Andrzej Radziewicz-Winnicki
Recenzja pracy zbiorowej pod
redakcją Stanisława Juszczyka
"Twórczy rozwój nauczyciela", która
ukazała się w wydawnictwie IMPULS
w Krakowie w 1996 r.
Nauczyciel i Szkoła 1 (2), 107-110
Nouciyciel i S ika ła 1 (2 )1 99 7 107
Andrzej RADZIEW ICZ-W INNICKI
Recenzja pracy zbiorowej
pod redakcją Stanisława Juszczyka
Twórczy rozwój nauczyciela
,
która ukazała się w Wydawnictwie IMPULS
w Krakowie w 1996 r.
N ajnow sza praca zbiorowa przygotowana do druku przez prof. dr. hab. Sta nisława Juszczyka, reprezentującego akademicki ośrodek nauk o wychowaniu Uni wersytetu Śląskiego, pow stała z inspiracji specjalnie pow ołanego Komitetu Orga nizacyjnego. W skład komitetu w eszły następujące osoby: prof, dr hab. Stanisław Juszczyk (przewodniczący), prof, dr hab. M aria T. Michalewska, doc. dr Kazimierz C zarnecki, dr Piotr K ow olik oraz dr Jan Łysek. C złonkow ie K om itetu w zw iązku z siedem dziesiątą rocznicą urodzin oraz trzydziestopięcioleciem pracy naukowej Henryka M oroza, profesora zwyczajnego U niw ersytetu Śląskiego, dzie kana W ydziału Pedagogiki i Psychologii, kierownika K atedry Pedagogiki Wcze- snoszkolnej - zorganizowali 6 stycznia 1996 ogólnopolskie sympozjum naukowe na temat: „Twórczy rozwój nauczyciela” . Zaproszono do udziału w sympozjum reprezentantów czołow ych jednostek organizacyjnych zajm ujących się szeroko rozumianymi problemami edukacji, przedstaw icieli M inisterstw a Edukacji N aro dowej, PAN, Rektora i Prorektorów U niw ersytetu Śląskiego, D ziekanów W ydzia łów m acierzystej uczelni oraz społeczność akadem icką W ydziału Pedagogiki i Psychologii.
Podczas sympozjum zostały wygłoszone: posłanie M inistra Edukacji Narodo wej oraz gratulacje i refleksje na tem at półw iecza pracy nauczycielskiej i poszu kiwań naukowo-badawczych Jubilata. W ystąpili profesorow ie będący znakomity mi przedstaw icielam i różnych środow isk akadem ickich pedagogiki polskiej,
108 Nouczycict i S ik t łg 1 (2 ) 1997
z którymi współpracował i nadal współpracuje Profesor Henryk Moroz., Istota i sens działalności dydaktyczno-wychowawczej i naukowo-badawczej Profesora stały się punktem wyjścia do szerokiej dyskusji na tem at problem ów współczesnej peda gogiki polskiej oraz roli, pozycji i twórczego rozw oju nowoczesnego nauczyciela. Przemyślenia, koncepcje, uw arunkowania i kierunki takiego rozwoju zostały przez uczestników sym pozjum zaw arte w przedstaw ionych artykułach zebranych w omawianym opracowaniu. Postanowiono uśw ietnić ów jubileusz wydaniem ob szernej pracy zbiorowej, poświęconej i dedykowanej Człowiekowi, któremu na leży przyznać znaczący udział w tw orzeniu nowej subdyscypliny w Polsce, jak ą je st pedagogika wczesnoszkolna. W rezultacie do rąk Czytelnika trafia bardzo in
teresująca publikacja, która z pew nością zostanie zauw ażona nie tylko przez eks pertów, lecz także przez rzeszę nauczycieli i studentów.
Praca składa się z wprowadzenia (opracowanego przez redaktora naukowego tomu, w którym omówiono cel i koncepcję całej pracy, a ponadto przedstawiono zawartość treściow ą poszczególnych artykułów, przytoczonych życzeń i gratulacji przesłanych Jubilatowi) oraz 15 rozdziałów. Odrębny rozdział „Twórcze i aktywne życie Prof. zw. dr. hab. Henryka Moroza” autorstwa Stanisława Palki, zawiera pod stawowe informacje dotyczące Osoby, której dedykowano przedm iotową książkę.
Recenzowana praca jest obszernym przykładem metodologicznych problemów, badań i analiz prowadzonych w poszukiwaniu istoty pedagogicznego nowatorstwa, stanowi zarazem dobry przykład przeglądu stanowisk dotyczących idei nauczycie la tw órczego. Jest zarazem prezentacją dorobku kilku ośrodków akademickich, z uwzględnieniem dobrze pojętej interdyscyplinarnej współpracy. Praca zawiera w znacznej mierze wiele znaczących uogólnień teoretycznych. Tmdno się temu dziwić, bowiem Komitet Organizacyjny odniósł sukces szczególny zapraszając do udziału w podjętym przedsięwzięciu kilka wybitnych osobistości ze świata nauki reprezen tującego różne subdyscypliny pedagogiczne. W ymieńmy tylko kilku - spoza lo kalnego środowiska akademickiego, ale współdecydujących z nim - a to ju ż będzie świadczyć o wizerunku ogólnym całego opracowania. S ą to: prof, dr hab. K azi mierz Denek, prof, dr hab. W ojciech Kojs, prof, dr hab. Stanisław Palka i inni. Z obowiązku recenzenta w ym ieniam tytuły kolejno następujących po sobie opracowań:
Stanisław Palka: Twórcze i aktywne życie prof. zw. dr hab. H enryka Moroza, Wojciech Kojs: Niektóre źródła i aspekty twórczej działalności nauczyciela, Henryk Moroz: Rozw ijanie tw órczości w procesie kształcenia nauczycieli, K azim ierz Denek: K ształtow anie i doskonalenie nauczyciela w kontekście rozwoju je g o
tw órczości, B arbara Żechowska: O tw órczym rozw oju nauczyciela słów kilka,
Stanisław Juszczyk: Inform atyka a twórczy rozwój nauczyciela, Kazimierz Czar necki: R ozw ój tw órczy człow ieka (W arunki. Proces. Wyniki.), Piotr Kowolik:
Nauczyciel twórczy w klasach I - I I I tak. A le ja ki? (Próba zarysowania sylwetki),
Jan Łysek: Warunki kreowania koncepcji twórczego rozwoju nauczyciela, Euge nia Rostańska: Wielostronność form acji nauczyciela ja k o podstawa twórczej
in-Nauczyciel i łzlc tła 1CŻ) 1997 109
terpretacji standardu program ow ego, K atarzyna Krasoń: K ształcenie literackie nauczycieli — zachow ania algorytm iczne czy heurystyczne, G abriela Paprotna: N iepow odzenia i trudności zaw odow e w rozwoju nauczyciela (w św ietle badań nauczycieli wychowania przedszkolnego), W iesława Sacher: Poziom kompetencji zaw odowych nauczyciela m uzyki w młodszych klasach szkoły podstawow ej ja ko je d e n z ograniczeń dydaktycznych m ożliw ości tw órczych, M aria Sośnierz: Czy istniejąca integracja kultury i cywilizacji pozw ala człowiekow i twórczo przeżyw ać teraźniejszość?, Małgorzata Mnich: Twórczy rozwój nauczyciela klas początkowych.
Praca ma charakter stricte hom ogeniczny. Jest podporządkow ana koncepcji wyraźnie ustalonej przez redaktora naukowego książki.
A utorzy staw iają szereg pytań, na które starają się udzielić czytelnikom wy czerpującej odpowiedzi. W iększość podejm ow anych zagadnień oscyluje wokół następujących kwestii: pod wpływem jakich czynników dokonuje się ewolucja pracy pedagogicznej we współczesnej rzeczywistości, w warunkach intensywnie przebie gającej zmiany społecznej? N a skutek oddziaływania jakich czynników przejście od odtw órczości (im itacji) do tw órczości w dziedzinie w ychow ania staje się możliwe, oczekiwane, pożądane, a w ręcz konieczne? Co stanowi rację oraz przy czynę tego procesu. Zgodnie z tezą - akcentow aną przez zespół autorów - ewo lucja pracy pedagogicznej dokonuje się obecnie w ram ach szerszych przeobrażeń, jakim podlegają społeczeństw a postindustrialne. O znacza to, że przejście od re- plikacyjnych do stricte tw órczych form pedagogicznego działania jest uwarunko wane oddziaływaniem dwojakiego rodzaju czynników sprawczych. W tym dycho- tom icznym podziale dostrzec można:
1. W ielorakie zm iany i przeobrażenia zachodzące w społeczno-kulturowym otoczeniu systemu oświatowego. Pow odują one modyfikację zadań stojących przed praktyką wychowawczą, poniew aż uzasadniają konieczność kształtowania nowe go (nowoczesnego) typu osobowości, lepiej przystosowanej do wymogów obowią zujących w społeczeństwie postindustrialnym . Te nowe cele - bardziej złożone i zróżnicowane - mogą być osiągane jedynie za cenę rezygnacji z pewnych utrwa lonych i dawno ju ż ustalonych „odtw órczych” form pracy pedagogicznej.
2. Przem iany dokonujące się w ew nątrz samego systemu edukacyjnego, a więc w obrębie samej instytucji w ychowania, kształcenia i nauczania. Pow odują one zasadniczą zmianę warunków, w jakich przebiega realizacja wielorakich celów dydaktyczno-wychowawczych.
Obie grupy czynników, choć rodzajowo odmienne, sprawiają, że nabiera zna czenia i rodzi się nowa forma pracy w dziedzinie wychowania: „praca tw órcza” i „działalność kreatywna” .
Recenzow ana praca je st w znacznym stopniu oryginalna. M yślę, że wśród polskich publikacji pedagogicznych ostatniego okresu nie ukazało się zbyt wiele opracowań zajm ujących się przedm iotow ą problematyką.
Zgadzam się z m yślą przew odnią tom u, iż książka zaw ierająca m ateriały pokonferencyjne nie m oże stanowić (i oczyw iście nie musi) spójnego studium,
110
Nauczyciel i Szkoła 1 (2 ) 1997w którym poglądy poszczególnych autorów w zajem nie się uzupełniają. W prowa dzenie ogólne redaktora naukowego je st w pełni w ystarczającą prezentacją tomu jako zróżnicowanej całości licznych, zarówno faktograficznych, jak i analitycznych opracow ań szczegółow ych. Zdecydow ana w iększość artykułów reprezentuje, w moim przekonaniu wysoki i bardzo zadow alający poziom naukowy. Wszyscy autorzy (niezależnie od przypisyw anego w danej chw ili statusu naukowego) to osoby w pełni kompetentne, posiadające prawo do wygłoszenia własnych - także niekonw encjonalnych - poglądów.
Wiele je st w pracy stwierdzeń nowych, skłaniających do dalszych przemyśleń. Jednym słowem , książka szczególnie interesująca i inspirująca, zm uszająca do pogłębionej refleksji nad kreow aniem sylwetki nauczyciela tw órczego; książka istotna nawet dla tych, którzy odm iennie prognozują dalszy rozwój pedagogiki wczesnoszkolnej w naszej rzeczywistości społecznej.
Recenzowany tom artykułów zaw artych w omawianej pracy uznaję za wysoce wartościowy, teoretycznie i metodologicznie poprawny. W ydanie książki - pracy zwartej pod redakcją prof. dr. hab. Stanisław a Juszczyka - uznaję za celowe i przydatne dla teoretyków problemu, studentów poszczególnych kierunków na uczycielskich, nauczycieli praktyków , a także pracow ników nadzoru pedago gicznego.
