Tadeusz Januszewski
Mickiewicziana i zbiory góreckich
Biuletyn Polonistyczny 23/1-2 (75-76), 236-240
1980
nak przede w szystkim koncentruje w ysiłki na tym, co stanowi niew dzię czny temat dla w szelkich spraw ozdań « na opracowaniu zbiorów .
^ T ekst n in iejszy je s t kontynuacją spraw ozdania ogłoszonego w z . 66 "Biuletynu P o lon istyczn ego ", s . 77-80.
2
K olekcję tę omawiamy w osobnym artykule (zob . n iż e j).
M gr T adeusz Januszew ski ku stosz Muzeum L ite ratu ry
MICKIEWICZIANA I ZBIORY GÓRECKICH
nabyte p rzez Muzeum L iteratu ry im. Adama M ickiew icza
W p ie rw sze j połowie 1978 r . Muzeum L iteratu ry - po długich s ta raniach i dzięki pomocy M inisterstw a Kultury i Sztuki o raz U rzędu P r e zydenta M iasta - zakupiło ostatnią w ielką kolekcję mickiewiczianów znajdującą się w rękach prywatnych. N ależała ona do Jerzego G ó reck ie go, zam ieszkałego obecnie w P aryżu prawnuka Adama M ickiew icza, wnu ka n a js ta r s z e j córki poety, M arii. M aria M ickiewiczówna (zam ężna Gó re ck a ) p rz e ję ła c z ę ść rzec zy znajdujących się w ostatnim m ieszkaniu rodziców p rzy Bibliotece A rsen ału. Zbiór wzbogacony zo stał kolekcją pamiątek rodzinnych je j męża T ad eu sza, a rty sty m alarza, syna znane go poety i b a jk o p isa rza Antoniego G o reckiego. Oboje G óreccy uzupełnia li ten za só b , np. rysunkami T adeusza M akowskiego.
N ależy przypom nieć, że p ierw szy zbiór pamiątek i: rękopisów po Adamie M ickiew iczu i jego rodzinie otrzym ało ów czesne Muzeum M ickie w icza w W arszaw ie już w roku 1952 z zap isu testamentowego wnuczki poety M arii M ickiew iczówny, córki W ładysława. Znalazło się w nim to w szystko, co n a js ta r sz y syn poety pozostaw ił swej có rce - poza kolek c ją p rzek azan ą paryskiem u Muzeum M ickiew icza.
W r . 1974- d alsze ręk o p isy , pamiątki i k sią żk i ofiarow ała Louise M ickiew icz (wdowa po Jó ze fie, najmłodszym synu poety) oraz jej z ię ć , Kazim ierz K rzyżak.
Je śli do wymienionych zespołów dodamy c z ę ść zbiorów Biblioteki P o lsk iej w P ary żu , przechowywaną w Muzeum L iteratu ry na zasadzie, depozytu, kolekcja nabyta od Jerzego G oreckiego będzie już czw artą z k o le i, która tr a fiła do w arszaw skiego Muzeum.
A oto, co ona zaw iera:
R ę k o p i s y (w kolejn ości numerów inw entarzow ych):
14-79: 4 listy i zaśw iadczenie Adama M ickiew icza: do żony Celiny z 1855 r . , do córki M arii (potem G óreckiej) z 3 X 1855 i 15 XI 1855 o raz zaśw iadczenie dla niej z 5 IV 1855, lis t do P io tra F alkenhagena- - Z aleskiego z 15 XI 1854.
I48O: L is t Jules M icheleta z ok. 1851 r . i lis t jego żony Athènais do nie ustalonych osób.
I48I : Dwa w iersze ofiarowane Adamowi M ickiew iczow i: p rzez F r a n c isz k a Grzym ałę w 1S49 r . i p rzez G. G.
1482: Tłumaczenia w ierszy M ickiew icza o raz w iersze pośw ięcone poecie (ręk op isy i o d p isy ).
1483 : W iersze Antoniego G oreckiego (autografy i o d p isy ), głównie drukowane w tomikach: "S iew b a" (1 8 5 7 ), "Nowe pisem ko" ( i8 6 0 ) , "W iersze różn e" (i8 6 0 ) , "R o zm aitości" ( I8 61) , o raz ok. 40 w ie rszy prawdopodobnie nie drukowanych - razem ok. 100 k a rt.
1484: L isty w ierszow ane do Antoniego G oreckiego o ra z w iersze je mu poświęcone i dedykowane, m .in . od F ra n c isz k a G rzym ały, K rystyna O strow skiego i Edw arda Żeligow skiego.
1485: W iersze różnych autorów (autografy i o d p isy ), m .in . Hajoty i Adama P łu ga.
i486: W iersze pośw ięcone M arii i Tadeuszow i G óreckim , m .in . p rzez F ra n c isz k a G rzym ałę, Jana Prusinow skiego i Deotymę.
1487: Józef W eyssenhoff: "Pod piorunam i". Tłum aczyła na język francuski M aria G órecka.
I488: E liz a O rzeszkow a: " P o rc e la n k a ". Tłum aczyła na język fra n cuski M aria G ó recka.
1489: M aria Rodziewiczówna: " S z a r y p ro c h ". Tłum aczyła na język francuski M aria G órecka.
-14-90: K orespondencja Antoniego Goreckiego zaw ierająca 19 listów z lat 1833-1860, m .in. od F . Grzymały, E . Januszkiew icza, B . Jań- skiego, A. Jełow ieckiego, S . WitVickiego.
14-91: Korespondencja T adeusza G oreckiego, zaw ierająca 77 listów z lat 1855-1867, m .in. od Antoniego Goreckiego (2 0 ), M arii G óreckiej (3 8 ), J. Czyńskiego, S . G ałęzow skiego, F . Grzymały, A. Pietkiew i cza (P łu g a ).
1492: Korespondencja M arii G ó reckiej, zaw ierająca 381 listów z lat I84O-I922. Obejmuje głównie listy od rodziny, zw łaszcza od b ra ta , Władysława M ickiew icza (63) , męża T adeusza (96) , córki Anny z a mężnej B iszew skiej (94-), syna Adama (22) , A leksandra M ickiew icza, b rata poety (2) , Zofii z Szymanowskich Lenartowiezowej (6) , a tak że od J .B . Z aleskiego (3) i in.
149З : Fragment korespondencji Adama i Ludwika G óreckich, synów M arii i T adeusza, obejmujący 11 listów z lat 1877-1919, głównie od rodziny.
1494: 12 listów Józefa M ickiewicza (syna Adama) do Jerzego G ore ckiego z lat I92I - I927.
1495: 7 listów różnych osób z lat 1834-1880.
I496: M ateriały i dokumenty T adeusza Goreckiego z lat 1852-1870, zw łaszcza dotyczące jego p rac m alarskich.
1497: Sztambuch Heleny M odlińskiej (córki M arii i T adeusza Gó reckich) z I883 r . , zaw ierający m .in. wpis Seweryny Duchińskiej i rysunek M ichała Andriollego.
K s i ą ż k i :
Nabyta kolekcja książkow a liczy łącznie 470 woluminów. Obejmuje fragment biblioteczki M arii G ó reck iej, w której czę ść książek posiada piękne, bogato złocone oprawy z inicjałam i "M .M V, wykonane z in icja tywy Adama M ickiew icza dla jego có rki. Ponadto zaw iera druki różne ze zbiorów Antoniego G oreckiego o raz jego synów, zw łaszcza T adeu sza, męża M arii - wśród nich druk na pergaminie z 1531 r . tzw. "H orae" z nieco p óźn iejszą piękną ilum inacją, pierw sze wydanie "M éditations métaphisiques" (1647) K arte zju sza , egzem plarz "De la s a g e ss e " (1656)
P ie rre Charrona z podpisem J . J . R ousseau o raz d zieła klasyków lit e r a tury fran cuskiej i światowej w wydaniach od XVI do XVIII w. Nieco k siążek z tej c z ę śc i należało kiedyś do Adama M ickiew icza.
P a m i ą t k i i d z i e ł a s z t u k i :
Z m ieszkania M ickiew icza p rzy A rsenale w P aryżu pochodzą m eble: mahoniowy stół-b iu rk o, przy którym - jak mówi trad y cja rodzinna - M ic kiew icz pracow ał od I848 r . , dwa fotele mahoniowe i dwa k rz e sła (w szy
stko w stylu Ludwika F ilip a) o ra z składany stolik em pire, przy którym - według świadectwa M arii G óreckiej - gryw ał w szachy z Chopinem, a być może także biblioteka. Z tego m ieszkania pochodzi także marmu rowy z e g a r.
Ponadto znalazły się w kolekcji drobne przedm ioty należące do p o e ty, m .in . złota szp ilk a z brylantami w k ształcie lir y , złote spinki do mankietów z monogramem " A . M . " , lornetka te atraln a, zegarek sreb rn y , dwa k ałam arze , w tym jeden tu reck i, który otrzym ał w Konstantynopo lu . Zbiór pamiątek uzupełniają numizmaty w liczbie 95, pochodzące z o k resu od początku XV w. do ok. 1820 r . , zbierane przez samego M ic kiew icza.
W łasnością M arii G óreckiej były: złoty medalion z włosami M ickie w icza, sreb rn a p a te ra , w achlarz, złoty p ie rśc ie ń o ra z łóżko orzechow e, w którym zm arła.
M alarstw o i grafik a reprezentow ane są wieloma cennymi pracam i. N ależy do nich: p o rtret Antoniego G oreckiego (wykonany p rzez Walen tego Wańkowicza przed 1831 r . ) , p o rtret M arii Mickiewiczówny (m alo wany przez Zofię Szym anow ską), dwa autoportrety T adeusza G o reck ie g o, zbiór m iniatur, m .in . Józefa M ickiew icza malowany przez T epę, autoportret Brilllow a, dwa szkice Eugeniusza D elacro ix, 10 akw arel T eo fila Kwiatkowskiego (ok. r . 184-0) o raz zespół rysunków architekto nicznych z XVIII i XIX w. (ok. 300 sztuk) zebranych p rzez T ad eu sza G oreckiego. 21 rysunków T adeu sza M akow skiego, z którym G óreccy byli serdecznie zaprzy jaźnien i, zaw ierających liczne odręczne d o p isk i, a także jego pęd zla p o rtret rybaka bretońskiego i p e jzaż z Poronina p ędzla W ładysława ê lew in sk iego, dopełniają ko lekcji.
-Warto w reszcie wymienić dwa albumy z fotografiam i członków r o dziny Mickiewiczów i G óreckich, p rzy jació ł o ra z p o sta ci z o k resu Wiel» kiej E m igracji.
Mgr T adeusz Januszew ski ku stosz Muzeum L ite ratu ry
ARCHIWUM LITERACKIE
KONSTANTEGO ILDEFONSA GAŁCZYŃSKIEGO
W zbiorach Muzeum L iteratu ry
W październiku 1978 r . K ira G ałczyńska p rz e k az a ła do Muzeum L ite ratu ry spuściznę lite rac k ą swego o jc a , Konstantego Ildefonsa G ał czyń skiego, i pamiątki po nim. Kilka lat w cześn iej c z ę ść archiwum zło żyła w Muzeum żona poety, N atalia G ałczyń ska; uzupełnione ostatnio p rz e z có rk ę , archiwum to stoi w rzędzie najcen n iejszych zbiorów w spół czesn ych, jakie znajdują się w naszych zbiorach .
Muzeum p rzejęło w iele pam iątek, przedmiotów codziennego użytku i m ebli, które znajdowały się w m ieszkaniu G ałczyńskich, przy Alei Róż w W arszaw ie. C zę ść z nich zostanie wkrótce zaprezentow ana w stałe j ekspozycji w leśniczów ce P ran ie , przygotowywanej p rzez Muzeum L ite ra tu ry . Zachował się również k się g o zb ió r, w którym wiele k sią że k no s i ślad y uważnej lektury p^ety; inne z k o lei, ofiarow ane p rzez p rz y ja ció ł, opatrzone są serdecznym i dedykacjam i.
Główną c z ę ść archiwum stanowią rę k o p isy , które obejmują niemal c ałą powojenną tw órczość G ałczyńskiego. Wśród utworów literack ich najw ięcej je s t w ierszy (ok. 300 utworów z lat 194-6-1953). P ró c z czy-
stopisów są tu bruliony, sz k ic e , nie zrealizow ane pom ysły. Niezwykle ciekaw a dokumentacja zachow ała się np. p rzy "W ielkanocy Jana S e b a stian a B a c h a ": je s t to jeden z niewielu utworów, który pow staw ał wy jątkowo długo; zachowały się liczne jego w ersje i w cześn iejsze fragmenty, co pozw ala p rz e śle d z ić p racę G ałczyńskiego nad tym tekstem . Trudno
