Władysław Nowak
In memoriam ks. prof. dr. hab.
Alojzego Szorca
Echa Przeszłości 13, 508-516
2012
k o w a n a . C zęściow o z o s ta ła w y d r u k o w a n a k o r e s p o n d e n c ja b is k u p a S t a n i s ł a w a H o z ju s z a , o czy m p is a ła ju ż d r I. M a k a rc z y k . P o tr z e b n e s ą d a ls z e p ra c e n a d z e b r a n ie m , o p ra c o w a n ie m i w y d a n ie m d r u k ie m k o r e s p o n d e n c ji b p a S. H o z ju sz a . P o w in n y b yć te p ra c e w s p a r te fin a n so w o i o rg a n iz a c y jn ie z a ró w n o p rz e z lo k a ln e , j a k i o g ó ln o p o lsk ie in s ty tu c je n a u k o w e . K s ią d z A lojzy S zo rc w y b itn ie p rz y c z y n ił się do z e b r a n ia m a te r ia łó w u m o ż liw ia ją c y c h z a k o ń c z e n ie p ro c e s u b e a ty fik a c y jn e g o b is k u p a H o z ju s z a w k o m isji d ie c e z ja ln e j i w y s ła n ia a k t b e a ty fik a c y jn y c h do W a ty k a n u .
W m ojej p a m ię c i k s ią d z A lojzy S zo rc p o z o s ta je ja k o w y b itn y h is to r y k o ra z n ie z w y k le życzliw y i p o m a g a ją c y in n y m , z w ła s z c z a p o c z ą tk u ją c y m b a d a czom , człow iek.
M a r i a n P a w l a k
(B ydgoszcz)
I N M E M O R I A M K S . P R O F . D R . H A B . A L O J Z E G O S Z O R C A
A lteri vi vas oportet, si tibi vis vivere - Trzeba żyć dla innych, je żli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.
Seneka 27 g r u d n ia 2 0 1 0 r. z m a r ł w O ls z ty n ie w w ie k u 75 l a t k s. p r a ł a t prof. A lojzy S zorc, b. r e k to r W a rm iń s k ie g o I n s t y t u t u T eologicznego i p ie rw s z y d z ie k a n W y d z ia łu T eologii U n iw e r s y te tu W a rm iń s k o -M a z u rs k ie g o . U ro c z y s to śc i p o g rz e b o w e z u d z ia łe m S e n a t u U W M , liczn e g o d u c h o w ie ń s tw a , w ie r n y c h , sp o łe c z n o śc i a k a d e m ic k ie j o d b y ły się w k o śc ie le s e m in a r y jn y m pw. św. J ó z e f a w W S D „ H o s ia n u m ” i w b a z y lic e w s p ó łk a te d r a ln e j św. J a k u b a w O ls z ty n ie p o d p rz e w o d n ic tw e m a b p . W o jciech a Z iem by, M e tro p o lity W a r m iń s k ie g o i W ie lk ie g o K a n c le r z a W y d z ia łu T eologii. P o m s z y św. ciało k s ię d z a p ro f e s o ra z o sta ło z ło żo n e n a c m e n ta r z u k o m u n a ln y m p r z y u l. P o p rz e c z n e j w g ro b o w c u k a p ła n ó w p r z y g łó w n e j alei.
Sw. P a w e ł m ó w ią c o n a r o d z e n iu S y n a B ożego u m ie s z c z a je w „p ełn i c z a s u ” (por. G a 4, 4). C z a s is to tn ie w y p e łn ił się p rz e z to , że s a m B ó g p rz e z W c ie le n ie w sz e d ł w d z ie je cz ło w ie k a . W ieczn o ść w k ro c z y ła w c zas. W ejście w „ p e łn ię c z a s u ” o z n a c z a ró w n o c z e śn ie z a k o ń c z e n ie c z a s u i w y jście z jego g ra n ic , a b y o d n a le ź ć s p e łn ie n ie w w ie czn o ści B oga. B ó g w sz e d ł w dzieje k s. A lojzego S z o rc a w d n iu n a r o d z in , a w d n iu śm ie rc i, k tó r y c h rz e ś c ija n ie n a z y w a ją d n ie m „ n a ro d z in d la n ie b a ” w p ro w a d z ił go w „ p e łn ię c z a s u ”. T e ra z żyje w B ogu, a le p o z o s ta w ił ś la d y sw oje w d z ie ła c h , k tó r y c h d o k o n a ł i p ozo s t a ł w w d z ię czn ej p a m ię c i ż y ją c y c h g d y ż żył d la in n y c h .
Pożegnania 5 0 9 K olega, w ych o w a w ca , w sp ó łp ra co w n ik P is a ć w s p o m n ie n ia o k im ś , k to b y ł k im ś b a rd z o b lis k im n ie j e s t ła tw y m z a d a n ie m . I s tn ie je b o w ie m o b a w a , że t a k ie w s p o m n ie n ia o k o le d z e , z k tó ry m b y liś m y od 1958 do 1959 s tu d e n t a m i - k l e r y k a m i te g o sa m e g o S e m in a r iu m D u ch o w n e g o „ H o s ia n u m ”, a n a s tę p n ie od 1968 ro k u w s p ó łp ra c o w n ik a m i W S D „ H o s ia n u m ”, W a rm iń sk ie g o I n s t y t u t u T eologicznego, a w la ta c h 1 9 9 9 -2 0 0 3 W y d z ia łu T eologii, U n iw e r s y te tu W a rm iń s k o -M a z u rs k ie g o m o g ą b y ć p o t r a k to w a n e ja k o p a n e g iry k . M y ślę, że t a o b a w a j e s t n ie u z a s a d n io n a , g d y ż w iele z ty c h w s p o m n ie ń o c e n ią ci, k tó r z y k s. p ro f e s o ra d o s k o n a le z n a li z a k ty w n o ści n a w ie lu p ła s z c z y z n a c h : e d u k a c y jn e j, n a u k o w e j, d y d a k ty c z n e j, e k le z ja l n e j, sp o łe c z n e j n a W a rm ii, a le i d a le k o p o z a g r a n ic a m i k r a j u ojczystego. P ię ć d z ie się c io le c ie je g o św ię c e ń k a p ła ń s k ic h w 2 0 0 9 r., 5 1 -le tn ie p o s łu g iw a n ie w w a r m iń s k im K ościele , 47 l a t p r a c y n a u k o w e j i d y d a k ty c z n e j s ą o k a z ją do p rz y p o m n ie n ia ró w n ie ż ta k ic h z d a rz e ń , k tó ry c h ja k o je g o k o le g a i w s p ó ł p ra c o w n ik b y łe m b lis k im o b s e rw a to re m .
L a t a s e m in a r y jn e sp ę d z o n e w W y ższy m S e m in a r iu m D u c h o w n y m „Ho- s ia n u m ” z b liż y ły n a s do sie b ie . J a k o m ło d sz y s e m in a r z y s ta z p o d z iw e m p a tr z y łe m n a s ta r s z e g o k o le g ę o n ie p r z e c ię tn y c h z d o ln o śc ia c h . O b se rw o w a łe m je g o z a i n te r e s o w a n ie s p o r te m , p a s ję do z g łę b ia n ia w ie d z y h is to r y c z n e j i te o lo g ic z n e j. Im p o n o w a ł p o s ta w ą b e z in te r e s o w n e g o d z ie le n ia s ię w ie d z ą z in n y m i, b e z p o ś re d n io ś c ią , z y s k a ł so b ie u z n a n ie w ś ró d s e m in a r z y s tó w . B ył p r z y k ła d e m j a k ż y ć d l a i n n y c h . To b y ł z a p e w n e p o w ó d , d la k tó re g o p r z e ło ż e n i s e m in a r y jn i p o w ie rz y li m u fu n k c ję tzw . s e n io r a , c z y li s t a r o s t y całej sp o łe c z n o śc i, k t ó r ą r e p r e z e n to w a ł i je j s łu ż y ł w z a k r e s ie o rg a n iz a c ji ż y c ia k le ry c k ie g o . B ył te ż w r o k u a k a d e m ic k im 1 9 6 3 /1 9 6 4 - ja k o p r e f e k t - n a s z y m w y ch o w a w c ą . W n ió sł w iele lu d z k ic h n o w y c h e le m e n tó w fo rm a c y jn y c h do n a sz e g o p rz y g o to w y w a n ia się do k a p ła ń s tw a . U ro d z ił się 6 p a ź d z ie r n ik a 1935 r. w C h o jn o w ie , p o w ia t M o ń k i ja k o sy n W ła d y s ła w a i H e le n y z d. M o g ie ln ic k a , w d ie c e z ji b ia ło s to c k ie j, o c h rz c z o n y z o s ta ł w p a r a f ii T rz c ia n n e . W te j m ie jsco w o śc i u k o ń c z y ł sz k o łę p o d s ta w o w ą w 1949 r., m a t u r ę u z y s k a ł w 19 5 4 r. w L ic e u m O g ó ln o k s z ta łc ą c y m w O leck u . W ty m s a m y m r o k u w s tą p ił do W yższego S e m in a r iu m D u c h o w n e g o „H o sia- n u m ” w O ls z ty n ie , g d zie w l a ta c h 1 9 5 4 -1 9 5 9 s tu d io w a ł filozofię i teologię; ś w ię c e n ia k a p ła ń s k ie o tr z y m a ł 2 4 m a ja 1959 r. z r ą k b p a T o m a s z a W ilc z y ń sk ieg o . R o k p ó źn ie j ro z p o c z ą ł s t u d i a s p e c ja lis ty c z n e n a K U L w z a k r e s ie h i s to r ii K o ścio ła (1 9 6 0 -1 9 6 3 ). W 1963 u z y s k a ł m a g is te r iu m i lic e n c ja t n a p o d s ta w ie p r a c y R z ą d y b i s k u p a A n d r z e j a C h r y z o s t o m a Z a ł u s k i e g o n a W a r m i i w l a t a c h 1 6 9 8 - 1 7 0 5 , w 1966 r. - d o k to r a t n a p o d s ta w ie ro z p ra w y D ie c e z j a w a r m i ń s k a z a b i s k u p a A n d r z e j a C h r y z o s t o m a Z a ł u s k i e g o 1 6 9 8 - 1 7 1 1 , w 1988 r. - s to p ie ń d o k to r a h a b ilito w a n e g o n a W y d z ia le P r a w a i A d m in is tr a c ji n a U M K w T o ru n iu n a p o d s ta w ie d o ro b k u n a u k o w e g o i k s ią ż k i D o m i n i u m w a r m i ń s k i e 1 2 4 3 - 1 7 7 2 . P r z y w i l e j i p r a w o c h e ł m i ń s k i e n a tle u s t r o j u W a r m i i
i w 1999 r. - t y t u ł p r o fe s o ra n a u k h u m a n is ty c z n y c h 1. Zm . 27 g r u d n ia 2 0 1 0 r. w O ls z ty n ie - c z ło w iek n a u k i, h is to r y k , r e g io n a lis ta , p ie rw s z y d z ie k a n W y d z ia łu T eologii U n iw e r s y te tu W a rm iń s k o -M a z u rs k ie g o .
W szkole m istrzów form acji do k a p ła ń stw a w W yższym Sem in ariu m D u ch o w n ym „H osianum ”
W yższe S e m in a r iu m D u c h o w n e zało ż o n e z o sta ło w 1565 r. w B ra n ie w ie p rz e z k a r d y n a ł a S ta n is ła w a H o z ju s z a , po II w o jn ie św ia to w e j 10 p a ź d z ie r n i k a 1949 r. re a k ty w o w a n o je w O ls z ty n ie . P o w o je n n i r z ą d c y d iec ezji w a r m iń sk ie j do p ra c y fo rm a c y jn e j w S e m in a r iu m p o z y s k a li ze sp ó ł w y k ład o w có w i m o d e ra to ró w , r e k r u tu ją c y się z ró ż n y c h o śro d k ó w te o lo g ic z n y c h P o ls k i, m a ją c y c h d o b re s t u d i a teo lo g ic z n e . To o n i d la a lu m n ó w p rz y g o to w u ją c y c h się do k a p ła ń s tw a b y li n a u c z y c ie la m i i m is tr z a m i w iary.
S z k o łę m is trz ó w W S D „ H o s ia n u m ” ż y c ia teo lo g iczn eg o , b ib lijn e g o , k a t e c h e ty c z n e g o , litu rg ic z n e g o , d u c h o w o śc i k a p ła ń s k ie j tw o rz y li teo lo g o w ie p o ch o d zący z ró ż n y c h śro d o w isk teo lo g iczn y ch , m .in . z W iln a , Ł u c k a , W arszaw y, L u b lin a , O ls z ty n a , T a rn o w a , K ielc. B y li to m .in .: k s. d r J ó z e f Ł a p o t, k a te c h e ty k i p ed a g o g , r e k to r S e m in a r iu m , k s. d r J e r z y W irsz y łło , b ib lis ta (tłu m a c z B ib lii T y sią c le c ia), e tn o lo g k s. Teofil C h o d z id ło SV D , h is to r y k W a rm ii k s. d r J a n O b łą k , p ó ź n ie jsz y b is k u p , m e d ie w is ta i d o g m a ty k k s. d r J u l i a n W ojtkow - sk i, h is to r y k litu r g ii k s. d r S ta n is ła w Z d an o w icz, k a p ła n n ie z ło m n y w o k re s ie z n ie w o le n ia k o m u n is ty c z n e g o k s. W ojciech Z in k , ojciec d u c h o w n y A n to n i J a - g ło w sk i. S a m k s. p rof. A lojzy b ę d ą c ic h u c z n ie m i w y c h o w a n k ie m , po la ta c h o c e n ia ł to g ro n o te o lo g ó w ja k o n ie z w y k łe , j a k n a ow e czasy, d o b rz e p rz y g o to w a n e do u p r a w ia n ia te o lo g ii i w y z w a la ją c e p a s ję b a d a w c z ą u s tu d e n tó w 2. B yć m o że, że z te j sz k o ły m is tr z ó w w y n ió sł d u c h a n ie z ło m n e g o w s ty lu k s ię d z a W . Z in k a i in n y c h ; z d u m ą p o d k re ś la ł, że n ig d y n ie u le g ł p o k u sie w sp ó łp ra c y . A in f iltr a c ja c z y n n ik a p o lity c z n e g o w S e m in a r iu m , s z u k a n ie w sp ó łp ra c o w n ik ó w w ś ró d k le ry k ó w , a n a w e t p ro fe so ró w z a ła m y w a ły n ie je d n eg o s tu d e n ta . A ta k i n a K ościół, n a to co w a r m iń s k ie i z w ią z a n e z t ą z ie m ią p o w o d o w ało s k u p ia n ie się W a rm ia k ó w w o k ó ł k o g o ś, k to u m a c n ia ł i k a z a ł trw a ć . D o ta k ic h n a le ż a ł i n f u ła t W ojciech Z in k , o b ro ń c a u w ię z io n e g o P r y m a s a P o ls k i S te f a n a W y sz y ń sk ie g o . E m a n o w a ło z n ieg o p r z e k o n a n ie , że tr z e b a tu , n a te j z ie m i w a r m iń s k ie j - Ś w ię te j W a rm ii trw a ć , k o c h a ć j ą i s t a r a ć się j ą p o z n a ć i z ro z u m ie ć je j m ie sz k a ń c ó w . W te j sz k o le m is tr z ó w ż y c ia c h r z e ś c ija ń sk ie g o k s z ta łto w a ła się d o jrz a ło ść lu d z k a , d u c h o w a , te o lo g ic z n a i p a s t o r a l n a śp. k s. A lojzego S zorca.
1 I. Makarczyk, Życiorys K siędza Profesora, w: A d Fontes, S tu d ia ofiarowane K siędzu Profesorowi A lojzem u Szorcowi w siedemdziesięciolecie u rodzin, pod red. Zoi Jaroszewicz-Piere- sławcew i Ireny Makarczyk, Olsztyn 2006, s. 23-26.
2 A. Szorc, A. Kopiczko, Wyższe S em in a riu m D uchowne „H o sianum ” . Zarys dziejów , Olsz tyn 1995, s. 105, 165.
Pożegnania 5 1 1
W szkole m istrzów u n iw e rsy te ck ich K a to lick ie g o U n iw ersy tetu L u b elsk iego
D la m ło d eg o k s. A lojzego, p o c z ą tk u ją c e g o c z ło w ie k a n a u k i, p o d c z a s s t u d ió w n a K U L m is tr z a m i b a d a ń n a u k o w y c h i u p r a w i a n i a teo lo g ii, h is to r ii K o śc io ła b y li m .in .: k s. p rof. M ie c z y sła w Z y w c z y ń sk i p o d k tó re g o k ie r u n k ie m p rz y g o to w y w a ł p ra c e d y p lo m o w e, k s. p rof. M a r ia n R ech o w icz, k s. p rof. W in c e n ty G r a n a t, p ro f. J e r z y K ło czo w sk i, p rof. A n d rz e j W o jtk o w sk i, p ro f. C z e s ła w Z g o rz e lsk i, k tó r z y n a u c z y li go h isto rio z o fic z n e g o r o z u m ie n ia d ziejó w K o śc io ła p o w sz e c h n e g o , p ra c y b a d a w c z e j o p a rte j n a ź ró d ła c h , o tw a r c ia n a n o w e z n a k i c z a s u i n u r t y ż y c ia K o śc io ła 3. K s. A lojzy S z o rc p o d p o rz ą d k o w a ł sw oje życie w y trw a łe j p ra c y n a d z g łę b ia n ie m h is to r ii K o ścio ła, sz c z e g ó ln ie n a W a rm ii. To, czego n a u c z y ł się w sz k o le m is trz ó w K U L - m .in . u m ie ję tn o ś c i p ra c y n a ź ró d ła c h - z b ie g ie m c z a s u p o łą c z y ł z u m ie ję tn o ś c ią ed y cji ź ró d e ł h is to ry c z n y c h 4. T ę w ie d z ę te o re ty c z n ą , w y d o b y tą z z a so b ó w a rc h iw a ln y c h z le k k o ś c ią p o tr a f ił p r z e k ła d a ć w d y d a k ty c e n a ję z y k w y k ład ó w , ćw iczeń i w k o n ta k c ie z lu d ź m i w ż y ciu c o d z ie n n y m .„ Z aw sz e w n o sił p o w ie w św ieżo ści do ro z m ó w w a ż n y c h i c o d z ie n n y c h , w p ro w a d z a ł o ż y w ie n ie w d y s p u ta c h n a u k o w y c h , j a k i w tr a k c ie p o s ie d z e ń g re m ió w k o le g ia ln y c h u c z e ln i” - w s p o m i n a ł p o d c z a s u ro c z y s to ś c i p o g rz e b o w y c h , J ó z e f G ó rn ie w ic z , r e k t o r U W M . W sz k o le m is trz ó w fo rm a c ji W S D „ H o s ia n u m ” i u n iw e r s y te c k ic h n a K U L u k s z ta łto w a ł się w n im c z ło w iek o tw a r ty n a n a u k ę , c e n ią c y w a rto ś c i tra d y c ji p a trio ty c z n e j, o d d a n y K ościołow i, w ra ż liw y n a p ro b le m y in n y c h lu d z i. D o ś w ia d c z e n ie u d z ia łu w k o n fe re n c ja c h n a u k o w y c h z d o b y te n a K U L zaow oco w ało u n ieg o u m ie ję tn o ś c ią o rg a n iz o w a n ia sy m p o zjó w z u d z ia łe m lu d z i n a u k i, ta k ż e św ie c k ic h , p r z y P ra c o w n i H o z ja ń s k ie j, W a r m iń s k im I n s ty tu c ie T e o lo g ic zn y m , W y d z ia le T eologii w re s z c ie n a W y d z ia le H u m a n is ty c z n y m U W M . B y ły to s y m p o z ja p o św ię c o n e św. W ojciechow i, św. B ru n o n o w i, h o z ja ń - s k ie , k ro m e ro w s k ie i in n e . S y m p o z ja te b y ły w o w y ch ś ro d o w is k a c h ś w ię ta m i n a u k i, a do m a ły c h sp o łe czn o ści, c z a s a m i h e rm e ty c z n y c h , w n o siły p o w iew w ie lk ie g o ś w ia ta n a u k i. K s. prof. A lojzy s ta w a ł się w ó w czas in ic ja to r e m n o w y c h p o m y słó w b a d a w c z y c h w k r ę g u S e m in a r iu m D u c h o w n e g o i w a r m iń skiego ś ro d o w isk a teologicznego. W m y śl n a u c z a n ia S o b o ru W a ty k a ń sk ie g o II, p o s tu lu ją c e g o w s p ó łp ra c ę z l a ik a te m i p rz y g o to w y w a n ia go do o d p o w ie d z ia l n o śc i z a K ościół, z a p r a s z a ł św ie c k ic h do w y g ła s z a n ia re fe ra tó w , d y s k u s ji i p r z e d ło ż e n ia sw y c h p r z e m y ś le ń n a sy m p o zjach .
3 S. Achremczyk, H istoryk Warmii, w: A d Fontes..., s. 19-21.
4 I. Makarczyk, Bibliografia prac K siędza Profesora Alojzego Szorca: W ydawnictwa źródło we, w: A d Fontes..., s. 27.
K ościół w a r m iń s k i d o s trz e g ł w d o b rz e w y k s z ta łc o n y m k a p ła n ie A lojzym S z o rc u w iele c h a ry z m a tó w z g o d n ie z k tó r y m i p o w ie rz a ł m u o d p o w ie d n ie z a d a n ia do w y p e łn ie n ia .
P o o tr z y m a n iu ś w ię c e ń k a p ł a ń s k i c h z o s ta ł m ia n o w a n y w ik a r iu s z e m w p a r a f ii N a jś w ię ts z e g o S e rc a J e z u s a w O ls z ty n ie (1 9 5 9 -1 9 6 0 ). Po u k o ń c z e n i u s p e c ja lis ty c z n y c h s tu d ió w n a K U L z o s ta ł (12 IX 1963) w y k ła d o w c ą h is to r ii K o śc io ła w W S D „ H o s ia n u m ”, p ra c o w a ł t u t a k ż e ja k o w y c h o w a w c a b ę d ą c w l a ta c h 1 9 6 3 -1 9 6 6 p r e f e k te m „pro d is c ip lin a ”, od 1 I 1968 r. a rc h iw a r iu s z K u r ii B is k u p ie j, od 12 IX 1968 ja k o d ie c e z ja ln y w iz y ta to r n a u c z a n ia re lig ii b u d z ił a m b itn e g o d u c h a rz e te ln e j d y d a k ty k i k a te c h e ty c z n e j w r e a lia c h s ie r m ię ż n e g o s o c re a liz m u , k tó r y u s u n ą ł le k c je re lig ii ze sz k ó ł do tzw . s a le k k a t e c h e ty c z n y c h , k tó r e m ie ś c iły się n a w e t w d o m a c h p ry w a tn y c h ; od 11 X II 1969 r. d ie c e z ja ln y r e f e r e n t p ra so w y , od 1970 r. p rz e w o d n ic z ą c y K o m isji H is to r y c z n e j p ro c e s u b e a ty fik a c y jn e g o S łu g i B ożego k a r d . S ta n is ła w a H o z ju s z a i k ie r o w n ik P ra c o w n i H o z ja ń s k ie j. P rz e p ro w a d z ił w ra z k s. d r D a m ia n e m W ojty- s k ą C P w l a t a c h 1 9 7 0 -1 9 7 4 k w e r e n d ę lis tó w h o z ja ń s k ic h w a r c h iw a c h e u ro p e js k ic h . B ył w l a t a c h 70. p rz e w o d n ic z ą c y m S e sji N a u k o w y c h W y k ła dow ców W S D „ H o s ia n u m ”, p o św ię c o n y c h p r e z e n ta c ji b a d a ń te o lo g ic z n o -h isto ry c z n y c h , k tó r e o d b y w a ły się r a z w m ie s ią c u r o k u a k a d e m ic k ie g o . W ty m s a m y m c z a s ie b y ł te ż r e d a k t o r e m n a c z e ln y m „ S tu d ió w W a r m iń s k ic h ”. 18 II 1983 r. p o w o ła n o go n a c z ło n k a R a d y W y d a w n ic z ej, 14 IV 1983 r. - w ic e d y r e k to ra W a rm iń s k ie g o W y d a w n ic tw a D ie c e z jaln e g o , a 14 I I I 19 9 4 r. - d e le g a ta a r c y b is k u p a do R a d y P ro g ra m o w e j „ R a d ia O ls z ty n ”. O d 1994 r. w y k ła d o w c a w W yższej S z k o le P e d a g o g ic z n e j w O ls z ty n ie , w o k re s ie 16 V 1 9 9 7 -1 9 9 9 r. r e k t o r W a rm iń s k ie g o I n s t y t u t u T eologicznego, od 1 IX 1999 r. d z ie k a n W y d z ia łu T eologii U W M , od 2 0 0 3 r. k ie ro w n ik k a te d r y w In s ty tu c ie H is to r ii i S to s u n k ó w M ię d z y n a ro d o w y c h n a U W M . K s. p rof. S zo rc b y ł w y k ła d o w c ą n a o ls z ty ń s k ic h u c z e ln ia c h : W S D „ H o s ia n u m ”, W a rm iń s k im In s ty tu c ie T eo lo g iczn y m , U n iw e rs y te c ie W a rm iń s k o -M a z u r s k im . B ył p ie rw s z y m d z ie k a n e m W y d z ia łu T eologii U W M , a od 2 0 0 3 r. k ie ro w n ik ie m k a te d r y w I n s t y t u cie H is to r ii i S to s u n k ó w M ię d z y n a ro d o w y c h n a te j u c z e ln i. J e s t a u to r e m k i l k u n a s t u k s ią ż e k i w ie lu a r ty k u łó w n a u k o w y c h , p o św ię c o n y c h h is to r ii W a r m ii i P r u s W sc h o d n ic h .
K ościół w a r m iń s k i c e n ił je g o p ra c ę , o b d a rz a ją c go w ie lo m a g o d n o śc ia m i: 10 II I 1973 r. n a d a n o m u g o d n o ścć k a n o n ik a h o n o ro w e g o , 17 IX 1980 r. k a n o n ik a rz e c z y w iste g o W a rm iń s k ie j K a p itu ły K a te d r a ln e j5, a 2 IV 1985 - p r a ł a t a h o n o ro w e g o J e g o Ś w ią to b liw o śc i6.
W l a ta c h 2 0 0 6 -2 0 1 0 p o w o ła n y z o s ta ł n a c z ło n k a K o le g iu m K o n s u lto ró w i R a d y K a p ła ń s k ie j A rc h id ie c e z ji W a rm iń s k ie j.
W służbie Kościołowi warmińskiemu
5 A. Kopiczko, Dzieje W armińskiej K apituły Katedralnej, Olsztyn 2010, s. 101-102, 105, 118. 6 S ło w n ik biograficzny K apituły W arm ińskiej, Olsztyn 1996, s.248.
Pożegnania 5 1 3
Z g o d n ie ze sw o im c h a r y z m a te m u m ia ł n a p ła s z c z y z n a c h sw ej a k ty w n o ś c i p ro w a d z ić d ia lo g , in te g ro w a ć śro d o w isk o , d o s trz e g a ć n o w e h o ry z o n ty . W y k s z ta łc ił w ie le p o k o le ń k a p ła n ó w w a r m iń s k ic h , o tw ie r a ł p rz e d św ie c k im i s t u d e n ta m i p e r s p e k ty w y u d z ia łu w ż y ciu K o ścio ła. W sp o só b w o ln y od dew ocji i b ig o te rii u c zy ł a d e p tó w k a p ła ń s tw a , a l a i k a t ro z u m n e g o u m iło w a n ia K o ścio ła , sz c z e g ó ln ie w a rm iń s k ie g o , d la te g o c ią g le ż y ją w ic h w s p o m n ie n ia c h jeg o sło w a p ra k ty c z n e j m ą d ro ś c i życiow ej, a le i d o w cip u , o p o w ieści dow o d zące o p o c z u c iu s y tu a c y jn o -h is to ry c z n e g o h u m o ru .
N a z a p r o s z e n ia p ro b o szc zó w p a r a f ii c h ę tn ie p o d e jm o w a ł się d z ie ła g ło s z e n ia re k o le k c ji a d w e n to w y c h i w ie lk o p o s tn y c h , o r g a n iz a c ji sy m p o z jó w w k o ś c io ła c h z o k a z ji ic h ro c z n ic h is to ry c z n y c h , p a trio ty c z n y c h , b y ł d o b ry m k a z n o d z ie ją i m ów cą.
W służbie U n iw ersy tetu W arm ińsko-M azurskiego
M a rz e n ie m k s. A lojzego S z o rc a ja k o c z ło w ie k a n a u k i by ło , a b y O ls z ty n s t a ł się m ia s te m u n iw e rs y te c k im , ze w z g lę d u n a śro d o w isk o n a u k o w e , te o lo g ic z n e i h is to r ię n a w ią z u ją c ą do a k a d e m ic k ie j tra d y c ji b r a n ie w s k ie j i k ró le - w ie c k ie j7. N a m i a s t k ą re a liz a c ji ty c h m a r z e ń by ło tw o rz e n ie się k a d r y n a u k o w ej s k u p io n e j w o k ó ł W S D „ H o s ia n u m ” i c z a s o p is m a „ S tu d ia W a r m iń s k ie ”, a j u t r z e n k ą z a p o w ia d a ją c ą f a k u l t e t teo lo g ic z n y s t a ł się W a rm iń s k i I n s t y t u t Teologiczny, k tó r y p o w s ta ł 23 k w ie tn ia 1980 r. N a je g o b a z ie K o n g re g a c ja W y c h o w a n ia K a to lic k ie g o S to lic y A p o sto lsk ie j e ry g o w a ła 15 s ie r p n ia 1999 r. (z a n im p o w s ta ł U W M ) k o ś c ie ln y W y d z ia ł Teologii. K ie d y z a ś U n iw e r s y te t W a rm iń s k o -M a z u rs k i w O lsz ty n ie z o s ta ł p o w o ła n y do ży cia 1 w rz e ś n ia 1999 r. (D z.U . n r 69 z d n ia 2 0 .0 8 .1 9 9 9 r., poz. 7 6 2 ),w je g o s t r u k t u r y - w o p a rc iu o p rz e p is y p a ń s tw o w e - w s z e d ł W y d z ia ł T eologii ja k o je d e n z je g o d w u n a s tu w y d z ia łó w 8. U W M łą c z y lo k a ln e tra d y c je a k a d e m ic k ie : p ię ć d z ie s ię c io le tn ie A k a d e m ii R o ln icz o -T ec h n iczn ej, tr z y d z ie s to le tn ie W yższej S z k o ły P e d a g o g ic z n ej o ra z p o n a d 4 5 0 l a t k s z ta łc e n ia te o lo g iczn eg o n a W a rm ii. P ie rw s z y m d z ie k a n e m (1 9 9 9 -2 0 0 2 ) n a jp ie r w k o m is a ry c z n y m , a n a s tę p n ie w y b r a n y m d e m o k r a ty c z n ie z o s ta ł k s. p rof. A lojzy S zorc. Z a je g o k a d e n c ji, w 2 0 0 0 r. W y d ział Teologii o tr z y m a ł u p r a w n ie n ia do n a d a w a n ia s to p n ia n a u k o w e g o d o k to ra n a u k te o lo g ic z n y c h w d y sc y p lin ie te o lo g ia . N a s tę p n i d z ie k a n i W y d z ia łu z a p e w n ili d a ls z y je g o rozw ój i w 2 0 0 7 r. u tw o rz o n o n a n im n o w y k ie r u n e k - n a u k i o ro d z in ie . W ty m s a m y m r o k u W y d z ia ł o tr z y m a ł u p r a w n ie n ia do
760-lecie n a u ki i kształcenia akadem ickiego w Olsztynie, red. J. Górniewicz, S. Achrem- czyk, Olsztyn 2010.
8 S. Achremczyk, N a u k przem ożnych perła U niwersytet W arm ińsko-M azurski w Olsztynie 1999-2009, Olsztyn 2009, s. 121; U niwersytet W arm ińsko-M azurski w O lsztynie we w spom nie niach, red. J. Górniewicz, Olsztyn 2011; Bp J. Wojtkowski, K alendarium starań o upraw nienia akadem ickie na Warmii po drugiej wojnie światowej, „Studia Warmińskie”, t. 29 (1992), s. 259 267; idem, W ydział Teologii U niwersytetu W armińsko-M azurskiego w O lsztynie, „Studia War mińskie”, t. 39 (2002), s. 1299-217.
n a d a w a n ia s to p n ia n a u k o w e g o d o k to r a h a b ilito w a n e g o n a u k te o lo g ic z n y c h i u tw o rz y ł s ta c jo n a r n e s tu d ia d o k to ra n c k ie .
K s. p rof. A lojzy ja k o d z ie k a n W y d z ia łu T eologii w łą c z y ł się d y n a m ic z n ie w n u r t p r a c U W M , u c z e s tn ic z ą c w p o s ie d z e n ia c h S e n a t u i w ie lu k o m isji u c z e ln ia n y c h . T e n n u r t a k a d e m ic k i p r z e k ła d a ł się n a ję z y k p r a g m a ty k i z g o d n ie z k tó r y m p r a c o w n ik n a u k o w y U n iw e r s y te tu m u s i u c z e s tn ic z y ć w d y d a k ty c e , b a d a n ia c h n a u k o w y c h i a d m in is tr a c ji u c z e ln i. To n io sło ze s o b ą z m ia n ę p rz y z w y c z a je ń n a u c z y c ie li a k a d e m ic k ic h . Do tej z m ia n y p rz y z w y c z a je ń n a m ło d y m u n iw e r s y te c ie w n o s ił w ie le e n tu z ja z m u , p rz y c z y n ia ł się sw o ją p o s ta w ą d ia lo g o w ą do p o la ry z a c ji n a p ię ć , p rz y ja z n e j in te g r a c ji w y d z ia łó w i sp o łec z n o śc i u c z e ln ia n e j.
K ieru n k i b ad ań
1. Historia Warmii - WARMIA - DOMINIUM BISKUPÓW WARMIŃSKICH
K s. p rof. A lojzy S z o rc w sw o ic h b a d a n ia c h b y ł r e g io n a lis tą . C a ły swój t a l e n t b a d a w c z y p o św ię c ił re g io n o w i W a rm ii. H is to r ię tr a k to w a ł ja k o z a p o trz e b o w a n ie sw ego se rc a . W ie lk i w p ły w w y w ie ra ł n a n ie g o n ie ty le o p is p rz e sz ło śc i, co je j s y n te z a i h is to rio z o fia . I n te r e s o w a ły go n ie ty le fa k ty z p rz e sz ło śc i, co ic h k o n te k s t h is to ry c z n y i h isto rio z o fic z n y , n ie o p ra c o w a n ia , k tó r e c e n ił, co ź ró d ła d a w n y c h dziejów . D o s trz e g a ł w n ic h u lo tn o ś ć i n a w e t te n d e n c y jn o ś ć p r o b le m a ty k i h isto rio z o fic z n e j. D o p a t r z e n i a n a p rz e s z ło ś ć pod k ą te m d o k u m e n tu p is a n e g o p rz y c z y n iła się je g o w ie lo le tn ia p r a c a n a d k o r e s p o n d e n c ją S t a n i s ł a w a H o z ju s z a , p u b lik a c ja ź ró d e ł d o ty c z ą c y c h p a r a f ii św. M ik o ła ja w E lb lą g u i p r a c a n a d ź ró d ła m i, o d n o sz ą c y m i się do b is k u p a w a rm iń s k ie g o Ig n a c e g o K ra s ic k ie g o , a ta k ż e s t a t u t a m i W a rm iń s k ie j K a p itu ły. D z ie łe m je g o ż y c ia j e s t p r a c a D o m i n i u m w a r m i ń s k i e 1 2 4 3 - 1 7 7 2 . P r z y w i l e j i p r a w o c h e ł m i ń s k i e n a tl e u s t r o j u W a r m i i , w y d a n a w O ls z ty n ie w 1990 r.
K s. p rof. A lojzy S zo rc z a jm o w a ł się g łó w n ie d z ie ja m i d ie cez ji w a r m iń sk ie j, p rz y cz y m u lu b io n y o k re s to w ie k i X V I-X V III. U w a ż a ł, że h is to r ia r e g io n a ln a to d u ż e p o le b a d a w c z e . T w ie rd z ił, ze W a rm ia , w p rz e c iw ie ń s tw ie do s ą s ie d n ic h M a z u r, j e s t k r a i n ą h is to r y c z n ą z b o g a tą p r z e s z ło ś c ią i tr a d y c ja m i. J a k o c zęść p a ń s t w a p o lsk ie g o od r o k u 14 6 6 do 1772 z a c h o w y w a ła s w ą a u to n o m ię p o lity c z n ą z b is k u p e m w a r m iń s k im n a czele ja k o jej k s ię c ie m , z a ś jej m ie s z k a ń c y s iln ie o d c z u w a li s w ą n ie z a le ż n o ś ć i o d rę b n o ść . S y tu a c ja t a n ie u le g ła z m ia n o m ró w n ie ż po z a b o ra c h . W a rm ia b o w ie m , choć u t r a c i ł a n ie z a le ż n o ść p o lity c z n ą , w ś w ia d o m o śc i W a rm ia k ó w p o z o s ta ła o d rę b n a . T w ie rd z ił, że w y n ik a ło to p rz e d e w s z y s tk im z ró ż n ic w y z n a n io w y c h . D la te g o je sz c z e w o k re s ie p le b is c y tu s iln ie d a w a ły o so b ie z n a ć te n d e n c je s e p a r a ty s ty c z n e w p o s ta c i p ro je k tó w u tw o r z e n ia o d d z ie ln e g o „ p a ń s tw a w a r m iń s k ie g o ” z b i
Pożegnania 5 1 5
s k u p e m w a r m iń s k im ja k o je g o w ła d c ą . W z w ią z k u z ty m w ię k sz o ść je g o p r a c i a r ty k u łó w p o ś w ię c o n a j e s t d z ie jo m W a rm ii, in s ty tu c jo m k o ś c ie ln y m d iec ezji w a r m iń s k ie j, k a p itu le , S e m in a r iu m , sy n o d o m , w y b ra n y m p a ra fio m , o so b isto ścio m ż y c ia k o śc ie ln e g o , j a k k a r d . S ta n is ła w H o z ju sz , p o sz c z e g ó ln y m b i s k u p o m i r e la c jo m o s ta n ie d iec ezji, p r z e s y ła n y m do R z y m u , a ta k ż e k a n o n ik o w i w a rm iń s k ie j k a p itu ły , M ik o łajo w i K o p e rn ik o w i.
2. Prusowie i Krzyżacy
K o le jn y m k ie r u n k ie m je g o b a d a ń b y ła p r o b le m a ty k a p r u s k a , r e fo rm a c ja w E lb lą g u i K ró le w c u . Z a n im n a t e r e n y W a rm ii p rz y s z li K rzyżacy, b y ły one z a m ie s z k a łe p rz e z lu d n o ś ć p r u s k ą . P o n ie w a ż P r u s o w ie n ie p r z e tr w a li do n a s z y c h czasów , c a ła n a s z a w ie d z a o n ic h p o c h o d z i ze źró d eł: d o k u m e n tó w , n a z w m iejsco w y ch , czy p o le c e ń b isk u p ó w , a b y z a p e w n ić im p o słu g ę d u s z p a s t e r s k ą w ic h ję z y k u . W iad o m o , że P ru s o w ie n a le ż e li do b a łty js k ie j g ru p y ję z y k o w e j. Do te j g r u p y n a le ż y do d z isia j L itw a i Ł o tw a . K s. S zo rc b y ł a u to
re m k s ią ż e k i w ie lu a r ty k u łó w n a u k o w y c h , d o b ry m z n a w c ą h is to r ii P r u s W sc h o d n ic h .
3. Biografista i hagiograf
K s. A lojzy S zo rc b y ł w sw o ich p r a c a c h b a d a w c z y c h b io g ra fe m i z n a w c ą s p u ś c iz n y lite ra c k ie j k a r d y n a ł a S ta n is ła w a H o z ju s z a , M ik o ła ja K o p e rn ik a , d z ia ła ln o ś c i S te f a n a S a d o rs k ie g o , f u n d a to r a Ś w ię te j L ip k i, b is k u p ó w A n d r z e j a B a to re g o , T e o d o ra P o to c k ie g o , Ig n a c e g o K ra s ic k ie g o i in n y c h . Z a jm o w a ł
się te ż h a g io g ra fią , j a k n p . bł. R e g in y P r o tm a n n , a le i in n y c h k a n d y d a tó w do c h w a ły o łta rzy .
Perspektywy badawcze P o s tu lo w a ł p o trz e b ę p r a c b a d a w c z y c h n a d d z ie ja m i P r u s K s ią ż ę c y c h i K ró le w s k ic h , ed y cję h is to ry c z n y c h d o k u m e n tó w ś r e d n io w ie c z n y c h W a rm ii, k o re s p o n d e n c ji b is k u p ó w w a r m iń s k ic h . K a ta lo g te m a tó w z a p ro p o n o w a n y c h do o p r a c o w a n ia p r z e d s ta w ił w 1999 r. w p r a c y p t. D z i e j e W a r m i i9. Nagrody i odznaczenia
O trz y m a ł lic z n e n a g ro d y z a p ra c ę n a u k o w ą i d y d a k ty c z n ą : Z ło ty K rzy ż Z a s łu g i (2001), M e d a l K o m isji E d u k a c ji N a ro d o w e j (2 0 0 5 ), Z ło ty L a u r U W M (2 0 0 6 ), W a r m iń s k o - M a z u r s k ą N a g ro d ę H u m a n is ty c z n ą im . W o jciech a K ę trz y ń s k ie g o (2010).
W p o d s u m o w a n iu n a le ż y p o w ied zieć, że śp. k s. p rof. S z o rc p rz e z p o d e j m o w a n ie p ra c y b a d a w c z e j, n a u k o w e j, d y d a k ty c z n e j, o rg a n iz a c y jn e j żył d la in n y c h i d la te g o t a k w ie le ś la d ó w d o b ry c h d z ie ł p o z o s ta w ił i z a s k a r b ił so b ie w d z ię c z n ą p a m ię ć p o to m n y c h . K s . W ł a d y s ł a w N o w a k (O lsz ty n )
