Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów promocyjno-informacyjnego wspierania eksportu w Polsce w świetle integracji z Unią Europejską

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 794. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. 2009. Małgorzata Czermińska Katedra Handlu Zagranicznego. Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów promocyjno-informacyjnego wspierania eksportu w Polsce w świetle integracji z Unią Europejską 1. Pojęcie i istota polityki proeksportowej i wspierania eksportu Polityka proeksportowa w węższym znaczeniu polega na wywoływaniu bieżących dostosowań na rzecz wzrostu eksportu i powiększania poziomu dobrobytu; w szerszym znaczeniu to również polityka długookresowych przeobrażeń strukturalnych, które decydują zarówno o charakterze i tempie rozwoju kraju, jak i o sile oraz zakresie jego długofalowych powiązań z gospodarką światową1. W pierwszym rozumieniu wiąże się ona z ingerencją rządu w sferę wymiany międzynarodowej. Zatem – w tradycyjnym ujęciu – polityka proeksportowa postrzegana jest jako zbiór reguł, środków i metod popierania eksportu przez oddziaływanie na jego rozmiary, kierunki oraz strukturę. Proeksportowość polityki rozumiana jest wtedy jako rodzaj interwencjonizmu państwowego, polegającego na wspieraniu eksportu przez działania rządu2. Popieranie eksportu ma na celu szersze włączenie gospodarki danego kraju w międzynarodowy podział pracy i poprawę jej międzynarodowej konkurencyjności. Polityka proeksportowa jest D. Rosati, Polityka proeksportowa, PWE, Warszawa 1990, s. 17.. 1. Handel zagraniczny. Organizacja i technika, red. J. Rymarczyk, PWE, Warszawa 2005, s. 101. 2.

(2) Małgorzata Czermińska. 26. wówczas ujmowana szeroko i obejmuje działania państwa podejmowane w celu uzyskania maksymalnych korzyści z wymiany międzynarodowej. Politykę proeksportową można podzielić na3: – politykę wspierania eksportu, – politykę wspierania potencjału eksportowego. W tradycyjnym podejściu, polegającym na utożsamianiu polityki proeksportowej ze wspieraniem eksportu, chodzi o wszelkie działania, których celem jest zwiększenie eksportu w krótkim okresie, przy danej strukturze gospodarki, i jej możliwości eksportowych, głównie przez stworzenie podmiotom gospodarczym korzystnych warunków zachęcających do eksportu. W podejściu utożsamiającym politykę proeksportową z wspieraniem potencjału eksportowego chodzi o działania władzy państwowej zmierzające do wzrostu lub przynajmniej do utrzymania międzynarodowej konkurencyjności gospodarki. Jest to działalność długofalowa; pod pojęciem potencjału eksportowego rozumie się tutaj różne uwarunkowania, które wpływają na pozycję danego kraju na rynku światowym jako eksportera czynników wytwórczych4. O potencjale eksportowym kraju przesądzają uwarunkowania, takie jak5: – zasady funkcjonowania gospodarki, – infrastruktura społeczno-gospodarcza, – zakres i efektywność inwestycji umożliwiających rozwój potencjału produkcyjnego i infrastruktury społeczno-gospodarczej oraz poprawę międzynarodowej konkurencyjności techniczno-technologicznej produktów, – międzynarodowa konkurencyjność gospodarki narodowej. Jeżeli polityka handlu zagranicznego ma na celu wspieranie potencjału eksportowego, jest funkcją całej polityki gospodarczej kraju nastawionej na wzrost potencjału produkcyjnego i poprawę międzynarodowej konkurencyjności gospodarki narodowej. Natomiast jeśli jej celem jest wspieranie eksportu, to staje się zbiorem zasad, instrumentów i metod pobudzania eksportu, przy danej, niekoniecznie nastawionej na wzrost międzynarodowej konkurencyjności, polityce gospodarczej6. Polityka wspierania eksportu jest krótkookresowym ujęciem polityki proeksportowej, a polityka wspierania potencjału eksportowego – jej ujęciem długookresowym. 3 B. Jeliński, Polska polityka handlu zagranicznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002, s. 130 i nast.. Ibidem.. 4. Podstawy handlu zagranicznego, red. H. Treder, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003, s. 91. 5. Ibidem, s. 131.. 6.

(3) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 27. Rosnąca konkurencja w warunkach liberalizacji handlu międzynarodowego stanowi wyzwanie, a jednocześnie zagrożenie dla polskiego eksportu. Konieczność podejmowania działań mających na celu wzrost eksportu i tworzenia proeksportowych struktur w gospodarce wymaga: posiadania odpowiedniego instrumentarium, przeznaczenia na wsparcie eksportu odpowiednich środków finansowych, przestrzegania zasad i zobowiązań na forum GATT/WTO, OECD i Unii Europejskiej. Wśród działań systemowych ukierunkowanych na pobudzanie polskiego eksportu wyróżnić można7: – działania traktatowe, – wsparcie finansowe (preferencyjne finansowanie eksportu, instrumenty wspomagania kredytowania eksportu, poręczenia i gwarancje przedsięwzięć eksportowych), – wsparcie informacyjno-promocyjne. Jeśli chodzi o działania traktatowe podejmowane przez Polskę, wspomnieć należy o działaniach wieloletnich o charakterze strategicznym, tworzących podstawy zagranicznej polityki gospodarczej Polski, a zwłaszcza: dostosowaniu polskiego ustawodawstwa do obowiązującego we Wspólnotach Europejskich, realizacji zobowiązań wynikających z przystąpienia do OECD, przyjęciu i realizacji zobowiązań na forum GATT/WTO. Do działań traktatowych należy także zaliczyć umowy bilateralne o unikaniu podwójnego opodatkowania czy o popieraniu i ochronie inwestycji, a wreszcie umowy o współpracy gospodarczej i handlowej. Trzeba zaznaczyć, że w tym ostatnim przypadku z dniem akcesji przestały obowiązywać umowy podpisane przez Polskę, a zaczęły obowiązywać porozumienia zawarte przez Wspólnotę. 2. Zmiany zasad administrowania eksportem w związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej Akcesja Polski do Unii Europejskiej oznaczała w szczególności przyjęcie jednolitych zasad dotyczących wspólnej polityki handlowej, określonych w art. 133 TWE, a to z kolei oznacza, że obowiązują nasz kraj wspólnotowe zasady polityki eksportowej. Polska właściwie od wejścia w życie części handlowej Układu Europejskiego stopniowo dostosowywała swe prawo do wymogów acquis communautaire, dlatego wiele rozwiązań prawnych w zakresie polityki proeksportowej zostało wprowadzonych jeszcze przed 1 maja 2004 r.. B. Jeliński, op. cit., s. 241.. 7.

(4) Małgorzata Czermińska. 28. W zakresie ograniczeń ilościowych w eksporcie Polska respektuje zasadę niestosowania tego typu restrykcji z wyjątkiem szczególnych przypadków, w celu8: – zapobiegania niedoborom podstawowych produktów na rynku lub łagodzenia ich skutków (może to wynikać z nadzwyczajnej sytuacji na rynku i dotyczyć zarówno towarów przemysłowych, jak i rolnych), – zapobiegania niekontrolowanemu wywozowi dóbr rzadkich (np. dóbr kultury), – ochrony wynikającej z zasad moralności, ochrony zdrowia i życia ludzi, zwierząt i roślin, – zapewnienia bezpieczeństwa międzynarodowego, ochrony własności przemysłowej i handlowej; – przeciwdziałania nieprzewidzianym praktykom oraz ochrony interesu Wspólnoty. Stosowane w uzasadnionych przypadkach środki ochronne mogą przyjąć formę zakazu eksportu, pozwoleń wywozu albo nadzoru statystycznego9. Niezbędne (z punktu widzenia Polski) środki ochronne w eksporcie proponuje obecnie Komisja Europejska, a Rada UE przyjmuje je kwalifikowaną większością głosów. Jeśli jednak sytuacja wymaga działań natychmiastowych, Komisja Por. Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2603/69 z 20 grudnia 1969 r. (Dz.Urz. WE L 324/69), zmodyfikowane Rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3918/91 z 19 grudnia 1991 r. (Dz.Urz. WE L 372/91). 8. 9 W przeszłości nadzór statystyczny był stosowany przez Wspólnotę w wypadku wywozu surowych skór cielęcych i wołowych oraz złomu miedzianego. Automatyczne licencjonowanie stosowano/stosuje się w odniesieniu do surowca diamentowego i niektórych produktów objętych wspólną organizacją rynków rolnych (por. Polska w Unii Europejskiej, t. II, red. E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec, IKCHZ, Warszawa 2004, s. 140). Polska natomiast stosowała w latach 1994–1998 ograniczenia w eksporcie złomu i odpadów ze stali i żeliwa w formie kontyngentów ilościowych ze względu na konieczność zapewnienia surowców dla przemysłu hutniczego. Z dniem 1 stycznia 1999 r. ograniczenia te zniesiono, podobnie jak ustanowione w 1993 r. kontyngenty ilościowe w wywozie skór surowych i wyprawionych. Do 1998 r. funkcjonował też system licencjonowania eksportu węgla, olejów ropy naftowej i olejów otrzymywanych z materiałów bitumicznych, gazów ziemnych. Chodziło o zapewnienie odpowiedniej ilości surowców dla polskiego przemysłu. Długo, bo z niewielkimi przerwami od 1994 r. do 2004 r., obowiązywał zakaz wywozu gęsi żywych i jaj gęsich. Wprowadzono go ze względu na potrzebę utrzymania ugruntowanej przez lata pozycji Polski jako eksportera mięsa gęsiego (asortymentu wyżej przetworzonego) o wysokim standardzie jakościowym, jak również ze względu na ochronę krajowego materiału genetycznego. Istniały bowiem dość duże obawy, że eksport jaj gęsich i gęsi żywych spowoduje szybki wzrost produkcji gęsi np. we wschodnich landach Niemiec (duży rynek zbytu) przy wykorzystaniu jaj wylęgowych i piskląt gęsich z Polski. W 1999 r. wprowadzono także automatyczną rejestrację obrotu w wywozie kształtowników i profili ze stali niestopowej. Był to system podwójnej kontroli (double-checking system), wprowadzony między RP a krajami UE. Do końca 2004 r. obowiązywały kontyngenty ilościowe na niektóre tekstylia i odzież eksportowane do USA i Kanady. Wprowadzone zostały na mocy porozumienia WTO w sprawie tekstyliów i odzieży. Stopień wykorzystania tych limitów był w Polsce dla większości kategorii niewielki, a w każdym razie w żadnym przypadku nie wynosił 100%..

(5) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 29. sama może wprowadzić pozwolenia wywozu na wniosek państw członkowskich lub z własnej inicjatywy. Musi jednak notyfikować te środki Radzie i państwom członkowskim. Polska, tak jak pozostałe państwa UE, może postąpić tak samo, ale tylko na zasadzie przejściowej (czyli do czasu podjęcia decyzji przez Komisję lub Radę) i pod warunkiem notyfikowania tej decyzji Komisji10. Wspólnota stosuje na swych granicach zewnętrznych jednolity system kontroli eksportu dóbr kultury do krajów trzecich. Konieczne jest uzyskanie licencji wywozowej w państwie członkowskim, ważnej na całym obszarze UE, na eksport określonych dóbr kultury, wymienionych w załączniku do wspólnotowego rozporządzenia, m.in.: elementów pochodzących z wykopalisk archeologicznych, ponadstuletnich obiektów archeologicznych, obrazów, rysunków, rzeźb starszych niż pięćdziesiąt lat, inkunabułów i manuskryptów starszych niż sto lat, ponaddwustuletnich map11. Polska przyjęła jeszcze przed akcesją odpowiednie rozwiązania prawne w tej dziedzinie w Ustawie z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami12, ale z uwagi na to, że na szczeblu Wspólnoty obowiązuje rozporządzenie Rady, musiała uchylić część jej przepisów w dniu akcesji i zaczęła stosować wspomniane rozporządzenie. W Polsce minister do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego jest odpowiedzialny za całokształt polityki w dziedzinie ochrony zabytków, wydaje on również zezwolenia na stały wywóz zabytków za granicę. W przypadku czasowych zezwoleń na wywóz zabytków za granicę instytucją właściwą do ich udzielenia jest wojewódzki konserwator zabytków. W odniesieniu do materiałów bibliotecznych powstałych przed 1 stycznia 1949 r. pozwolenie na czasowy wywóz wydaje dyrektor Biblioteki Narodowej. Instytucje te powinny się znaleźć na liście publikowanej przez Komisję Europejską w Dzienniku Urzędowym13. Zakazy eksportu stosowane we Wspólnocie dotyczą handlu bronią, amunicją, sprzętem wojskowym, w szczególności z państwami, w których występują zagrożenia związane z możliwością wystąpienia represji wewnętrznych lub terroryzmu. Ponadto zakazy eksportu (i importu) dotyczą towarów naruszających niektóre prawa własności intelektualnej, np. towarów pirackich, podrabianych. Wspólnota w zasadzie nie prowadzi polityki bezpośredniego czy pośredniego wspierania eksportu, pozostaje ona w gestii państw członkowskich i podlega zobowiązaniom podjętym w OECD. Polska posiada zatem wciąż pewne kom Polska w Unii Europejskiej, s. 141.. 10. Zostały one wymienione w załączniku do Rozporządzenia Rady (EWG) nr 3911/92 z 9 grudnia 1992 r. w sprawie eksportu dóbr kultury (Dz.Urz. WE L 395/92 z późn. zm.). 11. Ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. nr 162 poz. 1568).. 12. 13. Polska w Unii Europejskiej, s. 142..

(6) Małgorzata Czermińska. 30. petencje w tym zakresie, ale musi także przestrzegać zasad pomocy państwa oraz stosować się do wymogów Porozumienia w sprawie subsydiów i środków wyrównawczych WTO. 3. Wsparcie promocyjno-informacyjne eksportu w okresie przedakcesyjnym Rząd wspiera rozwój eksportu przez wydzielanie specjalnych środków na ten cel, zwanych funduszem promocji i pozostających w gestii ministra gospodarki. Środki te mają być wydatkowane na popieranie, pobudzanie, ułatwianie, ożywianie, a także krzewienie i reklamowanie polskiego eksportu14. Zgodnie z przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 4 sierpnia 1999 r. dokumentem pt. Ocena sytuacji i propozycje działań dla polepszenia sytuacji w handlu zagranicznym Polski, konieczna była kontynuacja i rozwój form działalności promocyjnej Ministerstwa Gospodarki. Główne cele polityki proeksportowej do 2002 r. sformułowane w tym dokumencie to: promowanie proeksportowego rozwoju gospodarczego Polski, poprawa konkurencyjności polskiej oferty eksportowej i zwiększenie wolumenu eksportu. Działalność promocyjna Ministerstwa Gospodarki obejmuje: – dofinansowanie kosztów udziału polskich przedsiębiorstw w targach i wystawach za granicą, – dofinansowanie kosztów udziału polskich przedsiębiorstw w misjach gospodarczych za granicą, – wspieranie publikacji wydawnictw informacyjnych i promocyjnych, w tym przygotowywanie własnych wydawnictw i ich dystrybucję za granicą, – działalność informacyjną w ramach systemu informacji, administrowanego przez Centrum Informacji Rynkowej Handlu Zagranicznego IKC HZ, – wsparcie finansowe i organizacyjne konferencji, seminariów i szkoleń oraz innych imprez promocyjnych, – działalność public relations (patronaty, nagrody ministra gospodarki). Jedną z form działalności promocyjnej jest wsparcie finansowe udziału polskich przedsiębiorstw w targach i wystawach za granicą. Firmy biorące w nich udział mogą uzyskać refundację części poniesionych kosztów związanych z udziałem w tego typu imprezach objętych dofinansowaniem z Ministerstwa Gospodarki. Preferowane są głównie firmy małe i średnie lub przedsiębiorstwa w trudnej sytuacji finansowej. Co roku ministerstwo sporządzało listę wystaw, na których obecność polskich firm uznano za ważną. Istniały cztery listy imprez targowo14. B. Jeliński, op. cit., s. 285..

(7) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 31. -wystawienniczych objętych refundacją kosztów powierzchni wystawienniczych: A, B, C i D. W listopadzie 1999 r. po raz pierwszy z kilkuletnim wyprzedzeniem przygotowano listy imprez targowo-wystawienniczych i od 2000 r. listy targów, w których uczestnictwo jest dofinansowywane, są publikowane raz na trzy lata, a nie jak dotychczas co rok. W latach 2000–2002 przy sporządzaniu tych list wzięto pod uwagę strategiczne interesy polskiej gospodarki, perspektywy rozwoju współpracy gospodarczej z zagranicą, priorytety geograficzne i branżowe, opinie wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i konsulatów RP, zainteresowanie udziałem w targach ze strony polskich przedsiębiorstw oraz Federacji Organizatorów Targów i Wystaw Zagranicznych15. Imprezy targowe objęte systemem refundacji części kosztów uczestnictwa zostały podzielone na trzy kategorie: 1) lista „A” – obejmuje imprezy za granicą o priorytetowym znaczeniu dla polskiej gospodarki; refundacja obejmowała 100% poniesionych kosztów powierzchni wystawienniczej i zabudowy standardowej, nie więcej jednak niż 15 tys. zł (w 1999 r. 25 tys. zł); 2) lista „B” – obejmuje targi oraz wystawy za granicą o bardzo istotnym znaczeniu branżowym dla polskiej gospodarki; dofinansowanie wynosiło do 80% kosztów, a limit refundacji został określony na poziomie 10 tys. zł (w 1999 r. 15 tys. zł); 3) lista „C” – znajdują się na niej inne imprezy targowo-wystawiennicze za granicą, w których uczestnictwo byłoby wskazane ze względu na dość duże zainteresowanie polskim eksportem na danych rynkach; dotacje wynosiły do 50% i były przyznawane w zależności od środków finansowych, jakimi dysponował fundusz promocji eksportu; limit został określony na poziomie 5 tys. zł (w 1999 r. 10 tys. zł). W 1999 r. refundacja obejmowała też listę „D”, tzn. wystawy krajowe, w 2000 r. dopłaty te jednak zniesiono, a na ich miejsce wprowadzono dofinansowanie dla zagranicznych kontrahentów zainteresowanych zakupami polskich produktów. Przedsiębiorcy, w tym także duże firmy oraz jednostki samorządu gospodarczego, mogą więc uzyskać refundację części kosztów zagranicznych imprez targowo-wystawienniczych znajdujących się na liście ogłoszonej przez ministerstwo. Wyjazd musi zostać zorganizowany przez jednego z akredytowanych wykonawców, wybranych w konkursie MGPiPS. Według zasad obowiązujących do 30 kwietnia 2004 r. refundacje dotyczyły części opłat za wynajęcie powierzchni wystawienniczej i standardowej zabudowy, obliczanych ryczałtowo w zależności od rodzaju targów i metrażu powierzchni (maksymalnie do 15 tys. zł) oraz Podstawy handlu…, s. 122.. 15.

(8) 32. Małgorzata Czermińska. kosztów transportu eksponatów, w sumie nie więcej niż 50% i do 2,5 tys. zł dla jednego wnioskodawcy. Ministerstwo Gospodarki dofinansowuje również wybrane zbiorowe wyjazdowe misje gospodarcze organizowane przez Krajową Izbę Gospodarczą, bilateralne polsko-zagraniczne izby gospodarcze, niektóre izby regionalne i inne instytucje. Przedsiębiorcy, organizacje przedsiębiorców oraz jednostki samorządu gospodarczego mogą zatem ubiegać się o refundację części kosztów udziału w wyjazdowych misjach gospodarczych związanych z udziałem w targach i wystawach organizowanych za granicą. Maksymalna kwota dotacji – zgodnie z zasadami obowiązującymi do akcesji – była ustalana w zależności od misji, nie mogła jednak przekroczyć 7,5 tys. zł oraz 50% kosztów netto poniesionych przez uczestnika misji. Istotną część promocji polskiego eksportu stanowi działalność promocyjna wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i konsulatów RP, która jest realizowana w takich formach, jak: – działania na rzecz zapewnienia dostępu polskich towarów, usług i kapitału do rynku kraju urzędowania, – analizowanie regulacji prawnych państw obcych, dotyczących problematyki gospodarczej, handlowej i finansowej, – promocja polskiej gospodarki, polskich towarów i firm, – pomoc i wspieranie polskich eksporterów na rynkach zagranicznych, w tym przez zapewnienie niezbędnych informacji ekonomiczno-handlowych. Placówki te koncentrują się na promocji polskiego eksportu i inwestycji zagranicznych w Polsce. Zadaniem wydziałów ekonomiczno-handlowych w tym zakresie jest przygotowywanie analiz rynkowych i branżowych, analizowanie regulacji prawnych, organizacja seminariów i konferencji, udział w targach i wystawach, działalność informacyjna i wydawnicza. Oprócz zadań makroekonomicznych są to w coraz większym stopniu zadania polegające na wspomaganiu małych i średnich firm w ich kontaktach gospodarczych z partnerami w kraju urzędowania placówki. Eksperymentalną formą promocji polskiego eksportu są tzw. Domy Polskie za granicą. Domy Polskie, utworzone za granicą przez grupę polskich przedsiębiorców pochodzących z jednej lub kilku pokrewnych branż, w założeniu miały stanowić centra targowo-wystawiennicze prezentujące ofertę eksportową założycieli i innych zainteresowanych przedsiębiorstw. Służyły one z jednej strony podnoszeniu pozycji konkurencyjnej tworzących go podmiotów, z drugiej zaś dzięki formie działania grupowego rozwiązywały problem wzajemnej konkurencji między uczestnikami przedsięwzięcia. Na terenie utworzonych obiektów przewiduje się prowadzenie zarówno sprzedaży hurtowej, jak i detalicznej. Domy Polskie są przedsięwzięciem komercyjnym i zasadniczo są finansowane przez tworzące je podmioty z przycho-.

(9) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 33. dów osiąganych z prowadzonej działalności. Minister gospodarki wyraził jednak zgodę na częściowe wspieranie działalności prowadzącej do utworzenia i rozwoju Domów Polskich. Do akcesji wsparcie finansowe dla tego typu przedsięwzięć było możliwe na etapie tworzenia Domów Polskich według określonych zasad. W pierwszej fazie tworzenia Domu Polskiego (do czasu zarejestrowania działalności gospodarczej w kraju lokalizacji i podpisania umowy lokalizacji lub najmu domu) minister gospodarki udzielał wsparcia ze środków budżetowych na: – badania marketingowe (100% kosztów), – pomoc prawną (do 50% kosztów), – usługi konsultingowe przy tworzeniu biznesplanu przedsięwzięcia. W fazie drugiej tworzenia Domu Polskiego, tzn. z chwilą podjęcia działalności komercyjnej, Ministerstwo Gospodarki mogło wspierać działalność promocyjną do wysokości 80% planu promocji domu do trzech lat16. Działalność w zakresie wydawnictw polega przede wszystkim na zakupach i dystrybucji materiałów informacyjnych, promocyjnych i statystycznych na potrzeby Ministerstwa Gospodarki oraz wydziałów ekonomiczno-handlowych ambasad i konsulatów RP za granicą, a także na dofinansowaniu kosztów wydania tego typu materiałów publikowanych przez podmioty zewnętrzne. Instytucją prowadzącą działalność promocyjno-informacyjną, zwłaszcza na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, jest Centrum Informacji Rynkowej Handlu Zagranicznego Instytutu Koniunktur i Cen. W tym celu Centrum stworzyło komputerowy system informacji ofertowej „Partner”. Składa się on z dwóch części17: – modułu zagranicznego gromadzącego zapytania ofertowe firm zagranicznych adresowane na polski rynek; baza obejmuje ok. 120 rynków, a ich przegląd jest umieszczany w specjalnym biuletynie „Zagraniczne Oferty Współpracy”; – modułu krajowego zawierającego oferty współpracy polskich przedsiębiorstw kierowane do firm i udostępniane wszystkim zainteresowanym podmiotom zagranicznym; Centrum rozsyła także oferty do zagranicznych instytucji promocyjnych i polskich placówek ekonomiczno-handlowych. W grupie przedsięwzięć promocyjnych dofinansowywanych przez Ministerstwo Gospodarki znajdują się również międzynarodowe konferencje i seminaria oraz szkolenia poświęcone problematyce gospodarczej, promocji polskiego eksportu, możliwościom i warunkom rozwoju eksportu na konkretnych rynkach lub w konkretnych branżach. Ministerstwo Gospodarki wspiera finansowo tego typu imprezy zarówno w kraju, jak i za granicą, często we współpracy z organami samorządu terytorialnego oraz partnerami z zagranicy, w tym z wydziałami ekonomiczno-handlowymi polskich ambasad. Ibidem, s. 288.. 16 17. Handel zagraniczny…, s. 105..

(10) Małgorzata Czermińska. 34. MGPiPS zorganizowało Akademię Handlu Zagranicznego, której celem jest ułatwienie polskim przedsiębiorcom dostępu do szkoleń z zakresu handlu zagranicznego przez finansowanie części kosztów szkolenia. AHZ obejmuje studia podyplomowe (min. 220 godzin lekcyjnych), studium handlu zagranicznego (min. 95 godzin lekcyjnych), kursy (min. 6 godzin lekcyjnych) prowadzone przez akredytowane jednostki szkoleniowe. Oferowana wysokość dofinansowania na jednego uczestnika szkolenia wynosi 50% kosztów kwalifikowanych netto, nie więcej jednak niż 1 tys. zł w przypadku kursu, 2 tys. zł w przypadku studium i 4 tys. zł w przypadku studiów podyplomowych. Środki przyznane na dofinansowanie udziału w szkoleniu wypłacane są akredytowanej jednostce szkoleniowej na każdego uczestnika szkolenia kończącego je z wynikiem pozytywnym. Przedsiębiorcy zainteresowani skorzystaniem z pomocy zgłaszają swój udział bezpośrednio do organizującej szkolenie jednostki szkoleniowej, która ustala cenę szkolenia jednego uczestnika w wysokości pomniejszonej o kwotę pomocy. Corocznie określany jest limit dofinansowania jednego przedsiębiorcy z tytułu udziału w programie AHZ. W latach 2003–2004 został on ustalony na 12 tys. zł. W ramach „Programu dotacji dla przedsiębiorstw na dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatu wyrobu” (obowiązującego do dnia akcesji) MGiP dofinansowywało koszty uzyskania: – certyfikatów zgodności z wymaganiami określonymi w normach danego (narodowego) rynku zagranicznego, jednolitego rynku UE (znak CE) czy w normach międzynarodowych, – świadectw, atestów wymaganych w obrocie towarami na rynkach zagranicznych, takich jak świadectwa weterynaryjne, atesty higieniczne itp. Dotacja celowa może pokryć do 50% kosztów usług doradczych związanych z uzyskaniem certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych, ustanowiono też limit dofinansowania dla jednego przedsiębiorcy na poziomie 50 tys. zł. Działalność promocyjna Ministerstwa Gospodarki obejmuje także public relations, czyli budowanie pozytywnego wizerunku Polski przez podejmowanie następujących działań na rynku zagranicznym18: – działalność lobbystyczną ukierunkowaną na wspieranie gospodarczych interesów Polski, – inicjowanie i organizowanie seminariów na temat współpracy gospodarczej z Polską, – rozpowszechnianie informacji na temat polskiej gospodarki wśród przedstawicieli międzynarodowej opinii publicznej (m.in. przez kontakty z zagranicznymi mediami), Podstawy handlu…, s. 124.. 18.

(11) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 35. – promowanie wizerunku Polski jako atrakcyjnego miejsca na inwestycje zagraniczne. Na rynku polskim w tym samym celu podejmuje się starania, by: – podnieść rangę imprez i działań promocyjnych przez objęcie nad nimi patronatu przez Ministerstwo Gospodarki, – informować za pośrednictwem polskich mediów o polityce proeksportowej rządu, w tym o nowych formach i instrumentach wspierania i promocji eksportu. Ministerstwo Gospodarki wprowadziło nowy instrument promocji gospodarczej, którym jest teleinformatyczny system promocji eksportu (TISPE). Umożliwia on odbiorcom zagranicznym dostęp do oferty handlowej polskich przedsiębiorców, stanowi także źródło informacji o przepisach polskiego prawa i sytuacji gospodarczej w Polsce, profilach eksportowych polskich przedsiębiorców, możliwościach oferowania polskich produktów na rynkach międzynarodowych. Nakłady na wspieranie eksportu wynosiły w Polsce w latach 1991–2002 średnio ok. 8 mln USD (por. rys. 1), czyli pięciokrotnie mniej niż na Węgrzech i aż dwudziestokrotnie mniej niż w Hiszpanii19. Jeśli porównać wielkość nakładów z wielkością eksportu, okaże się, że wskaźnik taki wykazuje tendencję malejącą: z poziomu 0,063% w 1991 r. do 0,034% w 1995 r. i 0,028% w 2002 r.. 16. 15,2. 14 12 10. 11,4 8,9. 8. 8,8 6,7. 6. 7,3. 8,8. 7,8. 8,3. 7,6 5,2. 3,5. 4 2 0. 1991. 1992. 1993. 1994. 1995. 1996. 1997. 1998. 1999. 2000. 2001. 2002. Rys. 1. Nakłady na promocję eksportu w Polsce latach 1991–2002 (w mln USD) Źródło: Podstawy handlu…, s. 121.. Ponad połowa wydatków na promocję jest z kolei przeznaczona na przedsięwzięcia targowo-wystawiennicze, obejmujące – jak wcześniej wspomniano – organizowanie misji handlowych oraz wystaw o charakterze narodowym, organizację www.exporter.zigzag.pl, 10.01.2007.. 19.

(12) Małgorzata Czermińska. 36. polskich stoisk na targach i wystawach przez wydziały ekonomiczno-handlowe ambasad i konsulatów, dofinansowywanie uczestnictwa polskich przedsiębiorstw w imprezach targowo-wystawienniczych i misjach handlowych za granicą. 4. System wspierania i promocji eksportu w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej Unia Europejska przywiązuje dużą wagę do zapewnienia równych warunków konkurencji wszystkim przedsiębiorcom. Dlatego art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską20 zawiera generalny zakaz udzielania pomocy publicznej, która: – pochodzi ze środków publicznych (budżet państwa, gminy itp.), – uprzywilejowuje niektórych przedsiębiorców, – zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji, – ma wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Każda pomoc uzyskana przez przedsiębiorstwo z budżetu państwa czy gminy, która grozi zakłóceniem konkurencji na rynku, jest zakazana, chyba że Komisja Europejska wyrazi zgodę na udzielenie określonej pomocy. Zgoda taka może dotyczyć pomocy dla określonego przedsiębiorstwa lub określonej kategorii przedsiębiorstw. Wyjątkiem od tego zakazu są określone przez Radę niektóre kategorie horyzontalnej pomocy państwa, czyli tzw. wyłączenia grupowe na rzecz: małych i średnich przedsiębiorstw, badań i rozwoju, ochrony środowiska naturalnego, zatrudnienia i szkoleń oraz pomoc zgodna z mapą pomocy regionalnej zatwierdzoną przez Komisję dla każdego państwa członkowskiego. Ponadto Komisja może określić taką kwotę pomocy, którą przedsiębiorca może otrzymać w ciągu określonego okresu, a która w opinii Komisji jest na tyle bagatelna, że nie spowoduje zakłócenia konkurencji na rynku krajowym i wspólnotowym, nie będzie zatem wymagała notyfikacji (ubiegania się o zgodę Komisji na jej udzielenie) – jest to tzw. zasada de minimis. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2001 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis (Dz.Urz. WE L 10 z 13 stycznia 2001 r.) określa, że bagatelną jest kwota 100 tys. euro brutto, a okresem, w którym kwota taka przyznana jednemu przedsiębiorstwu uznana została przez Komisję za bagatelną, jest okres trzech lat. Pomoc de minimis można otrzymać do kwoty 100 tys. euro brutto w ciągu kolejnych trzech lat, a zasada ta dotyczy każdej pomocy de minimis, bez względu na to, jaki podmiot, w jakiej formie i na jakiej podstawie jej udzielił. Tekst skonsolidowany, uwzględniający zmiany wprowadzone przez traktat nicejski, Dz.Urz. UE C 325 z 24 grudnia 2002 r. 20.

(13) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 37. W 2004 r. polscy eksporterzy stanęli wobec wyzwań związanych z akcesją do Unii Europejskiej – wejściem na wspólny rynek i zmianą warunków obrotu z krajami trzecimi wynikającą z przyjęcia przez Polskę wspólnej polityki handlowej z krajami trzecimi. Jednocześnie rok ten był pierwszym pełnym rokiem realizacji rządowego „Programu promocji gospodarczej Polski do roku 2005”, przyjętego przez Radę Ministrów we wrześniu 2003 r. Mimo to w systemie i formach promocji nie nastąpiły większe zmiany. Skala finansowania budżetowego była podobna jak w latach poprzednich, a wzrostu wydatków na promocję eksportu nie przewidziano także w ustawie budżetowej na rok 2005. Dostosowanie funkcjonujących w Polsce instrumentów finansowego wspierania eksportu do wymogów unijnych, jak również tych wynikających z naszego członkostwa w OECD i WTO nastąpiło zasadniczo już w latach 2001–2002. Natomiast w 2004 r. do unijnych zasad świadczenia pomocy publicznej dostosowano dotychczasowe formy promocji eksportu. W 2004 r. stosowane przez MGiP instrumenty promocji i wspierania eksportu uległy znacznej modyfikacji. W celu uniknięcia procedury notyfikacji indywidualnych przypadków udzielania pomocy publicznej konieczne było opracowanie programów pomocowych zgodnych z acquis communautaire. Programy pomocowe w zakresie promocji i wspierania eksportu zostały oparte na formule de minimis, zgodnie ze wspomnianymi zasadami określonymi w rozporządzeniu Komisji Europejskiej nr 69/2001 z dnia 12 stycznia 2003 r. (Dz. Urz. WE L 10 z 13 stycznia 2001 r.) w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis. Na mocy rozporządzeń Rady Ministrów oraz ministra gospodarki i pracy z października 2004 r. możliwe stało się udzielenie pomocy de minimis na dofinansowanie: – przedsiębiorców uczestniczących w targach i wystawach za granicą21 oraz w wyjazdowych misjach gospodarczych związanych z udziałem w targach i wystawach za granicą22, – branżowych projektów promocyjnych w zakresie eksportu23,. 21 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 października 2004 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w targach i wystawach za granicą Dz.U. nr 233 poz. 2342). 22 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 października 2004 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w wyjazdowych misjach gospodarczych związanych z udziałem w targach i wystawach za granicą (Dz.U. nr 233 poz. 2343).. 23 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis na realizację branżowych projektów promocyjnych w zakresie eksportu (Dz.U. nr 236 poz. 2357)..

(14) Małgorzata Czermińska. 38. – przedsięwzięć wydawniczych promujących eksport24, – uzyskania certyfikatu wyrobu na rynkach wydawniczych25, – szkoleń o tematyce handlu zagranicznego26, – innych przedsięwzięć w zakresie promocji i wspierania eksportu (np. konferencji, warsztatów, seminariów)27. Główną formą wsparcia promocyjnego eksporterów, najbardziej popularną wśród przedsiębiorców, pozostaje dofinansowanie udziału w targach i wystawach za granicą. Pomoc publiczna na ten cel udzielana jest, co stanowiło istotną zmianę, w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego – Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, na lata 2004–2006 (SPO WKP, poddziałanie 2.2.2), przyjętego na mocy rozporządzenia ministra gospodarki i pracy z dnia 1 lipca 2004 r.28 Od 27 października 2004 r. podstawę wsparcia udziału przedsiębiorców w zagranicznych imprezach targowo-wystawienniczych stanowi wspomniane Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w targach i wystawach za granicą. Zgodnie z tym rozporządzeniem wysokość dofinansowania nie może przekroczyć 50% wydatków kwalifikowanych i wynosić jednorazowo więcej niż 20 tys. zł. Jest ono możliwe jedynie w przypadkach uczestnictwa w targach i wystawach zakwalifikowanych przez ministra właściwego do spraw gospodarki jako imprezy dotowane i umieszczone na jednej z trzech list: – lista „A” – wielobranżowe wystawy narodowe (w 2005 r. było 6 takich wystaw: w Kairze, Rydze, Kiszyniowie, Kaliningradzie, Rostowie n. Donem i Bukareszcie), – lista „B” – targi o priorytetowym znaczeniu dla polskiej gospodarki (158 imprez w latach 2005–2006),. 24 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis na realizację przedsięwzięć wydawniczych promujących eksport (Dz.U. nr 236 poz. 2359).. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych (Dz.U. nr 236 poz. 2361). 25. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis na szkolenia o tematyce handlu zagranicznego (Dz.U. nr 236 poz. 2360). 26. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis na realizację niektórych przedsięwzięć w zakresie promocji i wspierania eksportu (Dz.U. nr 236 poz. 2358). 27. 28. Dz.U. nr 166 poz. 1744..

(15) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 39. – lista „C” – imprezy targowe, do których aplikowanie może być ograniczone w przypadku wyczerpywania się zasobów finansowych (198 imprez w latach 2005–2006). W ramach SPO WKP do 31 grudnia 2004 r. zarejestrowano 1181 wniosków o dofinansowanie kosztów udziału w międzynarodowych targach i wystawach za granicą. Po akcesji zmieniły się również zasady wsparcia udziału przedsiębiorców w zagranicznych misjach gospodarczych związanych z udziałem w targach i wystawach (w ramach SPO WKP). Od 27 października 2004 r. podstawę wsparcia udziału przedsiębiorców w zagranicznych imprezach targowo-wystawienniczych stanowi wspomniane rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z dnia 15 października 2004 r. Zgodnie z tym rozporządzeniem, wysokość dofinansowania nie może przekroczyć 50% wydatków kwalifikowanych netto poniesionych przez uczestniczącego w misji przedsiębiorcę, ale nie więcej niż 7,5 tys. zł. W ramach SPO WKP dofinansowaniem objęto 66 misji i do 31 grudnia 2004 r. zarejestrowano 442 wnioski o dofinansowanie kosztów udziału w wyjazdowych misjach gospodarczych związanych z udziałem w targach i wystawach za granicą. Do 30 kwietnia 2004 r. MGiP realizowało również – jak wcześniej wspomniano – program wsparcia organizacji za granicą Domów Polskich, tworzonych przez grupę polskich przedsiębiorców pochodzących z jednej lub kilku pokrewnych branż. Prace nad zmianą tego instrumentu, mające na celu jego uproszczenie, zwiększenie efektywności oraz zapewnienie pełnej zgodności procedur z ustawodawstwem Unii Europejskiej, prowadzone były do końca pierwszej połowy 2005 r. 29 W dniu 2 sierpnia 2005 r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie udzielenia pomocy de minimis na realizację projektów Domów Polskich (Dz.U. nr 150 poz. 1260). Zgodnie z tym rozporządzeniem, przewiduje się dotacje (w formie refundacji) na pokrycie części kosztów przeprowadzenia pogłębionego badania wybranego rynku zagranicznego i opracowania planu działań eksportowych na tym rynku (etap doradztwa) oraz prowadzenia na wybranym rynku zagranicznym działalności promocyjnej (etap promocji)30. Maksymalny udział. 29 W 2004 r. MGiP udzieliło finansowego wsparcia projektom Domów Polskich w łącznej wysokości 316,09 tys. zł, z przeznaczeniem na dofinansowanie kosztów działalności promocyjnej Domu Polskiego Artykuły Spożywcze sp. z o.o. w Czeskim Cieszynie i Domu Polskiego Technika Rolnicza sp. z o.o. w Czeskim Cieszynie (www.eksporter.pl, 10.01.2007).. Na etapie promocji refundacji mogą podlegać koszty: wynajęcia powierzchni na imprezach targowych i wystawienniczych, projektu i zabudowy powierzchni, montażu, scenografii, transportu oraz odprawy celnej eksponatów i elementów zabudowy powierzchni, wpisu do katalogu targowego, przygotowania, druku i dystrybucji materiałów informacyjnych, promocyjnych i reklamowych w języku obcym, reklamy, przejazdu i zakwaterowania maksymalnie dwóch przedstawicieli 30.

(16) 40. Małgorzata Czermińska. pomocy wynosi 50% kosztów realizacji projektu Domu Polskiego kwalifikujących się do objęcia pomocą, nie więcej niż 100 tys. euro, w tym: – na etapie doradztwa w wysokości nieprzekraczającej 20 tys. euro, – na etapie promocji w wysokości nieprzekraczającej 80 tys. euro. Od 29 października 2004 r. podstawę prawną udzielania pomocy publicznej na realizację przedsięwzięć wydawniczych stanowi wspomniane rozporządzenie MGiP z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację przedsięwzięć wydawniczych promujących eksport. Pomoc ta może być udzielana na publikację materiałów reklamowych indywidualnego przedsiębiorcy. Wielkość pomocy nie może przekroczyć 50% kosztów realizacji przedsięwzięcia wydawniczego kwalifikujących się do objęcia pomocą, z wyłączeniem podatku od towarów i usług. Do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą zalicza się koszty: zakupu papieru, druku, składu, łamania i naświetlania oraz tłoczenia płyt. W 2004 r. MGiP dofinansowało ok. stu różnego rodzaju przedsięwzięć wydawniczych: katalogów, informatorów (branżowych i regionalnych), folderów, obcojęzycznych wersji czasopism, publikacji książkowych itp. Od 29 października 2004 r. podstawę prawną udzielania pomocy publicznej na dofinansowanie kosztów organizacji przedsięwzięć promocyjnych (konferencji, warsztatów, zbiorowych pokazów, prezentacji, seminariów poświęconych problematyce gospodarczej, promocji polskiej gospodarki i eksportu itp.) stanowi wspomniane rozporządzenie MGiP z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację niektórych przedsięwzięć w zakresie promocji i wspierania eksportu. Maksymalna kwota dofinansowania jednego projektu wynosi 50 tys. zł. Wysokość przyznanego dofinansowania nie może przekroczyć 50% kosztów realizacji przedsięwzięcia promocyjnego kwalifikujących się do objęcia pomocą, tj. koszów: wynajęcia sali, nagłośnienia, obsługi technicznej, druku materiałów informacyjnych, tłumaczenia oraz innych kosztów wynikających ze specyfiki realizowanego przedsięwzięcia promocyjnego, z wyłączeniem podatku od towarów i usług31. W 2004 r. MGiP kontynuowało realizację programu noszącego nazwę: Akademia Handlu Zagranicznego, z tym że od 29 października 2004 r. zasady dofinansowania reguluje Rozporządzenie MGiP z dnia 19 października 2004 r. w sprawie pomocy de minimis na szkolenia o tematyce handlu zagranicznego. Zasady udziekonsorcjum eksportowego uczestniczących w zagranicznych imprezach targowo-wystawienniczych lub w wyjazdowych misjach handlowych.. 31 W 2004 r. do dofinansowania zaakceptowano siedem branżowych projektów promocyjnych. Ostatecznie podpisano umowy o udzielenie dotacji na realizację czterech projektów na łączną kwotę 161,3 tys. zł: trzy z branży odzieżowej (realizowane w Brukseli, Kaliningradzie i Jekaterynburgu) i jeden z branży spożywczej (realizowany we Francji); www.eksporter.pl, 15.01.2007..

(17) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 41. lania tej pomocy nie zmieniły się jednak w stosunku do lat ubiegłych. Wielkość pomocy przypadająca na jednego uczestnika szkolenia wynosi 50% kosztów netto szkolenia kwalifikujących się do objęcia pomocą, jednak nie więcej niż: 1 tys. zł w przypadku kursu, 2 tys. w przypadku studium i 4 tys. zł w przypadku studiów podyplomowych. Roczny limit wsparcia finansowego dla jednego przedsiębiorcy jest identyczny jak w latach 2003–2004 i wynosi 12 tys. zł. W 2004 r. zawarto 95 umów z jednostkami szkoleniowymi na realizację szkoleń o tematyce handlu zagranicznego na łączną kwotę 849,81 tys. zł, z czego zrealizowanych zostało 66 szkoleń dofinansowanych w łącznej kwocie 500,2 tys. zł, w których uczestniczyło 1336 osób32. Od 29 października 2004 r. podstawą prawną udzielenia pomocy publicznej na dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatów eksportowych jest rozporządzenie MGiP z dnia 19 października 2004 r. w sprawie udzielenia pomocy de minimis na uzyskanie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych. Na jego podstawie mali i średni przedsiębiorcy mogą uzyskać dofinansowanie kosztów związanych z uzyskaniem: – certyfikatów zgodności wyrobu z wymaganiami określonymi w normach danego rynku zagranicznego lub normach międzynarodowych, – świadectw lub atestów wymaganych w obrocie towarami na rynkach zagranicznych, przedłużenia ważności ww. certyfikatów, świadectw lub atestów. Istotną zmianą jest wyłączenie z dofinansowania certyfikatów, świadectw i atestów wymaganych na jednolitym rynku Unii Europejskiej. Wielkość pomocy nie może przekroczyć 50% kosztów kwalifikowanych, z wyłączeniem podatku od towarów i usług. Kosztami kwalifikującymi się do objęcia pomocą są koszty usług doradczych, przygotowania i tłumaczenia dokumentacji technicznej, transportu i ubezpieczenia próbek wyrobu i dokumentacji technicznej wysłanych do badań certyfikacyjnych, przeprowadzenia badań certyfikacyjnych, wystawienia i wydania certyfikatu wyrobu. Roczny limit pomocy, jaka może być udzielona jednemu przedsiębiorcy, nie uległ zmianie i wynosi 50 tys. zł. W 2004 r. MGiP zawarło z przedsiębiorcami 114 umów o dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatu wyrobu, z czego 24 umowy nie zostały zrealizowane z powodu nieuzyskania przez przedsiębiorców wnioskowanych certyfikatów. Kwota wypłaconego dofinansowania wyniosła 1036,7 tys. zł. Stosunkowo niewielkie środki przeznaczane w corocznych ustawach budżetowych na promocję eksportu stanowią podstawową przyczynę niedostatecznej skuteczności programów promocyjnych. Intensywność nakładów promocyjnych ze środków publicznych, tj. ich relacja do wartości eksportu, jest w Polsce z reguły kilkakrotnie niższa niż w innych krajach Unii. Wprawdzie preliminowane w usta32. www.exporter.pl, 15.01.2007..

(18) Małgorzata Czermińska. 42. wie budżetowej wydatki na promocję eksportu znacznie się zwiększyły w 2004 r. i wyniosły 73,6 mln zł (w porównaniu z 63,6 mln zł w 2003 r.), w budżecie na 2005 r. jednak nieznacznie się obniżyły do poziomu 73,2 mln zł. Należy zaznaczyć, że w ostatnich latach dodatkowym obciążeniem dla funduszy promocyjnych stało się finansowanie kosztów udziału Polski w Światowej Wystawie EXPO 2005 w Archi w Japonii. W latach 2003–2005 koszty te szacuje się łącznie na 42 mln zł; w tym 2 mln zł w 2003 r., 12 mln zł w 2004 r. i 28 mln zł w 2005 r.33 Główną formą wsparcia promocyjnego eksporterów pozostaje dofinansowanie udziału w targach i wystawach za granicą, pozostałe formy wsparcia mają w praktyce o wiele mniejsze znaczenie, o czym świadczą skromne środki preliminowane na ten cel. Na przykład w 2004 r. na dofinansowanie branżowych projektów promocyjnych przeznaczono kwotę 800 tys. zł, co stanowiło ok. 1,1% ogółu środków na promocję eksportu, na dofinansowanie konferencji, seminariów i innych przedsięwzięć promocyjnych i wspierających eksport tego typu – kwotę 700 tys. zł, co stanowi ok. 1% wszystkich środków na promocję eksportu, a na dofinansowanie przedsięwzięć wydawniczych – zaledwie 200 tys. zł (ok. 0,3% środków na promocję eksportu)34. W warunkach koniecznych ograniczeń wydatków publicznych zasadnicze zwiększenie środków budżetowych na promocję eksportu – mimo że wskazane – w najbliższych latach nie wydaje się możliwe. Literatura Handel zagraniczny. Organizacja i technika, red. J. Rymarczyk, PWE, Warszawa 2005. Jeliński B., Polska polityka handlu zagranicznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002. Podstawy handlu zagranicznego, red. H. Treder, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003. Polityka gospodarcza Polski w integrującej się Europie 2004–2005, red. J. Kotyński, IKCHZ, Warszawa 2005. Polska w Unii Europejskiej, red. E. Kawecka-Wyrzykowska, E. Synowiec, t. II, IKC HZ, Warszawa 2004. Rosati D., Polityka proeksportowa, PWE, Warszawa 1990, s. 17.. 33 Polityka gospodarcza Polski w integrującej się Europie 2004–2005, red. J. Kotyński, IKCHZ, Warszawa 2005, s. 217. 34. Ibidem, s. 216..

(19) Zmiany regulacji i wykorzystania instrumentów…. 43. Changes in the Regulation and Use of Promotional and Informational Instruments to Support Polish Exports in Light of Integration with the European Union Growing competition in an increasingly liberalised international trade environment creates both challenges and threats for Polish exports. The need to undertake measures to increase exports and create export-friendly structures in the economy requires: having the right set of instruments, allocating sufficient financial resources to support exports, and observing the rules and obligations imposed by GATT/WTO, OECD, and the European Union. The systemic measures oriented towards stimulating Polish exports include: treaty arrangements, financial support (preferential financing of export, instruments to aid export credits, guarantees for export undertakings) as well as informational and promotional support. The relatively small amount of resources earmarked for export promotion in annual budgets is the main reason why promotional programmes are not sufficiently effective. The intensity of public spending on promotion, i.e., its relation to the value of exports, is usually several times lower in Poland compared to other European Union countries. The principal form of promotional support for exporters is helping fund their participation in trade fairs and exhibitions abroad. Other forms of support have much less practical significance, as is shown by the meagre resources budgeted for this goal..

(20)