A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FOLIA LINGUIST1CA 19, 1988
M a r ia L e s z - D u k
CZASOWNIKI ŁĄCZĄCE S I Ę Z WYRAŻENIEM PRZYIMKOWYM U + BIERNIK W POLSZC^YZNIE C e l e m t e g o a r t y k u ł u j e s t u d o k u m e n t o w a n y o p i s s k ł a d n i c z a s o w n i k ó w r z ą d z ą c y c h w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m w + В w j ę z y k u p o l s k i m . B i e r z e s i ę t u p o d u w a g ę t y l k o k o n s t r u k c j e z d o p e ł n i e n i e m r z e c z o w n i k o w y m l u b p r z y i m k o w o - r z e c z o w n i k o w y m ( n p . w ta je m n ic z y ć sy n a w p l a - n y ) j p o m i j a j ą c k o n s t r u k c j e z b e z o k o l i c z n i k i e m i z e z d a n i e m d o p e ł n i e n i o w y m ( n p . zdecydow ała з -Lę z r o b i ć za k u p y ; m âwil m i, że s p r z e d a ł s a mochód*') . M a t e r i a ł a n a l i z o w a n y w n i n i e j s z y m a r t y k u l e d o t y c z y d o b y n o - w o p o l s k i e j ( o b e j m u j e t e k s t y o d 1 7 5 0 r. d o 1 9 8 0 r . ) i z o s t a ł z a c z e r p n i ę t y z r o z m a i t y c h ź r ó d e ł : s ł o w n i k ó w , l i t e r a t u r y p i ę k n e j , l i t e r a t u r y n a u k o w e j o r a z p o e z j i i p r a s y . P r z e d m i o t e m z a i n t e r e s o w a ć s ą t u j e d n a k p r z e d e w s z y s t k i m w s p ó ł c z e s n e z n a c z e n i a i k o n s t r u k c j e b a d a n y c h c z a s o w n i k ó w , a l e n i e p o m i n i ę t o z n a ó z e r f i z w i ą z k ó w d z i ś j u ż z u p e ł n i e n i e z n ą n y c h , ż y w y c h j e s z c z e w X V I I I c z y XIX w. W a r t y k u l e t y m o b f i c i e c y t u j e s i ę m a t e r i a ł j ę z y k o w y , c o j e s t u z a s a d n i o n e z t e g o w z g l ę d u , ż e z a ś w i a d c z o n y m a t e r i a ł d a j e p r z y k ł a d y f a k t y c z n y c h r e a l i z a c j i s y s t e m o w y c h m o d e l i k o n s t r u k c y j n y c h z p r z y i m k i e m w z b i e r n i k i e m , r e a l i z a c j i j a k ż e c z ę s t o n i e o d n o t o w y w a n y c h d o t y c h c z a s w ż a d n y c h s ł o w n i k a c h . P r z y o p i s i e m a t e r i a ł u z a p o d s t a w ę k l a s y f i k a c j i p r z y j ę t o z n a c z e n i a c z a s o w n i k ó w . W o b r ę b i e g r u p s e m a n t y c z n y c h c z a s o w n i k ó w w y r ó ż n i a s i ę r o z m a i t e m o d e l e s k ł a d n i o w e .
K o n s t r u k c j e z b e z o k o l i c z n i k i e m i ze zdaniem dopełnieniowym omawia s z e roko Z. Z a r o n , Z e s t u d i ó w nad s k ł a d n ią i sem antyką c z a s o w n ik a , P o l s k i e c z a s o w n ik i z u z u p e ł n ie n i e m w erbalnym o z n a c z a ją c e r e l a c j ą osobową z a rgum entem
I . KONSTRUKCJE Z CZASOWNIKAMI OZNACZ АЛ A,CYMI WNIKANIE, WPROWADZANIE C e c h ą c h a r a k t e r y s t y c z n ą c z a s o w n i k ó w o t y m z n a c z e n i u j e s t o b e c n o ś ć p r z e d r o s t k a w - i d e n t y c z n e g o z k o n o t o w a n y m p r z y i m k i e m w , n p . : w p is a ć w c o , w k ra c za ć w co . N i e mamy t u j e d n a k d o c z y n i e n i a z s y t u a c j ą , w k t ó r e j p r z y i m e k d u b l u j e j e d y n i e p r e f i k s c z a s o w n i k o w y , t a k , j a k t o s i ę d z i e j e w w y p a d k u k o n s t r u k c j i z c z a s o w n i k a i r . i o p r z e d r o s t k a c h do- , p r z e - , t y p u d o j ś ć c e lu i d o j ś ć do c e l u , p r z e c h o d zi, d u l i c ę i p r z e c h o d z i ć p r z e z u l i c ę . W t y c h p r z y k ł a d a c h k o n s t r u k c j a b e z p r z y i m k o w a i p r z y i m k o w a z n a c z ą w ł a ś c i w i e t o s a m o , z a ś u ż y c i e p r z y i m k a s p r z y j a j e d y n i e w i ę k s z e j w y r a z i s t o ś c i s e m a n t y c z n e j w y p o -2 w i e d z i . I n a c z e j n a t o m i a s t r z e c z w y g l ą d a w z w i ą z k a c h z c z a s o w n i k a m i o p r e f i k s i e w - , t y p u w p ia a d z d a n ie i w p is a ć w z d a n ie , w d ra ża ć w n io s k i i w d ra ża d we w n io s k i ; w lew ad m leko i wlewać' w m le k o , k t ó r e r ó ż n i ą s i ę z n a c z e n i o w o .
C z ę s t y m s c h e m a t e m s k ł a d n i o w y m j e s t p o d sta w a - В - w + В. M o d e l t e n r e a l i z u j ą n a s t ę p u j ą c e c z a s o w n i k i p r z e c h o d n i e : w ciągac', w c i e l i d , w drażad, wepchnąd, w lew ad, w ło ż y ć , wmawiać, w m iesza d , w p a ja ć , w p ę d zić , w p ie r a d , w p lą ta ć , w praw iać, w p row adzić, w p rzę g a ć , w ta je m n ic z y ć . P r z y k ł a d y : O b y w a te ls k ie c n o ty w eynâw sw ych w p a ja ją N i e m c P o w 5 3 , kawa w cią g a lu
d z i w n a łó g tak. j a k g o r z a łk a K i t O p i s 4 6 6 , p rzo d k o w ie [ . . . ] w d r a ż a li p o d ło ś ć w u m y sły ty c h , nad k tó r y m i m i e l i p r z e ł o ż ę ristwo. K r a s P o d s t 22 4 , Pan d u szę wlewa w c z ło w ie k a p r z e z sw o ją ła s k a w o ś ć i h o n o r, Ś n i a d K o r I 32 3 , Pod- danko- zu ch w a ła ! Coś mego syn a w m i ł o ś ć p o d e jś c ie m w p lą t a ła , F e l i r i 4 3 , z e c h c e c ie t e r a z , c z c ig o d n i o jc o w ie i m nie w ta je m n ic z y ć w w asze j: ■ a n t , . P r u s F a r I I 7 , W epchnęłaś m nię w fa ł s z y w e p o ło ż e n ie , K i s D r a m 1 4 7 , t a l e n t mój w w ś c i e k ł o ś ć i c h w prow adza, Z a p L i s t I 9 7 , n i e w i e l k a i l o ś ć a l k o h o lu w p ra w ia ła go w s ta n z a o s tr z o n e g o e r o t y z m - N a ł G r a n 8 , T y ś m m e w p ę d z ił w t ę chorobę - I w a s z P a s 5 0 1 , w i e r z y ł , ż e słow o można w c i e l i ć w r z e c z , P r z y b 1 7 7 , w ło ż y ł w n a s z e k o n ta k t y dobrą w o lę , B y s t r z 8 6 , W pie- r a ł w n ie g o ch o ro b ę . SPP s . v . w e p r z e ć , Wmawiała w n ie g o c h o ro b ę. SPP s . v . wmawiać.
W s k ł a d n i t y c h c z a s o w n i k ó w w y s t ę p u j ą o b o c z n o ś c i w y r a ż e t f p r z y - i m k o w y c h w + В i do + D. P r z y k ł a d y :
WdiKiżać m łodych w sprawy p u b lic z n e . W drażać ko g o ś do p o s iu s r .r r c v ja , obow iązków . SPP s . v . o d r a ż a ć
2 P o r. E . J а к o w i с к a , K o n s t r u k c j e ty p u d o c h o d z ić ■ :« .q o , d o c h o d z i ć do c ze g o w ję z y k u p o ls k im , " P o r a d n i k Językowy 1968, 4.
W m ieszać ko g o ś w p r z y k r ą sp ra w ę, a f e r ę ; r z a d z i e j : w m ie sza ć kogoś do c ze g o . SPP s . v . w m ieszać'
C zło w iek w przęga p r z y r o d ę w sw o ją s ł u ż b ę || do s w o je j s ł u ż b y . SPP s . v . w prząc
W prawiać u czniów do c z y t a n i a ; r z a d z i e j : w c z y t a n i e . SPP s . v . wpraw iać.
Z d a n y c h z a w a r t y c h w S ło w n ik u popraw nej p o ls z c z y z n y S. S z o b e r a w y n i k a , ż e k o n s t r u k c j e t e g o t y p u r ó ż n i ą s i ę o d c i e n i e m z n a c z e n i o wym. W drożyć kogo-do czeg o z n a c z y ' z a p r a w i ć k o g o d o c z e g o ' , z a ś w d ro ży ć kogo-w co w y r a ż a t r e ś ć ' ć w i c z ą c w p r o w a d z i ć k o g o w j a k ą ś d z i e d z i n ę u m i e j ę t n o ś c i ' . T a k s a m o w m ie sza ć ko g o , co -d o c zeg o z n a c z y ' d o m i e s z a ć d o c z e g o , p r z e z m i e s z a n i e p o ł ą c z y ć ' , z a ś w m ie sza ć ko go, co-w co ma z n a c z e n i e ' m i e s z a j ą c w c i ą g n ą ć , w c i s n ą ć , w p l ą t a ć , w s u n ą ć k o g o , c o - w c o ' . P o d o b n i e w p ra w ić kogo, co-w co ma t r e ś ć
' w p r o w a d z i ć k o g o w j a k i ś s t a n ' , n a t o m i a s t w p ra w ić kogo, c o -d o czeg o z n a c z y ' w y ć w i c z y ć k o g o w c z y m ' . J a k z t e g o w y n i k a , z d a n i e m S z o b e r a , w k o n s t r u k c j a c h z w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m w * В z a z n a c z o n y j e s t o d c i e r f z n a c z e n i o w y ' w n i k a ć w c o ś ' , n a t o m i a s t k o n s t r u k c j e z w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m do + D s ą t e j t r e ś c i p o z b a w i o n e . W a r t o t e ż z a s y g n a l i z o w a ć o b o c z n o ś ć w y r a ż e ń n r z y i m k o w y c h w + + В II w * Mec w w y p o w i e d z e n i u : Wprawiał s i ę w s t r z e l a n i e || w s t r z e l a n iu . SPP s . v . w praw iać s i ę . O b a t e z w i ą z k i t r a k t o w a n e s ą p r z e z u ż y t k o w n i k ó w p o l s z c z y z n y j a k o s y n o n i m i c z n e . N a l e ż y t u t a j w s p o m n i e ć t a k ż e o d a w n y c h k o n s t r u k c j a c h r e a l i z u j ą c y c h m o d e l k o n s t r u k c y j n y podstaw a-B -w + B. Po n i e k t ó r y c h c z a s o w n i k a c h u ż y l i b y ś m y o b e c n i e w y r a ż e n i a p r z y i m k o w e g o do + D, z a m i a s t d a w n i e j s z e g o w + B. P r z y k ł a d y : C i, k t ó r z y w p ro w a d zili w r z ą d p o l s k i lib e ru m v e t o , c h c i e l i b a rd zo d o b rze K o ł ł L i s t I I 2 0 9 , [ r o z p o r z ą d z e n ie ] n ie w iem , g d z i e s i ę to z n a j d u je , bobym j e c h c i a ł w cią g n ą ć w p r o to k ó ł S n i a d - K o r l 2 7 9 , B y ł t o c i o s n a j o k r u t n i e j s z y d la m n ie, k ie d y m nie p o tr z e b a w c i ą
g ła w i n t e r e s z nim . S n i a d K o r I 2 3 1 , n ie d o ś ć j e s t p o rzą d e k w dom w p row adzić, K r a s P o d s t 4 1 , K ról k a z a ł Frenka w z ią ś ć w a r e s z t K i t - O p i s 1 3 , o b o je paHstwo w p is a n i b y l i w j a k i •zakon t e r c y j a r s k i . K i t O p i s 5 4 9 . W a r t o r ó w n i e ż w y m i e n i ć d a w n ą k o n s t r u k c j ę w ra ża ć co ,w kogo, w c o , m a j ą c ą z n a c z e n i e ' w k ł a d a ć m o c ą , s i ł ą , n a l e g a n i e m , w t y k a ć w c o ' { GL s . v . w r a z n p . : [ p r z o d k o w ie ] c h c i e l i w r a ż a ć w p o to m ki swo j e [ . . . ] m i ł o ś ć c n o ty K r a s P o d s t 9 9 , K s ię ż a [ . . . ] są n a u c z y c ie la m i ludu w ra ża ją c w u m ysły je g o maksymy K o ł ł L i s t I 2 2 8 .
Z n a c z n i e c z ę s t s z y m s c h e m a t e m k o n s t r u k c y j n y m j e s t w . o m a w i a n e j k l a s i e s e m a n t y c z n e j m o d e l po d sta w a - w + B3 k t ó r y r e a l i z u j ą l i c z n e c z a s o w n i k i , g ł ó w n i e z w r o t n e , t y p u : w c h o d zić , w c ią g n ą ć e r ę , w c ie l i ć s i ę , w c zu ć s i ę , w dać s i ę , w d ra ża ć s i ę , w g lą d a ć s i ę , w g łę b ia ć s i ę , w k le p a ć s i ę { jp o t.') , w kopać s i ę ( p o t w k o r z e n i ć s i ę , w k ra c za ć , w k u p ić s i ę , w le ź ć , w m ie sza ć s i ę , w n ik a ć , w paść, w p a tr z y ć s i ę , w p ić s i ę , w p is a ć s i ę , w p lą t a ć s i ę , w p ra w ia ć s i ę , w prząc s i ę , w ra ża ć s i ę , w ró ść , ' w r y ć s i ę , w tr ą c a ć s i ę , w s łu c h iw a ć s i ę , w ż e n ić s i ę . O t o p r z y k ł a d y : sło w a c u d zo zie m s k i e [ . . . ] ta k s i ę w k o rze n ią w mowę, L u d z i e 4 02 , S z c z ę ś c i e ! żem s i ę w to w p a tr z y ł, Z a b S a r 1 7 , P o lsk a n i e w ch o d zi w t o p r z y m ie r z e a c t i o s , S t a s z U w 1 0 0 , To m i e s z a ł o s i ę w me w y ra zy , Ś n i a d K o r I 1 9 3 , w g lą d a ją w d o p e łn i e n ie w o li R z e c z y p o s p o l i t e j , K o ł ł L i s t I I 5 6 , c h ło p c y od in f im y n i e z a c z n ą p r a k t y c z n i e 'w p ra w ia ć s i ę w p r o z o d ię ; K o n P i s I I 1 8 3 , Co t y s i ę w tr ą c a s z n ie w sw o ją r z e c z , k le c h o ! R zew Pam 6 0 , Ja m y ś lę , [ . . . ] że w k le p a łe ś s i ę w j a k ą ś grubą a w a n tu rę . . . P r u s L a l I 4 1 2 , Czy j a znowu n ie w la złe m w ja k ą a w anturę? . . . P r u s L a l I I 5 1 4 , N iech s i ę p a n i n ie da w c ią g n ą ć w t o s z a le ń s tw o . P r z y b y s z D r a m 2 5 4 , on w ła ś n ie w p lą t a ł s i ę w ta k ą n a jg łu p s z ą a w a n tu rę , N a ł G r a n 2 72 , wdał s i ę w z ł e to w a rz y stw o N a ł - G r a n 5 6 , 'd a j c i e mi [ . . . ] w kopać s i ę w ś w ia t P a w l i k 1 2 , ty c h dwoje w padło w z a ś l e p i e n i e , G a ł c z 8 5 , Obrazy m a r ty r o l o g i i w i ę z i e n n e j w r a ża ją s i ę w w y o b ra źn ię P r z y b 1 1 7 r i , ■ M ic k ie w ic z w r y ł s i ę w s e r c e i w y o b ra źn ię Polaków P r z y b 2 6 2 , m u s ia ła ona [ . . . ] w n ik a ć w p r z e k o n a n ia s z e r o k ic h w a rstw lu d z i J a s i e ń 4 4 , w p ra w ia ł s i ę M ieszko w s z t u k ę r z ą d z e n ia . J a s i e ń 9 0 , P o tr a f i ł e m w c z u ć s i ę w koszm arną a tm o s fe r ę ; C h o r o m 56 , M yśl p o e ty c k a ta k m usi [ . . . ] w r ó ś ć we w s z y s t k i e z m y s ły , P r z y b 2 8 , R egina [ . . . ] w p iła s i ę oczam i we w ła sn e o d b i c i e . . . K u n c L e ś 5 2 , W kraczać w c z y j e ś k o m p e te n c je . S P P s . v . w k ra c za ć , W słu ch iw a ła s i ę w p l u s k f a l . SPP s . v . w s łu c h a ć s i ę , ! W ż e n ić 3 ię w m a ją te k . S P P s . v . w ż e n ić s i ę .
N i e k t ó r e z t y c h c z a s o w n i k ó w ł ą c z ą s i ę z w y r a ż e n i a m i p r z y i m - k o w y m i w + В o r a z do + D. P r z y k ł a d y :
W drażać s i ę w nową r o b o tę . W drażać s i ę do n a u k i, do sa m o d zie ln e g o ż y c ia . SPP s . v . w d ra ża ć s i ę
W ciągać s i ę do n a u k i. W ciągać s i ę w p ra c ę domową. SPP s . v . w c ią g a ć s i ę
e t ę
W trą c a ć s i ę w n ie s w o je sp ra w y, i n t e r e s y . W trą ca ć s i ę do rozmowy. SPP w tr ą c a ć s i ę
W m ieszać s i ę w p r z y k r ą sprawę-, c z ę ś c i e j : w m ie sza ć s i ę do c z e g o , n p . : W m ieszać s i ę do rozmowy, do d y s k u s j i . SPP s . v . w m ie sza ć s i ę
W kupić s i ę do o z y je g o ś to w a rzy stw a . Wkupywać s i ę u c z y j e ś ł a s k i . SPP s . v . w k u p ić s i ę . T e o b o c z n e k o n s t r u k c j e s ą s y n o n i m i c z n e ; r ó ż n i ą s i ę j e d y n i e o d c i e n i e m z n a c z e n i o w y m , p o d o b n i e j a k t o b y ł o p o w y ż e j z e z w i ą z k a mi z a w i e r a j ą c y m i c z a s o w n i k i p r z e c h o d n i e , t y p u w d ro ży ć kogo w co || , 3 ao o zeg o . W a r t o t e ż o d n o t o w a ć s z e r e g w y m a r ł y c h d z i ś k o n s t r u k c j i , ż y w y c h j e s z c z e w XVIII i X IX w . P o n i e k t ó r y c h c z a s o w n i k a c h w y s t ę p u j e o b e c n i e w y r a ż e n i e p r z y - i m k o w e do + D w m i e j s c u d a w n e g o w + B . P r z y k ł a d y : u p o m e p r z e są d y S ko ro s i ę w d a rły w io h zuchw ałe r z ą d y , S n i a d K o r I 3 8 , B ardzo rm ie
t o z m a r tw iło , ż e C ze rn ia k o w sk i n i e w s z e d ł w r a d ę ; S n i a d K o r I 2 4 3 .
P o c z a s o w n i k u w pływ ać u ż y w a n o d a w n i e j w y r a ż e n i a p r z y i m k o w e a o w + В - d z i ś w y s t ę p u j e t u t a j na + B . P r z y k ł a d y : p o d ło ś ć , zuchwa
ł o ś ć w pływ ać będą we w s z y s t k ie je g o r o b o ty , K o ł ł L i s t I I 7 7 , N ie wspo minam o e d u k a c ji k o b i e t , k tó r e [ , . . . ] w n a sz e rz ą d y i t y l e w s z c z ę ś l i w o ś ć mężów w p ływ a ją . S t a s z U w 3 9 . T a z a p o m n i a n a s k ł a d n i a w i ą ż e s i ę z d a w n y m z n a c z e n i e m c z a s o w n i k a w pływ ać ' s k ł a d a ć s i ę n a c o ' ( S L s . v . w p ły n ą ć ). W s p o m n i e ć t e ż n a l e ż y o d a w n e j k o n s t r u k c j i w t u l i ć s i ę w co ' w k r a ś ć s i ę , w e m k n ą ć s i ę ' ( S L s . v . w l u l i ć s i ę ') , n p . : o p r y s z e k [ . . . ] ritóregom z m ił o s i e r d z i a d o p ie r o p r z y t u l i ł , I j u ż s i ę w p o u f a ł o ś ć d o b r o d z ie j ce w t u l i ł ! T r e m P i s I I 1 3 9 . N a l e ż y t e ż w y m i e n i ć k i l k a w y s z ł y c h z u ż y c i a d a w n y c h z w i ą z ków f r a z e o l o g i c z n y c h , k t ó r e p o w o d u j ą w s k u t e k s w e j l i c z e b n o ś c i a r c h a i c z n o ś ć t e k s t ó w . P r z y k ł a d y : w padliśm y w d y s k u r s o p o rzą d ku i o - c h ę d ó s tw ie . K r a s P o d s t 4 3 , K s -ż e c h c i a ł p ra w d ziw ie w n iś ć w p r z y c z y n y te g o s r o g ie g o d e k r e tu . Ś n i a d K o r I 1 9 3 , n ie wchodzę w b r a t e r s k i e p o s t ę p k i , K a r p K o r 1 8 3 , N ie wchodzę w k r y t y k ę c u d zych domów, K r a s P o d s t 4 7 , [_r o z p a c z ] s i ę ta k mocno w p iła w n ie o ś w ie c o n e z d a n ia , S n i a d K o r I 7 9 ,
Niechbym s i ę t y l k o w dał w doktorów , P r u s L a l I 5 5 0 .
R z a d k o w y s t ę p u j e s c h e m a t k o n s t r u k c y j n y po d sta w a - z + N - w + B. P r z y k ł a d y : Abym w m a łż e ń s k ie ja rzm o z n ik im s i ę n i e w p r z ę g ła , T r e m P i s I I 2 7 , n i e c i e r p i a ł wdawać s i ę z u c zn ia m i w z a w iłe d y s p u ty K oźZam 1 0 0 .
J a k z p r z e b a d a n e g o m a t e r i a ł u w y n i k a , o m a w i a n e k o n s t r u k c j e z 3
c z a s o w n i k a m i o p r z e d r o s t k u u - s ą w d u ż y m s t o p n i u s f r a z e o l o g i z o - w a n e i m a j ą c h a r a k t e r p r z e n o ś n y . W w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m w + В w y s t ę p u j ą g ł ó w n i e r z e c z o w n i k i n i e ż y w o t n e , a b s t r a k c y j n e . r z a d k o ż y w o t n e , k o n k r e t n e ( w n ik a ć w p r z e k o n a n ia , w p a ja ć p o g lą d y w synâw'). W b i e r n i k u u ż y w a n e s ą n a t o m i a s t r z e c z o w n i k i ż y w o t n e c z ę ś c i e j n i ż n i e ż y w o t n e (w p r a w ia ć ko g o ś w r o z p a c z , w c i e l a ć m a rze n ia w c z y n } , z a ś w w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m z + N w y s t ę p u j ą n a z w y o s ó b ( wdawać s i ę w d y s k u s ję z k im ś ).
XI. KONSTRUKCJE Z CZASOWNIKAMI OZNACZAJĄCYMI UBIERANIE, OTULANIE, OWIJANIE W y r a ż e n i e p r z y i m k o w e w + В w y s t ę p u j e c z ę s t o w z w i ą z k a c h z c z a s o w n i k a m i o m a w i a n e j g r u p y s e m a n t y c z n e j , t a k ż e m o ż n a d o p a t r y w a ć s i ę t u s ł a b e j r e k c j i . N a z y w a p r z e w a ż n i e m a t e r i a ł w y k o r z y s t y w a n y d o c z y n n o ś c i w y r a ż o n e j p o d s t a w o w y m c z a s o w n i k i e m , a w i ę c u - b i e r a n i a , o t u l a n i a , o w i j a n i a . Z d a n i e m Z . K l e m e n s i e w i c z a , p e ł n i o - n o f u n k c j ę d o p e ł n i e n i a c z y n n i k a p o m o c n i c z e g o . C z ę s t y m s c h e m a t e m k o n s t r u k c y j n y m j e s t podstaw a - В - w + B. R e a l i z u j ą g o n a s t ę p u j ą c e c . z a s o w n i k i : o b le c , o b c ią g a ć , o b w ija ć , o - d z i a ć , o k r ę c i ć , o k u ta ć , om otać, opakować, oprawi-ć, o w in ą ć, p r z e b r a ć , p r z y o b le c , p r z y o d z i a ć , p r z y s t r o i ć , s t r o i ć , u b ra ć , u s t r o i ć , w y s t r o i ć , z a k u ta ć , za m o ta ć , za w in ą ć . O t o p r z y k ł a d y : R a d z iw i łł [ • • • ] k a z a ł go u - b r a ć w ś m i e r te ln ą k o s z u lę , K i t O p i s 4 6 2 , n ie w i a s ty [ . . . ] obm yte d z i e c i ę o b w ija ły w p i e l u s z k i K i t O p i s 6 6 , n a le ż y je g o mumię o w in ą ć w p a p i r u s , P r u s F a r I I 1 8 9 , O prawię go w p l u s z ciem nobrązow y, Z a p L i s t I 2 2 9 , d ło ii k o b ie c a w baiCki c i ę p r z y s t r a j a ? P a w l i k 1 3 4 , Pakunek za w in ę ła w s z a r y p a p ie r C h o r o m 3 3 8 , O blec ko g o ś w k o s z u lę . SPP s . v . o b le c , U- o i e r a ć d z i e c k o w p ł a s z c z y k . SPP s . v . u b ie r a ć , S t r o i ł a je d y n a c z k ę w j e - dwaDie. S P P s . v . s t r o i ć , P r z y o b le c pannę w s u k n ię ś lu b n ą . -SPP s . v . p r z y o b le c , P r z e b i e r a ła d z i e c i w c z y s t e u b ranka. SPP s . v . p r z e b r a ć , Wy s t r o i ł a d z ie w c z y n k ę w b i a ł ą s u k ie n k ę . SPP s . v . w y s t r o i ć , Z a k u ta ć ko g o ś w k o c , w a h u e tk ę , w k o żu c h . SPP s . v . z a k u ta ć .
T e g o r o d z a j u c z a s o w n i k i c h a r a k t e r y z u j ą s i ę c z ę s t o w y m i e n n o - ś c i ą s k ł a d n i p r z y i m k o w e j i n a r z ę d n i k o w e j . P r z y k ł a d y :
4 Z. K l e m e n s i e w i c z , Z a rys s k ła d n i p o l s k i e j , Warszawa 1961, a. 44-46.
O winąć d z ie c k a w koc || kocem. SPP s . v . o w ij a ć Omotała d z ie c k o w c h u s tk ę || c h u s tk ą . SPP s . v . om o ta ć O k r ę c ił d z ie c k o w gruby koc || kocem. SPP s . v . o k r ę c i ć S t r o i ć p o k ó j kw iatam i. || w k w ia ty . SPP s . v . s t r o i ć Z aw inąć d z ie c k o w koc || kocem. SPP s . v . za w in ą ć Zam otać d z ie c k o w koc || kocem. SPP s . v . za m o ta ć Opakował s z k ł o w p a p ie r || p a p ierem . SPP s . v . opakować.
P o c z a s o w n i k a c h o k u ta ć , o d z i a ć , p r z y o d z ia ć n a r z ę d n i k j e s t o - b e c n i e o w i e l e r z a d s z y n i ż f o r m a p r z y i m k o w a , n p . : D ziecko o k u ta ła w d ł u g i p ł a s z c z ; r z a d z i e j : p ła s z c z e m . SPP s . v . o k u ta ć , P r z y o d z ia ć ko g o ś w m undur; r z a d k o : p r z y o d z ia ć ko g o ś czym , n p , : Mrok c ie n ie m p r z y o d z i a ł z i e m i ę . SPP s . v . p r z y o d z ia ć , O dziano go w p r z y d łu g i p ła s z c z ; p r z e s t a r z a ł e : O dziano go p ła s z c z e m . SPP s . v . o d z ia ć . W p o l s z c z y ź - n i e X V I I I i X I X - w i e c z n e j u ż y w a n o w z w i ą z k a c h z t y m i c z a s o w n i k a m i c z ę ś c i e j f o r m y n a r z ę d n i k a . P r z y k ł a d y : [ c z ł o w i e k a ] lw ią s k ó r ą p r z y o - d zie w a , K a r p D z IV 2 0 8 , W y r o śn ij kó rą o d zia n y S ło w D z V I I 5 6 , P rzy s z ł y [ . . . ] nabożne kumy o k u ta n e ch u stk a m i R ey m F erm I 82.,
Z p r z e b a d a n e g o m a t e r i a ł u w y n i k a , ż e o b e c n i e z a r y s o w u j e s i ę t e n d e n c j a d o c z ę s t s z e g o u ż y w a n i a f o r m y p r z y i m k o w e j w + B, c h o ć p o n i e k t ó r y c h c z a s o w n i k a c h c h ę t n i e j s t a w i a s i ę n a r z ę d n i k , n p . : P rzy s t r o i ć p o k ó j k w ia ta m i; r z a d z i e j : w k w ia ty . SPP s . v . p r z y s t r o i ć , A l bum o b c ią g n ię ty s k ó r ą ; r z a d z i e j : w s k ó r ę . SPP s . v . o b c ią g a ć , U s tr o ić s t ó ł k w ia ta m i; r z a d z i e j : w k w ia ty . SPP s . v . u s t r o i ć , Ubrać c h o in k ę ś w ie c id e łk a m i; p r z e s t a r z a ł e : w ś w ie c i d e łk a . SPP s . v . u b ie r a ć .
S t a n i s ł a w S z o b e r ( n p . S S z o b s . v . om otać, opakow ać) d o s t r z e g a r ó ż n i c ę z n a c z e n i o w ą m i ę d z y k o n s t r u k c j a m i z n a r z ę d n i k i e m a k o n s t r u k c j a m i z w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m w + B. J e g o z d a n i e m z w i ą z ków p i e r w s z e g o r o d z a j u u ż y w a m y w t e d y , g d y u w y d a t n i a s i ę s a m ą c z y n n o ś ć , k r ó t k o t r w a ł ą , n a t o m i a s t z w i ą z k ó w d r u g i e g o r o d z a j u wów c z a s , g d y c h o d z i o m n i e j l u b w i ę c e j t r w a ł y r e z u l t a t c z y n n o ś c i , n p . : Omotał go rze m ie n ie m ( n a j a k ą ś - c h w i l ę ) , Omotał go w gruby p ł a s z c z ( n a c z a s d ł u ż s z y ) . Z r ó ż n i c o w a n i a t e g o , j a k s i ę w y d a j e , n i e o d c z u w a j ą u ż y t k o w n i c y j ę z y k a i t r a k t u j ą t e o b o c z n e k o n s t r u k c j e j a k o s y n o n i m i c z n e 5 .
W a r t o t e ż w y m i e n i ć k o n s t r u k c j ę d a w n ą z c z a s o w n i k i e m o w ić , ż y wą w X V I I I i XIX w. , n p . : T i'zeba go o w ić w s z a tę K i t O p i s 1 2 6 , Wyjdź w p o le , p a s tu c h tam O wity w p ł a s z c z L e n a r t 2 9 2 .
^ 'Z o b . D, B u t t l e r , In n o w a cje sk ła d n io w e w s p ó łc z e s n e j p o ls z c z y z n y ( W alencja wyrazów\ Warszawa 1976, s . 170.
D r u g i m t y p o w y m m o d e l e m k o n s t r u k c y j n y m j e s t s c h e m a t podstaw a - w + B, r e a l i z o w a n y p r z e z n a s t ę p u j ą c e c z a s o w n i k i z w r o t n e : d ra p o - wao s i ę , o d z i a ć e i ę , o t u l i ć s i ę , o w in ą ć e i ę , p r z e b r a ć s i ę , p r z y o d z i a ć s i ę , s t r o i ć s i ę , u b r a ć s i ę , u s t r o i ć s i ę , w t u l i ć s i ę , w y s t r o i ć s i ę , P r z y k ł a d y : g ł o g i W r ó ż e s i ę o d z i e j ą j K n i a ź W y b 6 7 , \_ K s ię ż n a ] P r z e b ie r a s i ę w d z i w aczną baahusową barw ę. T r e m P i s X 4 5 , o f i c y j e r u s t r o i ł e i ę w mundur b ła w a tn y K i t O p i s 3 9 1 , Ubrał s i ę w g a r n i t u r fra k o w y P r u s L a l I 4 4 6 , O rło w sk i [ . . , ] p r z e b r a ł s i ę w j a k i ś s t a r y b e z g u zikó w mundur R ey m F erm I 3 3 , O t u l i ł a s i ę w k o o ie f u t r o P a w l i k 1 9 , L e s z c z y n a s t r o i s i ę w f i o le to w ą m orę, P a w l i k 4 3 , j a k mi s i ę d z i s i a j d zie w c z y n a w n i e d z i e l ę wy s t r o i w s u k n i ę jed w a b n ą , N a ł G r a n 2 6 , g d a ń s z c z a n ie [ • • • ] s t r o i l i s i ę w ko lo ro w e p a s i a k i . J a s i e ń 1 2 4 , W tu li ła s i ę w f u t r o BrO byw 1 9 1 , D ra- pow ała s i ę w b ły s z c z ą c ą t k a n i n ę . SPP s . v . drapow ać s i ę .
T u t a k ż e s p o t y k a m y o b o c z n o ś c i k o n s t r u k c j i z n a r z ę d n i k i e m i w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m w + B , t y p u o w in ą ć s i ę w co || czym , o t u l i ć s i ę czym Ц w ć o , n p . : O t u l i ł s i ę d o b rz e p ła s z c z e m || w p ł a s z c z S S z o b s . v . o t u l i ć , Pca/eł o w in ą ł s i ę kocem. B rO byw 1 0 5 . W sta ła z łó ż k a , o w inę ł a s i ę w c h u s tk ę N a ł G r a n 2 8 6 , Z p r z e b a d a n e g o m a t e r i a ł u w y n i k a , ż e w w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m w + В u ż y w a n e s ą r z e c z o w n i k i n i e ż y w o t n e , g ł ó w n i e n a z y w a j ą c e m a t e r i a ł l u b c z ę ś c i u b r a n i a , z a ś w b i e r n i k u w y s t ę p u j ą r z e c z o w n i k i p r z e w a ż n i e o s o b o w e ( o k r ę c i ć c h ło p c a w k o c , o w in ą ć d z i e c k o w p i e l u s z k i ') , r z a d z i e j i n n e ( opakow ać s z k ł o w p a p ie r , s t r o i ć p o k ó j w k w ia t y ). I I I . KONSTRUKCJE Z CZASOWNIKAMI OZNACZAJĄCYMI PRZEMIENIANIE, PRZEKSZTAŁCANIE
C z a s o w n i k i t e j g r u p y s e m a n t y c z n e j r e a l i z u j ą d w a m o d e l e k o n s t r u k c y j n e : p o d sta w a - В — w + В o r a z podstaw a - w + B.
M o d e l po d sta w a - В - w + В j e s t c h a r a k t e r y s t y c z n y d l a c z a s o w n i ków p r z e c h o d n i c h t y p u : p i'z e d z ie r z g n q c , p r z e i s t o c z y ć , p r z e k s z t a ł c i ć , p r z e m i e n ić , p r z e p o s ta c io w a ć , p r z e r o b i ć , z a m ie n ić , z m ie n ić . O t o p r z y k ł a d y : m a g ie tr a tu r a [ . . . ] o b y w a te ls k ą w o ln o ś ć p r z e i s t a c z a w n ie w o lę , S t a s z - Uw 6 3 , [ z a k o n n ic y ] p u s z c z e i d z i k i e p o la w ż y z n e g r u n ta p r z e m i e n i l i K i t O p i s 1 5 0 , k r ó l z a m ie n ił d z i c z narodu w p ię k n te k r ó le s tw a , J e z W y b 1 6 8 , t e r a ź n i e j e z e to w a rz y stw o c h c ia n o by p r z e r o b i ć w sa m o d z ie r s tw o , R ze w P a m 53 , zm ien im y w s z y s t k i e t e a t r y w p r z y t u ł k i , W i t k D r a m 6 6 , P o b lis k ą fa b r y k ę p r z e k s z t a łc o n o w w i e l k i z a k ła d p rz e m y sło w y , B rO byw 1 0 3 , Z a tr u d n io n o j ą
ja k o m odelkę i p r z e d z i e r z g n i ę t o w e le g a n c k ą d zie w c z y n ę . SPP s . v . p r z e d z ie r z g n ą ć , Z w ie r z ę ta p r z e p o e ta c io w u ją e n e r g ię chem iczną w e n e r g ię c ie p ln ą . SWB s . v . z m ie n ia ć . C z a s o w n i k i p r z e r o b i ć , z a m ie n ić m a j ą o b o c z n e d o p e ł n i e n i a w + В I I na + B. Z k o n s t r u k c j a m i p r z e r o b i ć kogo - na kogo, na c o , r z a d z i e j : w kogo, w co n i e w i ą ż e s i ę z m i a n a z n a c z e n i o w a , n p . : N ie p r z e r o b i s z go w e le g a n ta , c z ę ś c i e j : na e le g a n ta . SPP s . v . p r z e r o b ić . N a t o m i a s t o b o c z n a r e k c j a p r z y i m k o w a c z a s o w n i k a z a m ie n i ć r ó ż n i c u j e j e g o z n a c z e n i a . Z a m ie n ić kogo, co - na kogo, na co ł ą c z y s i ę z e z n a c z e n i e m ' d a ć , o t r z y m a ć c o ś w z a m i a n z a c o ś , z a s t ą p i ć k o g o ś , c o ś - k i m ś , c z y m ś ' , n p . : Z a m ie n ić p ra k ty k a n tó w na fachowców. Za m i e n i ć arm aty na p ł u g i . SPP s . v . z a m ie n ić . K o n s t r u k c j a z a m ie n i ć co - w co ma t r e ś ć ' p r z e k s z t a ł c i ć , p r z e o b r a z i ć , p r z e m i e n i ć , n p . : Na
l o t z a m ie n ił m ia s to w kupę gruzów . SPP s . v . z a m ie n ić .
W a r t o t e ż o d n o t o w a ć d a w n ą k o n s t r u k c j ę o d m ie n ić co - w co ( d z i ś : o d m ie n ić co - na c o , z a m ie n ić ) , n p . : prawo o d m ien i d o ż y w o tn i s ę d z ie g o u - r z ą d w d o c z e s n y . S t a s z U w 7 3 . M o d e l s k ł a d n i o w y po d sta w a - w + В w ł a ś c i w y j e s t p r z e d e w s z y s t k i m c z a s o w n i k o m z w r o t n y m , t y p u : o b r ó c i ć s i ę ' p r z e k s z t a ł c i ć , z m i e n i ć ' , p i 'z e i s t o c z y c s i ę , p r z e k s z t a ł c i ć s i ę , p r z e m i e n i ć s i ę , p r z e o b r a z i ć s i ę , p r z e r o d z i ć s i ę , p r z e t w o r z y ć s i ę , w y n a tu rz y ć s i ę ' w y r o d z i ć s i ę ' , w y- r o d z i ć s i ę , z a m ie n i ć s i ę , z m i e n i ć s i ę o r a z c z a s o w n i k o w i p r z e c h o d z ić ' z m i e n i ć s i ę ' . P r z y k ł a d y : k s ię s tw a p r z e m ie n ia ły s i ę w k r ó le s tw a . J e z - Wyb 3 0 5 , p o m n ik i [ . . . ] s i ę z i a ł o ś c i z a m ie n i ły w kam ień. K c n P i b I I 2 0 , lubow anie s i ę w pochw ale n ie w y r o d z iło s i ę w p a n e g ir y k , K o n P i s I I 2 0 0 , C ały g lo b z i e m s k i [ . . . ] У b la d o n i e b ie s k ie z m ie n ia s i ę k r y s z t a ł y L e n a r t 1 6 0 , z ł o ś l i w a r a d o ś ć [ _ • • • ] sto p n io w o p r z e r a d z a ła s i ę we w ś c ie k ły g niéw P r u s F a r I I 6 0 , w id o c z n ie p r z e i s t a c z a s i ę w medium. C h o r o m 8 5 , w sp in a czka r y c h ł o p r z e tw o r z y ć s i ę m ia ła w pęd za w ro tn y , J a s i e ń 1 4 9 , N iech w ię c i je g o p r z y s z ł o ś ć w b r z y d k i śm iech s i ę o b r ó c i ! P r z y b 4 1 , D eszcz p r z e s z e d ł w u le w ę . S P P s . v . p r z e j ś ć , M alarstw o je g o w y n a tu r z y ło s i ę w z d o b n ic tw o . SPP s . v . w y n a tu r z y ć s i ę , P r z y ja ź ń p r z e r o d z i ł a s i ę w n ie n a w iś ć . SPP s . v . p r z e r o d z i ć s i ę , Uprawna r o ś l i n a w y r o d z iła s i ę w c h w a st. S PP s . v . w y ra d za ć s i ę . W y m i e n i ć t u n a l e ż y r ó w n i e ż d a w n ą k o n s t r u k c j ę z c z a s o w n i k i e m form ow ać s i ę ' k s z t a ł t o w a ć s i ę , p r z e m i e n i a ć s i ę ' ( S L s . v . f o m a r z ') , n p . : u c z n io w ie [ . . . ] fo rm o w a li s i ę w d e is tó w d o sk o n a ły c h . K i t O p i s 1 7 . J a k w i d a ć z p r z y t o c z o n y c h p r z y k ł a d ó w , w w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m i b i e r n i k u w y s t ę p u j ą r z e c z o w n i k i b e z o g r a n i c z e ń ( z a m ie n ić c o ś w
k r ó l e s tw o , p r z e i s t o c z y ć ko g o ś w e l e g a n t a ). M o ż n a z a o b s e r w o w a ć p r a w i d ł o w o ś ć , ż e j e ś l i w b i e r n i k u l u b m i a n o w n i k u s t o i r z e c z o w n i k ż y w o t n y , t o w w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m w y s t ę p u j e g ł ó w n i e r z e c z o w n i k
ż y w o t n y ( m atka p r z e r o b i ł a go w e le g a n t a , uprawna r o ś l i n a w y r o d z iła e i ę w c h w a s t) i n a o d w r ó t - j e ż e l i b i e r n i k l u b m i a n o w n i k s ą w y r a ż o n e r z e c z o w n i k i e m n i e ż y w o t n y m , t o r ó w n i e ż p o n r z y i m k u u ż y w a n y j e s t p r z e w a ż n i e r z e c z o w n i k n i e ż y w o t n y ( p r z e m i e n ić p o la w g r u n ty u p r a w ę , d e s z c z p r z e s z e d ł w u le w ę ) . T a p r a w i d ł o w o ś ć , m o t y w o w a n a w z g l ę d a m i z n a c z e n i o w y m i , n i e ma c h a r a k t e r u r y g o r y s t y c z n e g o ; m o ż n a b o w i e m p o w i e d z i e ć : z a m ie n i ć c z ło w ie k a w kam ień.
IV. KONSTRUKCJE Z CZASOWNIKAMI OZNACZAJĄCYMI MIESZANIE S i ą , WIKŁANIE SIĘ W CO
N a l e ż ą t u p r z e d e w s z y s t k i m c z a s o w n i k i n i e p r z e c h o d n i e r e a l i z u j ą c e s c h e m a t s k ł a d n i o w y podstaw a - w + B, t a k i e j a k : in g e ro w a ć , m ie s z a ć s i ę , p l ą t a ć s i ę , u w ik ła ć s i ę , w ik ł a ć s i ę , z a p l ą t a ć s i ę . P r z y k ł a d y : W m a te r y je z a ś wyroków w ia r y [ . . . ] w ła d za n a jw y ż s z a kra jo w a m ie s z a ć s i ę n i gdy n ie b ę d z i e . K o ł ł L i s t I I 3 1 1 , Czego t y j e s z c z e t u w m oje ż y c i e s i ę m ie s z a s z ? K i s D r a m 1 9 8 , U w ik ła ł s i ę w k o n k r e tn e w a ru n k i z b io r o w o ś c i 3 y s t r z 8 0 , P l ą t a ła s i ę w r ó ż n e a f e r y . SPP s . v . p l ą t a ć s i ę , W ik ła ć s i ę w n ie b e z p ie c z n e spraw y. SPP s . v . w i k ł a ć s i ę .
W y m i e n i ć t u n a l e ż y o b o c z n e z w i ą z k i c z a s o w n i k a in g e r o w a ć , n p . : In g ero w a ć w c z y j e ś spraw y; r z a d z i e j : do c z y i c h ś spraw . SPP s . v . i n g e row ać. T e d w i e k o n s t r u k c j e r ó ż n i c u j e o d c i e ń z n a c z e n i o w y . P i e r w s z a z n i c h ma t r e ś ć ' m i e s z a ć s i ę w n i k a j ą c w c o ' , n a t o m i a s t d r u g a w i ą ż e s i ę z e z n a c z e n i e m ' m i e s z a ć s i ę ' .
M n i e j l i c z n e s ą c z a s o w n i k i p r z e c h o d n i e o s c h e m a c i e podstaw a - w + B, t y p u : u w ik ła ć , w ik ła ć , z a m ie s z a ć , z a p l ą ta ć . P r z y k ł a d y : Wi k ł a ł Pawła w r ó ż n e p o d e jr z a n e spraw y. B rO b y w 2 7 3 , U w ik ła ć kogo w i n t r y g i . S P P s . v . u w ik ła ć , Z a m ie sz a ć ko g o ś w z b r o d n ię . SPP s . v . zarm-e- s z a ć , Z a p lą t a ł k o le g ę u n ie p r z y je m n ą spraw ę. SPP s . v . z a p l ą ta ć .
W a r t o o d n o t o w a ć r ó w n i e ż d a w n ą k o n s t r u k c j ę p l ą t a ć co - w co a z n a c z e n i u ' w i k ł a ć , m o t a ć ' ( S L s . v . p l ą t a ć ) , n p . : w y sta w ię Czy t e l n i k o w i memu samą t y l k o p o w ie r s z c fw w n o ś ć każd eg o g a tu n ku duchow nych, n ie p l ą t a j ą c p ió r a mego w spraw y p ry w a tn e , K i t O p i s 1 6 5 .
W w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m , j a k w i d a ć z p r z y t o c z o n y c h p r z y k ł a d ó w w y s t ę p u j ą r z e c z o w n i k i a b s t r a k c y j n e , n a t o m i a s t w b i e r n i k u r z e c z o w n i k i o s o b o w e .
V. KONSTRUKCJE Z CZASOWNIKAMI OZNACZAJĄCYMI PATRZENIE Z a l i c z y ć t u n a l e ż y c z a s o w n i k i t a k i e , j a k : p a t r z e ć , p a t r z e ć s i ę , p o p a tr z e ć , sp o g lą d a ć , u p a t r z y ć s i ę , z a g lą d a ć , z a j r z e ć , z a p a t r z y ć s i ę , z e r k n ą ć , r e a l i z u j ą c e s c h e m a t s k ł a d n i o w y p odstaw a - w + B. O t o p r z y k ł a d y : S z c z ę ś c i e ! żem s i ę w to w p a tr z y ł, Z a b S a r 1 7 , My je d n a k mówić b ęd ziem y [ . • . ] p r z y u c z e n i sp o g lą d a ć w za m ęt i n t r y g , K o Ł ł L i s t I 2 2 8 , N ie c h z a s n ę , um rę, p a tr z ą c w t e r ó ż e , M i c k D z P I I I 1 3 7 , mógł w t e j c h w i l i z a j r z e ć w j e j d u s z ę , P r u s L a l I 4 2 9 , Z erknąw szy po d ro d z e w lu s t r o , z a d z iw ił a s i ę K u n c L e ś 53 , zaglądam y w sw oją p r z y s z ł o ś ć . C h o r o m o 4 , P o p a tr z e ć , p o p a tr z y ć w l u s t r o . .S P P s . v . p o p a tr z e ć , Z a p a tr z y ć s i ę w c z y j e ś okna. SPP s . v . z a p a tr y w a ć s i ę . R z a d s z y m m o d e l e m k o n s t r u k c y j n y m j e s t s c h e m a t podstaw a - С - w + B . P r z y k ł a d y : [ w r ó ż k o ] w d ło ń mi z a g lą d a s z ; K n iaiîW y b 6 5 , To r z e k ł » p a tr z ą c mi w o c zy T a ń s k a 1 7 , S p ó jr z mi w o c z y , p r z y j a c i e l u . BrO byw 103. N a l e ż y t e ż d o d a ć , ż e w i e l e z t y c h c z a s o w n i k ó w ma o b o c z n ą s k ł a d n i ę z w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m na + В, n p . : p a t r z e ć w kogo co J| na kogo, c o , p o p a tr z e ć w co || na c o , sp o g lą d a ć w co || na c o , zapa
t r z e ć s i ę u kogo, co || na kogo, c o , z e r k a ć w kogo, co || na ko g o , c o . O t o p a r ę p r z y k ł a d ó w z w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m na + B : d ł u ż e j , na t ę z ie m ię p a t r z ę , S t a s z D z i e n 1 0 5 , sp o jrze m y na n a sze f o r t e c e , K o ł ł L i s t I 1 9 7 , P o p a tr z a ł k r ó l na n ie g o , K r a s z K r ó l 3 0 5 , Z e r k n ę ła t e ż na i n ż y n i e r a , C h o r o m 3 2 8 , Z a p a tr z y ł s i ę na n ią t a k , że za p o m n ia ł o w s z y s tk im . SPP s . v . z a p a tr y w a ć s i ę . R ó ż n i c a z n a c z e n i o w a m i ę d z y t y m i o b o c z n y m i k o n s t r u k c j a m i p o l e g a n a t y m , ż e z w i ą z k i z w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m na + В o z n a c z a j ą ' k i e r o w a ć n a c o ś w z r o k , s p o g l ą d a ć n a k o g o , n a c o ' , n a t o m i a s t p o ł ą c z e n i a z a w i e r a j ą c e p r z y i m e k w z b i e r n i k i e m m a j ą t r e ś ć ' w p a t r y w a ć s i ę w k o g o , w c o , p a t r z e ć z a g l ą d a j ą c d o w n ę t r z a ' ; ( s s z o b s . v . p a t r z e ć ) . W a r t o t e ż d o d a ć , ż e c z a s o w n i k p a t r z e ć r z ą d z i r ó w n i e ż i n n y m i w y r a ż e n i a m i p r z y i m k o w y m i 7 . S p o t y k a s i ę p r z y i m e k z a z n a r z ę d n i - k i e m , n p . : p a t r z e ć z a kim , za czym i w t e d y k o n s t r u k c j a t a k a o z n a c z a K o n s t r u k c j a w p a try w a ć s i ę w co z o s t a ł a wymieniona t a k ż e w o b r ę b i e c z a s o w n i k ó w o z n a c z a j ą c y c h w n i k a n i e , wprowadzanie na s . 4. 7 S z e r z e j na t e n tem at p i s z e K. Ż e l a z к o , C z a s o w n ik i o r z e c h o d n ie o s k ła d n i w ie l o r a k ie j w je ż y k u p o l s k i m , Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdarsk 1975, s . 1 2 4 -123.
' r o z g l ą d a ć s i ę z a k i m , z a c z y m , p o s z u k i w a ć k o g o , c z e g o ' ( pa t r z e ć z a r o z b ie g a n ą A g n ie s z k ą ) , a t a k ż e p r z y i m e k po z m i e j s c o w n i k i e m p a t r z e ć po kim , po azym , w n o s z ą c y z n a c z e n i e ' r o z g l ą d a ć s i ę p o k i m , p o c z y m , o g l ą d a ć k o g o p o b i e ż n i e , p o w i e r z c h o w n i e ' ( p a t r z e ć po. k ą ta c h ) . w d a w n i e j s z e j p o l s z c z y ź n i e c z a s o w n i k p a t r z e ć ł ą c z y ł s i ę p o n a d t o z d o p e ł n i a c z e m , k t ó r y u z u p e ł n i a ł t r e ś ć z n a c z e n i o w ą ' p i l n o w a ć , s t r z e c ' , n p . : P a tr z m ój D o b ro d zie ju sw o ich i n t e r e sów T e a t 3 6 , 1 0 4 , SL s . v . p a t r z e ć , Ja p o rzą d ku p a t r z ę w k a m ie n ic y . K onopN ow I 1 4 8 . K o n s t r u k c j a z d o p e ł n i a c z e m w y s t ę p u j e j e s z c z e u D ą b r o w s k i e j w z n a c z e n i u ' o c z e k i w a ć ' , n p . : Będę spadku p a tr z y ć . ( D ą b . ) , S S z o b s . v . p a t r z e ć . D z i d r e l i k t y s k ł a d n i d o p e ł n i a c z o w e j u t r z y m u j ą s i ę w p o s t a c i z w r o t ó w f r a z e o l o g i c z n y c h t y p u p a tr z swego n o sa , p a t r z końca. Z p r z y t o c z o n y c h p r z y k ł a d ó w w y n i k a , ż e p o p r z y i m k u w y s t ę p u j ą r z e c z o w n i k i b e z o g r a n i c z e ń , c z ę ś c i e j j e d n a k k o n k r e t n e n i ż a b s t r a k c y j n e ( p a t r z w l u s t r o , r z a d z i e j : p a t r z w p r z y s z ł o ś ć). W c e l o w n i k u u ż y w a n e s ą g ł ó w n i e r z e c z o w n i k i o s o b o w e , r z a d z i e j i n n e ż y w o t n e ( s p ó j r z mi w o a z y , z a j r z y j p su w o czy'). «
V I. KONSTRUKCJE Z CZASOWNIKAMI OZNACZAJĄCYMI BICIE, UDERZANIE
D o p e ł n i e n i e t e g o r o d z a j u z a w i e r a d o m i e s z k ę f u n k c j i l o k a t y w - n e j . W y s t ę p u j e t u j e d n a k r e k c j a , g d y ż w y p o w i e d z e n i a t y p u : j a b i j ę , t y s t u k a s z , on puka w y d a j ą s i ę n i e p e ł n e i w y m a g a j ą u z u p e ł n i e -. 8 m a . C z ę s t y m s c h e m a t e m k o n s t r u k c y j n y m j e s t p o d sta w a - w + B , k t ó r y r e a l i z u j ą n a s t ę p u j ą c e c z a s o w n i k i : b ę b n ić , b i ć , k la s n ą ć , k o ł a t a ć , k u ć , ło m o ta ć , ł u p i ć , p u k a ć , s t u k a ć , t ł u c , u d e r z a ć . O t ó p r z y k ł a d y : b a r d z i e j we dzwon b i j ą , N a r S a t 5 0 , w bramę k o ła ta n o . M i c k D z P I I 1 3 6 , u s t a d ł i w d ło ń k l a s n ą ł ; M i c k D z P I I 2 2 , jam u d e r z a ł w dumań s t r u n ę ; L e n a r t 2 7 8 , W ÿxtr gw ałtow ny b i ł w p o l i c z k i , J a s U t w 1 1 , Łomocą w d rz w i, S t a f f 1 5 6 , p u k a sz w m oje d r z w i, S t a f f 1 9 3 , S tu k a ł w s z k l a n k ę , N a ł G r a n 1 9 4 , Ręka w c ią ż b ę b n ił a w s z y b ę . C h o r o m 3 3 9 , D z ię c i o ł ł u p i ł w drzew o. S P P s . v . ł u p i ć , L z i ę c ió ł k u je w d rzew o . S P P s . v . .fcuĄ M icher t ł u k ł w s z y b y . SPP s . v . t ł u c .
ÔK o n s t r u k c j e te g o typu z a l i c z a do d o p e ł n i e ń rów nie ż Ź e 1 a z к o , o p . c i t . , s . 146-147.
R ó w n i e c z ę s t o w y s t ę p u j e s c h e m a t podstaw a - N - w + B, w ł a ś c i w y n a s t ę p u j ą c y m c z a s o w n i k o m : b ę b n ić , b i ć , b ic z o w a ć s i ę , d zw o n ić , grzm o c i ć , s t u k a ć , t ł u c , u d e r z y ć , w a ln ą ć s i ę . P r z y k ł a d y : k a p n ic y [ . . . ] b i c z o w a li s i ę w g o le p le c y d y s c y p lin a m i rzem ien n ym i K i t O p i s 4 4 , u d e r z y l i śmy p lu to n e m w s k r z y d ło n i e p r z y j a c i ó ł Bog 5 6 , m ieczem b i j e w ś c ia n y w ie ż y . M i c k D z P I I 1 2 9 , W o k u lsk i s ł u c h a ł h i s t o r i i [ . . . ] b ę b n ią c p a lca m i w k o n tu a r . P r u s L a l I 3 6 3 , t ł u k ł obcasem w s k r z y n k ę , R ey m F erm I I 2 8 7 , p ię ś c ia m i s t u k a ł w s t ó ł . i w a s z P a s 5 6 7 , G rzm otnął p i ł k ą w okno. SPP s . V. g rz m o c ić , D zw onić ły ż e c z k ą w s z k la n k ę . SPP s . v . d zw o n ić , W alnął s i ę p i ę ś c i ą w p i e r ś . SPP s . v . w a lić .
N i e c o r z a d z i e j w y s t ę p u j e s c h e m a t k o n s t r u k c y j n y podstaw a - В - N - w + B. R e a l i z u j ą g o c z a s o w n i k i : c i ą ć , łu p a ć , p a ln ą ć , r ż n ą ć , u - d e r z y ć , w a li ć , w yrżn ą ć. O t o p r z y k ł a d y : Wiem, ż e mu j ą s p ł a s z c z ę , Jak go palr^ę tą p i ę ś c i ą w wyuzdaną p a s z c z ę . T r e m P i s I I 1 2 7 , S t a ś [ . . • ] u - d e r z y ł go głow ą w p i e r s i , S i e n k W p u s t 6 1 , W ali p i ę ś c i ą w b rz u c h Kwi- b u zd ę W i t k D r a m 1 5 6 , C ią ł go s z a b lą w ł e b . SPP s . v . c i ą ć , R żn ą ć ko g o ś p i ę ś c i ą w tw a r z . SPP s . v . rż n ą ć , Łupnąć k o g o ś p i ę ś c i ą w g ło w ę . SPP s . v . łu p a ć .
R ó w n i e ż r z a d z i e j w y s t ę p u j e m o d e l s k ł a d n i o w y podstaw a - В - w + в , w ł a ś c i w y n a s t ę p u j ą c y m c z ą s o w n i k o m : c h lu s tn ą ć , t r ą c a ć , tr z a s n ą ć , tr z e p n ą ć , u g o d z ie ', u d e r z y ć , w a lić . P r z y k ł a d y : Ugodzę c i ę [ c h ło p c z e ] w p i e r s i same. T r e m P i s I 5 8 , d r z w i o tw ie r a ją s i ę n a g le , u d e r z a ją c go w n o s; B l i z 6 4 , Z a p a m ię ta le w a li m nie w ł e b . S t a f f 1 9 7 , T r ą c i ł ś p i ą cego w b o k. SPP s . v . tr ą c a ć , C h lu s tn ą ć ko g o ś w tw a rz . SPP s . v . c h lu s t a ć , T rz e p n ą ć kogo w g ło w ę. S P P s . v l tr z e p a ć . W s k ł a d n i n i e k t ó r y c h c z a s o w n i k ó w s p o t y k a n a j e s t o b o c z n o ś ć w y r a ż e ń p r z y i m k o w y c h w + В || o + В , п р . : Jan b i j e m ło tk ie m w ś c ia n ę || o ś c ia n ę . K aw ka s . v . b i ć R żn ą ł cza p k ę w z ie m ię || o z ie m i ę . SPP s . v . r ż n ą ć
D z ię c i o ł s tu k a dziobem w drzewo || o drzew o. SPP s . v . s t u k a ć W yrżnął głow ą w mur || o m ur. SPP s . v . w yrżn ą ć.
M i ę d z y t y m i o b o c z n y m i k o n s t r u k c j a m i i s t n i e j e r ó ż n i c a z n a c z e n i o w a , p o l e g a j ą c a n a t y m , ż e w y r a ż e n i e p r z y i m k o w e w ■+ В s y g n a l i z u j e s k i e r o w a n i e c z y n n o ś c i n a p r z e d m i o t , z k t ó r y m n a s t ę p u j e z e t k n i ę c i e , z a ś o + В o z n a c z a j e d y n i e p r z e d m i o t , z k t ó r y m z e t k n i ę c i e n a s t ę p u j e 9 . 9 Zob. S . K a r o l a k , Z a g a d n ie n ia r e k c j i p r z y im k o w e j c z a s o w n ik a w j ę z y k u r o s y j s k i m , Wrocław-Warszawa-Kraków 1966, s . 125.
P r z e b a d a n y m a t e r i a ł w y k a z u j e , ż e w w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m u + В w y s t ę p u j ą r z e c z o w n i k i n i e ż y w o t n e , k o n k r e t n e ( b i ć w dzw ony, u d e r z y ć ko g o ś w g ło w ę ). W b i e r n i k u z a d u ż y w a n e s ą p r z e w a ż n i e r z e c z o w n i k i o s o b o w e ( w a l n ą ć c h ło p c a w g ło w ę ), r z a d k o n i e o s o b o w e ( r ż n ą ł cza p kę w z i e m i ę ) . W n a r z ę d n i k u s p o t y k a n e s ą r z e c z o w n i k i n i e ż y w o t n e , g ł ó w n i e s ą t o n a z w y n a r z ę d z i ( w a ln ą ł go m ło tk ie m , r ę k ą w tw a r z ) .
V I I . KONSTRUKCJE Z CZASOWNIKAMI OZNACZAJAfYMI STRZELANIE, CELOWANIE
D o p e ł n i e n i e c z a s o w n i k ó w t e j k l a s y s e m a n t y c z n e j ma c h a r a k t e r c e l o w y . W y s t ę p u j e t u j e d n a k r e k c j a , g d y ż o m a w i a n e c z a s o w n i k i wy m a g a j ą u z u p e ł n i e n i a w p o s t a c i o b i e k t u b ę d ą c e g p c e l e m c z y n n o ś c i . N a j c z ę s t s z y m s c h e m a t e m s k ł a d n i o w y m j e s t podstaw a - ( z + D) - w + Æ10. R e a l i z u j ą g o n a s t ę p u j ą c e c z a s o w n i k i : b i d ' s t r z e l a ć ' , c e l o wać, g o d z i d ' t r a f i a ć ' , g r z m o c ić ' s t r z e l a ć ' , m ie r z y ć , p o s t r z e l i ć s i ę , p r a ż y ć ' s t r z e l a ć ' , s t r z e l a ć , t r a f i ć , w a l i ć ' s t r z e l a ć ' , wy m ie r z y ć , w y s t r z e l i ć . O t o p r z y k ł a d y : mam za m ia r - p o s t r z e l i ć s i ę t y l k o w ło p a t k ę , K i e D r a m 1 0 9 , B i l i z ka ra b in ó w w ta m to m ie js c e P a u k W i a t 1 0 3 , S t r z a ł y g o d z i ł y w z w ie r z y n ę . SPP s . v . g o d z i ć , C elow ać w drzew o. SPP s . v . c e lo w a ć , S t r z e l a ć w d rzew o , w l u d z i , SPP s . v . s t r z e l a ć . W i e l e z t y c h c z a s o w n i k ó w ma s k ł a d n i ę o b o c z n ą w + В I I do + D. O t o p r z y k ł a d y : Jan c e l u j e do t a r c z y || w t a r c z ę . K aw ka s . v . c elo w d c T r a f i ć w c e l , w t a r c z ę || do c e l u , do t a r c z y . SPP s . v . t r a f i ć M i e r z y l i do s i e b i e || w s i e b i e z p i s t o l e t ó w . SPP s . v . m ie r z y ć W ym ierzyć z p i s t o l e t u w p r z e c iw n ik a || do p r z e c iw n ik a . SPP s . v . wy m ie r z y d W a l i l i w n ic h || do n ic h z ka ra b in ó w m aszynow ych. SPP s . v . w a li ć . W y r a ż e n i a p r z y i m k o w e w + В i do + D s ą s y n o n i m i c z n e ; w s k a z u j ą n a o b i e k t , k t ó r y j e s t c e l e m c z y n n o ś c i s t r z e l a n i a , c e l o w a n i a . Z p r z e b a d a n e g o m a t e r i a ł u w y n i k a , ż e w w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m w + В u ż y w a n e s ą r z e c z o w n i k i b e z o g r a n i c z e ń ( c e l o w a ć w d rzew o , w c z ł o w i e k a , w d z i k a ) , z a ś w w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m z + D w y s t ę p u j ą n a z w y b r o n i ( m i e r z y ć z p i s t o l e t u we wroga'). Z d a r z a s i ę , ż e m o d e l k o n s t r u k c y j n y p o d sta w a - ( z + D~) - w + В b y w a r o z s z e r z o n y o z a i m e k s o b i e , n p . : S t r z e l a ł s o b ie z łu k u w t a r c z ę B rO b y w 2 0 8 .
W yrażenie przyimkowe ź + D, z a w i e r a j ą c e nazwę b r o n i , p o ja w ia s i ę w tym schem acie f a k u l t a t y w n i e .
V I I I . KONSTRUKCJI; Z CZASOWNIKAMI OZNACZAJĄCYMI ŁĄCZENIE, ZESPOLENIE N a l e ż ą t u g ł ó w n i e k o n s t r u k c j e o s c h e m a c i e s k ł a d n i o w y m p o d s ta wa + w + B, z a w i e r a j ą c e n a s t ę p u j ą c e c z a s o w n i k i : je d n o c z y ć s i ę , ł ą c z y ć e i ę , w ią z a ć e i ę , z e w r z e ć s i ę , z l a ć s i ę , z r z e s z a ć e i ę . P r z y k ł a d y : k łę b y p y łu [ . . . ] z l a ł y s i ę w je d e n ogromny tu m a n ... P r u s F a r I I 6 3 , Te o s t a t n i e m ogły j u ż w ted y je d n o c z y ć s i ę w p le m io n a , J a s i e ń 1 5 , ł ą c z y l i s i ę na p o d sta w ie p o k re w ie ń stw a o ra z g o sp o d a rk i w ro d y . J a s i e ń 1 5 , L u d zie zwar l i s i ę . w gromadę. SPP s . v . z e w r z e ć s i ę , W iązać s i ę w s to w a r z y s z e n ia SPP s . v . w ią z a ć s i ę , Z r z e s z a ć s i ę w z w ią z k i zawodowe. SPP s . v . z r z e s z a ć s i ę .
R z a d z i e j r e a l i z o w a n y , b o p r z e z c z a s o w n i k i ł ą c z y ć , w ią za ć , z e s p a la ć , z e s t r o i ć , j e s t m o d e l k o n s t r u k c y j n y podstaw a - В - w + B. P r z y k ł a d y : k o n fe d e r a c y ja [ . . . ] w ś c i ś l e j s z y nas łą c z y w ę z e ł, K o ł ł L i s t I 2 4 7 , Z e s p a la ć ko g o , co (w co~). SPP s . v . z e s p a la ć , W ią za ć c z ę ś c i w c a ł o ś ć . SWB s . v . ł ą c z y ć , M alarz z e s t r o i ł barwy w h a rm o n ijn ą c a ł o ś ć . SPP s . v . z e s t r o i ć .
J a k w i d a ć z p r z y t o c z o n y c h p r z y k ł a d ó w , w w y r a ż e n i u p r z y i m k o wym w + В w y s t ę p u j ą r z e c z o w n i k i n i e ż y w o t n e , z a ś w b i e r n i k u - r z e c z o w n i k i b e z o g r a n i c z e ń .
IX. KONSTRUKCJE Z JEDNOSTKOWYMI CZASOWNIKAMI NIE DAJĄCYMI SIĘ UJĄĆ W WIĘKSZE GRUPY SEMANTYCZNE
a ) N a l e ż y t u t a j w y m i e n i ć c z a s o w n i k i o z n a c z a j ą c e ' p r z e n i k a n i e m y ś l ą ' t y p u : p o g rą żyć, p o g r ą ż y ć e i ę , z a g ł ę b i ć s i ę , z a t o p i ć s i ę , k o n o - t u j ą c e p r z y i m e k w z b i e r n i k i e m . O t o p r z y k ł a d y : c a ły c h s i e b i e po grążym y w o g lą d a n ie i p r z e n ik a n ie r z e c z y , K o n P i s I I 8 9 , N ie r a d z ę p a n u, p a n ie g e n e r a le , z a g ł ę b i a ć s i ę w b a d a n ie ty c h ta je m n ic W i t k D r a m 2 3 4 . C z a s o w n i k i t e c z ę ś c i e j ł ą c z ą s i ę z w y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m w + Mec n i ż w + B , n p . : Z a g łę b ić s i ę w l e k t u r z e , w m a rzen ia ch || w m a r ze n ia , w le k t u r ę , SPP s . v . z a g ł ę b i a ć s i ę Z a t o p i ć s i ę w c z y t a n iu |j w c z y t a n i e . SPP s . v . z a t o p i ć s i ę P o g r ą ż y li s i ę w c ię ż k im z a m y ś le n iu ( K r u c z k . ) . P o g r ą ż y ły e i ę w sp o k ó j z u p e łn y . ( ż e r o m . ) , S S z o b s . v . p o g rą ż y ć . \
T e o b o c z n e k o n s t r u k c j e s ą s y n o n i m i c z n e ; z t y m , ż e f o r m a w + В s y g n a l i z u j e s k i e r o w a n i e c z y n n o ś c i n a p r z e d m i o t b ę d ą c y o b i e k t e m " p r z e n i k a n i a m y ś l ą " , n a t o m i a s t u + Mec o z n a c z a t y l k o p r z e d m i o t b e ż d o m i e s z k i f u n k c j i k i e r u n k o w e j . W w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m w + В , j a k w y n i k a z p r z y t o c z o n y c h p r z y k ł a d ó w , u ż y w a n e s ą r z e c z o w n i k i a b s t r a k c y j n e , g ł ó w n i e o d s ł o w - n i k i . b ) P r z y i m e k w z b i e r n i k i e m w y s t ę p u j e p o c z a s o w n i k a c h o z n a c z a j ą c y c h g r a n i e , t y p u g r a d , n a g r a ć s i ę , z a g r a ć i p o t o c z n e r ż n ą ć . P r z y k ł a d y : J a s o b i e gram w w arcaby N ie m c P o w 5 6 , Gra z e mną w p i k i e t ę , P r u s L a l I 1 5 3 , na p o tę g ę r ż n ę l i w k a r t y K oźZam 2 3 4 , Z a g ra ć w s i a t kówkę, w p i ł k ę n o żn ą . SPP s . v . z a g r a ć , N a g ra ć s i ę w p i ł k ę , w k la s y SPP s . v . n a g r a ć e i ę . W y r a ż e n i e p r z y i m k o w e w + В p e ł n i t u f u n k c j ę d o p e ł n i e n i a c z y n n i k a ' p o m o c n i c z e g o i " n a z y w a p r z e d m i o t , k t ó r y s ł u ż y d o w y k o n a n i a c z y n n o ś c i j a k o n a r z ę d z i e l u b m a t e r i a ł " ' ' . D o p e ł n i e n i e m j e s t t u t a j r z e c z o w n i k p a z y w a j ą c y g r ę ( g r a ć w b i l a r d , w s z a c h y ) , a l e u S ł o w a c k i e g o m o ż n a s p o t k a ć n a z w ę i n s t r u m e n t u , n p . : P a s te r z e [ . . . ] w d u d k i z t r z c i n w y c ię t e g r a l i . S ło w D z I I 7 9 . D z i s i a j w t a k i m w y p a d k u u ż y w a m y w y r a ż e n i a p r z y i m k o w e g o na + Mac ( g r a ć na p i a n i n i e , na p i s z c z a ł c e ) . W a r t o t e ż d o d a ć , ż e w X V I I I w . c z a s o w n i k g i u ć ł ą c z y ł s i ę r ó w n i e ż z b i e r n i k i e m / n p . : g r a ć k a r t y , k o s t k i , g r a ć p i ł ę . T r o t z s . v . gram. c ) B l i s k i e z n a c z e n i o w o p o w y ż s z y m s ą c z a s o w n i k i g ł ó w n i e p r z e c h o d n i e t y p u o g r a ć , o r ż n ą ć ( p o t p r z e g r a ć , w y g r a ć o r a z n i e p r z e - c h o d n i e z g r a ć s i ę , m a j ą c e d o p e ł n i e n i e w + B. O t o p r z y k ł a d y : W ie l k i c h panów opanował j a k i ś s z a lo n y h o nor p r z e g r y w a ć w k a r t y K i t O p i s 57 7 , o j c i e c na sw o je drobne w y d a tk i wygrywa p ie n i ą d z e w k a r t y . . . P r u s L a l I 1 5 0 , k i l k a r a z y z g r a ł e i ę w k a r t y , P r u s N o w 1 4 5 , Ogrywał p a rtn e ró w w p o k e r a . S P P s . v . o g ra ć , O r ż n ą ć ko g o ś w p o k e ra . SPP s . v . o r ż n ą ć . W w y r a ż e n i u p r z y i m k o w y m w y s t ę p u j ą t u t a j w y ł ą c z n i e n a z w y g i e r z a ś w b i e r n i k u r z e c z o w n i k i o s o b o w e ( p o c z a s o w n i k a c h o g r a ć , ‘ o r ż n ą ć kogo w k a r t y ) o r a z n a z w y p i e n i ę d z y ( p o c z a s o w n i k a c h p r z e g r a ć , w y g r a ć p ie n i ą d z e w k a r t y ) . d ) W y r a ż e n i e m p r z y i m k o w y m w + В r z ą d z ą t a k ż e c z a s o w n i k i p o w ą tp ie w a ć , w ą tp ić , z w ą tp ić , r e a l i z u j ą c e s c h e m a t k o n s t r u k c y j n y p o d sta w a - w + B. P r z y k ł a d y : z w ą t p i ł we w ła sn ą p a m ię ć P r u s L a l I I 3 5 4 , H ie tr z e b a n ig d y w n i c w ą tp ić . Z a p L i s t I 5 0 7 .
