Franciszek Kapusta1
Katedra Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa Akademia Ekonomiczna we Wrocáawiu
UWARUNKOWANIA STRATEGII ROZWOJU POLSKIEGO
ROLNICTWA W RAMACH UNII EUROPEJSKIEJ
CONDITIONS FOR STRATEGY OF POLISH AGRICULTURAL
DEVELOPMENT IN THE EU
Synopsis. W opracowaniu poddano analizie pozycjĊ rolnictwa polskiego w Unii Europejskiej (25). Ma to
stanowiü podstawĊ wyjĞcia do konstruowania strategii jego rozwoju. Mówiąc o strategii miano na myĞli strategiĊ w ujĊciu pozycja, czyli umiejscowienie polskiego rolnictwa na tle rolnictwa paĔstw Unii. Pod wzglĊdem poziomu myĞlano o strategii funkcjonalno-operacyjnej obejmującej podejmowanie decyzji, które ukierunkowują dziaáania w obszarze wsi i rolnictwa. Rolnictwo polskie juĪ obecnie stanowi waĪną czĊĞü rolnictwa Unii, a po podwyĪszeniu produkcyjnoĞci roĞlin i zwierząt do poziomu Ğredniego w Unii, pozycjĊ tĊ jeszcze bardziej poprawi.
Sáowa kluczowe: rolnictwo, rozwój, strategia, uwarunkowania, zasoby
Wst
Ċp
Polska staáa siĊ czáonkiem Unii Europejskiej, ze wszystkimi z tego faktu páynącymi konsekwencjami; zarówno pozytywnymi jak i negatywnymi. Rolnictwo polskie zostaáo objĊte zasadami Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Rolnictwo polskie zmuszone jest do wkompono-wania siĊ w juĪ funkcjonujące rolnictwo w ramach Unii (15) oraz rolnictwo paĔstw, które doáączyáy do Unii. Zagadnienie uwarunkowaĔ tworzenia strategii rozwoju wsi i rolnictwa jest podejmowane coraz czĊĞciej w literaturze i dziaáaniach prognostycznych [Podstawy...2003; Wilkin 2004; Kapusta 2003, s. 83-96; Kapusta 2005, s. 57-67].
ĝwiadczy to, Īe zagadnienie jest waĪne i wymaga pilnego rozwaĪenia w aspekcie wspóápracy paĔstw – czáonków Unii (25).
Tworzenie strategii rozwoju wsi i rolnictwa jest zagadnieniem bardzo záoĪonym ponie-waĪ wiąĪe siĊ z wyborem kierunków rozwoju obszarów wiejskich, miejscem rolnictwa i rolą rolników w tym rozwoju, koniecznoĞcią restrukturyzacji gospodarstw rolnych i podmiotów otoczenia rolnictwa przy silnym zróĪnicowaniu regionalnym zarówno wsi jak i rolnictwa.
Cel, zakres opracowania oraz
Ĩródáa materiaáów badawczych
Celem opracowania jest ukazanie waĪniejszych uwarunkowaĔ, które naleĪy braü pod uwagĊ przy konstrukcji strategii rozwoju polskiego rolnictwa w ranach UE (25). Zostanie wiĊc scharakteryzowany zasiĊg rolnictwa, jego funkcje w polskiej gospodarce, zasoby czyn-ników produkcji (ziemi i pracy w ujĊciu iloĞciowym i jakoĞciowym) oraz tendencje ich zmian, koncepcje rolnictwa i ich charakterystyka.
1
Strategia o której mowa jest róĪnie w literaturze formuáowana. I tak np. Mintzberg stwierdza, Īe „... sáowo strategia byáo uĪywane domyĞlnie na wiele róĪnych sposobów, nawet jeĪeli tradycyjnie definiowano je tylko w jeden sposób” [Mintzberg 1995, s. 13-21]. Autor ten proponuje wiĊc definiowaü strategiĊ jako:
- manewr (ploy), czyli „specyficzny sposób na przechytrzenie przeciwnika lub konkurenta”,
- wzorzec (pattern), czyli „wiązkĊ dziaáaĔ (demonstracyjnych) i wynikających z nich zachowaĔ zamierzonych i niezamierzonych”,
- pozycjĊ (position), czyli „Ğrodki sáuĪące umiejscowieniu przedsiĊbiorstwa w jego »otoczeniu«” (tak definiowana strategia staje siĊ siáą, którą przedsiĊbiorstwo przeciwstawia wszystkim siáom zewnĊtrznym konkurencyjnym, wspóádziaáającym, ekonomicznym, etycznym, prawnym, politycznym wobec których staje),
- perspektywĊ (perspective), czyli koncepcjĊ lub trwaáy sposób postrzegania Ğwiata „...naleĪy pamiĊtaü, Īe nikt nigdy nie zobaczyá ani nie dotknąá strategii; kaĪda strategia jest pomysáem, wytworem czyjejĞ wyobraĨni: pomyĞlanym jako zamiar uregulowania pewnego zachowania przed jego zajĞciem bądĨ rozumianym jako wzorce pozwalające zachowanie, które wáaĞnie nastąpiáo”.
Czynione rozwaĪania w pracy mają na myĞli tworzenie strategii w trzecim ujĊciu (po-zycja); chodzi o umiejscowienie polskiego rolnictwa na tle rolnictwa w paĔstwach Unii Euro-pejskiej (25). Pod wzglĊdem poziomu odnoszą siĊ do strategii funkcjonalno-operacyjnej obejmującej podejmowanie decyzji, które ukierunkowują dziaáania w obszarze wsi i rolnic-twa. Celem jest zastanowienie siĊ i poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: jak moĪemy najle-piej wykorzystaü naszą wiedzĊ, umiejĊtnoĞci i kompetencje, aby stworzyü trwaáe podstawy rozwoju polskiego rolnictwa w ramach UE, a równoczeĞnie realizowaü koncepcjĊ zrównowa-Īonego rozwoju wsi i rolnictwa.
W tym opracowaniu zostanie skupiona uwaga na diagnozie rolnictwa polskiego i jego otoczenia i czĊĞciowo na wyborze rynków i produktów.
Opracowanie ma charakter analizy porównawczej, do napisania którego wykorzystano materiaáy statystyczne GUS oraz literaturĊ przedmiotu. Zgromadzony materiaá zostaá opraco-wany i zinterpretoopraco-wany przy pomocy metod: statystycznej, porównawczej, monograficznej i opisowej.
Wie
Ğ i rolnictwo w Polsce i jego miejsce w Unii Europejskiej
Polska jest krajem Ğredniej wielkoĞci w skali Ğwiata, natomiast w Unii Europejskiej (25) jej powierzchnia stanowi 7,9%, zaĞ ludnoĞü 8,4%, co plasuje ją na 6 miejscu (tab. 1). Tabela 1. Udziaá i miejsce rolnictwa Polski w Unii Europejskiej w 2004 r.
Table 1. Share and place of Polish agriculture in the EU in 2004.
Charakterystyka Udziaá Polski (w %) Miejsce Polski Powierzchnia
- w tym uĪytki rolne LudnoĞü
- w tym rolnicza
- ludnoĞü aktywna zawodowo w rolnictwie Produkcja zbóĪ razem - pszenicy - Īyta - jĊczmienia - owsa ziemniaków buraków cukrowych rzepaku i rzepiku lnu (wáókno) warzyw owoców razem - jabáek tytoniu miĊsa razem - woáowe i cielĊce - wieprzowe - drobiowe mleka krowiego jaj kurzych Pogáowie - bydáa - trzody chlewnej 7,9 10,6 8,4 13,9 19,4 10,3 7,2 43,5 5,8 16,5 21,2 9,8 10,9 0,6 8,9 5,4 20,4 8,7 7,6 3,9 9,1 8,6 8,3 8,2 6,1 11,2 6 3 61 1 1 3 4 1 6 1 1 3 3 6 4 4 1 4 5 8 4 6 4 7 7 3 1 2003 r.
ħródáo: [Rocznik statystyczny rolnictwa... 2005, s. 462-479, 68, 223; Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej... 2004, s. 739 i na t] i obliczenia wáasne.
Wedáug klasyfikacji polskiej obszary wiejskie to terytorium pozostające poza grani-cami administracyjnymi miast zajmujące 93,2% powierzchni, a zamieszkaáe przez 38,5% lud-noĞci [Rocznik statystyczny rolnictwa... 2005, s. 70, 81]. Natomiast w Unii Europejskiej i OECD o rozróĪnieniu pomiĊdzy obszarami wiejskimi i miastami decyduje gĊstoĞü zaludnie-nia. W UE za obszar wiejski uznaje siĊ tereny o wskaĨniku zagĊszczenia ludnoĞci poniĪej 100 osób na km2, a w OECD poniĪej 150. Dlatego wedáug kryteriów UE obszary wiejskie w Pol-sce stanowią 83,0% i są zamieszkaáe przez 32,8%, zaĞ wedáug OECD stanowią 91,7% po-wierzchni, a są zamieszkaáe przez 35,0% ludnoĞci [Podstawy ...2003, s. 24].
PrzeciĊtne zagĊszczenie ludnoĞci w Polsce jest niewielkie i wynosi 122 osoby/km2, zaĞ na wsi 50 osób/km2 i jest bardzo zróĪnicowane regionalnie (od 24 w woj. zachodniopo-morskim do 121 w woj. maáopolskim) [Rocznik statystyczny rolnictwa... 2005, s. 81].
UĪytki rolne stanowią 52,2%, grunty leĞne oraz zadrzewione i zakrzewione 29,9%. Obszary chronione stanowią 32,5%, co daje na 1 mieszkaĔca 2664 m2. Prawie wszystkie te uĪytki znajdują siĊ na obszarach wiejskich. Obszary te stanowią podstawĊ rozwijania róĪno-rodnej dziaáalnoĞci gospodarczej wykorzystując Ğrodowisko przyrodnicze. Od dawna najsze-rzej wykorzystuje siĊ tą przestrzeĔ do dziaáalnoĞci rolniczej i leĞnej.
WspóáczeĞnie wieĞ polska peáni trzy podstawowe funkcje: mieszkalną i turystyczną, produkcyjną i usáugową oraz ekologiczną.
Polska zajmuje w UE: pod wzglĊdem powierzchni uĪytków rolnych (u.r.) 3 miejsce, po Francji i Hiszpanii, zaĞ gruntów ornych (g.o.) 2, po Francji. Natomiast pod wzglĊdem po-wierzchni wyĪywieniowej plasuje siĊ na dalszym miejscu: uĪytków rolnych (43 ary/1 miesz-kaĔca) miejsce 8, a gruntów ornych (33 ary) miejsce 6. NaleĪy zaznaczyü, Īe ziemia rolnicza w Polsce jest niĪszej jakoĞci niĪ Ğrednio w UE (ok. 40%). W Polsce jest 72,1% uĪytków rol-nych zmeliorowarol-nych i wymagających melioracji. Niewielki jest obszar nawadnianych uĪyt-ków rolnych (0,5%), wobec 29,0% w Holandii, 17,8% we Wáoszech, 16,9% w Grecji i 15,7% w Portugalii [Rocznik statystyczny rolnictwa... 2005, s. 439-485]. Tak wiĊc produkcja rolni-cza w Polsce w wysokim stopniu jest zaleĪna od warunków klimatycznych. W tym miejscu naleĪy zaznaczyü, Īe w Polsce zuĪywa siĊ niewielkie iloĞci nawozów mineralnych (NPK), 93,6 kg/ha u.r. (9 pozycja w UE), przy stosunkowo wysokim zuĪyciu nawozów organicznych, niskim zuĪyciu Ğrodków ochrony roĞlin (substancji aktywnej) równym 0,7 kg/ha g.o. oraz szerokim stosowaniu zmianowania roĞlin. Ponadto w produkcji zwierzĊcej zuĪywa siĊ duĪe iloĞci pasz gospodarskich i pasz treĞciwych z wysoką zawartoĞcią surowców roĞlinnych. Wszystko to stwarza przesáanki uzyskiwania produktów rolniczych dobrej jakoĞci pod wzglĊ-dem zawartoĞci skáadników odĪywczych i pod wzglĊdem smakowym.
W Polsce są duĪe zasoby pracy w rolnictwie równe 19,4% zasobów caáej Unii, rów-nieĪ duĪa jest liczba ludnoĞci rolniczej, 13,9% ludnoĞci kraju. Na uwagĊ zasáuguje fakt, Īe pracujący w rolnictwie polskim charakteryzują siĊ korzystną strukturą pod wzglĊdem wieku i stale wzrastającym stopniem wyksztaácenia. I tak, wyksztaácenie uĪytkowników gospodarstw indywidualnych mierzona poziomem wyksztaácenia (szkolnego) wzrasta i w 2002 r. wynosi-áo w % (w nawiasie dane z 1996 r.): wyĪsze 6,2 (3,6), Ğrednie i policealne 25,2 (19,4), zasad-nicze zawodowe 33,8 (29,3), podstawowe 31,6 (40,8), niepeáne podstawowe i bez wyksztaá-cenia szkolnego 3,2 (6,9) [Rocznik statystyczny rolnictwa... 2005, s. 96].
Rolnictwo polskie jest znaczącym producentem podstawowych produktów rolniczych i zajmuje w UE wysoką pozycjĊ. Pierwszą pozycjĊ zajmuje w produkcji zbóĪ razem oraz Īyta i owsa, ziemniaków i jabáek. W pozostaáych produktach plasuje siĊ równieĪ wysoko, do 8 pozycji (tab. 1).
NaleĪy zaznaczyü, Īe potencjalne moĪliwoĞci poprawy pozycji rolnictwa polskiego w Unii są duĪe, poniewaĪ pod wzglĊdem produkcyjnoĞci roĞlin i zwierząt plasuje siĊ na niskich pozycjach (tab. 2).
Tabela 2. Plony roĞlin i produkcyjnoĞü zwierząt w Polsce i w krajach Unii Europejskiej (25) w 2004 r. Table 2. Yields and productivity of animals in Poland and in the EU(25) countries in 2004
WydajnoĞü ProdukcyjnoĞü w Polsce Miejsce Polski Plony podstawowych roĞlin w dt/ha
ZbóĪ - pszenicy - Īyta - jĊczmienia ziemniaków buraków cukrowych MiĊsa od 1 sztuki kg Bydáa trzody chlewnej
Udój mleka od 1 krowy, litrów/rok
35,4 42,8 27,6 35,2 196 428 160 85 4204 20 14 14 15 19 16 23 13 22
ħródáo: Rocznik statystyczny rolnictwa... 2005, s. 466-472, 483] i obliczenia wáasne
Inne ujĊcie pozycji rolnictwa polskiego, to produkcja podstawowych produktów ro-Ğlinnych i zwierzĊcych na 1 mieszkaĔca (tab. 3).
Tabela 3. Produkcja podstawowych produktów roĞlinnych i zwierzĊcych w kg na 1 mieszkaĔca w UE(25) i Polsce w 2004 r.
Table 3. Production of basic animal and plant products in kg per capita in the EU(25) and in Poland in 2004 Produkt Unia Europejska (25) Polska WskaĨnik (UE = 100%)
ZboĪa ogóáem - pszenica - Īyto - jĊczmieĔ Ziemniaki Buraki cukrowe Warzywa Owoce - jabáka MiĊso i podrobya - woáowea - wieprzowea - drobiowea Mleko krowie Jaja kurze 635 298 22 135 148 275 139 142 27 92,7 17,6 27,5 23,1 312,5 13,5 776 259 112 93 366 333 146 92 66 88,8 8,3 57,3 20,4 308,9 13,3 122 87 509 69 247 121 105 65 244 96 47 208 88 99 99 a Dane dla 2003 r.
ħródáo: [Rocznik statystyczny rolnictwa... 2005, s. 466-472; Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej... 2005, s. 744-745] i obliczenia wáasn
Polska zajmuje powaĪną pozycjĊ w wytwarzaniu na 1 mieszkaĔca: zbóĪ, w tym Īyta, ziemniaków, buraków cukrowych (mniejsza ich cukrowoĞü w Polsce), warzyw, jabáek, i miĊ-sa wieprzowego. W produkcji mleka krowiego i jaj kurzych minimalnie ustĊpuje Ğredniej w Unii. Bardzo maáo produkuje siĊ w Polsce: jĊczmienia, owoców ogóáem, miĊsa woáowego, pszenicy i miĊsa drobiowego. Podniesienie niskiej w Polce produkcyjnoĞci roĞlin i zwierząt spowodowaáoby znaczącą poprawĊ pozycji Polski w Unii.
Koncepcje rolnictwa w teorii i praktyce
W teorii i praktyce ksztaátują siĊ nastĊpujące koncepcje rolnictwa:
1. Rolnictwo konwencjonalne (uprzemysáowione), nastawione na maksymalizacjĊ produkcji i zysku przez producenta rolnego. W tym modelu rolnictwa preferuje siĊ zuĪywanie duĪej iloĞci przemysáowych Ğrodków produkcji (nawozów mineralnych, Ğrodków ochrony roĞlin, komponentów do pasz pochodzenia przemysáowego, maszyn substytuujących ubywa-jące zasoby pracy itp.). Rozwój takiego rolnictwa w prawdzie zapewniá odpowiednie tempo produkcji rolniczej zabezpieczające potrzeby konsumpcyjne na wystarczającym poziomie, a nawet nadwyĪki ĪywnoĞci, ale nie rozwiązaá sytuacji dochodowej ludnoĞci rolniczej i wywo-áuje caáy szereg ujemnych zjawisk w Ğrodowisku przyrodniczym.
Istnienie nadprodukcji rolniczej i zagroĪenia ekologiczne skáaniają do poszukiwania nowych koncepcji rozwoju rolnictwa i jego roli w Ğrodowisku wiejskim.
2. Rolnictwo ekologiczne. Znajduje siĊ ono na przeciwlegáym biegunie rolnictwa konwencjonalnego. Wieloaspektowy charakter tego rolnictwa dobrze oddaje uogólnienie wy-pracowane przez wspólną KomisjĊ Kodeksu ĩywnoĞciowego FAO i WHO: „Rolnictwo eko-logiczne to caáoĞciowy system gospodarowania, wspierający bioróĪnorodnoĞü, cykle biolo-giczne i biologiczną aktywnoĞü gleby. Opiera siĊ na niskich nakáadach zewnĊtrznych oraz niestosowaniu nawozów sztucznych i pestycydów; uwzglĊdnia równieĪ fakt, iĪ regionalne uwarunkowania wymagają tworzenia systemów lokalnych. Rolnictwo ekologiczne gwarantu-je gwarantu-jedynie, Īe w produkcji nie stosowano Ğrodków agrochemicznych, nie moĪe jednak zagwa-rantowaü caáoĞciowego braku pozostaáoĞci Ğrodków chemicznych, z uwagi na ogólne zanie-czyszczenie Ğrodowiska. W przypadku wystąpienia takich pozostaáoĞci, ich poziomy są znacznie niĪsze niĪ dopuszczalne progi zanieczyszczeĔ w produktach rolniczych i surowcach spoĪywczych. Wymogi odnoszące siĊ do ĪywnoĞci wytworzonej metodami ekologicznymi wyróĪniają ją spoĞród pozostaáych produktów rolniczych tym, Īe sposób produkcji jest istotną czĊĞcią identyfikacji, oznakowania i reklamy. W Ğrodowiskach związanych z tą formą gospo-darowania przyjąá siĊ termin rolnictwo »organiczne«; w uĪyciu są takĪe inne terminy, jak
»biologiczne« i »ekologiczne«, które przybliĪają istotĊ tego systemu” [Soátysiak 1998, s. 690]. Rolnictwo ekologiczne w Polsce zostaáo prawnie usankcjonowane w 2001 r. w Ustawie o rolnictwie ekologicznym [Ustawa... 2001]. Ustawa ta okreĞliáa wymogi co do warunków prowadzenia produkcji rolniczej metodami ekologicznymi, systemu kontroli i certyfikacji tej produkcji oraz obrót produktami rolnictwa ekologicznego i ich znakowanie.
W Polsce termin i system gospodarowania ekologicznego zostaá upowszechniony pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. Do chwili obecnej nie przybraá wiĊkszych rozmiarów; przeciwnie niĪ w niektórych krajach UE. Rolnictwo ekologiczne zajmuje w Polsce ok. 50 tys. ha, tj. ok. 0,3% u.r., podczas gdy np. w Austrii 11,6%, Finlandii 7,0% i Danii 6,5% [Rocznik statystyczny rolnictwa... 2005, s. 484-485].
Szczególne dziaáania produkcyjne tego rolnictwa sáuĪą realizacji trzech podstawowych celów [Soátysiak 1998, s. 692]: 1) zachowanie wysokiego poziomu próchnicy warunkującej ĪyznoĞü gleby, 2) utrzymanie równowagi biologicznej w Ğrodowisku produkcji rolniczej dziĊ-ki pielĊgnowaniu bioróĪnorodnoĞci, 3) dąĪenie do zamkniĊcia obiegu materii w gospodar-stwie poprzez zrównowaĪenie produkcji roĞlinnej i zwierzĊcej, czyli samowystarczalnoĞü paszowo-nawozowa. NaleĪ mieü ĞwiadomoĞü, Īe popyt na produkty ekologiczne z racji wyĪ-szej ceny (15-30% od ĪywnoĞci standardowej) jest ograniczony, co determinuje moĪliwoĞci rozwoju tego rolnictwa. Popyt na ĪywnoĞü ekologiczną zgáasza 15-25% konsumentów skan-dynawskich, Niemiec, Austrii, Holandii, Szwajcarii, przy czym podaĪ nie nadąĪa za popytem. W eksporcie naleĪy upatrywaü szersze moĪliwoĞci produkcji ekologicznej w Polsce.
3. Rolnictwo zrównowaĪone. Cechą tego rolnictwa jest [WoĞ 1998, s. 735]: 1) zasoby naturalne wykorzystywane powinny byü w taki sposób, aby nie zostaáa zakáócona ich zdol-noĞü do samoodnawiania siĊ, 2) przyrost produkcji ĪywnoĞci moĪe nastĊpowaü tylko drogą wzrostu produkcyjnoĞci zasobów, a wiĊc wprowadzania technologii, które jednoczeĞnie chro-nią zasoby i zachowują ich wysoką jakoĞü dla przyszáych pokoleĔ, 3) wykazują maáą podat-noĞü na wahania i wstrząsy, 4) zrównowaĪone systemy rolnicze zakáadają peáną symbiozĊ celów produkcyjnych i ekologicznych, 5) zarządzanie zasobami naturalnymi umoĪliwia za-spokojenie zmieniających siĊ potrzeb, zachowując jednoczeĞnie wysoką jakoĞü Ğrodowiska naturalnego i chroniąc jego zasoby. Jest to ukáad dynamiczny. W związku z tym, Īe nieustan-nie zmieniają siĊ potrzeby spoáeczne i uwarunkowania zewnĊtrzne, ukáad ten musi mieü zdol-noĞci dostosowawcze. Ze wzglĊdu na swą záoĪonoĞü obejmuje: 1) powiązania miĊdzysekto-rowe, a zwáaszcza miĊdzy rolnictwem, leĞnictwem, gospodarką wodną i ryboáówstwem, 2) zarządzanie zasobami naturalnymi, a w szczególnoĞci ziemią, glebą i wodą, 3) ochronĊ Ğro-dowiska naturalnego (przeciwdziaáanie stepowieniu, ochronĊ przed erozją i zasoleniem oraz
przeciwdziaáanie zanikaniu gatunków i podtrzymywanie róĪnorodnoĞci gatunków, 4) struktu-ry instytucjonalne, 5) relacje miĊdzy rządem a sektorem prywatnym, 6) badania naukowe i upowszechnianie ich wyników. Tak wiĊc, rolnictwo to wymaga podejĞü kompleksowych w stopniu o wiele wiĊkszym niĪ rolnictwo konwencjonalne.
DuĪa róĪnorodnoĞü produkcji polskich gospodarstw rolnych, stosowanie zmianowa-nia, nawozów organicznych oraz niskiego nawoĪenia mineralnego i stosowania chemicznych Ğrodków ochrony roĞlin, sprzyja rozwojowi rolnictwa zrównowaĪonego.
W rozwijaniu rolnictwa zrównowaĪonego ma dopomóc upowszechnianie zasad „Ko-deksu Dobrej Praktyki Rolniczej” [Kodeks... 2002]2. Pod tym pojĊciem rozumie siĊ taki sys-tem organizacji i technologii produkcji stosowany w gospodarstwie, który powinien zapew-niaü odpowiednią efektywnoĞü ekonomiczną produkcji oraz minimalizowaü ujemne oddzia-áywanie rolnictwa na Ğrodowisko przyrodnicze. NajwaĪniejszym celem jego jest podniesienie poziomu wiedzy o ochronie wody czyli gáównego zasobu Ğrodowiska, jak równieĪ innych jego elementów: gleby, powietrza, krajobrazu oraz moĪliwoĞciach przyczyniania siĊ do ich ochrony.
Stosowanie zasad ujĊtych w Kodeksie pozwoli w szerszym stopniu niĪ dotychczas uzyskiwaü trwaáy wzrost produkcyjnoĞci rolnictwa przy równoczesnym jego zrównowaĪeniu oraz wykorzystywaü wieĞ dla celów mieszkalnych i turystycznych pogáĊbiając jej wielofunk-cyjnoĞü.
Podsumowanie
Polska bĊdąc czáonkiem Unii Europejskiej realizuje Wspólną PolitykĊ Rolną z ograni-czeniami wynikającymi z akcesji. ZasiĊg rolnictwa i wsi w Polce jest znaczący. WieĞ, zajmu-je 93,2% terytorium kraju i zajmu-jest zamieszkaáa przez 38,5% ludnoĞci. Dla znacznej czĊĞci lud-noĞci wiejskiej praca i dochody z rolnictwa stanowią podstawĊ egzystencji.
Rolnictwo polskie zajmuje wysoką pozycjĊ w Unii w wytwarzaniu podstawowych produktów roĞlinnych i zwierzĊcych zarówno ogóáem jak i na 1 mieszkaĔca. Poprawienie produkcyjnoĞci (roĞlin i zwierząt) w Polsce, która jest niska, tĊ pozycjĊ znacznie poprawi.
Z istniejących koncepcji rolnictwa w teorii i praktyce, najwiĊksze szanse rozwoju ma rolnictwo zrównowaĪone, do którego zmierzają równieĪ inne kraje Unii. Obok niego bĊdzie funkcjonowaü rolnictwo konwencjonalne i ekologiczne. To ostatnie, pomimo Īe wykazuje duĪą dynamikĊ rozwoju, zajmuje niewielką pozycjĊ.
2 Opracowaá zespóá redakcyjny z Instytutu Uprawy NawoĪenia i Gleboznawstwa w Puáawach w skáadzie: doc. dr
Literatura
Kapusta F. (2003): Potrzebna strategia rozwoju polskiego rolnictwa. [W:] DziaáalnoĞü rolnicza oraz jej uwarun-kowania w aspekcie integracji z Unią Europejską. Wyd. Akademii Podlaskiej, Siedlce.
Kapusta F. (2005): Podstawy strategii zintegrowanego rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce (wybrane zagadnienia). [W:] Rolnictwo a rozwój obszarów wiejskich. IRWiR, Warszawa.
Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej (2002). MRiRW, Mĝ, Warszawa.
Mintzberg H. (1995): Five PS for Strategy. [W:] The Strategy Process. H. Mintzberg, J.B. Quinn, S. Goshal (eds.), Prentice Hall, Hertfordshire.
Podstawy strategii zintegrowanego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce. (2003). J. Wilkin (red.). Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Rocznik statystyczny rolnictwa i obszarów wiejskich 2005. (2005). GUS, Warszawa. Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2004. (2004). GUS, Warszawa. Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2005. (2005). GUS, Warszawa.
Soátysiak U. (1998): Rolnictwo ekologiczne. [W:] Encyklopedia agrobiznesu, A. WoĞ (red.). Fundacja Innowa-cja, Warszawa.
Ustawa z 16 marca 2001 r. o rolnictwie ekologicznym. (2001). Dz U nr 38, poz. 452.
Wilkin J. (2004): Dlaczego potrzebujemy dáugookresowej strategii zintegrowanego rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce. WieĞ i Rolnictwo 2.
WoĞ A. (1998): Rolnictwo zrównowaĪone. [W:] Encyklopedia agrobiznesu. A. WoĞ (red.). Fundacja Innowacja, Warszawa.
Abstract. Poland as a member state of the EU follows the Common Agricultural Policy with limitations
resulting from the accession treaty. Rural areas and agriculture play an important role in Poland. Rural ar-eas comprise 93.2 % of country’s area and are populated with 38.5% of the total population. For a signifi-cant part of the rural population, working and gaining income from agriculture are the base of existence. Polish agriculture has a high position in the EU in production of basic plant and animal products both in absolute terms and per capita. Increase in productivity (plants and animals), which at present is low in Po-land, will improve this position. In view of the existing agricultural theories and practice, the highest pos-sibility for development is sustainable agriculture, which is also aimed at in the other EU countries. Tradi-tional and more ecological agriculture both will continue to exist. The latter, albeit showing strong growth, still has a limited position.
