ców bentoniltowych, •WY<Sił.@ującego .wśród skał kar-boń\Skkh Gómoślą·Skiegto IZa•głębia •Węglowego.
Stale ,powię.kiszaJjąca !Się ilość złóż SIUTOWCÓW illa-styeh, odkrywanych w iplaszukiwa'njalc.h ,planowych dlulb
ubocrzm.ie stw=a lronlieOZJllość prze(proWadizemia ob-szerny.ch badań podstawdwyeh. Powilruny ()(Ile z kollej dostarezyć oharakterystytk mineraJio€Jkzno-petrogra-ficzmych
i
pr!Zyozyiniić się do UJStalenia gł6w1Ilych pa-rametrów teC'hlnologiiC2ny.Cih surowców ila:sty:ch. Tego !IIodlza j u prace o SIZerokłilm rza ~ięgu oz os, ta ły przE!fPl"''Wa-d:zone nad .surow.Cami cegla'l"slkimi w Kateidi"rze Tech-oolQgii Cera•rro!ozm~ch J:VIalterialłćW Buld!Oiwlalnych AGH. WYtnilki ty.ch badań 1Jjpra'Wllil1ły do z.a;prCJipOOIDWalllia pod~iału klra.jo"Nycll rurowcćiw ce~mk'ielh na cztterySUMMARY
The State ~eolOtgka1 !Sumrey may tboa<St a ccmsider-aJl;le post-wa'l" aC'!łievemen.t in mte :reconnai!Sisance a.ru:l use of the country'IS day miineral raw material deposi1s. AIS an example roay 15eTVe he·re the documen-tation of ednsideralble aanount of resources of ceramie clays occUTTj;nlg iin the mal'!ginal 'area of the Swięty Krzyż ,Mbs. and "in 'the StT.zegom regilon, as well as soroe naw larrge ~-'CUt mjnes set at that ·tilme ·ł'n
motion.
'I1he artkle dea[s wi!th seve'l"all ianportanlt problems CO'lliCer.ning clay m~nera.l Ta/W ma.teria.ls ,in Poland, among lwlhich 1iloltation 1Shoulld be mentioned ).n ·the fimt place. 'I1he al\l'tthor states that 'the methods of study on :clay minera·! ra·w matel'iałs are well de-veloped, h'owever, rthe TeiSearehes •are conlducted on a relatively smal'l iSCa.le.
In addi ti0111, ałoo (pi" Ob.lem of jnvestiigation and use of clay rocks accO!Il\Panyi'Illg the varioll'S valuable de,posi'ts was tdils'cUSSEKl and the :regi5tration and ela-boration of cilay deposi:ts e.ncmmte'l"ed in :prospeeting bOire hOil.e-s ·was CQI!lS,iJdered, as well.
grlliPY· Jest to tpie'l"WISZa próba ujęcia kla•syf·ikacyjnego pełW'nych odm~an sUJOOrwców ilaiStyiCh z .bog·;~.tego
kra-jowegiD inwentarza. Poddbne praee są .prowadwne od lat nad iłami i lmoonami w Kateld:l'!Ze Suroweów Mi-neralnych ,AGH. ,
PodsUIIDowwjąc liwagi o surowcach lila'S'tych wyijaje się celotWe j konliecrzme stworzenie dJa omawianej P'!"OblemaJtyjkii j~ieg)OŚ rbaro?)iej •Uistabill!ilzdWalllego opa~r.c<ia. ·Pdwlilnna i~eć plactJwka, która - na stkaaę krajową - dkTesowto lub ciągle •kie'l"owa·ła~by zagad-nieniami .z 'zaik'resu mi.nerałów i s!kalł •iJl•aJstyeh. W obec-nej chiwili ozaTyiSOWIUje się moolilwość powiąrzania wszy.S!tkicrh oroaJW.ialnyiCfh zagadnień rw ramach d!Ziia-łalności Kom.Ltetu Na'\lkli i Tec!millti.
PE310ME
B noeneBoeHHbm nepHo)l; rocy)l;apcTBeHHofl reonorH-'łecKofl cny:m:6ofl: 6binH ,lliOCTHI'HYTbl 3Ha'łHTenbHbie yene:lCiH B H3y'łeiDm H HCnOnb30BaHHH MeCTOPO:lK)l;eHHH rmnrncToro Cb!pbH. B Ka'łecrne npHMepa •MO:lKHO npH-BecTH pa3Be)l;Icy' KpynHbiX 3anaCOB KepaMH'łecKHX rnHU Ha o6paMneHHH CseHTOKIIrnCKHX rop H B CTweroM-CKOM pafl:OHe H OCHOBaHHe HeCKOnbKHX KapbepOB no )l;OObl'łe 3Toro Cb!pbH.
B cTaTbe paecMaTpHBaiOTCH HeKoTOpbre cyll.leCTseu-Hbie npo6neMbi, CBH3aHcyll.leCTseu-Hbie C rnHHHCTbiM CbipbeM ITonbWH, · cpe)l;H KOTOpbiX Ha nepsoe MecTO Bbi)l;BH-raeT<:R: npo6neMa o6orall.leiDIR:. ABTOp KOHCTaTHpyeT, 'ITO MeTO)l;bl H<:Cne,D;OBaHHK rnHHHCTOrO CblpbH CTOHT B ITonbWe Ha BbiCOKOM ypoBHe, O)l;HaKO IIIpoBO)l;HTCSł
B orpaHH'łeHHOM MaCWTa6e.
KpoMe ni>o6neMbi o6orall.leHHSI paccMaTpH'BaeTCSI TaK-:me Bonpoe o6 Hcnonb30BaHHH rnHHHCTbiX nopo)l;, co-nyTCTBYIDll.I·Hx ,!UlYrHe BH)l;bl none3HbiX HCKOnaeMbiX, H Heo6XO)l;HMOCTH Y'JeTa H HCCne,D;OBaHHSł rnHHHCTbiX nopo)l;, BCKpbiBaeMbiX nOHCKOBbiMH 6ypOBbiMH CKBaJKH-HaMH.
JÓZEF JIAKUB Zmln.JIŃSK.I In$yłnllt Na~y
ZAGADNIENIE SZCZELINOWATOSCI I POJEMNOSCI
ZBIORNIKÓW ROPNYCH W SKALACH
WĘGLANOWYCHWed-bug Levot'ISena ]uż od 1860 r. mó,wi się w li!re-ratutt-ze geiologircZilled o porowalbości 2Jbjomitkćiw ropno-~garrowycł), wyłwołanej przez ~nie i szcze~y. E. B. Andrews opisując antyklinę Burning Springs shWell'1d'z.ilł w 1861 r., że ilość rqpy w złoi.u jest
wprost prtqporcJanal!Jna do ilości S'L'C!Ze'lin·. W 1005 r. T. Stewy Hruint wy~a121ilł się podOillnlie pi'SIZąc, ~e
S7JCzeljln.y tlworzą zlbiiomilk rqpny. Te111 sam pogląd ·
wY\I)dW!iedrział w l~ r. I. C. Wlhilte mów.iąrc, że in-te111Sywllle zełSzczelindwa'Illie sikały jesrt konieC'Zille do sformowalnia pojemttlego :z:lljilo'l"n•ilka gaJZoweg·o j. 1:e fakt te.n ma m'ie,jlsce na osiach a1Yity1ldiln, gdzie na-plięcia z,ginaóąrce są najiwlię.ksze.
WISZecbstroame &tudlia nad zagadnie111iem
sz.C'!Zeli-nawartośc!i rozttJIOOZęłtJo w USA dkollo 1950 l". i już w ma:rou 19512 r. A.tA•P.G. zorga1l!i!zlowało ·konferencję na temat porowartości s,pęlkań. Paten.cjalne ZJbi<Xl'lll!i!ki z porowatością swzel•mową powstrują raczej w &ka-ładh d'l"<l'ł:mo7Jiarm.iistyoh, · słalbo przeG)ulszczalnych i W~Zględ.nie krruchych, jalk: ozerty, k'Warrcyty, l~pk:i k.rrzemionlkowe, ma<rgle, waą:Ai€1Ilie, pia:slkawce d-robno-ziarniste i twardsze łupki. Podstawy klasyfikacji Z'biQIM!iJk{jw węgJanowyoh i piaslwwcawych 1\ljąl chy-ba naJjsz~ R. C. Oraozoe (4), zalkłada•jąrc, ż~ roz-mieszczenie i ruch płYtnów w .wapieniach za;leżny jes't od tych samycrh podiS!tawowyoch praw, ro w zbiior-ni·kaiC'h piaiSklc)woowyCih. ZaiSadmcze różniJCe między
UKD 553.9&2 :553.27:551.252:552.54
tymi zbiOl'lnlkami, j~li się poroillll~.e skład chemiczny, wi/drLi CraJZe w wylkszrtalcen1iu i wa'I'Ullkach pow'51ta-nia .wohnej p.r!Zełs1:irzoelll~ w s·kail.e. W w~ch
pr:ze-strz.eń ta wyrka'Z'Uije wtieJJką 2l!D·iennoś.ć ks7Jta:Uów wy-W10łalllą procesami WtÓI1Ilego ~zeza'nia, reiklry-staJllizacji i ULSIZC'Zełinowallli.a. Natomiast w ,pi.aJskowca.ch
Uksztal'tJowanie pr-z.es;Vr!zem poroWej lla!leży przede wsrzystk!im od g·eometri~ karnałów mięldzyrz;iarncwych, kltóre m'illDIO ozęs~to slro:miPlilkawanej formy nadaJą
skaile cechy stool.lalkowo regU!a~ buicJowy o bar-d~ej równromliemym l"ozkładZiie porowatości i . prze-puszczaliniOŚCL Orarze W:ildzi crzitery głóWine typy pro-rowa'toślci sika-ł węgla.norwyclh przedlstalwfione w tabeli.
Chorobart (3) charakteryzując pojęcie pierwotnej i wtórnej stTulktury porowej uważa, że pierwsza
wys.tęplllje w slkaiach rwę®la11101wych, któryeh z}ama ll\lb krY~SZtały poddalne zootaiły z,gniata~i~u. H'tyfilkaoeji albo zamuleniu. Skały oolityczne, powstałe przez
strąoeenńe kalcy,tu wokół jąldra w ruchliwych pły.t
i):d'C'h wodach, wylkazur.ią porowattOŚĆ i
pi1'1ZepllS'ZCZaJ-.1110ŚĆ barrdZIO z,blJirixmą do piasków §redlnioziar.niJS.'tych i stamowią dosk0111ałe porz~iomy prodll.Jlkłtywrne. Na: to-m'iaiSt baTdozo drolbn'Ok!ryiStaiiczne w3Pienie wykarują &ilhą spoistość, madą bardzo nLslką plorowaltość i są pralkltyc2'Jil•ie niefPI'!Zepuszczame. Wrt611na str:Uktura
po-Typ
porowa-l
Porowatość%
l
Przepuszczalność
toś ci m d
·- - . --
-
. ~międzykrysta- ~
acz na wysoka ~20-35) riiska (1-1'0)
mikroziarnista
drobno-grubo-ziarnista średnia~ (10-20) średnia (10)
międzyziarno- bardzo wYSoka bardzo wYSOka
w a (25-45) (300-5000)
szczelinowa niska (2-10) bardzo wYSOka
kawernowa• niska do bardzo średnia do bardzo
wysokiej wYSOkiej
• ProponowaŁbym ozna.czenię ,,porowatość jamista".
rowa powlsltaJje po ze\!iitaleDlilu si,ę skały wskutek dia-genezy pod WiPłytwOOl d!Ziałanda rOllpUSZCZającego wód bogatyCh w C02, ~ań i d<>liClllllit~c}i.
S!Pęlkan!a i ISIZOZełiłny poW1Stale p,rzez Ikontrak-cję sedymen'tru w czaJsie jag<> zestalamJ.a, ll.ib przez roohy Slrorupy z'i,emslkiiEI,j, aliOO też PI'ZE!Z wymiaalę minera-łów mają dalj,ałalnie ,poid!wój'ne, gxiyci: z jednej s.trony stiwarza·ją własną przEtSilrzeń parową, a z drugiej ułatwdają d~ wód gÓl'IIlych do głębszych serii
skał.
D.ololJl!ity'Zacja pow!Statje w przYIPakllru krążenia w porach rWód nasyconyerb Mg, powadu,jąc stoopndowe
za'5(tępowa:nie kakyrtru pr.zez dolomit; :zmniejszenie
<>'~ętośc! ska~y dloeh<l<W, w takilch o:azach nawet d<>
1-2%. W Zibilonnikadh węgJ.alllowych za gł6w!nre kry.te<rtia
uwa·żaa1e są: po:rowaJtość i, ·uszczeliinowalll'ie,
k:lrYite-rilum pl"Zoeq:ruszcz.alLno®i jest trodniEI,jlsze d<>
qpaDIO-IWa.nia ze W2lględJu na Og'rO!lllllą jego :zmie:xmość. Wobec tego ;w OIC'enje ztn~aw wę~nOwYch na-leży stosrawać poidejlśicie sta/tystyrcene przy m.<>żJiwie na:j'W'iękl&rej jjliOŚC! 07lllaczeń milkro i makroskqpo-WJ1Ch.
•
W. A. WatlidLsrehrmid (1:8) po przeprawadzendru ok. 450 .amal.iz próbe!k sikał .~ prawie WlsiZYIStik!icll f<>rmacji podaje kilasytikację S2l0Zro.in qparrtą o kirytenurn forr-my i wyper)lnien!ia i!Ch pr:zoestrzeni wewnębrz.nej. Wy-róimdono SZtCZellilny: l) ollwar.te z wi)doczmym rozs· u-nięciern ~cian, 2) WYIPebniane ~nie lub częściowo, 3) zam&mięte, gxiy l."0ZL91.11lr'ięcie śdaln jest n.ie'W.iid!ocume. Da.l$zy pood!z>iał qpar.to na pmesbrzennej oriellltacji s.zczeliiln, wYróżlniiając orientaJCję: przypadllrową,
pio-nową, pozriomą, nachyloną. Przeldłlożony dla przy-kilad-u wrdir karty reljesbracyjnej do celQ\V statystycz-ny.ch Jest ba'l"dzzo szczegółowy j z!IIW'!ęra Olk. 40 .P!O-zycji.
ZagadnitmJ:e sru:Z'el!:iloowatości zalirotUje jedlno z czo-łowyoch miejsc w pracach WsiesojuZIIlogo
N!i>UC7JIIrO--Lssledidwarticl5kago Gieołogo~rieldooz:nogQ
Insti.-tuta (WiNIIiGIRII) w Len.Lngra.dzie. lallstyttut ten ogłosił
od 1958 r • .szeo:eg poidlst8/WdWY'(!!h praiC toore.tycmycll
i stosowa~Ily'Ch na ternalty 2lwUąiZ'ane ze szcze1iln0wa-tością, które passulnęłły w.aC7Jllie J1ajprZód w:ieldlzę o tym problemie. Prof. E. M. Sm:iechow, główmy badacz tego zagak:Jinieni.a IW W:N'JJGRJI, pod~ defilnicję szczeLi-nowallości jako poprzecmanie Sikały
makrosr.zozelilna-rm
i mikToozczelliJnam!i·, l_irzy czym wylldluozył ;z. t~o po'jęcie pęlólięc!a l'OIZSUtwra•ją'Ce :poszczegfflne elementy skał, ~. usk~i. co mogłlaby ,podlegać dyiSkusji, gdyż różni'Ca m.ięidzy \liSkdk·iern a szczeliną polega raczej na slkaJ'i zjalwilika. Smiec:thmv z!l!pl'OpOalował wyTóiiniienie tf!Zech zasaiCllltiJczych.rt.YIP&v
szc.zelln wy-mien;ia•jąc: s.zczel!my pie:rWotne (d!agenetyczne),tek-ton'icme i mliEISIZaille.
Nadważnierjtszoe ko:'Yiterioa klasyfi:kacj.i SIZC'Zelin WNIGRI
obelimu.ią ·nalslt~ące c'haralktecrylsrt~: srz:erokość
'1"07JWarcla lil-o150 11, gęstość wy't&t~am.ia, ksZlta.łt d char.aik'ter pl'Zelbioei'IJ. sf$ień
i
sn.tbstarncja wYJl)eł •nien·ia, srt::oounerk do strnJkltury Sikały, stosunek d<> uwamttw.i-enia, oklreiSy następsrtlwa (!generacje). Ten wycz€'rpll,jący twytkaz mo7Jna !by UZI\Ipełnić tylkospe-c)alnym1 z;jaowiilskam:i se!dymen:tacji (ja'k
np.
·s'ty lo-lity, geody, 'ZijCIIW'iska krasQf\Ve), kitóre Smiechow wy-.m'i€1nia dopiero prny tYJPilzateH ca•łyc.h :tbiorr.nilk:ów szoze]in~h. wytró~n~a.jąc tyiP: czy&to s.zczeli'IlQfWY, ka:wernowy, S:ty1lo1i!Wwy i rozmaLte kornibilnacje tych ·typ&v z ~rowytm;i, doobodlząc do cyl:ry ośmiu, któ-rą moim.a 'by jetszcze IPOW~ę'kszyć. Nta,jprościej byłoby
ogram.ilozyć ten pcttli.ał do to:'zeiCh ty1pów.
W wyltli!Qu stĄIJdtiaw WN.IGRI nad podstarwami
sZ'Czelilnowalbości, Sanriecbow (13) da•je nas~ące
pold!stawdWe sfumlru·łowa:rria:
l. Wszy.sbk:ie skały !illrorua>Y z·jems.krlE\i są mniej lub ba11diz,iej z~ane. GłóWne ·kięrWlllci spękań są stałe ~NW i NIE) i rw~zajemnie do siebie prosto-padłe. Qpr61cz tego !tsltinieją systemy uz~ełn·iają.ce 7!011'iento;wane w kieii'liiilkru dtwruJSjecZIIlych kąta kie-runków głównydh. Szczeliny w w:i~i przypad-ków ·układają s.ię w dość praJWMł!Qwe siart:k~
geo-metryczne. Na powierzchni ziemi lub w granicach strefy 7Jw.i.ertxrzanda T'()(Ziw,fjają się mak.roszczeliny, jalk<> ,pochodJne ffiilkros.zlczeLiln
w
głębj o tytm saanym 1ąeru'Jllktu.
2-. roiertlrnki .r~e gł{jwlnyic4h system8w szcrzeli-rilQWa ~i są w zasad7Jie n!i'e'Zal~e od zmian w
fPl'z.ebie®U stirotiktrut.
3. Ki;erunkii. g1łÓWIIle szczelliln.owa l!ośc~ wydają się być ZIWiątzaln.e Z OISią wy'd~ięć .liulb zapadłisk, gdy kietJ.1unlki s:Irośne 7JW5.ą;zane są ze Sikl'zydłami
strurk-tuo:y (sfOII'mlułOW<lliiie Wt~e wyimaga jeszcze dal-S'ZYJCI}l badań).
4. Gęsbo\Ść wy5t~am.·ia ~zel!in jest na ogół dość
mała, ocilleg-llość. m:jędzy szczeliinam.i wyinJOsj ok. 3-<10 .om, zadażnie ad cech 1Ltrdl.;og!OZillJ1CI;l. sikały i wa-o:unków teildtonimdlY'Oh.
5. Istnienie regionalnej szczelinowatości i prawi-dłowość ich orientacji nie mogą być wyjaśnione jedynie tektonrilką, :liródła tych zjaw1slk należy szUkać we wpłyjwaC'h pla.neltaT:O.ych.
6. Pęimięci.a W!glłętm.e w ,l)loldQio7Ju k!ryistałjC!ldlym
i
w.poikTy;wje osa.ddWed mają kie!rtunlk'i 2'Jgr0dln.e z głów nyrod SYISteanam'i szq;elfu.:owatt.ośc'i. W wię.klszości przy-padkóW sz.czel!j!lly ()l(hoa.dza:ją się zachdw!ują.c te same kieruliliki główtne.
7. iPęlmięcia wgłęljne twOl'IZą kalnały prowadzące plłyny Itru gór:ze; •W posz!CIZt!góllnych pozilomach straty-grrafi'cmych następude nagromadze!n.ie się biltlwn'i.nów
i wód w pułapkach .z:bilorrn:ilkowy'C'h.
8. W 7lbiomilkach skalnych międZY'7)iarnowy.ch fil-tracja piłynów zail.eżna jest od stalnu wzajemny<:h
po-łączeń w przestirzemi porowej i zachlold7Ji przeMiarżnie bez ud:zlia~u mrilk!ros;z.czeliln; w 7Jlliom·ilkaCh szczelino-wych !i11lracrja jest uwarrunkdwana .obecnością m:i'kro-szczeiLn łą'Czą'Cycl;) kawerny i pory rozlmJierszczone w skale.
Do porwyźszych sformurowań .Aszitrow '1000) do-daje m.iin. następujące u1w8igli: ·
a) iJIO'WSitanie szewlin jest Z'Wiiązam.e z nier6wln.o-miernym pl"'ZernieiSIZCzaniem się biJOków kry'Sital kz-Oy1Ch podłoża, które odibija Srię w pdkcylwie podłoża;
b) są podsrtarwy do PD®Iądu, że l"'..IIhy lll.dków
pod-łoża ~ roz.Iumia.jące IIJtosfe.rę wahadłlolwe ruc·hY sko-'l"UUpy z>iemskielj 7JW.ią.zane są ze zjalWilsikami przesu-nięć mas w płytn.nym jąidrze Ziemi, wywoła111ymi głólw:nie s:Lłą ~yciąrga•nia Kisiężyca;
c) sZICzeJ.oi'ny wgtł~e ma:ją pmetwari:lnrie ooientację Zlbllliibocną do pionowej.
iPl'zechadrLąlc do praidtyCZIIlego zas'tos'Qwania wiedzy o S2'C'Zelinowatoścl s·tajerny przed p~ta.niem - jaka jest rola s.z:czellm w abliozaniu pojerniiJJorŚCi zbiornitka r.opnego i c:zy mogą one być w tym przYIPadku brane
pod uwagę. Pogląkły na poj~ć :zibiomi'ka
szczeli-~atego są dboonie w.szechstroomire i żytwo dyslcu-tof\Vane, bra!k: jednak jesZICZe 'ko.nlkreflnych i jedno-znaczmych ~'Wiiązań. Wśród badaczy tego zagadnie-nia zazna~ją 'Się dwa po.glądy, z k:tórrych pie!rw!Szy rą>ire'zetntowarny przede \Wzy~S11kiinn pm;ez zesrpół pra-czywJJ,ików WINJGRI z prof. E. M. Sm:iechowem .na czele gros:i, że pojemniOŚć z.biornilka SZICze'liinowatego
jest uwarun:k01wa:na trzema ża,sa.d,niic'zym1 pa:J.'ame-trami:
l) pie'l"lwotną międ.zy,ziannową przestN·enią porową
o w~elkościach zwykle Jllilskich (2-~, r~iko 10%);
2) przes1mzen~ą w!Umną, na którą sikłada'j~ się
ka-werlny milkrokmsOIWe, pu!sik~, stylolity, s'lJWy skalne o wi~ciach pOIWażinie.j.s:zy~h njlż przets!trlzettlie mię dzy7Jiarm01We, stanowliące 15% i więcej całllrow~tej
po-jenmo~i Skały;
3) przastr:z.elnlią porOIWą samych sz.czeljal, ~t6re re-prezentują d~esiątki i setne części procentu całej p.qjeann~i skały i ty1lllro w wytją1lkowycll pr. zypad-kaJCh mogą dkazać się porÓWIIlY!WaLne z dbjęitośoią wy'doby;wanelj ze złoża rqpy. W tym przy!pad'ku m· i-k.ro;sz'OZelliiily byoły\by w 2laBa'Ci7Jie og~raruczone do fil-tracji pły;n~ ~u'b gaz.u i stanovvlilłylby jedynie kana~y łączące prze'SIIlrzelllie mliętdrzY!Z'iamOIWe, kaJwelrlny i
m!-kTolklrarowe pwst!ld!.
Pog·ląd drug! reprezeDi~aiily przez koiła pracow-nilk6w przemysłu naftowego lub jJnlstyrtn.łtaw przemy-słowych stlwlie:rd:za, że pojemność szczelinową zlbior-llilka wyrmla.czają również SZJCzeli!Ily małe, większe i iJniile pliiSt!lci. Qpinja ta często qparta jest na bar-dzoo wyOOk!ich wyda!}nościach złóż węglaJliQwych (Mek:-SY'k, Srodlk<Jfwy WiSoh&i, ZSRR), .na przepadaiil!iu w czasie wiercen:j,a nall'IZęld~ wiertnilOZydh na głębalkOIŚĆ nawet do 'ki;lku meibr&v, na maS<liWYJC'h częsio kalta-strofa1nyclb uciec71kach płw:zJk:i (do 500 m3 jedJoo.ra-zowo), na 9tlwiietdzetn.ilu w głę(m złoża malkroozczelin zdlolinyoh nde tylnro dJO :lihlltracj\1, lecz tanm.e do aku-mulacj~ w~orów, na sl!wierdrze.ni'U wza•jemnego wtPły,wru otworów (li:nterlerencj.i wydajności) położo nych nawEit w kiłkn.ldtie,s,ięoi<HkiłometrOIWY'ch odległo
ściach
jqp.
Gł(1wny zalr'rut, jak! staiwlia się ZJWoleniililkom ma-kroszozellilnawatości w waTIIlliikach dl:z.liSi.e,Jszych głę
~ci p1"0(łłtJkcji, dotY'CZY z!łikJwestionowania
au'ten-tycmości makros2lCZellili. Olbse:riwOIWaJllyc!h niewątp1iiwtje na wyddby\tYJCh l"ddzen~acll. 'I1wliell"dlzi się, że mogły OIIle powtstać jUiż w CzaiSje wytciągaJilja prz.e!W'odu na pqw;iel"'llCłmię. A~ełnt tem nie jest decyd\.dący, gdyż pękinli.ęcia w rdrz~ruu. ieś:Ii nawet uległy po-;w.j~~u na pow;ierZJCihni m'UISjalły powStać na tle :zmiaJil tlkwiiących w natn.n"Ze sk~y. W Polsce naj-le~ym r017Jwiązallllieim byidby za~Stooowanje na sze-roką skalę hennetyC'ZIIlych koron do potbieraillia
rdze-ni.
:arant
tein USiluje slię wy'rówtnać ,przy;najmniej częściowo prrzez pak«wa·nie ~·ieżo wydObytych rdrzen.i do szczełlllych zlbilornilkólw wprowaxWolnydh w prze-my~e przez T. Szu:rę z Insty\tJuttu Na'lltolwego.
Oharaktery\SityC:2'lna dil.a :zJbli.7ml.ja się pogłąd6w wy-m1emonych d'wu gurup bak:laczy jest praca J. F.
Kilej-nosowa (WNILGRI WYJP. 228---11964), ktt'xry na
pod,..-stalvWe badań zł<Jri:a malłYISzew'.slkUego zakłada, że w
Zbiornillru sa:crze!lilnowytm w pioowszytm okresie
roz-budOWy' po.la wydobytwa się ropę swzeliln.Ową, po
czym następuje stqpaliiowy dqpłyiW z por do szczelin, a przez ,nie do otlwdru. W lroń•COIWym bilamie
zaiSO-bqw Uość ropy wyl:łdbytta, ll!p. na polu mały~SrLe!W'skim ze szczell'j)n, wyn()IS.ilłalby dlroło 30% całej wye'kspkla-towalllej rqpy. Dottyc!h'CZalsOWe badallllia są zgodale co
do tego, że nasY!Cetnle i wytia!jność ze SIZOZel!j.n są
dJuoże ~ gramcac:b 100%), ciąigle jeidlnaik da~je się
'Odczuwać brak ściSłych baklań tych wła,ści!wości Zlbior-nilrowych.
F. J. Kotllac·~ i Sioerielb'rioełnn:ilk<JIW w swej ostat-niej pra:ey (9) przyjtaiCZają wy!nilkli dbseriwacji szczelin wy1konanycll apa!ratem Fas l na złoilu roma:szk'ilnslkim i rYIPillienslcilm, SltwiettWaijąc, że na foiogr!llfiach dają się zaobserwować szczeliny o razwartości od l do 2 m/m. Fotografie wgłębne dają podstawę do obliczania 'WI9pÓtł'czyninika gęiSbości s:zaz.etin qpmanego prrzez Ko-:tliaohowa w 1961 r. Batdz.o ciekatw.ie przedstawiają
się bada,n.i·a por8wtnawcze współczytnlnilk61w gęstości s·zcweliln w r07Jilladltych walMilwach nasyconyc-h rqpą złooa W<JISłkresimmlk·Le®o. Dane powy.iJs.ze wylkazują, że
zwiękSzona szczelilillOIWatość wiąrże się z prrzegięciamd
strulktJufraJ.nylmi, oo silwjerdza rOW!n.ież T. Bireckli w
Rybakac·h, vvtPI"OWadzając w zasadzie ten sam współ czynnik co Kotiachow (20).
W da:~s;;:ylm ciągu swej pracy K'Otiachow s,bwlier-dza, iż często masywowe partie zbiorników rozbite są gęstą siecią mikroszczelin o rozwarciu nie przewyż szającym 0,1 m/m przy współczynniku gęstości 0,6--2 cm/an2• Ta sieć milkros.wzellin miałalby być w za-sad7.ie pojemlll<l'ŚlCi~ 5zcz~ą zlbil<Jil"'llików, a szczel~ ny z w.ięłk!s;zym rozwa'reiem powJ,ooy S!Pe<łiilliać rolę kanałów d'rennijąrcyCih, zabezlpiecza:jących wy.solką
wy-da'~ otlwo.r(J.w.
G. T. Obilatanaw w pracy z 1964 r. U12) oma.w'ia d)'ISkusję, jaką cxstaltm.i'o wyjWołała klaJSyfilkacja skał SZICZeli/M!Wych odniQŚilie do znaoze~nia objętości sa-mych SIZOZel·iln d1a ~adzenrl:a rqpy i gai'ZJU.
'Dwtier-dzii on, że w !Sika'łach SZIC'Zelli.oowatycll na,tu'l"alny zbioc-n.ik
przez
sp'Lot połączonych ka.nał6w, dootail"Cza ropę do wys.ok'oprzeipUs.ZezaLnych iSIZlCa:alitn, powod'ującyc·h r.uch rqpy J. ga:z;u do ołJw(Yt61w. ~ep'łyiw ropy i gaZlll w taJk.i.'clh ~aoh pr.zeohodiziiJ!by ja,kiby przez <Lwa stadia.Jako przylk'ł.ad nieregu.laTIIlości bu,'dowy Zlloża szcze-li!oowatego Obnaitaloow poldaje diwa sąsjedtnje otwory w 7lłożu ~zymli:JajEiw'Sk'jm: N 106 - z produkcją
600 t/ddbę <lfraiz N 7 - połailony w odll~~ 75 m
od J.l'Cltl.)l'1Zenli~o z prodn.ikcją za·leidlwie 3 tl4obę. Na złożu Kall"albułalk otwór N 58 st!racił 500 m3 p~i,
a oltwór N 30 - 850 m3• Katastrofa
ta
jednakrzo-stała opanowalna
!
otwór uzy\Skał prod'Uikicję. Obna-ta.now przyc!hy.La się do pogilą,du R. S. AbdWłilna(1959), że obok dw:u podisia;WIOwycil klais 21biorni:k6w w przyrodzie istnieje trzeci mieszany typ porowo--'S·7JCzelilnowy, w którym w jedlnych waru'tllkach l!!rto-logiic2lnych fliil11lracja rqpy i gaam odlbytwa się kma-łam'i kapillamylmd, w iiiliilYICh ropa i g.arz płynje przez
S2JCZe!lljjny. N.ierLalEiżnie od skił.adlu J.~t.ologicznego skał, ·ro'lJWarcie szcze!li!n w do.llnym kamlb.rrz.e jalkiuckiego amlfljjteatnl wytrlo6i 20----{30 JA., a mdej:scamd 80 JA..
Na pod!sta:wlie badań strelfy IPOOfdUikłtyiwnej
Pól:wy.s-pu Apszarońlsddego, poejętego wiercendam~ na prrze-sbrzeni od 60 do 500 m, porCJIWatość ma'leje w miarę
W2ll"ostu głę'bolkóści od 25% .w górlllydh poziomach do
12-14% w pozj.'Omaoh dolnym RoowMcie su:zellin maleje ze Wlzlrostean głęJJ:IolkoścL Na głęb. 1000 'll szczelinom pozostaje już tylko rola kanałów łączą cych poikłład z otlworean. Oldi!njeooe doświadczellllia uzy,sdruje się ('US·tna i,ndioo:maCija inż. Myślro) na Ziło żach w SycyJ!ili. Ragusa i Gela. Rqpa J. garz pochodzą
tu z brkaoo.wych dolomiltQw Ta'OOmifila. których
poro-wa!tość nie prrzeuacza 5%, a przepl$:2l0Zal'llość l md.
Strelfy ropne ma,ją miąilsz.oś.ć 280 i 380 m i sięgają do gięb. 2'3100 i 3500 m. BJdtzenie z poziiomu roamego zalwierają liCIZIIle kawenny o powlie:r-zchlll~ doClhodzącej do 20 om2 i SZICZEiłiny o roZJWall"Cilu w om; kawel'ltly przechodrzą w szczellilny, a w końc·u zalll'ilkają. Według mieJscowych geologów prJoid'.Ukc.ja podhod'Zi tu głów nie ze szc2lelin i kawern. Wyldaj!Ilość dlzJienna otwo-rów dochodzi do 180 m3 • Złoże Ragusa daje rocznie z 41 otworów - 1,5 mln t ropy (1962). Podobne d!liile ;plolda:je ~ówndeż T. Rocco w ·pracy "Gela in Sicili aiil unusuall. oill ~iellid" (F>ilfth Worki Petr. Congress, Proceedi!Il'giS SectiJcm I. 1959). Rozpiętość pogląd(xw CY'tOIWanY!Oh autorów jelst wlięc balrdzo duża.
Duży po.stęa> w d!ziedjziJn;ie obser.wac}i złóż ro. pno--garz.owych pod ziemią prrzy111iosą zapewne badania proj~ane p«rzeiZ LlllStyttlut Nalltowy w robotach gómiozycll Kom!J:linaltu Miedzi w Lubinie, ktfue.go 7Jiioża leżą w ceclls7Jty'nie pra.wie be'.7lPOŚ'I"ed:nio poni.żej serii węglanOIWO-aiilhY'dry:towej, wy1kazującej w
otwo-rach poszu!k·ilwawczyC'h miejjlscami silne objawy rop-no•gazdwe.
W daliszylm ciągu pracy autor ohcia~y położyć gł{Xwny .nacisk .na a~ m~tody1ki oblkzania zaso-b~ w zrożach srozelinow·altych, jako W1Skaz6wki pr,zy wy.boroze spos01bu olJll.iczań w wa'l'lUnk:ach
pol-skic.h. Wydaje się, że .:zJa punlkt WY'.iOOia mo:ima by
przyJąć metodę zasrtoiso,waną pr.zez J. F. KJlej:nosowa na zroiJu ma.łyEz~ilm. w k't&ej zajprqponował on o!błi.czaillde zaBObllw osdbno dla części S7X:zelin~ej,
a ooobno dla częŚci por·owej za pomocą d!wu w.spÓł czynni•ków dla cz~i milktroowzeililnowej i między zia'l"lllQWej. Dla częŚ'Cj sz.czellimowelj Kllej•noo01v
zast'O-sował ws;pórezJIIlllli.lk pOil"'Waatości szczelinowej w
wy-sdlrości za:ledwie 0,0005, bjJorą-c pod uwa~gę tyllko
mi-it'I'OIS'ZCze.łijny. W ZJW1ią7ftcu z tyun narlal pozoota.wałYibY
poza oblilozeniem W\SZYJStk·ie malk.rosz,cze.IWny, kawer•ny i ilnne pUIStki, które dadzą się wi!z.ualln~e zaobserwo-wać na rdzenJach prrzy uwarż.nyun przeglądzie, jeśli się do tego przy!Stąjpi metadyc2lllie.
R'OZ'Wiązanie te~ problemu po:s-taiWtił autor przed
W'Sjp(jj)praco;willj)kiiem PtraOOWtni Geologii Złoilowej In-stytutu Nadlbdweigl<>
rr.
Bireclkiim. kltóry Old trzech latgromadiził ba!l"dizo skrupulatlnie maik'l"ooko.powe qpisy
rdzeni z selli!, prodttik.tytwnycil, not~ąc gęst~ć ~
kań r&vn.odegłych i prostqpadlych do uwall'IStwienia
<JraiZ długość s.pęlk:ań prostopadłych do uwaJrStwieontia,
kąt I.I!PiadU szczelin nachYilooych, s,pooób ich wypeł
nienia i rozwarcia (20).
INa _pods,taw~e powy.ilszego maJteria'l'U T. Biirecki
za-prqponawał oryg•ilnallną metodę ·ujęda współczynnika
ma!kiro6zczel!iinowaltiości przez obliK:zetnie wan'aryCZIIlej
diJJugo,śCi spękań za:rÓIW1llo podlru:żmych, ja'k i
poprzecz-nych i odn~€SiEmie Ich do ·PQWiel'l7lCłmi piJOnmvej l m2
przy zalłożeniru średllliego rOIZIWarc~a. ~ylkładowo dla b1alcu o11wloru Rylbadci l, dł.ugość WISZYIS1lldch spękań na pow. l m2 - wynosiła ok. 20 000 m/m. Przyjmując
średnie rozwarcie szczeliny w wysokości 0,5 mim
otrzymalibyśmy jako powierzchnię wszystkich szczelin
liczbę lO 000 m/m2, co w stosunku do powierzchni
ca-łego kwadratu (l 000 000 m/m2) daje l% porowatości
makroszczelinowej.
IPorost!liW~ając blilżs;zy qpi,s metody T. Bi'reck:jemu
autor prqponiwje wprawadrrenie do obliczeń zasobów
złóż szczelilnowa.tych w Po.lsce trzeciego członu na
zaJSOby maatroszcze.lin.owe, obOOI: CZ'łonów na zasdby mi.lklroszczeljJn j prrrestrreni mliędzJ1Ziaii'110~. Zmo-dynlrowallle wrory na zasoby w skałach srz;czelino-watycil (M. A. t.d•a:now: Metoda obl!iiCZenia za.sobów
złóż roopy, 1955) przedstaw:iałylby sję, wedłrug autora,
nas.tęplująco:
Qmlkr =V • Qlmlkr • ~ ••Iks ·Y • 1]
Qzlar =·V • Qlzlar • f.l. • 'k • Y • 1]
Qmakr
=
V • Qlmakr • 'J.ł. • Iks • Y • T]Qsta,tecz,ne zas:oby Q
=
Qmlkr+
•
Qzlar+
Qmakr· iFir.otpozycja powy7sza da niewą'ttpli'Wje cy!.ryzaso-bów d~a złóż węglanowych przeciętnie wY\ŻS'Ze niż się
obeenie ~yijmUJje, przypuszczalnie jeldnalk będą one
bardl7Ji~ p.ratwd:opodobne.
QJ)j~enie 07JI1ia1Czeń:
Qmlkr
=
zasaby przemy.słowe w milk'l"'os7x:zelinach,Qzlar
=
~asoby przemYJSławe w przestrzenimlędzy-2Jianuxwej,
Qmakr
=
rza.soby pmemysłowe w makil"osz.czelinach,V = pojemność złoża produktywnego w m3,
Qlmlkr - Qlzlar - C{Jmakr = współczynniki porowatości
milk'l"oszczeHnowej przestrz·eari m.iędrzytziamowej i ma-krosz<:zellinowej.
14
=
lnasyleenie złoża,k, Iks
=
IWYdlalj!liOIŚĆ !Złoża,y ciężar właściwy ropy na powierzchni,
T]
=
współczynnik przeliczeniowy na ropę znajdująjącą się .w z.hoiru.
Pr'zyjęlte WStPół'C'zJIIllni.lki:
Qlmlkr
=
0,0(}2 dJa dołomiltu gil{jwtnego (m~ J. Padru-ISZyńlsllt'j na podstaiWie badań szlifów),
Qlzlar
=
OM
•jak wyżej (na .podstawie porojarówmetodami ikl•aJSycznymi -mgr T.
Szu-ry i mgr J. Paduszyńskiego),
Qlmakr
=
0,(}1 .jak wYJŻej (na podstaM'Iie pomiarówma-'lt'roszczeldJnowalboścj dr T. Bioreck:iego).
V
=
pojemność złorża .w m3•Ze wzgięcl:u na jednorodność Sikiładu dolomitu głów
nego, wysoikość V - aruior przytjął jedl!lak.ową d·la W:SZY'Stkich trzech cZIOO.n&v wzoru.
~L
=
WSfPÓkzylllnilk na.sJICenia=
0,9.Ze :wrz,ględru na StZ<:zel:iinowo-ziarnowy typ złoża
przy-ję;to 10% zalwa:rtości wody :z:w'.iązmej w zroi.lu:
k =• współczylll.'n!k ,wyda.jltwś<:i złoila (oddmie) = 0,3.
Dla przesłil'zetni mięidz~iarnowej (Żdanow):
ks
=
~ozylll'ltik wydaijaro~ci złoża=
0,9.Dla przestt"zeni ISIZIC'Zellinowej (WNIGiJłi):
y
=
ciężar wła§c~wy rqpy na powierwohali=
0,857(Lalb. POISIZIUik. Nadlt. K'l"alkbw),
TJ
=
'MljpÓł'CZylllnik przełiczetnjowy na l ga·t. :ropyw
zł'Ożu.
LITERIATUR.A
1. Ar c h i e G. E. - Classification of carbonate reservo)i" rocks and pelbrophYJSi<:ail. co.lliS•iderati.on.s.
Bru1L A.A.iP.G. 1l002,
m
2.2. B e ud e·lsz.te in B. J., Ł ar ionow W. W. -Ilspolzowani·je damnych promYJSłowoj gieofizik1 pri
;podoszcrotie Za(paso(l!W nie'fti i gaza. Nied~ra, Mo-slkjwa: 1964.
3. Chomba·~r.t L. G. - WeLl I.Jogg.ilng carbonate
rac;ervoirs. Geoiph.YISies ll.OOO, nr 4.
4. C :r a z e R. C. - PeTfonnamce of limest0111e re-seTVoi,lrts. TirallllS. A.il:M . .E. 195·0, nr 189.
5. D a n i e 11. E. J. - FraJctured reser;voi.res of Middle East. Bull. A.A..P.G. 1954, m 5.
6. I s s~ e d o w a 111 ti j a tres:zx:zilnowaltycł). gomy<:h po-rod i ioh ko'lektorskjlje swojStwa (9 referatów). WINJGRI 1.961.
7. K omfPJ e iks IO.Yi je iSISlledowanija traszezinnych lkale!k·borow i opyt {Xlldlszcze>ta w ni'Ch zapwsow niefti. Gasboptioohi!zda·t, Le':ningJrad ~900.
8. Ko,biacho!W I. I. - Plr~yj m'ietod
pod-.szczelta zapasow nieltti w tretSIZCZ:illlowatych po-rodaelh. NieM. Ohozjaóstlwo 1956, nr 4.
9. :Ko,tiac·how F. J., S:ieT~elbriennikow -Ocenka r<Yllpr'jefdielen~ja tr.ieszczilll pri pomoozx:zi
iobog~afii. Gjeołiogija ni,etti i gaza. 1004, nr 11.
10. KruJ:czyc®~ W. - Za·gadlnienje porowatości,
sz<:zeijno.wa~i i przepw;.zczalinoścL Nafta 1·959,
nr 14.
11. L i s zlk a K. - Zagadruenie określenia WJSpół czynnlilk:a szczelinowarości zb.iorn.i.lków ropny.ch.
Na:llta 11962, m- 8-9.
12. Ob.natlllnow G. T. - WISikTyllie i obrabotJka
płasta. Niedlra, Mos3Qwa 1964.
13. S m i e c h o w E. M. - Zatlronomiernostli rozwitia treszczinowatosti gornych porod i treszczinnyje kolekltory. WINI.G:RI 1001.
14. S y m p o s i rum of :flra<:1ru'l"ed reserv0i't"e6. Bull. A.AP.G. 1953, n.r 2 (9 referaltów i dytskusja pod
przew. A. I. LE!'V(l(I."Sena).
15. T'l"es·zczi!IIlOIWa,toslt gornycł). porod i tre-SoZC21iilii1yje kolektory. WiNlORI 1002.
Hi. Tr es .z<: ziono w alt Ylj e porody i ich kolektor-Skije swojstwa. WNiiGRI 1958.
17. T:r u d y wsiesoj.WZIIlogo sowieszczani!ja po tresz-C2'Jinnym kolelk'toraJm (4'6 referatów j dyskuiS'ja), . Gost;Qptioohil7Jda,t 1961.
1113. Wałdscbm•id W. A., Firtzge'I'ald, I.iuns-:f.ord - Porosilty aiilld fractJwres im ·reservoir rooks.
Bulll. A.•A!P.D. 1900, Illl" 5.
19 • .
z
i e 11. i ń ski J. J. - Glławrte problemy badań 7Jb'iornilk0w węg\lanowy.ch szczeliloowatych. Slą51k1963.
20. B i re ck i T. - Ocena makroszczelinowatości rdzeni. Kraków 1964 (maszyn.).
SUMMARY
After a short introduction dealing with the begin-illgls of stUJdies on the .filssurilng of rooks in the U.S.A. the autbor swms ~ all opin.iJOns on if.ractured carbo-nate rodk: :basins, :pronoun'Ced by the RUISISiaiTl, AmeTi~
.can, .Polish and other jnvestilgartors. H a;ppea'l'S tha•t
the worlks condUK:ted j,n WINIGlU I(Le'lliongrad) by the
team under ·tlhe .guidanoce of professar E. Smiekhov are a.t the head of lthe theoreticail re.search wor.ks, at
presemłt. He'llee, afbou't l 00 :sc:ienti·f.ic !Paa>ers ar e a
resu'lt of these wol'ikls.
Two mailn rtY(!)es of Hssures .have lbeen diostrngu~·hed
as follows: pr.iJmaory, dia1genetical f~sures and second-ary tectoni<:al fiiSisu'res. A<s a rule, both tytpes occur in ithe rOICks. The fuJJ.owilnig are ty.pes of ·basins di<stinguished by E. iSmiekhov: (!)Urely fi!slsured, ca-vel"nous and styiloJitic tY(!)es. Here belong a1so vari:ous oombina.tions of .these tYIPes wi'th tlhe porous -<mes, (togetiher 8 tY(!)es).
OpłniO'lls on fiss-ured lbasilns are 'being ilnte'll<seily
di•scUStSed at JPresent. Alccordting .to the WNI\GIRI's QI>inion the voocr ~a ces .be.loogi.lng only :to bhe fissures !"epresent IS'Carcely some te'll'th<s or hundredth:s of one per cent ~n t'he total lbulk of <the rocks . .At a deipth belaw 1000 metres there are fuund microfils'Siures only: as a rule, their part iiS restrkted lto the ·filtra'tiron of fluid<s a'nld gases throwg.h the rocłk Jl)O'res. The second viaw, Tefpresented ratheT .by the C'O-MTO'Iiker.s of ·the petroleurn indU'Stry cetl'tres and of · tihe indlJis'trial institutes i-n the Sov'iet Un·i<On and in Poland, is based '011 the falct .that .the iiJs.sure volume of a .bas-in i•s al:so deter:mined by macrofissures twhilch are albie not <Only to fill'trate, ,but aJ<So 'to a·ccl.lllll·wlate flu-ids
and tgaJSe's.
lin additi'on, the auth<Or gives SOiffie data from hi-s pra;ctice and from ILterature that prove the op;nions mentil(med rubove. To the e'n.d of his ,paQJer the a'uth'OI' dralw.s some 'Conclusions concerni'll1g caloolation metbod of resources in fissureld 'Catibonate rodk deposits, and recommendls to -use, besides thiln ·section meth'Od, a·lso
macrooccą>ilc exalmmation of drilll rores, accoroing to
the menbod elalborated by T. Biore·cki in the Petroleuro Institute.
PE3IOME
IIocJie KpaTKOrO BCTynJieHMSI Ha TeMY nepBbiX
HCCJie-~OBaHHtł Tpei.I.V1HOBaTocTH B CIIIA aBTOP H3Jiar.ae·r
B3rJISI~bl Ha npo6JieMy Tpe~I'IHHbiX Kap60HaTHbiX
KOJIJieKTOpOB COBeTCKJ1X, aMepi'IKaHCKI'IX, nOJibCKI'IX
H ~pymx I'ICCJie~oBareJietł. Be~y~ee Me<:TO B
TeopeTI'I-ąecKI'IX MCCJie~OBaHI'ISIX 33HJ1MaiOT pa60Tbi KOJIJieKTI'IBa BHHrPH (JieHHHrpa~), npoBO~I'IMbie no~ pyKoBo~CTBOM npo!P. E. CMeXOBa, HTOrOM KOTopbiX SIBJISieTCSI OKOJIO 100 Hay'IHbiX Tpy~oB.
Pa3JII'I'Ia!OTCSI ~Ba OCHOBHbiX Bl'l~a TpexqHH: nepBI'I'I-Hbie (~l'lareHeTI'I'Ie<!KI'Ie) 1'1 BTOpM'IHbie (TeKTOHI'I'Ie<:Klofe).
'LJ:a~e Bcero B nopo~ax coBMecTHO Ha6nro~a!OTCH o6a
Bl'l~a Tpe~I'IH. E. CMexoB Bb~eJIHer cJie.zzyiO~I'Ie Tl'lnbi
KOJIJieKTOpoB: COOCTBeHHO Tpe~I'IHHbiH, KaBepH03Hbltł, CTI'IJIOJII'ITOBbrn H pa3JII'I'IHbie MO~I'I<i>I'IKa~l'l~ 3TJ1X TmiOB C nopi'ICTbiMH (BMeCTe 8 THilOB).
B3rJISI~bl Ha eMKOCTb rpe~I'IHHOrO KOJieKTOpa B
Ha-CTOSI~ee ·BpeMSI 06CYJK~a!OTCSI BCe'CTOpOHHe. IIo
MHe-HI'ISIM I'IC'CJie~oBareJietł BHHrPH noJioe npocrpaHCTBO C311fi'IX Tpe~ COCT3BJISieT ~eCSITbie 1'1 COTbie ~OJII'I
npo~eHTa OT Bcelł eMKOCTH nopo~bi. Ha rJiy6HHe
6onb-wetł 1000 M npi'ICYTCTByiOT, no '11X MHeHHIO, TOJibKO
M'I1KpOTpexqHHbl H '11X pOJib orpaHH"'''1BaeTCSI, B OCHOB-HOM, !PHJibTpaqHeJ1 :lK'I1~KOCT'I1 H ra3a Me:lK~Y nyCTO-TaM·'I1 B n:opo~e. ,IJ;pyrotł B3rJIH~, BbiCK33biBaeMbrn KaK npaBHJIO pa60THI'IKaMH He!PTHHOJ1 npOMbiWJieHHOCT~l '11 npoi'I3BOA'CTBeHHbiX HHCTHTYTOB CCCP '11 IIoJibWI'I, CO'CTO'I1T B TOM, 'ITO Tpe~HHHaSI eMKOCTb KOJIJieKTOpa
onpe~eJIHeTCH TaK:lKe '11 MaKpOTpe~HHaMH,
cnoco6-C'l1ByiOiqHM'I1 He TOJibKO !PHJibTpaQ:I1H, HO H
3KKYMYJISI-~lim :lKH~KOCTH H ra3a. ABTOP npHBO~HT pSI~ ~aHHbiX
'113 JIHTepazypbi '11 npaKTHKH, KOTopbie no~TBep:lK~aiOT 3TOT B3rJISI~, a B 3aKJIIO'IeHH'I1 CTaTbH onpe;n;eJISieT CBO'I1 BbiBO~bl OTHOCHTeJibHO Bbi6opa MeTO~a onpe~eJie H'I1SI 3anaCOB B Kap60HaTHblX Tpe~I'IHHbiX
Me<!TOpO:lK-~eHHSIX. PeKoMeH~yeT npHMeHSITb HapH~Y c Mero~oM
WJIHcPoB MaKpOCKOIIlH'Ie'CKOe '11CCJie;D;OBaHJ1e KepHa no
Mero~y He<PTHHHoro HHCTHTyTa, pa3pa60TaHHOMY
T. BHJ>eqKHM.
HENIRYK Jt.mJKI•EW.ICZ lnstyJ~ut Geol~Lc:r:ny
PROBLEMY STRUKTURALNE NIECKI NIDY I OBRZEZENIA GóR
SWIĘTOKRZYSKICHORAZ MOZLIWOSCI
WYSTĘPOWANIANA TYCH OBSZARACH ROPY NAFfOWEJ l GAZU
Pie•r:w&ZY plan skOOifdynowany~h badań głębokich stru'k:t'l.llf na obs~alf'Ze Gór śwti.~.zysldch, ich
obrze-żenia i w 'llielc"ce Niildy, oparty na rzeczowej anałitzie
istmiejącY'Ch w(;wczas mateTiałów kan:'tog·raficznych
i geofizy'<!Z'Ilych, przedstaiwli.ł w 1955 r. St. Palwłowlski i W. Pożaryski w "Dyskusji nad naukowymi założe niaani p~ty;wic:rhnego ;planu geologli Pols.ki". Do
badań głębokilllli wiercMiami wyltYIPOWano sllruk·
tu-!"y: Sieniila, Skariy5ika, Alnln.Oip()la!...Gościeradowa,
Chełma-Rzejowilc, Dmeniina, Dziaroszyc i Wodzilsła
'W'ia.
ReaHzaoja zan>la'llowanY~Ch prac wierbniC·ZY'Ch była }ed.lnalk ograniC7J01Ila do lepiej Uldollrumentawanych i baTd<Ziej peti'"Bipeklty'Wkznych stl"UUktur. Dotychczas na strukitJUJrze AIIlnOipOOa-Oościeraklorwa o1wiercono jeden otwór w Raehowie, ttzyisklując pod osadami j:u:ry środikorwej .podlłoże palleozoiC7Jil.e, zaś na strulk-tune Chełma--,R.zejOIWk - diWa wie.rceniia: Granice i RJzejowtice, k'tóre OO:ią~g~nęły utwary dolnego ret'll nie wy;jaśiniając je:dina'k problemu przebiegu w tym miejscu pa!le{)zok.znych ·s'trn:I'.ktluT wgłębnych oraiZ
wy-~tęjpowalnia dolnego brjasu i cechis.ZJty:np,
U.KD 553.982:.553.27:551.252:55a.54
Strrulk'tura IPaileoz.oicrna, zaz.naczaJją•ca się 'w uzyska-ny'C'h wynikaCih badań goofizY'C7JnY'Ch w ()kOilka.ch
Działoszyc;-:Ska~'l:ml·ieT.za, zootała rcmpooznana w
ieTce-niam~ wykonalnym~ przetz. przemysł naftowy w
la-taoc'h 1002---ilt964. Osiągnięto tu w pod-łoŻiu podmezo-zoiC:zmym: cechSZJtyn, karibon dolny i dawon. Nie zbada!no wielf'Cen~ami Sltrulktiur Sieinna, Skarżyska
i WodlzisłaiWia. Wykonano jedlilaik na tych obs.za~rach
szczegółowe i regi·o'lla:Jine profille sej:31llliczne,
poowa-);a.jące w przyfSzłoś'Ci na Ulsta1enł:ie karzystn'iejszej
sytua.oj.i wierceń .na wspomnianych s'ti"'llkturach. W ostatnk'h !altach ,pmeany5ł nallbawy wy«tO'llał
kdl-ka Wliell"Ceń 0\P()rowy'<!'h zaTc'xwno na obszaiTze Gór
Swieto.krzy!Skidh, jaik rown~erż w przy.Jeglej do .niego od S ceniliramej części niecki N1\dy. Są to wiercenia
Ostałó'w ikoŁo SzyiCLłorwca, Radizanów w o~Oil'i•cy Buska
i Pacanów oraz szeireg 'wierceń oparCJWych • poszu!ki-wa.'wczych i ek~oatacY'jnych !We rwtschdciJitiej części
w~nia.n.ej 'l'llieclki. W 'iCih :rezu:Uade uzy;skano .ze
strulkftru.r .podmiocE>ńlslkich (.iuTajiS!ki'ch) prodiUikcję :ropy i ga.z,u, jak r&wliei ;produlkcję gazu z 1\ltwQTóW
