Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. V, 2000
W a n d a Ko z a k- Zy c h m a n
M a t e r i a ł a n t r o p o l o g i c z n y z c m e n t a r z y s k a l u d n o ś c i k u l t u r y p u c h a r ó w l e j k o w a t y c h n a
s t a n o w i s k u 3 w Pa w ł o w i e, p o w. Sa n d o m i e r z, w o j. ś w i ę t o k r z y s k i e
O pracow ane szczątki kostne pochodzą z badań prze prow adzonych w Paw łow ie, gm. Zawichost, w 1999 roku przez B. B argieł z K atedry A rcheologii UM CS w Lubli nie i M. Florka z W O PSO Z w Przem yślu (Β. Bargieł, J. Florek 2000).
O biekt 1. P ochów ek dziecka w w ieku 10-12 lat (In- fa n s ΙΓ).
Z achow ał się tylko stały ząb przedtrzonow y oraz niew ielkie fragm enty trzonów kości kończyn dolnych.
O biekt 5. Pochów ek najpraw dopodobniej kobiety zmarłej w w ieku około 50 lat (M aturus).
Z czaszki zachow ały się: lewa strona łuski z uszko dzoną częścią oczodołow ą kości czołow ej, ułam ki obu kości ciem ieniow ych, część sutkow a i piram ida prawej oraz część sutkow a z okolicą słuchow ą lewej kości skro niow ej, niew ielki fragm ent łuski kości potylicznej oraz ząb trzonow y i przedtrzonow y. Znaczna grubość kości sklepienia czaszki (ok.10 mm) je st być może skutkiem jakiegoś schorzenia o charakterze układow ym (zw iąza nego np. z zaburzeniam i horm onalnym i).
Szkielet pozaczaszkow y: niew ielkie fragm enty trzo nów kości ram iennych, kilka ułam ków kręgów lędźw io wych i kości krzyżow ej, zniszczone głow y i fragm enty trzonów kości udow ych, ułam ki trzonu lewej kości pisz czelowej oraz fragm enty prawej kości biodrowej i kul- szowej.
O biekt 7. P ochów ek dw óch osobników : A - być m oże kobiety (?) w w ieku 25-30 lat (A d u ltu s) і В — m ężczyzny zm arłego w p o d o b n y m w ieku, tj. 25-30 lat (Adultus).
C zaszka o so b n ik a A zniszczo n a i niekom pletna. Zachowały się: kość czołow a z uszkodzonym i obustron nie częściam i oczodołow ym i, fragm ent z brzegiem łu skowym prawej kości ciem ieniow ej, praw a kość skro niowa i fragm enty lew ej, ułam ki skrzydeł w iększych kości klinowej, fragm ent łuski i lewa część boczna ko ści potylicznej, ułam ki trzonu szczęki górnej oraz luzem kom plet uzębienia górnego, żuchw a bez lewej gałęzi i części trzonu z zębodołam i trzonow ców i drugiego przedtrzonow ego - uzębienie kom pletne, przy czym P2, M ,, M 2, M 3 luzem.
Ze szkieletu pozaczaszkow ego pozostały: fragm en ty kręgu szczytow ego i obrotow ego, 12 fragm entarycz
nie zachow anych kręgów piersiow ych i 5 lędźw iow ych, trzon praw ego obojczyka, fragm enty 12 żeber prawej i 9 lewej strony, brzeg boczny z w ydrążeniem stawowym , grzebieniem i kątem dolnym prawej łopatki oraz brzeg boczny, część grzebienia i uszkodzony w yrostek barko w y łopatki lewej, uszkodzona przy nasadach praw a kość ram ienna oraz trzon z częściow o zachow aną nasadą dal szą kości lewej, górna część trzonu z nasadą bliższą pra wej kości łokciow ej i górna partia trzonu lewej, uszko dzona przy nasadach praw a kość prom ieniow a i trzon lewej, praw a kość czw oroboczna m niejsza nadgarstka, kom plet kości praw ego śródręcza i 12 członów palców rąk, fragm enty obu kości m iednicznych - talerze uszko dzone, kości łonow ych brak, podstaw a, lewa część bocz na i ułam ki z grzebieniem pośrodkow ym kości krzyżo wej, nieznacznie uszkodzone przy nasadach obie kości udowe, piszczelow e i praw a kość strzałkow a, lewa kość strzałkow a bez nasady górnej, praw a rzepka, uszkodzo ne obie kości piętow e i skokow e, lew a kość łódkow ata, klinow ata pośrednia i klinow ata boczna, II i III kość le w ego śródstopia oraz 3 człony palców stóp.
Pom iary kości kończyn (w m m , wg techniki i z za chow aniem num eracji R. M artina, 1957): M -l ram ien- nej (lew ej) - 311, M -l prom ieniow ej (lew ej) —240, M -l udowej (prawej i lew ej) — 446 i 447, M -l piszczelow ej (prawej i lew ej) — 368 i 367. Z rekonstruow ana m etodą K. Pearsona przyżyciow a w ysokość ciała w ynosi około 160 cm. W przypadku kobiet odpow iada to (wg klasyfi kacji R. M artina) kategorii w zrostu wysokiego.
Z czaszki osobnika В zachow ały się: część skalista i sutkow a prawej kości skroniow ej oraz zęby stałe - I, 3 C, 5 P oraz 8 M.
Szkielet pozaczaszkow y: fragm enty łuków 3 kręgów lędźw iow ych, brzeg boczny i fragm ent z podstaw ą w y rostka barkow ego prawej łopatki, I żebro prawej strony, trzon z uszkodzoną nasadą dalszą prawej kości ramien- nej, ułam ki trzonu oraz nasada górna prawej kości łok ciow ej, fragm entarycznie zachow ane obie kości mied- niczne - talerze, panew ki i kości kulszow e uszkodzone, kości łonow ych brak, uszkodzone przy nasadach kości udow e i piszczelow e, obie kości strzałkow e bez nasad górnych, fragm enty obu kości skokow ych i piętow ych, praw a kość sześcienna i klinow ata boczna oraz lewa kość łódkow ata.
Pom iary kości kończyn (jw.): M -l udow ej (prawej i le w e j)- 4 5 3 i 457, M -l piszczelow ej (lew ej) - 378 (?).
3 4 Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n
Przyżyciowa wysokość ciała badanego osobnika wyno siła około 167 cm, co w przypadku mężczyzn odpowia da kategorii wzrostu powyżej średniego.
Obiekt 8. Pochówek dziecka w wieku 3-4 lat (Infans I). Zachowały się tylko piramidy obu kości skroniowych oraz zęby mleczne - i, 2c, 8m oraz zawiązki zębów sta łych - 61, 3c, 4m.
Lit e r a t u r a
B a r g i e ł B., F l o r e k M.
2000 Pierwszy sezon badań wykopaliskowych na cmentarzysku kultury pucharów lejkowatych w Pawłowie, stan. 3, woj. świętokrzyskie (w tym tomie).
M a r t i n R., S a l i e r K.
1957 Lehrbuch der Anthropologie, Stuttgart.
P e a r s o n Κ.
1899 On the Reconstruction of Stature of Prehistoric Races. Mathematic Contributions to the The ory of Evolution, „Transactions of the Royal Society”, vol. 192, s. 169-245.
Wa n d a Ko z a k- Zy c h m a n
An t h r o p o l o g i c a l M a t e r i a l f r o mt h e Ce m e t e r y o ft h e Pe o p l e o f t h e Fu n n e l Be a k e r Cu l t u r e a t
Si t e 3 in Pa w ł ó w, Sa n d o m i e r z Di s t r i c t, Św i ę t o k r z y s k i e Vo i v o d s h i p
The four features discovered in 1999 at site 3 in Pawłów, Zawichost Commune, contained bone remains belonging to five individuals.
Feature 1. Burial of a child aged 10-12 (Infans II). Feature 5. Burial of a woman (probably), who died at the age o f 50 (Maturus).
The considerable thickness of the cranial vault bone (abo ut 10 mm) may be a result of some kind of systemic disease (connected with, for example, hormonal disturbances).
Feature 7. Burial of two individuals: A - probably a woman (?) aged 25-30 (Adultus), and В - a man aged 25-30 (Adultus).
The intravital body height o f individual A, reconstructed with the help of K. Pearson's method, was about 160 cm. In the case of female individuals this corresponds to the catego ry of tall height (according to the classification proposed by R. Martin).
The intravital body height of individual В was about 167 cm, which in the case of male individuals corresponds to the category of above medium height.
Feature 8. Burial of a child aged 3-4 (Infans I).
