Roszczenia odszkodowawcze przysługujące byłym
właścicielom tzw. gruntów warszawskich
Claims for Compensation Attributed to Former Owners
of the So-Called Warsaw Land
STRESZCZENIE
Główny przedmiot rozważań dotyczy gruntów warszawskich, które na mocy dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze miasta stołecznego Warsza-wy przeszły z dniem 21 listopada 1945 r. na własność gminy WarszaWarsza-wy. Nowelizacje przepisów Ko-deksu cywilnego i KoKo-deksu postępowania administracyjnego wprowadziły istotne zmiany w zakre-sie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. W opracowaniu przedstawiono sposób dochodzenia roszczeń zarówno według stanu prawnego sprzed 1 września 2004 r., jak i po wejściu w życie no-welizacji Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania administracyjnego. Ustalenia w tym zakre-sie zostały wzbogacone o aktualne orzecznictwo.
Słowa kluczowe: stwierdzenie nieważności decyzji; przedawnienie; przerwanie biegu terminu przedawnienia; postępowanie administracyjne; prawo użytkowania wieczystego; roszczenie o od-szkodowanie
WPROWADZENIE
Sprawa roszczeń przysługujących byłym właścicielom tzw. gruntów warszaw-skich, które na mocy dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i
użyt-kowaniu gruntów na obszarze miasta stołecznego Warszawy1 przeszły z dniem
21 listopada 1945 r. na własność gminy m.st. Warszawy, budzi obecnie wiele kon-trowersji w praktyce obrotu prawnego. Kwestia ta była wielokrotnie
przedmio-1 Dz.U. nr 50, poz. 279, dalej jako: dekret.
Agnieszka Polus
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu polus.agnieszka@gmail.com
tem rozważań Sądu Najwyższego. Ostatnio Sąd Najwyższy odniósł się do niej
w uchwale z dnia 13 lipca 2016 r.2
Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie rozwiązań jurydycznych w za-kresie roszczeń odszkodowawczych, przysługujących byłym właścicielom tzw. gruntów warszawskich, na tle zmian regulacji prawnych. W szczególności zapre-zentowane zostaną wybrane roszczenia przysługujące byłym właścicielom tzw. gruntów warszawskich. Podjęte zostaną również rozważania odnoszące się do kwestii, czy możliwe byłoby de lege lata złagodzenie skutków przedawnienia roszczeń odszkodowawczych przysługujących byłym właścicielom tzw. gruntów
warszawskich w oparciu o art. 5 Kodeksu cywilnego3.
ROSZCZENIE ODSZKODOWAWCZE ZA WYWŁASZCZONE NIERUCHOMOŚCI NA PODSTAWIE ART. 215 USTAWY
Z DNIA 21 SIERPNIA 1997 R. O GOSPODARCE NIERUCHOMOŚCIAMI
Początkowo kwestia odszkodowania za przejęte przez Skarb Państwa grun-ty, budynki i inne części składowe nieruchomości była uregulowana (w zakresie podstawy materialnoprawnej) w art. 7 ust. 5 oraz w art. 8 dekretu. Z kolei sposób wypłaty odszkodowania został uregulowany w treści przepisu art. 9 wskazanego dekretu. Stanowił on, że odszkodowanie za grunty (art. 7 ust. 5 dekretu), a tak-że budynki (art. 8 dekretu) miała ustalać specjalnie powołana do tego celu miej-ska komisja szacunkowa. Odszkodowanie miało wynosić – jeżeli chodzi o grun-ty – skapitalizowaną wartość czynszu dzierżawnego (opłagrun-ty za prawo zabudowy) gruntu tej samej wartości użytkowej, a jeżeli chodzi o budynki – wartość budyn-ków. Warto przy tym podkreślić, że Minister Administracji Publicznej i Skarbu ni-gdy nie wydał rozporządzenia określającego skład i tryb postępowania miejskiej komisji, zasady i sposób ustalenia odszkodowania oraz przepisy dotyczące sposo-bu emisji papierów wartościowych przeznaczonych na ten cel.
Pierwsze istotne próby uporządkowania wskazanej sytuacji prawnej byłych właścicieli tzw. gruntów warszawskich wprowadziły przepisy ustawy z dnia
12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości4. Zmiany
re-gulacji dotyczyły m.in. zakresu przedmiotowego dochodzonych roszczeń. W no-wej regulacji przyjęto, że odszkodowanie miało przysługiwać za gospodarstwa rolne, sadownicze i warzywnicze, domy jednorodzinne oraz działki budowlane, które na podstawie dekretu przeszły na własność państwa. Należałoby podnieść,
2 III CZP 14/16, „Monitor Prawniczy” 2016, nr 16, s. 835.
3 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze. zm.), dalej
jako: k.c.
4 Dz.U. z 1958 r., nr 17, poz. 70, dalej jako: u.w.n.
że odszkodowania przewidziane przez przepisy dekretu zostały urzeczywistnione
w stosunku do niektórych kategorii nieruchomości5.
Omawiana ustawa, zmieniająca treść przepisu art. 53 ust. 1 i 2 u.w.n.6,
wpro-wadziła także pewne modyikacje, jeśli chodzi o zakres temporalny. Komentowa-ny przepis przewidywał odszkodowanie za wywłaszczone nieruchomości, jeżeli byli właściciele gruntów lub ich następcy prawni zostali pozbawieni ich użyt-kowania po dniu wejścia w życie ustawy (tj. po 5 kwietnia 1958 r.). Szczegóło-we kSzczegóło-westie dotyczące roszczeń odszkodowawczych zostały unormowane w treści przepisów art. 7–14 u.w.n.
Kolejna znacząca zmiana w sytuacji prawnej byłych właścicieli gruntów war-szawskich nastąpiła na podstawie ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o
gospodar-ce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości7 (weszła w życie z dniem 1 sierpnia
1985 r.). Problematyka odszkodowań za wywłaszczenie nieruchomości została uregulowana w szczególności w treści przepisu art. 83 ustawy o gospodarce grun-tami i wywłaszczaniu nieruchomości. Przepis ten regulował sposób dochodze-nia odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości w sytuacji, w której właścicie-le lub następcy prawni zostali pozbawieni faktycznego władania gospodarstwem rolnym, domem jednorodzinnym lub działką po dniu 5 kwietnia 1958 r. Regula-cja ta została powtórzona w art. 215 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o
gospo-darce nieruchomościami8. Przepisy intertemporalne przewidywały, że jeżeli
spra-wa o odszkodospra-wanie za nieruchomość nie została rozpoznana do dnia 1 sierpnia 1985 r., to od tej daty mogła być rozpatrywana tylko na podstawie art. 83 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomo-ści, zaś od dnia 1 stycznia 1998 r. – na podstawie art. 215 ustawy z dnia 21
sierp-nia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami9.
W obecnie obowiązującej regulacji ustawodawca ograniczył krąg podmiotów uprawnionych do dochodzenia roszczenia odszkodowawczego za wywłaszczo-ne nieruchomości do poprzednich właścicieli bądź ich następców prawnych, któ-rzy zostali pozbawieni faktycznej możliwości władania nieruchomością po dniu 5 kwietnia 1958 r. Osoby niespełniające ustawowych przesłanek nie mają
możli-wości ubiegania się o odszkodowanie za utracone grunty10.
W myśl regulacji przewidzianej w art. 215 u.g.n. zdarzeniem powodującym odpowiedzialność odszkodowawczą jest pozbawienie poprzedniego właściciela
5 M. Górski, Problematyka własności nieruchomości warszawskich w okresie PRL i przemian
ustrojowych, Toruń 2006, s. 51.
6 Do ujednolicenia tekstu ustawy, tj. 6 kwietnia 1961 r., był to art. 50. 7 Dz.U. z 1985 r., nr 22, poz. 99.
8 Dz.U. z 1997 r., nr 115, poz. 741 ze zm., dalej jako: u.g.n.
9 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 23 września 2005 r., I SA/Wa 1692/04, Legalis nr 1131315. 10 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 21 września 2006 r., I SA/Wa 957/06, Legalis nr 354308.
bądź jego następcy prawnego faktycznej możliwości władania nieruchomością11. Przepisy art. 215 u.g.n. dotyczące odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości stosuje się odpowiednio do odszkodowania za gospodarstwo rolne, dom jednoro-dzinny oraz działkę, która przed dniem wejścia w życie dekretu mogła być prze-znaczona pod budownictwo jednorodzinne, jeżeli poprzedni właściciel lub jego następcy prawni zostali pozbawieni faktycznej możliwości władania nią po dniu 5 kwietnia 1958 r. Warto wskazać, że odszkodowanie, o którym mowa w art. 215 u.g.n., dotyczy tylko niektórych nieruchomości, zaś przepisy art. 7 ust. 5 i art. 8 dekretu regulowały odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość i wszystkie budynki nadające się do użytkowania lub naprawy położone na gruncie, który przeszedł na własność gminy. Powstały wątpliwości, czy przepis art. 215 ust. 2 u.g.n. w zakresie, w jakim ogranicza odszkodowania za wywłaszczone nierucho-mości do domu jednorodzinnego i działki pod budowę domu jednorodzinnego, jest zgodny z Konstytucją RP.
W tym zakresie należy odnieść się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który uznał, że art. 215 ust. 2 u.g.n. w zakresie, w jakim pomija stosowanie prze-pisów u.g.n. dotyczących odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości do nie-ruchomości, które przeszły na własność gminy m.st. Warszawy lub państwa na podstawie dekretu innych niż domy jednorodzinne, jeżeli przeszły one na wła-sność państwa po 5 kwietnia 1958 r. (działek, które przed dniem wejścia w ży-cie powołanego dekretu mogły być przeznaczone pod budownictwo inne niż jed-norodzinne), jeżeli poprzedni właściciele lub ich następcy prawni zostali pozba-wieni faktycznej możliwości władania nimi po 5 kwietnia 1958 r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 oraz w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP12. Niekonstytucyjność zaskarżonego przepisu w zakresie, w jakim pomija określo-ne regulacje, nie powoduje utraty mocy obowiązującej tego przepisu, a jedynie wskazuje na potrzebę ustanowienia regulacji prawnych polegającą na wprowa-dzeniu do porządku prawnego przepisu, który usunąłby niekonstytucyjne
pomi-nięcie w art. 215 ust. 2 u.g.n.13 Wydanie aktu normatywnego niezgodnego z
Kon-stytucją powoduje konieczność ustanowienia określonych przepisów, będących konsekwencją związania ustawodawcy treścią wyroku Trybunału Konstytucyj-
nego14. Można uznać, że niewydanie aktu normatywnego w tej sytuacji jest
pomi-nięciem legislacyjnym (ustawodawca dokonał regulacji w sposób niepełny,
frag-mentaryczny), o którym jest mowa w art. 4171 § 4 k.c. Konsekwencją przyjęcia
ta-kiego stanowiska jest uznanie, że po stronie byłych właścicieli tzw. gruntów
war-11 A. Prusaczyk, Komentarz do art. 215, [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami.
Komen-tarz, red. J. Jaworski, A. Prusaczyk, A. Tułodziecki, M. Wolanin, Warszawa 2015, nb. 1.
12 Wyrok TK z dnia 13 czerwca 2011 r., SK 41/09, Legalis nr 332311. 13 A. Prusaczyk, op. cit., nb. 18.
14 M. Safjan, Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu bezprawia normatywnego, „Ruch
Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2005, nr 1, s. 25–26.
szawskich (których składniki majątkowe nie zostały wymienione w art. 215 ust. 2 u.g.n.) powstała szkoda wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego. Pod-kreślić należy, że odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa z tytułu
pominięcia legislacyjnego na podstawie art. 4171 § 4 k.c. można przyjąć
wów-czas, gdy z przepisów upoważniających wynika obowiązek legislacyjny oraz gdy przepis nakładający ten obowiązek określa pewną minimalną treść składającą się na prawo podmiotowe, w szczególności: adresatów uprawnionych do dochodze-nia roszczedochodze-nia i zobowiązanych do spełniedochodze-nia świadczedochodze-nia składającego się na treść roszczenia oraz jego zakres15.
ROSZCZENIE ODSZKODOWAWCZE ZA SZKODĘ PONIESIONĄ NA SKUTEK WYDANIA DECYZJI DEKRETOWEJ
Z NARUSZENIEM ART. 156 § 1 K.P.A.
Roszczenie odszkodowawcze za szkodę powstałą na skutek wydania decyzji dekretowej z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważ-ności takiej decyzji zostało uregulowane w art. 160 k.p.a. Przepis ten został uchy-lony ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz
niektórych innych ustaw16. Pojawia się kwestia, czy może on w aktualnym
ob-rocie prawnym mieć zastosowanie w procesie dochodzenia roszczeń odszkodo-wawczych przez właścicieli gruntów warszawskich.
Zgodnie z treścią przepisu art. 5 wskazanej ustawy zmieniającej do stanów prawnych powstałych przed 1 września 2004 r. stosuje się art. 160 k.p.a. i przepisy k.c. w brzmieniu obowiązującym do tego dnia. Enigmatyczna regulacja tego prze-pisu spowodowała liczne rozbieżności w zakresie intertemporalnym. Do wska-zanej kwestii odniósł się Sąd Najwyższy, uznając, że do roszczeń o naprawienie szkody spowodowanej wadliwą decyzją administracyjną wydaną przed 1 wrze-śnia 2004 r., której nieważność została stwierdzona po tym dniu, ma
zastosowa-nie art. 160 § 1–3 i 6 k.p.a.17 Należy jednocześnie zaznaczyć, że Sąd Najwyższy
wykluczył możliwość dalszego stosowania art. 160 § 4 i 5 k.p.a. Przepis art. 5 omawianej ustawy zmieniającej nie rozstrzyga o czasowym zakresie stosowania art. 160 § 4 i 5 k.p.a. Zastosowanie znajduje tutaj jedna z podstawowych zasad prawa międzyczasowego (intertemporalnego) – zasada bezpośredniego stosowa-nia nowego prawa. Przekładając ją na kanwę analizowanej problematyki, należa-łoby skonstatować, że od dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej właściwym
15 Wyrok SA w Warszawie z dnia 8 listopada 2013 r., I ACa 894/13, Legalis nr 1048883. 16 Dz.U. nr 162, poz. 1692. Ustawa weszła w życie 1 września 2004 r. Dalej jako: ustawa
zmie-niająca.
17 Uchwała SN z dnia 31 marca 2011 r., III CZP 112/10, Legalis nr 299305.
trybem dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za szkodę spowodowaną
wa-dliwą decyzją administracyjną jest postępowanie sądowe18.
Większość postępowań odszkodowawczych dotyczących tzw. gruntów war-szawskich odnosi się do zdarzeń, które powstały przed 1 września 2004 r. Stąd zasadne wydaje się przedstawienie trybu dochodzenia roszczeń na podstawie art. 160 k.p.a. Początkowo postępowanie na podstawie art. 160 k.p.a. było dwu-etapowe. Pierwszy etap dochodzenia roszczenia za szkodę spowodowaną wy-daniem decyzji to postępowanie przed organem administracji publicznej, który stwierdził nieważność decyzji dekretowej. Postępowanie to kończyło się wyda-niem decyzji o przyznaniu lub odmowie przyznania odszkodowania. Jeżeli strona była zadowolona z przyznanego jej odszkodowania, postępowanie administracyj-ne ulegało zakończeniu. Wydana decyzja stawała się tym samym ostateczna i
sta-nowiła tytuł egzekucyjny podlegający wykonaniu w drodze egzekucji sądowej19.
Decyzja odmawiająca przyznania odszkodowania była podstawą wszczęcia drugiego etapu postępowania (postępowanie sądowe). Strona poszkodowana nie mogła wystąpić na drogę sądową przed wydaniem rozstrzygnięcia przez organ
administracji właściwy do orzekania w sprawie20. Występowała czasowa
niedo-puszczalność drogi sądowej. W orzecznictwie podkreślano, że skoro roszczenie realizowane było dwustopniowo (najpierw na drodze administracyjnej, a następ-nie na drodze sądowej) i jednocześnastęp-nie konastęp-nieczne było wyczerpanastęp-nie drogi admini-stracyjnej, to zachodziła wówczas niedopuszczalność drogi sądowej (do momentu wydania decyzji w przedmiocie przyznania lub odmowie przyznania
odszkodo-wania)21. W związku z możliwością wniesienia przez stronę powództwa
odszko-dowawczego do sądu powszechnego decyzja administracyjna w przedmiocie
od-szkodowania nie miała cech formalnej prawomocności22.
Warto nadmienić, że wytoczenie powództwa cywilnego nie stanowiło wszczęcia postępowania odwoławczego, ponieważ sądy powszechne nie są władne dokonywać oceny prawidłowości wydanych decyzji administracyj-nych i orzekać w przedmiocie istnienia lub nieistnienia materialnoprawadministracyj-nych
przesłanek stanowiących podstawę wydania decyzji23.
18 Ibidem.
19 H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, Roszczenia przysługujące byłym
właścicie-lom tzw. gruntów warszawskich – sposób ich dochodzenia w postępowaniu administracyjnym i są-dowym, Warszawa 2013, s. 944. Zob. uchwała SN z dnia 7 lutego 1997 r., III CZP 1/97, OSN 1997,
nr 8, poz. 98.
20 M. Górski, op. cit., s. 134.
21 Postanowienie SN z dnia 30 sierpnia 1988 r., IV CZ 111/88, Legalis nr 26396. 22
H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, op. cit., s. 268.
23 Wyrok TK z dnia 5 września 2005 r., P 18/04, Legalis nr 70000. Zob. J. Kremis,
Odpowie-dzialność Skarbu Państwa za decyzje administracyjne według kodeksu cywilnego i kodeksu postę-powania administracyjnego, Wrocław 1986, s. 158–161.
Powództwo o odszkodowanie dawało początek nowej sprawie, zaś sąd nie był
związany ustaleniami oraz oceną prawną organu administracji publicznej24.
Zgod-nie z regulacją art. 160 § 5 k.p.a. na wZgod-niesieZgod-nie powództwa do sądu powszech-nego przysługiwał 30-dniowy termin, liczony od dnia doręczenia decyzji. Termin ten zaliczany był do terminów procesowych. W razie uchybienia temu
termino-wi możliwe było jego przywrócenie25. Wniesienie powództwa
odszkodowawcze-go zostało obwarowane przez ustawodawcę bardzo krótkim terminem. Często nie był on dochowywany przez byłych właścicieli tzw. gruntów warszawskich. Kwe-stia ta budziła liczne kontrowersje. Ostatecznie 30-dniowy termin na wniesienie powództwa do sądu powszechnego został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za rażąco krótki w porównaniu z terminem przedawnienia roszczeń określonych
w Kodeksie cywilnym26. Na mocy orzeczenia wydanego przez Trybunał
Konsty-tucyjny art. 160 § 5 k.p.a. został uznany za niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.
W sprawach wydania ostatecznej decyzji nadzorczej po 1 września 2004 r. administracyjny etap dochodzenia odszkodowania nie ma już zastosowania. Byli właściciele nieruchomości przejętych na mocy dekretu z 1945 r. lub ich
następ-cy prawni mogą bezpośrednio wystąpić z powództwem do sądu powszechnego27.
Sytuacja strony jest bardziej skomplikowana w sprawach, w których zarówno de-cyzja dekretowa, jak i dede-cyzja stwierdzająca nieważność tej decyzji zostały wy-dane przed 1 września 2004 r. Wówczas prima facie wydaje się, że konieczne jest przeprowadzenie postępowania administracyjnego i uzyskanie prejudykatu w postaci decyzji odmawiającej przyznania odszkodowania na podstawie art. 160 § 4 k.p.a., a następnie wystąpienie z powództwem cywilnym o odszkodowanie. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w sprawie, w której decyzja nadzor-cza została wydana w dniu 30 września 2003 r., sąd uznał, że zachodzi nadzor- czaso-wa niedopuszczalność drogi sądowej wynikająca z brzmienia art. 160 § 4 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem wystąpienie na drogę sądową powinno być poprzedzo-ne złożeniem wniosku o przyznanie odszkodowania i dopiero decyzja odmow-na w postępowaniu administracyjnym otwiera drogę sądową dla dochodzenia
odszkodowania28.
Powstaje kwestia, czy postępowanie administracyjne, toczące się w przed-miocie odszkodowania z art. 160 § 4 k.p.a., zawiesza bieg terminu przedaw-nienia roszczenia, o którym mowa w art. 160 § 6 k.p.a. Skoro strona nie może wystąpić z powództwem do sądu powszechnego do czasu wydania rozstrzy-gnięcia w przedmiocie odszkodowania, słuszne wydaje się zawieszenie biegu
24 H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, op. cit., s. 269. 25 M. Górski, op. cit., s. 136 i literatura tam powołana.
26 Wyrok TK z dnia 5 września 2005 r., P 18/04, Legalis nr 70000. 27 H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, op. cit., s. 270. 28 Wyrok SN z dnia 9 marca 2012 r., I CSK 277/11, Legalis nr 490930.
terminu przedawnienia roszczenia na okres postępowania przed organem admi-nistracji. Stanowisko takie prezentuje także doktryna, uznając, że jeżeli decy-zja nadzorcza została wydana przed 1 września 2004 r. i poszkodowani wystąpi-li o odszkodowanie w trybie art. 160 § 4 k.p.a., a decyzja w tym przedmiocie nie
została wydana przed tą datą, to brak jest podstaw do zwrotu wniosku29. Organ
administracji publicznej wydaje decyzję w sprawie, a strona niezadowolona z jej treści może wnieść powództwo do sądu powszechnego. W tej sytuacji wniesienie żądania przerywa bieg terminu przedawnienia. W przypadku, gdy żądanie nie zo-stało skierowanie do dnia 1 września 2004 r., strona może bezpośrednio wystąpić
z powództwem do sądu powszechnego30.
Stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem prze-pisu art. 156 § 1 k.p.a. albo na skutek stwierdzenia nieważności tej decyzji, słu-ży roszczenie o odszkodowanie za rzeczywistą poniesioną szkodę (art. 160 § 1 k.p.a.). Przepis art. 160 k.p.a. jest samodzielną podstawą odpowiedzialności od-szkodowawczej Skarbu Państwa. W pozostałym zakresie (nieuregulowanym w treści art. 160 k.p.a.) zastosowanie znajdują przepisy ogólne Kodeksu cywil-
nego31. W szczególności wskazany art. 160 k.p.a. nie zawiera deinicji legalnej
pojęcia szkody. W związku z tym niezbędne jest zastosowanie w tym zakresie regulacji zawartej w Kodeksie cywilnym. Analizowana kwestia była przedmio-tem releksji Sądu Najwyższego. Według dominującego w orzecznictwie poglądu szkoda rzeczywista, o której mowa w treści przepisu art. 160 § 1 k.p.a.,
odpowia-da pojęciu straty w rozumieniu treści przepisu art. 361 § 2 k.c.32
Warto dodać, że naprawienie szkody w myśl regulacji art. 361 § 2 k.c. co do zasady obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (damnum emergens) oraz korzyści, które mógł osiągnąć (lucrum cesans). Jednakże w analizowanej kwe-stii odszkodowań za tzw. grunty warszawskie zakres odpowiedzialności został przez ustawodawcę ograniczony. Pominięta została możliwość dochodzenia utra-conych korzyści (lucrum cesans). Regulacja zawarta w art. 160 § 1 k.p.a. ograni-cza bowiem odszkodowanie za szkodę powstałą na skutek wydania decyzji z na-ruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji tylko do szkody rzeczywistej.
Należy nadmienić, że przepis art. 160 k.p.a. w zakresie, w jakim ogranicza od-szkodowanie tylko do szkody rzeczywistej, został uznany za niezgodny z art. 77
ust. 1 Konstytucji RP33. Jednocześnie Trybunał Konstytucyjny zastrzegł, że
roz-29 H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, op. cit., s. 273. 30 Ibidem.
31 J. Kremis, Odpowiedzialność Skarbu Państwa za decyzje administracyjne według
kodek-su cywilnego i kodekkodek-su postępowania administracyjnego, Wrocław 1986, s. 116. Zob. uchwała SN
z dnia 26 stycznia 1989 r., III CZP 58/88, OSN 1989, nr 9, poz. 129.
32 Wyrok SN z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03, Legalis nr 56173. 33 Wyrok TK z dnia 23 września 2003 r., K 20/02, Legalis nr 58777.
strzygnięcie to ma zastosowanie do szkód powstałych po dniu wejścia w życie Konstytucji RP (17 października 1997 r.). W odniesieniu do roszczeń odszko-dowawczych byłych właścicieli gruntów warszawskich bezprawne pozbawienie prawa użytkowania wieczystego może skutkować utratą korzyści w postaci czyn-szu za najem. W kontekście wyroku Trybunału Konstytucyjnego oznacza to, że byli właściciele tzw. gruntów warszawskich mogą dochodzić odszkodowania tak-że za utracone korzyści (lucrum cesans) w zakresie szkód powstałych po 17 paź-dziernika 1997 r. W praktyce oznacza to, że uzyskanie odszkodowania za
utraco-ne korzyści, spowodowautraco-ne bezprawną decyzją dekretową, jest znikome34,
zwłasz-cza że szkoda w postaci lucrum cesans nie powstaje równocześnie ze zdarzeniem
powodującym szkodę, lecz w okresie późniejszym35.
Stopień prawnego skomplikowania spraw dekretowych, złożoność i długo-trwałość postępowań administracyjnych i sądowych mogą doprowadzić do uchy-bienia terminu przedawnienia, o którym mowa w regulacji art. 160 § 6 k.p.a. Z przepisu tego wynika, że roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upły-wem 3 lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważ-ność decyzji wydanej z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. albo decyzja, w której organ stwierdził w myśl art. 158 § 2 k.p.a., że zaskarżona decyzja zosta-ła wydana z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. Regulacja zawarta w art. 160 § 6 k.p.a. stanowi lex specialis w stosunku do regulacji zawartej w Kodeksie
cy-wilnym36. Trzeba dodać, że ustawodawca wyznaczył odmienny sposób liczenia
terminu przedawnienia, uzależniając początek tego terminu od daty wydania osta-tecznej decyzji stwierdzającej nieważność decyzji dekretowej lub stwierdzenia wydania jej z naruszeniem prawa.
Na gruncie przepisu art. 160 § 6 k.p.a. powstał problem, czy decyzja nad-zorcza wydana przez ministra lub Samorządowe Kolegium Odwoławcze jest ostateczna z chwilą jej doręczenia czy też przymiot ostateczności uzależniony jest od złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, jak ma to miejsce de
lege lata. Ustalenie tej kwestii pozwoli na wskazanie, od kiedy należy liczyć
po-czątek biegu terminu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego (art. 160 § 6 k.p.a.) po stwierdzeniu nieważności decyzji dekretowej przez Samorządo-we Kolegium Odwoławcze (od chwili wydania decyzji nadzorczej przez Samo-rządowe Kolegium Odwoławcze czy od chwili bezskutecznego upływu termi-nu do złożenia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy). Wskazać należy, że na przestrzeni lat w judykaturze zarysowały się dwa rozbieżne stanowiska. We-dług jednego decyzja nadzorcza wydana przez ministra lub Samorządowe Ko-legium Odwoławcze jest decyzją ostateczną w rozumieniu art. 160 § 6 k.p.a., nawet jeżeli strona złożyła wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy zgodnie
34 H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, op. cit., s. 185. 35 Wyrok SN z dnia 15 listopada 2010 r., IV CSK 78/10, Legalis nr 397169. 36 H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, op. cit., s. 252.
z art. 127 § 3 k.p.a.37 Według drugiego za początek biegu terminu przedawnie-nia z art. 160 § 6 k.p.a. można uznać dopiero datę wydaprzedawnie-nia decyzji w wyniku
ponownego rozpatrzenia sprawy, nie zaś datę pierwszej decyzji nadzorczej38.
Osta-tecznie Sąd Najwyższy uznał, że jeżeli w wyniku wydania przed dniem 1 wrze-śnia 2004 r. decyzji z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważno-ści takiej decyzji strona poniosła szkodę, a włanieważno-ściwy minister lub Samorządowe Kolegium Odwoławcze stwierdziło po tym dniu, lecz przed 11 kwietnia 2011 r., nieważność tej decyzji albo jej wydanie z naruszeniem prawa, termin przedaw-nienia roszczenia o odszkodowanie przewidziany w art. 160 § 6 k.p.a. rozczyna bieg z chwilą bezskutecznego upływu terminu do złożenia wniosku o
po-nowne rozpatrzenie sprawy39. W przypadku złożenia wniosku o ponowne
roz-poznanie sprawy bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z chwilą wydania
decyzji po ponownym rozpatrzeniu sprawy40. Oznacza to, że jeżeli
Samorządo-we Kolegium Odwoławcze stwierdziło przed 11 kwietnia 2011 r. nieważność de-cyzji dekretowej wydanej przed 1 września 2004 r., to początek biegu terminu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego z art. 160 § 6 k.p.a. rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do złożenia wniosku o ponowne rozpo-znanie sprawy.
Jak już wcześniej wspomniano, w sprawach, w których decyzja dekretowa zo-stała wydana przed 1 września 2004 r., zaś decyzja stwierdzająca nieważność na-stąpiła po tym dniu, strona może wnieść powództwo do sądu powszechnego z po-minięciem administracyjnego trybu dochodzenia odszkodowania. Tym samym należy przyjąć, że skoro strona po 1 września 2004 r. nie musi wyczerpać admini-stracyjnego trybu dochodzenia odszkodowania, to nie ma podstaw do zawiesze-nia biegu terminu przedawniezawiesze-nia roszczezawiesze-nia na czas trwazawiesze-nia postępowazawiesze-nia przed organem administracji publicznej.
Pojawia się kwestia rozpoznania wniosków byłych właścicieli tzw. grun-tów warszawskich, którzy wystąpili o odszkodowanie do organu administra-cji publicznej, nie zaś (jak wskazuje regulacja prawna obowiązująca od 1 wrze-śnia 2004 r.) z powództwem do sądu powszechnego. Prima facie wystąpienie z wnioskiem o odszkodowanie do organu administracji publicznej, pomimo braku takiej konieczności, może doprowadzić do upływu terminu przedawnienia, o któ-rym mowa w art. 160 § 6 k.p.a., zwłaszcza że postępowanie przed organem admi-nistracyjnym może zostać uznane jako wystąpienie z wnioskiem do organu
nie-37 Wyrok SN z dnia 21 listopada 2008 r., V CSK 204/08, Legalis nr 138663; wyrok SN z dnia
6 listopada 2013 r., IV CSK 133/13, Legalis nr 830519.
38 Wyrok SN z dnia 19 września 2013 r., I CSK 732/12, Legalis nr 924877; wyrok SN z dnia
18 grudnia 2013 r., I CSK 142/13, Legalis nr 830519.
39 Uchwała SN z dnia 20 stycznia 2015 r., III CZP 78/14, Legalis nr 1163710. 40 Ibidem.
uprawnionego do rozpoznania sprawy o odszkodowanie, a tym samym nie może wywołać skutku w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia, o którym
mowa w art. 123 § 1 k.c.41
Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy, stwierdzając, że złożenie wnio-sku o przyznanie odszkodowania przerywa bieg terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 123 § 1 pkt 1 k.c., jeżeli zostało złożone do organu właściwego do rozpoznania objętego nim roszczenia. Innymi słowy, złożenie wniosku do organu administracyjnego, który nie jest właściwy do jego rozpoznania, zamiast według
właściwej kompetencji do sądu, nie przerywa biegu przedawnienia42.
Termin określony w art. 160 § 6 k.p.a. zalicza się do terminów prawa
material-nego, którego niedochowanie powoduje ostateczną utratę roszczenia43. Jak
wiado-mo, terminy przedawnienia roszczeń są określone w przepisach ius cogens i nie
mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną44. Pojawia się kwestia
przedawnienia roszczeń odszkodowawczych w sprawach, gdzie postępowanie ad-ministracyjne prowadzone na podstawie art. 160 § 4 k.p.a. zakończyło się po upły-wie terminu przedawnienia. Jak wcześniej wspomniano, strona nie mogła wystą-pić wówczas z powództwem o odszkodowanie przed wydaniem rozstrzygnięcia przez organ administracji właściwy do orzekania w sprawie. W tych przypad-kach złagodzenia skutków przedawnienia roszczeń odszkodowawczych można doszukiwać się w zastosowaniu art. 5 k.c. Ze względu na szeroki zakres stoso-wania art. 5 k.c., w doktrynie przyjmuje się, że można stosować go co do zasady
do przepisów księgi ogólnej Kodeksu cywilnego45 (w tym przedawnienia).
Sto-sowanie art. 5 k.c. do przedawnienia dopuszcza też Sąd Najwyższy, nie wyklu-czając uznania zarzutu przedawnienia za nadużycie prawa także wtedy, gdy przy-czyny opóźnienia w dochodzeniu roszczenia leżą również, a nawet wyłącznie, po
stronie uprawnionego46. Za zastosowaniem regulacji art. 5 k.c. do przedawnień
w sprawach gruntów warszawskich przemawia rażąco krótki termin
przedawnie-nia, dający jednostronny przywilej Skarbowi Państwa47. Warto tu zwrócić uwagę
na orzeczenie Sądu Najwyższego odnoszące się do spraw, w których:
[…] postępowanie administracyjne zostało zakończone po upływie terminu przedawnienia, w razie podniesienia zarzutu przedawnienia roszczenia przez zobowiązanego, możliwe jest in casu zastosowanie art. 5 k.c. […] Zastosowanie tych przepisów, w razie spełnienia przesłanek w nich
41 H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, op. cit., s. 271. 42 Wyrok SN z dnia 12 marca 2015 r., I CSK 62/14, Legalis nr 1213078.
43 T. Brzezicki, Roszczenia odszkodowawcze z tytułu wzruszania decyzji administracyjnej,
To-ruń 2002, s. 95.
44 Wyrok SA w Warszawie z dnia 28 kwietnia 2016 r., I ACa 953/15, Legalis nr 1473237. 45 T. Justyński, Nadużycie prawa w polskim prawie cywilnym, Kraków 2000, s. 53. 46 Wyrok SN z dnia 1 marca 2016 r., I PK 85/15, Legalis nr 1442658.
47 H. Ciepiela, R. Sarbiński, K. Sobczyk-Sarbińska, op. cit., s. 267–268.
określonych, uwzględnia konstytucyjną zasadę prawa do słusznego odszkodowania i powszechne-go prawa do wynagrodzenia szkody wyrządzonej przez niezpowszechne-godne z prawem działanie władzy pu-blicznej (art. 21 i 77 ust. 1 Konstytucji RP)48.
Możliwość zastosowania art. 5 k.c. do przedawnień w sytuacjach, w któ-rych postępowanie administracyjne zakończyło się po upływie 3-letniego termi-nu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego z art. 160 § 6 k.p.a., na którą wskazuje Sąd Najwyższy, wydaje się kompromisowym rozwiązaniem z perspek-tywy zasady słusznego odszkodowania za wywłaszczenie wyrażonej w art. 21 Konstytucji RP. Trzeba dodać, że przez słuszne odszkodowanie należy rozumieć
odszkodowanie ekwiwalentne w stosunku do wartości wywłaszczonego dobra49.
Oznacza to, że odszkodowanie to powinno umożliwić właścicielowi odtworzenie
rzeczy, którą utracił50 na skutek wywłaszczenia.
Stosując art. 5 k.c., trzeba mieć jednak na względzie szczególny charakter tego przepisu, związany z zastosowaniem w nim klauzul generalnych. Dla oce-ny, czy podniesiony zarzut przedawnienia nie nosi znamion nadużycia prawa, na-leży uwzględnić charakter dochodzonego roszczenia oraz przyczyny
opóźnie-nia51. W sprawach gruntów warszawskich, jak się wydaje, przyczyną opóźnienia
w wystąpieniu z wnioskiem o odszkodowanie może być fakt, że w okresie biegu przedawnienia dochodzonego roszczenia toczyło się postępowanie administracyj-ne o rozpoznanie wniosku dekretowego, które zakończyło się dopiero po upływie
terminu przedawnienia roszczenia odszkodowawczego52.
Nie bez znaczenia dla uchybienia terminu przedawnienia roszczenia odszko-dowawczego są liczne zmiany regulacji prawnych oraz fakt, że przez długi okres kształtowało się orzecznictwo sądów w zakresie wpływu toczącego się postę-powania administracyjnego o ustanowienie prawa użytkowania wieczystego po stwierdzeniu nieważności decyzji dekretowej na bieg terminu przedawnienia,
o którym mowa w art. 160 § 6 k.p.a.53 Prima facie wydaje się, że okoliczności te
mogły mieć wpływ na wystąpienie z powództwem odszkodowawczym, o którym mowa w art. 160 § 1 k.p.a. dopiero po zakończeniu postępowania administracyj-nego o ustalenie prawa wieczystego użytkowania.
48 Uchwała SN z dnia 13 lipca 2016 r., III CZP 14/16, „Monitor Prawniczy” 2016, nr 16, s. 835. 49 Uchwała TK z dnia 29 marca 1993 r., W 13/92, Legalis nr 10156.
50 Ibidem.
51 Wyrok SN z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 204/01, Legalis nr 76866.
52 Na tę okoliczność wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 2016 r., I CSK
1080/14, Legalis nr 1555647.
53 Zob. ibidem.
PODSUMOWANIE
Po stwierdzeniu nieważności decyzji dekretowej lub stwierdzeniu wydania decyzji dekretowej z naruszeniem prawa (art. 158 § 2 k.p.a.) były właściciel grun-tu lub jego następcy prawni mogą wystąpić z roszczeniem odszkodowawczym na podstawie art. 215 u.g.n. Przesłanką odpowiedzialności z art. 215 u.g.n. jest pozbawienie poprzedniego właściciela lub jego następcy prawnego faktycznej możliwości władania nieruchomością. Przepisy art. 215 u.g.n. dotyczące odszko-dowań za wywłaszczone nieruchomości stosuje się odpowiednio do odszkodowa-nia za gospodarstwo rolne, dom jednorodzinny oraz działkę, która przed dniem wejścia w życie dekretu mogła być przeznaczona pod budownictwo jednorodzin-ne, jeżeli poprzedni właściciel bądź jego następcy prawni zostali pozbawieni fak-tycznej możliwości władania nią po dniu 5 kwietnia 1958 r. Przepis art. 215 u.g.n. dotyczy tylko niektórych nieruchomości, zaś przepisy art. 7 ust. 5 i art. 8 dekretu regulowały odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość i wszystkie budyn-ki nadające się do użytkowania lub naprawy położone na gruncie, które przeszły na własność gminy. W wyroku z dnia 13 czerwca 2011 r. Trybunał Konstytucyj-ny uznał, że art. 215 § 2 u.g.n. jest niezgodKonstytucyj-ny z art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 oraz w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zakresie, w jakim ogranicza odszko-dowanie za tzw. grunty warszawskie tylko do domu jednorodzinnego i działki pod budowę domu jednorodzinnego.
Były właściciel gruntu lub jego następcy prawni mogą także wystąpić z rosz-czeniem o odszkodowanie na podstawie art. 160 k.p.a. (za szkodę powstałą na skutek wydania decyzji dekretowej z naruszeniem prawa lub stwierdzenia nie-ważności takiej decyzji). Do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej osta-teczną decyzją administracyjną wydaną przed 1 września 2004 r., której nieważ-ność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160 § 1–3 i 6 k.p.a. Początkowo postępowanie uregulowane w art. 160 k.p.a. było dwuetapowe i obejmowało etap administracyjny oraz sądo-wy. Po nowelizacji Kodeksu cywilnego i Kodeksu postępowania administracyj-nego, dokonanej w 2004 r., w sprawach wydania ostatecznej decyzji stwierdzają-cej nieważność po 1 września 2004 r. administracyjny etap dochodzenia odszko-dowania nie ma już zastosowania. Byli właściciele nieruchomości przejętych na mocy dekretu lub ich następcy prawni mogą bezpośrednio wystąpić z powódz-twem odszkodowawczym do sądu powszechnego. W sytuacji, gdy decyzja de-kretowa została wydana przed 1 września 2004 r., a orzeczenie Samorządowe-go Kolegium OdwoławczeSamorządowe-go stwierdzające jej nieważność wydano po 1 wrze-śnia 2004 r., nie można uznać organu administracji publicznej za organ powoła-ny do rozpoznawania sprawy. Inpowoła-nymi słowy, jeżeli strona wystąpi z wnioskiem o odszkodowanie (art. 160 § 4 k.p.a.) na podstawie decyzji stwierdzającej nie-ważność decyzji wydanej po 1 września 2004 r., nie można zawiesić biegu
nu przedawnienia na okres postępowania przed organem administracji publicznej. 3-letni termin przedawnienia rozpoczyna bieg od czasu, w którym stała się prawo-mocna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji dekretowej. Jeżeli strona wy-stąpi z powództwem do sądu po upływie terminu przedawnienia, roszczenie sta-je się bezskuteczne, ponieważ termin przedawnienia, o którym mowa w art. 160 § 6 k.p.a., jest terminem prawa materialnego, a więc nie można go przywrócić.
Złagodzenia skutków przedawnienia roszczeń w sprawach, gdzie postępowa-nie administracyjne prowadzone na podstawie art. 160 § 4 k.p.a. zakończyło się po upływie terminu przedawnienia, można doszukiwać się w zastosowaniu art. 5 k.c. Zastosowanie art. 5 k.c. do przedawnienia dopuszcza także Sąd Najwyższy.
BIBLIOGRAFIA
Brzezicki T., Roszczenia odszkodowawcze z tytułu wzruszania decyzji administracyjnej, Toruń 2002. Ciepiela H., Sarbiński R., Sobczyk-Sarbińska K., Roszczenia przysługujące byłym właścicielom tzw.
gruntów warszawskich – sposób ich dochodzenia w postępowaniu administracyjnym i sądo-wym, Warszawa 2013.
Dekret z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze miasta sto-łecznego Warszawy (Dz.U. nr 50, poz. 279).
Górski M., Problematyka własności nieruchomości warszawskich w okresie PRL i przemian
ustro-jowych, Toruń 2006.
Justyński T., Nadużycie prawa w polskim prawie cywilnym, Kraków 2000.
Kremis J., Odpowiedzialność Skarbu Państwa za decyzje administracyjne według kodeksu
cywilne-go i kodeksu postępowania administracyjnecywilne-go, Wrocław 1986.
Postanowienie SN z dnia 30 sierpnia 1988 r., IV CZ 111/88, Legalis nr 26396.
Prusaczyk A., Komentarz do art. 215, [w:] Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz, red. J. Jaworski, A. Prusaczyk, A. Tułodziecki, M. Wolanin, Warszawa 2015.
Safjan M., Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu bezprawia normatywnego, „Ruch Prawni-czy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2005, nr 1.
Uchwała SN z dnia 26 stycznia 1989 r., III CZP 58/88, OSN 1989, nr 9, poz. 129. Uchwała SN z dnia 7 lutego 1997 r., III CZP 1/97, OSN 1997, nr 8, poz. 98. Uchwała SN z dnia 31 marca 2011 r., III CZP 112/10, Legalis nr 299305. Uchwała SN z dnia 20 stycznia 2015 r., III CZP 78/14, Legalis nr 1163710.
Uchwała SN z dnia 13 lipca 2016 r., III CZP 14/16, „Monitor Prawniczy” 2016, nr 16. Uchwała TK z dnia 29 marca 1993 r., W 13/92, Legalis nr 10156.
Ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U. z 1958 r., nr 17, poz. 70).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 ze. zm.).
Ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz.U. z 1985 r., nr 22, poz. 99).
Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 1997 r., nr 115, poz. 741 ze zm.).
Ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 162, poz. 1692).
Wyrok SA w Warszawie z dnia 8 listopada 2013 r., I ACa 894/13, Legalis nr 1048883. Wyrok SA w Warszawie z dnia 28 kwietnia 2016 r., I ACa 953/15, Legalis nr 1473237.
Wyrok SN z dnia 21 marca 2003 r., III CZP 6/03, Legalis nr 56173. Wyrok SN z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 204/01, Legalis nr 76866. Wyrok SN z dnia 21 listopada 2008 r., V CSK 204/08, Legalis nr 138663. Wyrok SN z dnia 15 listopada 2010 r., IV CSK 78/10, Legalis nr 397169. Wyrok SN z dnia 9 marca 2012 r., I CSK 277/11, Legalis nr 490930. Wyrok SN z dnia 19 września 2013 r., I CSK 732/12, Legalis nr 924877. Wyrok SN z dnia 6 listopada 2013 r., IV CSK 133/13, Legalis nr 830519. Wyrok SN z dnia 18 grudnia 2013 r., I CSK 142/13, Legalis nr 830519. Wyrok SN z dnia 12 marca 2015 r., I CSK 62/14, Legalis nr 1213078. Wyrok SN z dnia 1 marca 2016 r., I PK 85/15, Legalis nr 1442658. Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2016 r., I CSK 1080/14, Legalis nr 1555647. Wyrok TK z dnia 23 września 2003 r., K 20/02, Legalis nr 58777. Wyrok TK z dnia 5 września 2005 r., P 18/04, Legalis nr 70000. Wyrok TK z dnia 13 czerwca 2011 r., SK 41/09, Legalis nr 332311.
Wyrok WSA w Warszawie z dnia 23 września 2005 r., I SA/Wa 1692/04, Legalis nr 1131315. Wyrok WSA w Warszawie z dnia 21 września 2006 r., I SA/Wa 957/06, Legalis nr 354308.
SUMMARY
This paper refers mainly to the issue of the so-called Warsaw land, which on 21 November 1945 were passed to the Treasury, by the decree of 26 October 1945 on Ownership and Usufruct of Land in the Area of the Capital City of Warsaw. Amendments to the Civil Code and the Administrative Procedure Code have made signiicant changes in the pursuit of claims for damages. The paper also presents the manner of claiming for damages according to the legal regulations that were binding before 1 September 2004, as well as at the time after the amendments to the Civil Code and the Administrative Procedure Code. The regards were also enriched by the current case law.
Keywords: annulment of the decision; the limitation period; interrupting; administrative
proceedings; perpetual usufruct; a claim for damages
