r.

d ie ä n d e r n B r a n te n w e in b o r n e n s e i n t P e s te g e s to r b e n f a c i t

22

3 6 f

V o n B r a n te w e in s c h e n g k e r n , d e r s e lb e n s e in d t 6, v o n i d e r e n 6 G r.

2 4

s

V on H a n d tw e r c k e r n , d e rs e lb e n s e in d t h 121, v o n id e r e n 4 G r.

24

1 2 h

die ä n d e r n s e in d t P e s te v e r s to b e n f a c it

V o n H a n d tw e r c k s g e s e lle n , d e r s e lb e n s e in d t zu iczieg er, h a t 33,

v o n i d e r e n 1 G r. f a c i t

16,51

die ä n d e r n s e i n t P e s te g e sto r b e n , ie v il o ch e n tlo ff e n (oder) p r o p ­

t e r P e s te n g e w ic h e n

V o n I n s tle u te n , d e rs e lb e n s e in t

16, v o n i d e r e n 7 G r. f a c it

5

36 i

d ie ä n d e r n s e in t v e r s to r b e n , e tlic h e och p r o p t e r P e s te m w e g g e-

czogen

S u m m a

54

25,5 *

[ k . 414]

V o n L o s g e n g e r n d e r s e lb e n s e in d t g a r w e y n ig u ff d is m a l, d a n sie

P e s te g e sto r b e n , e tlic h e o ch p r o p t e r P e s te m g e w ie h e n . Is t

d e n n o c h v o n d e n se lb e n w e y n ig e n g e fa lle n

2

57

V o n e tlic h e n a b e r h o t m a n n ic h ts k ö n n e n n e h m e n , d a n sie b ey

d e r S e te n n ic h ts h a b e n

V o n M e th e is g e f a lle n M k. 1 —j

S u m m a

3

57

S u m m a S u m m a r u m a lle s S c h o sses a u s s e r S t a d t A lle n s t e in n e r M k. 140 g r. 19

W y r B u r g e r m e y s t e r u n d t h R a d t m a n n e d e r S t a d t h A lle n s t e in b e k e n n e h i e m i t

v o n a lle rm e n n ig lic h , d a s w i r d e m a c h t b a r n , e d le n u n d t e h r e n t h v e s t e n H e r r n J o ­

h a n s e n v o n H a t t e n 2, S c h e f f e r a u f f H e ilss p e rg k , K o n ig lic h s S c h o sse s u b e r a n t h w o r t h

h a b e n 141 M k . 19 G r m. D as zu w a r e r U r k u n d t h m ith u n s s e r e n k le in e r e n S t a d t -

- G e r r e t h h i r a n g e d r u c k t b e sy e g e lth . G e sc h e en a u f f e m S ch lo s H e ils p e rg k a m 24

M a r t i i des 1572 J a r s .

Mk.

G r.

b P o w i n n o b y ć 27 M k . 12 G r . c P o w i n n o b y ć 5 M k . 15 G r . a P o w i n n o b y ć 15 M k . 13,5 G r . e P o w i n n o b y ć S3 M k . 8,5 G r . 1 P o w i n n o b y ć 22 M k . 16 G r . 8 P o w i n n o b y ć 36 G r . c z y l i 1 M k . 16 G r . h P o w i n n o b y ć 24 M k . 4 G r . 1 P o w i n n o b y ć 33 G r . c z y l i 1 M k . 13 G r . 1 P o w i n n o b y ć 5 M k . 12 G r . * P o w i n n o b y ć 56 M k . 1 G r . 1 P o w i n n o b y ć 156 M k . 6,5 G r . m P o w i n n o b y ć 156 M k . 6,5 G r . 2 J a n v o n H a t t e n ( S t a r s z y ) , e k o n o m b i s k u p i od. 1567 r.