"Obrazy russkoj reči. Istoriko-ètimologičeskie očerki frazeologii", Valerij M. Mokienko, Moskva 2007 : [recenzja]

3 7 0 Noty o książkach

Część trzecia nosi tytuł „Pogranicza i transgresje". Autorzy zamieszczonych tu tekstów doko­ nują interpretacji przestrzeni m iejskich i kulturowych w wymiarze metaforycznym i fizykalnym.

Jurij Łotman,

Uniwersum umysłu. Semiotyczna teoria kultury,

przekład i przedmowa Bo­

gusław Żyłko, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008, 408 s.

Celem serii wydawniczej „Literatura i okolice" je s t eliminowanie „białych plam " w obszarze ważnych dziedzin światowej hum anistyki przez przekładanie wybitnych jej dzieł na język polski. Polscy czytelnicy z powodu braku tłum aczeń byli skazani na recepcję Łotmanowskiej koncepcji dotyczącej semiosfery niejako z „drugiej ręki", z omówień innych badaczy. Dokonany przez B o­ gusława Żyłkę przekład traktatu Uniwersum umysłu ujawnia m ożliw ości sem iotyki w dziedzinie badań nad kulturą. Książka ta stanowi podsum owanie w ieloletnich badań Jurija Łotmana. jednego z najw ybitniejszych hum anistów XX wieku. W obszernej, ponadpięćdziesięciostronicowej przed­ mowie tłumacz nie tylko przybliża sylwetkę i dorobek naukowy słynnego tartuskiego semiotyka, lecz rów nież podejm uje próbę wpisania koncepcji Łotm ana z lat osiem dziesiątych w ogólny kon­ tekst badań kulturologicznych.

Valerij M. Mokienko,

Obrazy russkoj reci. Istoriko-etimołogiceskie ocerki frazeologii,

Moskva: „Flinta”-„Nauka”, 2007, 464 s.

W książce przedstaw iono historię i etymologię wielu rosyjskich zestawień typu: печки- лавочки, зам орит ь червячка, во всю ивановскую, на чем свет стоит. A utor pośw ięca wiele uwagi zagadkom językowym. A nalizując konkretne słowa i zestawienia, odwołuje się do faktów m aterialnej i duchowej kultury narodu rosyjskiego.

Mokienko stawia sobie za cel pokazanie, w ja k i sposób rzeczyw istość pozajęzykowa została zakodowana we frazeologii rosyjskiej (uwzględnia przede w szystkim elem enty kultury materialnej i duchowej). W sposób nowatorski odnosi się do istniejących tradycyjnych odwołań historyczno- etymologicznych w opisie i interpretacji zestawień i frazeologizmów. Posługuje się m etodą m ode­ lowania strukturalno-semantycznego. której istota polega na zestawianiu zwrotów literackich z ich licznymi wariantam i w języku rosyjskim i innych językach słowiańskich.

Partie historyczno-etymologiczne dotyczą specyfiki frazeologizmów rosyjskich. Symbole co­ dzienności rosyjskiej, fakty historyczne, pozostałości dawnych wierzeń narodowych, obrzędy, p ie­ śni. bajki stanowią o swoistości idiomatyki rosyjskiej, czynią ją trudną i niem ożliwą do przetłum a­ czenia. Zdaniem Autora badanie takich osobliw ości języka ojczystego (rosyjskiego) je s t nie tylko zadaniem dla lingwisty, ale wręcz patriotycznym obowiązkiem.

Książka składa się z pięciu rozdziałów, w których M okienko dokonuje tematycznego oglądu frazeologizmów rosyjskich i proponuje ich podział na grupy: 1. Н ациональное и интернациональное во ф разеологии (Narodowe i internacjonalne we frazeologii). 2. Темны е слова и значения в составе ф разеологии (Niejasne słowa i znaczenia we frazeologii). 3. М иф ологические предст авления и ф разеология (M itologiczne w yobrażenia i frazeologia). 4. Русский ф ольклор и ф разеология (Folklor rosyjski i frazeologia). 5. С лово бы ло и в конце („Słowo było i na końcu").