STANISŁAW NIZIēSKI, WŁODZIMIERZ KUPICZ
Streszczenie
W pracy przedstawiono ideĊ globalnej i taktycznej sieci teleinformatycznej, a takĪe sieü teleinformatyczną wojskowego pojazdu mechanicznego. Do sieci włą-czono takĪe podsystem logistyczny obejmujący elementy składowe: diagnostyczny, eksploatacji, bezpieczeĔstwa i zaopatrzenia. Oceniono stan rozwoju podsystemów diagnostycznych pojazdów.
Słowa kluczowe: Wojskowe pojazdy mechaniczne – diagnostyka – pokładowe systemy diagnostyczne
1. Wprowadzenie
Wojskowe pojazdy mechaniczne mogą byü efektywnie wykorzystane w klasycznych działa-niach bojowych (natarcie, obrona, marsz, manewr), a takĪe w działadziała-niach asymetrycznych, których istota polega na:
− uczestnicy walki to róĪne grupy społecznoĞciowe i polityczne nie związane z aparatem paĔ-stwowym własnego kraju,
− brak jednolitego centrum dowodzenia,
− wspólna choü niekoniecznie jednorodna polityczna i strategiczna koncepcja działania, − spójne, koncepcyjne działanie róĪnych grup przeciw wspólnemu przeciwnikowi, pozornie
nieskoordynowane,
− róĪnorodna i niestandardowa taktyka działaĔ,
− chaos, tzn. walka bez uznania Īadnych norm, ustaleĔ i procedur postĊpowania, w celu znisz-czenia istniejących struktur: społecznych, politycznych, kulturalnych i gospodarczych. Współczesny wojskowy pojazd mechaniczny powinien byü przygotowany do walki sieciocen-trycznej, której podstawowe cechy są nastĊpujące:
− prowadzenie działaĔ bojowych z wykorzystaniem technologii informacyjnych, w szczególnoĞci informatycznych,
− samodzielne działanie pododdziałów połączonych ze sobą siecią, najlepiej bezprzewodową, zaĞ w przypadkach istotnych zagroĪeĔ połączenie ich w wiĊksze formacje, zdolne odeprzeü uderzenie przeciwnika,
− powszechna automatyzacja pola walki, w tym zautomatyzowane systemy dowodzenia i kie-rowania wojskami, w tym Ğrodkami raĪenia,
− automatyzacja procesów logistycznych, w tym: zaopatrzenia w materiały, uzbrojenie i sprzĊt wojskowy, utrzymania techniki wojskowej, w szczególnoĞci pojazdów mechanicznych, w stanie gotowoĞci funkcjonalnej i zadaniowej.
2. Globalna sieü informacyjna
Współczesne i przyszłe działania bojowe są realizowane za pomocą walki sieciocentrycznej [7]:
− network centric warfare NCW (USA), − NATO network enabled capabilities, − NNEC (NATO).
Według J. KrĊcikija [4] – działania sieciocentryczne to bazująca na przewadze informacyjnej koncepcja, według której wzrost siły bojowej jest generowany przez połączenie w sieü informacyj-ną sensorów, decydentów i systemów walki (platform uzbrojenia).
Graficzną interpretacjĊ pojĊcia NNEC przedstawiono na rys. 1.
Ludzie
Sensory Decydenci Wykonawcy
Obszar informacji
Dane Zamierzonywynik
Rysunek 1. Graficzna interpretacja pojĊcia NNEC ħródło: [3].
W przestrzeni walki sieciocentrycznej moĪna wyróĪniü sieci: − informacyjną,
− czujników (sensorów), − dowodzenia.
Sieü informacyjna umoĪliwia wymianĊ, przetwarzanie, przechowywanie i ochronĊ informacji. Składa siĊ z kanałów łącznoĞci, wĊzłów informatycznych, systemów operacyjnych i aplikacji za-rządzania informacjami. MoĪliwoĞci techniczne sieci informacyjnej pozwalają na wygenerowanie przez sieü, za pomocą czujników wiadomoĞci sytuacyjnej, co jest podstawą uzyskania przewagi informacyjnej.
Sieü czujników – to kolejny element sieci słuĪącej do prowadzenia walki sieciocentrycznej. Dostarcza walczącym siłom obraz sytuacji w przestrzeni walki. Sieü ta jest postrzegana jako ze-staw tak zwanych czujników peryferyjnych (ang. sensor periphals), znajdujących siĊ na przykład na platformach rozpoznawczych oraz oprogramowania czujników (ang. sensor applications).
Sieü dowodzenia – to trzeci element składowy sieci umoĪliwiającej prowadzenie walki siecio-centrycznej. Jest to sieü zapewniająca dowodzenie platformami bojowymi (grupami platform, od-działami itd.) w przestrzeni walki.
Walka (wojna) sieciocentryczna moĪe byü zrealizowana wtedy, gdy bĊdzie istniała odpowied-nia infrastruktura sieciowa, tzw. globalna sieü informacyjna (ang. Globar Information Gird – GIG).
Głównym zadaniem GIG jest dostarczenie i udostĊpnienie infrastruktury technicznej w celu połączenia sił zbrojnych w jedną sieü. GIG dostarcza usługi w dziedzinie łącznoĞci, bezpieczeĔ-stwa, przetwarzania, zarządzania i dystrybucji informacji; umoĪliwia połączenia typu „kaĪdy z kaĪdym” oraz interoperacyjnoĞü poszczególnych komponentów połączonych sił zbrojnych – wła-snych i sojuszniczych.
Jak wynika z przedstawionych informacji istnieje potrzeba stworzenia odpowiedniej sieci in-formacyjnej łączącej wszystkie elementy bojowe i logistyczne jednostek wojskowych, za pomocą zintegrowanych systemów informatycznych, w czasie rzeczywistym. Systemy te powinny byü wy-posaĪone w informatyczne Ğrodki wspomagania decyzji.
Globalna sieü informacyjna jako nadsystem obejmuje przykładowo systemy teleinformatyczne: paĔstwa, sojuszników, wojska, dowodzenia, kierowania ogniem, logistyki, inne.
3. Taktyczna sieü teleinformatyczna
W aspekcie hierarchicznym w GIG moĪna miĊdzy innymi wyróĪniü systemy teleinformatycz-ne:
− szczebla strategicznego (paĔstwa, sojuszników), − operacyjnego,
− taktycznego, a w tym: pojedynczego Īołnierza, druĪyny – pojazdu, plutonu, kompanii, bata-lionu, brygady (pułku).
System Kierowania Walką (SKW) (ang. Battlefield Management System) szczebla tak-tycznego powinien mieü nastĊpujące cechy [1]:
− realizacja funkcji dowodzenia na wszystkich szczeblach taktycznych, − platforma IP,
− integracja mediów: radio (VHF,UHF,DS), łącznoĞü przewodowa i satelitarna, − integracja usług (oparta o IP, VIP H.323),
− pełna interoperacyjnoĞü z NATO: interfejs MIP (DEM, MEM, AdatP-3), model danych LC2IEDM,
− implementacja na kaĪdym Ğrodku transportowym oraz terminalach sztabowych,
− otwarta architektura systemu: współpraca ze wszystkimi standardowymi systemami informa-tycznymi.
Istotne są funkcje logistyczne, tzn. monitorowanie i przekazywanie informacji dotyczących: − zaopatrzenia materiałowego i technicznego zabezpieczenia działaĔ bojowych,
− transportu uzbrojenia i sprzĊtu wojskowego, − ewakuacji rannych i chorych,
− aktualnego stanu uzbrojenia i sprzĊtu wojskowego (UiSW), w szczególnoĞci pojazdów me-chanicznych,
− eksploatacji pojazdów mechanicznych, a w tym: strat bezpowrotnych, rozpoznania uszko-dzonych obiektów, ewakuacji urządzeĔ, koniecznoĞci wykonania obsługiwanych, we wszystkich fazach działaĔ taktycznych, tzn.: obronie, natarciu, manewrowych, nieregular-nych, w starciu z silnie i dobrze zorganizowanym przeciwnikiem oraz na akcjach
patrolo-wych i zabezpieczających za granicą, na szczeblu: druĪyny, kompanii, batalionu i brygady (pułku),
− inne.
4. System teleinformatyczny pojazdu
Na rys. 2 przedstawiono aktualną sieü teleinformatyczną dowódcy patrolu pojazdu wojskowe-go [6], który z reguły dysponuje druĪyną piechoty. Sieü ta tworzy system teleinformatyczny pojaz-du, który moĪna nazwaü Systemem Kierowania Walką na szczeblu druĪyny.
Charakterystyczne cechy systemu są nastĊpujące:
− wykrywanie ostrzału z broni strzeleckiej (azymut, odległoĞü strzału), − okreĞlenie miejsca stania, dozoru lub dowolnego punktu terenowego,
Rysunek 2. Ilustracja graficzna systemu teleinformatycznego druĪyny (pojazdu) ħródło: [6].
− wprowadzanie celów do bazy danych, − meldunki tekstowe,
− plan działaĔ – rysowanie sytuacji taktycznej, − meldunki medyczne,
− obliczanie azymutu i odległoĞci miĊdzy dwoma punktami, − wyznaczenie lub edycja trasy marszu,
− wyznaczenie (edycja obszaru) do patrolowania, − odczytywanie otrzymanych rozkazów,
− wyĞwietlanie (wygaszanie) elementów na mapie: symboli, planów działania, tras marszu, siatki kilometrowej, mapy wysokoĞci i widocznoĞci, GPS (współrzĊdne), pozycjonowanie elementów ugrupowania bojowego plutonu i kompanii,
− wyĞwietlanie współrzĊdnych mapy, − drukowanie mapy i sytuacji taktycznej,
− alarmy: chemiczny, jądrowy, przeciwlotniczy, przeciwpoĪarowy, atak grup dywersyjnych, − wzajemne informowanie o połoĪeniu w obrĊbie druĪyny i plutonu,
− dostĊp do Ğrodków radiowych znajdujących siĊ w wozie, − bezprzewodowy dostĊp do interkomu,
− łącznoĞü foniczna miĊdzy spieszonym desantem a wozem, zarówno na okólniku jak i w re-lacjach punkt-punkt,
− dostĊp do sieci przewodowych jedno i wielokanałowego dostĊpu UKF, jak równieĪ radiodo-stĊpu KF,
− dostarczenie członkom załogi i desantu informacji związanych z sytuacją bojową w otocze-niu pojazdu.
Uproszczony schemat systemu teleinformatycznego pojazdu, który realizuje wymienione funk-cje przedstawiono na rys. 3.
1
2
14
8
10
9
6
5
4
3
7
12
11
13
Rysunek 3. Schemat systemu teleinformatycznego pojazdu wojskowego (np. czołg, BWP) 1 - integrator teleinformatyczny (np. WAN ACCES BOX); 2 - terminal dowódcy; 3 - pulpit stero-wania dowódcy; 4 - pulpit sterostero-wania kierowcy; 5 - pulpit sterostero-wania desantu; 6 - radiostacje; 7 -
radio osobiste; 8 - GPS; 9 - zestaw głoĞnomówiący; 10 - pulpit telefoniczno – alarmowy; 11 - ka-mery; 12 - zasilanie energią elektryczną; 13 - podłączenie innych podsystemów
telekomunikacyj-nych; 14 - podsystem logistyczny ħródło: Opracowanie własne.
5. System teleinformatyczny pojazdu a podsystem diagnostyczny Wadami systemu teleinformatycznego pojazdu (rys. 2, rys. 3) są [6]:
1) na dzieĔ dzisiejszy system teleinformatyczny pojazdu wojskowego nie ma wydzielonego au-tonomicznie podsystemu logistycznego (14 – rys. 2);
2) w skład systemu wchodzą elementy: − diagnostyczny,
− eksploatacji, − bezpieczeĔstwa, − zasilania;
Wprawdzie istnieją nieskoordynowane ze sobą podsystemy diagnostyczne przykładowo: sil-nika, układu hamulcowego, układu kierowniczego oraz sygnalizacja przekroczenia niektó-rych wartoĞci parametrów granicznych. Nieskoordynowanie funkcji jest Ĩródłem rozprosze-nia uwagi dowódcy i kierowcy w aspekcie obserwacji terenu, identyfikacji trasy ruchu po-jazdu i celów przeciwnika. Istnieje koniecznoĞü odciąĪenia załogi od wykonywania wszel-kich czynnoĞci bezpoĞrednio nie związanych z prowadzeniem walki ogniowej;
3) dowódca i kierowca na bieĪąco nie znają stanu technicznego całego pojazdu, tzn. stanu zdatnoĞci funkcjonalnej i zadaniowej. Stan zdatnoĞci funkcjonalnej oznacza, Īe pojazd jest gotowy do wykonania w chwili „t”. Nie oznacza to, Īe pojazd przykładowo moĪe osiągnąü zadanie bliĪsze, zatem istnieje koniecznoĞü ustalenia stanu zdatnoĞci zadaniowej pojazdu, który oznacza, Īe moĪe on wykonaü zadanie zrealizowane w czasie „t+ǻt”;
4) nieznajomoĞü aktualnego stanu pojazdu oznacza, Īe moĪe byü zagroĪone bezpieczeĔstwo załogi i desantu;
5) nieznajomoĞü aktualnego stanu, czyli moĪliwoĞci pojazdu, stawia pod znakiem zapytania wykonanie zadania bojowego postawionego druĪynie piechoty;
6) pamiĊtaü naleĪy takĪe o tym, Īe niezdatnoĞü pojazdu to wyłom w ugrupowaniu bojowym plutonu, kompanii i batalionu;
7) naleĪy podkreĞliü, Īe poszczególne pojazdy, w szczególnoĞci wozy dowodzenia ugrupowa-nia bojowego są wĊzłami komunikacyjnymi automatycznie retransmitującymi informacje od adresata do adresata, poprzez wszystkie media;
8) kaĪdy pojazd wojskowy typu: KTO, czołg, naleĪy traktowaü jako czujnik (sensor sieci tele-informatycznej) walki sieciocentrycznej, co oznacza, Īe musi on „wiedzieü” i „rozumieü” sytuacje na polu walki. Chodzi o stworzenie dokładnego obszaru działaĔ. Obraz ten pomoĪe dowódcom w szybkim zrozumieniu obecnej i przyszłej sytuacji przygotowaü w miarĊ opty-malne decyzje;
9) biorąc pod uwagĊ przedstawione informacje naleĪy stwierdziü, Īe:
− znajomoĞü aktualnego stanu (moĪliwoĞci) pojazdu przez dowódców jest podstawą efek-tywnego zrealizowania podstawowych zadaĔ bojowych,
− badania i ocena stanów wojskowych pojazdów mechanicznych jest podstawą zagwaran-towania wysokiego bezpieczeĔstwa załogi i desantu,
− system logistyczny w tym podsystemy: eksploatacji i diagnostyczny naleĪy traktowaü na tym samym poziomie, co i inne elementy systemu teleinformatycznego pojazdu,
− okreĞlenie aktualnego stanu wojskowych pojazdów mechanicznych wymaga opracowa-nia i wdroĪeopracowa-nia zintegrowanych systemów diagnostycznych;
10) istniejący system teleinformatyczny wojskowych pojazdów mechanicznych nie jest zinte-growany, co jest jego istotną cechą ujemną. MoĪna podwyĪszyü efektywnoĞü jego funkcjo-nowania;
11) istnieje potrzeba i koniecznoĞü doskonalenia systemów teleinformatycznych wojskowych pojazdów mechanicznych za pomocą metod sztucznej inteligencji, w szczególnoĞci w aspekcie opracowania podsystemów wspomagania decyzji dowódców, logistyków, eks-ploatatorów i diagnostów.
6. Podsumowanie
Podsumowując zagadnienie dotyczące miejsca podsystemu diagnostycznego w strukturze woj-skowego pojazdu mechanicznego, naleĪy stwierdziü, co nastĊpuje:
1) pokazano miejsce i sposób wykorzystania podsystemu diagnostycznego w strukturze syste-mu kierowania walką, w warunkach walki sieciocentrycznej,
2) podsystem diagnostyczny to zasadnicze narzĊdzie sterowania stanem i bezpieczeĔstwem wojskowych pojazdów mechanicznych, które są podstawą efektywnej realizacji walki zbroj-nej.
Bibliografia
1. HEKTOR – Kompleksowe rozwiązanie do modernizacji BWP Puma – 2. Technika Wojskowa, nr 2/2009.
2. Huzarski M., Istota wojny (walki) sieciocentrycznej, Zeszyty Naukowe AON, nr 3/68/A, 2007. 3. JaĔczak J., WyróĪniki działaĔ sieciocentrycznych wpływające na organizacjĊ sieci
teleinfor-matycznych, Zeszyty Naukowe AON, nr 3/68/A, 2007.
4. KrĊcikij J., Istota działaĔ sieciocentrycznych, ZN AON, nr 4/65, 2006.
5. NiziĔski S. i inni, Systemy diagnostyczne wojskowych pojazdów mechanicznych, ITE, Radom 2011.
6. Wachowski T.: „Mobilny JaĞmin”. Nowa Technika Wojskowa nr 1/2008.
7. Wołejszo J., Siedlecki M.: „Walka sieciocentryczna wyzwaniem XXI wieku”. Zeszyty Nau-kowe AON nr 3/68/A 2007.
PLACE OF DIAGNOSTIC SUBSYSTEM MOTOR VEHICLES IN THE STRUCTURE MILITARY ICT SYSTEMS
Summary
The paper presents the idea of global networks and tactical data communica-tions, and military telecommunication network of a motor vehicle. The network also included the logistics sub-system comprising components: diagnosis, operation, safety and supplies. Rated state of the vehicle diagnostic subsystems.
Keywords: Military motor vehicles – Diagnostics – on-board diagnostic systems Stanisław NiziĔski
Katedra Eksploatacji Pojazdów i Maszyn Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski w Olsztynie e-mail: nizinski@uwm.edu.pl
Włodzimierz Kupicz
