Rodzaje i systemy płatności elektronicznych

(1)

ISSN: 1896-382X | www.wnus.edu.pl/pl/edu/ DOI: 10.18276/epu.2016.122-31 | strony: 331-340

ZYGMUNT MAZUR, HANNA MAZUR, TERESA MENDYK-KRAJEWSKA 3ROLWHFKQLND:URFáDZVND1

RODZAJE I SYSTEMY 3á$712Ğ&,(/(.7521,&ZNYCH

Streszczenie

5HDOL]RZDQLH SáDWQRĞFL GURJą HOHNWURQLF]Qą MHVW FRUD] EDUG]LHMSRSXODUQH ĩDGQH REDZ\ QHJDW\ZQH SU]\NáDG\ L VáRZD NU\W\NL QLH Vą MXĪ Z VWDQLH SRZVWU]\PDü XSo-ZV]HFKQLDQLD VLĊ WHM IRUP\ UR]OLF]HĔ &HOHP DUW\NXáX MHVW SU]HGVWDZLHQLH DNWXDOQHJR VWDQXZ]DNUHVLHSáDWQRĞFLHOHNWURQLF]Q\FK– PHWRGLIRUPSáDWQRĞFLLFKSRSXODUQRĞFL ]DJURĪHĔL kierunków rozwoju.

6áRZDNOXF]RZH e-SáDWQRĞüEH]SLHF]HĔVWZRWUDQVDNFMDelektroniczna.

Wprowadzenie

Zmiany technologiczne w teleinformatyce, prognozowane przez ekspertów od NLONXODWRGPLHQLá\VSRVyEIXQNFMRQRZDQLDSU]HGVLĊELRUVWZLRE\ZDWHOLZUyĪQ\FK REV]DUDFK3U]HPLDQ\WHVąQLH]Z\NOHUR]OHJáHLG\QDPLF]QH:LHOHXVáXg oferowa-Q\FKGDZQLHMMDNRLQQRZDF\MQHLSRF]ąWNRZRRPDUJLQDOQ\P]QDF]HQLX– w krót-NLPF]DVLHVWDáRVLĊGRPLQXMąF\PLDQDZHW]DVWąSLáRLFKGRW\FKF]DVRZHIRUP\1D SU]\NáDG RJURPQą SRSXODUQRĞFLą FLHV]\ VLĊ G]LĞ NRPXQLNDFMD ]D SRPRFą SRF]W\ elektronicznej i SMS-yZDQDXF]HOQLDFKLQGHNV\HOHNWURQLF]QH]DVWąSLá\WUDG\F\j-ne indeksy papierowe2 6]HURND JDPD XVáXJ HOHNWURQLF]Q\FK SRPLPR URVQąFHM SRSXODUQRĞFL QLH Z\SDUáD FDáNRZLFLH IRUP WUDG\F\MQ\FK QS EDQNRZRĞü HOHNWUo-niczna (ang. e-banking)3_{, wprowadzona w USA w postaci bankomatów w 1964 r.}

1 _{:\G]LDá,QIRUPDW\NLL=DU]ąG]DQLD.DWHGUD,QIRUPDW\NL} 2

Elektroniczne indeksy wprowadzono w Szwecji ponad 30 lat temu; indeksy papierowe VąZ(XURSLHMHV]F]Hw 3ROVFH&]HFKDFKQD%LDáRUXVL6áRZDFMLLUkrainie (Szpecht 2009).

3 _{8VáXJLRIHURZDQHSU]H]EDQNL]DSRPRFąXU]ąG]HĔHOHNWURQLF]Q\FKZW\PEDQNRPDW\}

(2)

(w Polsce w latach 90. XX w. GRG]LVLDM MHGQDN QLH VWDáD VLĊ MHG\Qą IRUPąXVáXJ bankowych. :HGáXJVRndDĪXSU]HSURZDG]RQHJRZU przez instytut Millward %URZQL*HWLQ%DQNWUDG\F\MQąREVáXJĊZSODFyZNDFKEDQNRZ\FK preferuje 38% Polaków (Getin 2014).

,QIRUPDW\]DFMDLF\IU\]DFMDZ3ROVFHMHVWQDFRUD]Z\ĪV]\PSR]LRPLHD kom-SXWHU\ L XU]ąG]HQLD PRELOQH Vą FRUD] SRZV]HFKQLHM Z\NRU]\VW\ZDQH Z ILUPDFK SU]HGVLĊELRUVWZDFK L Z JRVSRGDUVWZDFK GRPRZ\FK 'RVWĊS GR ,QWHUQHWX w 2015 URNX PLDáR SU]HGVLĊELRUVWZ D SRQDG ] QLFK PLDáR XWZRU]RQą VWURQĊ LQWHUQHWRZą: UILUPVNáDGDáR]DPyZLHQLDSU]H]VLHüDSU]\MPo-ZDáR Wą GURJą ]DPyZLHQLD 3RSXODUQH VWDMą VLĊ WDNĪH XVáXJL cloud computing4 _– NRU]\VWDáR ] QLFK GXĪ\FK SU]HGVLĊELRUVWZ 3UDZLH JRVSRGDUVWZ GRPo-Z\FK PD FR QDMPQLHM MHGHQ NRPSXWHU D PD GRVWĊS GR ,QWHUQHWX Przyczyny EUDNX NRPSXWHUD L GRVWĊSX GR VLHFL Vą UyĪQH – brak potrzeby korzystania ],QWHUQHWXOXEEUDNXPLHMĊWQRĞFLZ\VRNLHNRV]W\VSU]ĊWXLGRVWĊSX GRVLHFL%UDNWHFKQLF]Q\FKPRĪOLZRĞFLSRGáąF]HQLD,QWHUQHWXZVND]Dáo tylko 1,3% ankietowanych (GUS 2015).

3RGVWDZąUR]ZRMXL XSRZV]HFKQLDQLDXVáXJHOHNWURQLF]Q\FK jest odpowiednia infrastruktura teleinformatyczna. Zarówno w Polsce, MDN L QD ĞZLHFLH LQWHQV\ZQLH Z]UDVWD ]DLQWHUHVRZDQLH KDQGOHP SRSU]H] VNOHS\ LQWHUQHWRZH RUD] SáDWQRĞFLDPL UHDOL]RZDQ\PL GURJą HOHNWURQLF]Qą 3RQDG ]OHFHĔ ILQDQVRZ\FK SU]HGVLĊ ELRUVWZMHVWVNáDGDQ\FKGURJąLQWHUQHWRZą3UDZLHPOQ3RODNyZNRU]\Vta z ban-NRZRĞFLPRELOQHM=WHMIRUP\UR]OLF]HĔNRU]\VWDWDNĪHZLHOHILUP351HZV 2015). 2EDZ\ R EH]SLHF]HĔVWZR WUDQVDNFML ILQDQVRZ\FK SU]HSURZDG]DQ\FK ]D So-PRFąXVáXJVLHFLRZ\FKF]ĊVWRXVWĊSXMąZREOLF]XSRWHQFMDOQ\FKNRU]\ĞFLWDNLFKMDN wygoda, szybkoĞüF]\FDáRGRERZDGRVWĊSQRĞüXVáXJ0RĪOLZRĞüSU]HSURZDG]DQLD transakcji finansowych z dowolnego miejsca i o dowolnej porze, przy pomocy NRPSXWHUDF]\XU]ąG]HQLDPRELOQHJR]\VNDáDWDNGXĪąSRSXODUQRĞüĪHEH]Z]JOĊ GX QD LVWQLHMąFH ]DJURĪHQLD SU]HFKZ\FHQLD KDVáD L ZáDPDQLD QD NRQWR bankowe OLF]EDXĪ\WNRZQLNyZL ]ZROHQQLNyZEDQNRZRĞFLLQWHUQHWRZHMRUD]H-zakupów stale URĞQLH

:LHOH ILUP ]DFKĊFD NOLHQWyZ GR ]DNXSyZ VZRLFK SURGXNWyZ L XVáXJ RQOLQH HOLPLQXMąF MHGQRF]HĞQLH VSU]HGDĪ EH]SRĞUHGQLą 1D VWURQDFK WHUPLQDOL ORWQLF]\FK i ILUP SU]HZR]RZ\FK WUXGQR MHVW ]QDOHĨü LQIRUPDFMH R VSU]HGDĪ\ ELOHWyZ Z NDVDFK Preferowane formy uiszF]HQLDRSáDW\]DELOHWORWQLF]\WRSáDWQRĞüSU]H],QWHUQHWNDUWą NUHG\WRZąSU]HOHZLQWHUQHWRZ\OXEZSáDWDJRWyZNRZDQDNRQWRSU]HZRĨQLND

(3)

5RG]DMHSáDWQRĞFLHOHNWURQLF]QHM

3áDWQRĞü UHDOL]RZDQD ]D SRPRFą XU]ąG]HQLD HOHNWURQLF]QHJR QD]\ZDQD MHVW SáDWQRĞFLąHOHNWURQLF]QąH-SáDWQRĞFLą L]DVDGQLF]RQLHPDZLĊNV]HMUyĪQLF\ZMHM UHDOL]DFML Z REUĊELH GDQHJR NUDMX L ]D JUDQLFą 3áDWQRĞFL HOHNWURQLF]QH PRJą E\ü UHDOL]RZDQH UyĪQ\PL VSRVREDPL QS NDUWDPL SáDWQLF]\PL SROHFHQLDPL SU]HOHZX OXE]DSRĞUHGQLFWZHPGRVWDZFyZSáDWQRĞFLHOHNWURQLF]Q\FK3áDWQRĞFLUHDOL]RZDQH SU]\ SRPRF\ XU]ąG]HĔ PRELOQ\FK QD]\ZDQH Vą SáDWQRĞFLDPL PRELOQ\PL (m-SáDWQRĞFLDPL

W czerwcu 2015 r. na polskim rynku E\áR 34,4 POQ NDUW SáDWQLF]\FK o 1,2 mln mniej QLĪ Z marcu 2015 r. – VSDGHN RàąF]QD OLF]ED NDUW GHEHWRZ\FK wynioVáD mln szt. i ich OLF]ED ]PQLHMV]\áD VLĊw porównaniu z marcem o 1,1 mln (spadek o 3,6%). W II kw. 2015 r. liczba transakcji przeprowadzanych za po-PRFą NDUW SáDWQLF]\FK Z]URVáD R – SU]HSURZDG]RQR LFK POQ QD NZRWĊ POG]á Z]URVW ZVWRVXQNXGR,NZ:]URVáDWHĪOLF]EDEDQNRPDWyZ w tym okresie o 753 sztuki – ZF]HUZFXZ3ROVFHE\áR 689 W\FKXU]ąG]HĔ1%3 2015).

3áDWQRĞü]DSRPRFąWHOHIRQX]DELOHWZĞURGNDFKNRPXQLNDFMLPLHMVNLHMOXE]D SU]HMD]GWDNVyZNąRUD]SáDWQRĞüNDUWą]EOLĪHQLRZą]D]DNXS\ZVNOHSLH– to zaled-ZLHNLONDSU]\NáDGyZV]\ENLHMLZ\JRGQHMREVáXJLEH]JRWyZNRZHM

&RUD]ZLĊFHMSODFyZHNVNOHSRZ\FKLVWDFMLEHQ]\QRZ\FKXPRĪOLZLDUHDOL]a-FMĊXVáXJLcash back5_{, F]\OLZ\SáDWĊJRWyZNLGR]á]DSRPRFąNDUW\SáDWQLF]HM} (np. Visa czy MasterCard0DHVWUR:,,NZUGRNRQDQRPOQWDNLFKZ\SáDW Z]URVWRZW\VSODFyZHNZPDUFXE\áRRW\VSODFyZHNPQiej). 3áDWQRĞüHOHNWURQLF]QąPRĪQDZ\NRQDüSU]HG]DNXSHPSáDWQRĞüSU]HGSáDFo-na – prepaymentQDELHĪąFRZWUDNFLH]DNXSXpay-nowOXE]UHDOL]RZDüSyĨQLHM (pay-later)&]DVPRPHQWSáDWQRĞFLMHVWX]DOHĪQLRQ\RGURG]DMXXVáXJL 'RNRQ\ZDQH SáDWQRĞFL PRJą GRW\F]\ü QLHZLHONLFK NLONXG]LHVLĊFLRJURV]o-Z\FKRSáDWW]ZPLOLSáDWQRĞFLDQJmilipaymentsRGNLONXGR]á– PLNURSáDt-QRĞFLDQJmicropaymentsRG]áGR]á– PLQLSáDWQRĞFLDQJminipayments) LSRZ\ĪHM]á, F]\OLPDNURSáDWQRĞFLDQJmacropayments). Zabezpieczenia sys-WHPX SRZLQQ\ E\ü DGHNZDWQH GR Z\VRNRĞFL SU]HSURZDG]DQ\FK WUDQVDNFML VWąG V\VWHP\]ZLą]DQH] PDNURSáDWQRĞFLDPLSRZLQQ\JZDUDQWRZDüQDMZ\ĪV]\SR]LRP EH]SLHF]HĔVWZD

'R UHDOL]DFML SáDWQRĞFL PRĪQD Z\NRU]\VWDü NRQWR LQWHUQHWRZH ]DáRĪRQH Z EDQNX ĞZLDGF]ąF\P XVáXJL SU]H] ,QWHUQHW OXE SRUWIHO HOHNWURQLF]Q\6 _(e-wallet), NWyU\MHVWV]F]HJyOQ\PURG]DMHPNRQWDLQWHUQHWRZHJRGRSU]HSURZDG]DQLDSáDWQo-ĞFLQS]D]DNXS\ZVNOHSDFKLQWHUQHWRZ\FKEH]NRQLHF]QRĞFLSRGDZDQLDGDQ\FK

5 _{:3ROVFHXVáXJDcash back MHVWGRVWĊSQDRGU., a np. w Wlk. Brytanii od 1995 r.} 6 _{=ZDQ\WHĪSRUWPRQHWNą LQWHUQHWRZą}

(4)

z NDUW\ NUHG\WRZHM 3RUWIHO HOHNWURQLF]Q\ Z\NRU]\VW\ZDQ\ MHVW PLQ Z XVáXJDFK firm PayPal, Skrill, PayForIt, CashBill ]ZáDV]F]D GR UHDOL]DFML SU]HOHZyZ ]DJUa-QLF]Q\FKF]\SáDWQRĞFLZNWyU\FKNOLHQFLFKFą]DFKRZDüDQRQLPRZRĞüQS]DJU\ hazardowe i ]DNáDG\VSRUWRZH

)LUP\ Z V]F]HJyOQRĞFL VNOHS\ LQWHUQHWRZH F]ĊVWR XPRĪOLZLDMą SáDWQRĞFL ]D SRĞUHGQLFWZHP NLONX GRVWDZFyZ D MHGHQ GRVWDZFD XVáXJ PRĪH RIHURZDü UyĪQH PHWRG\SáDWQRĞFL6SRĞUyGZLHOXVSRVREyZH-SáDWQRĞFLPRĪQDZ\UyĪQLü]DSáDWĊ

NDUWą9LVDOXEMasterCard;

z internetowego konta bankowego klienta (e-transfer);

]DSRPRFąSRF]W\HOHNWURQLF]QHM, np. w systHPLH3D\3DOXVáXJDMHVWGo-VWĊSQD ZNUDMDFKLXPRĪOLZLDSáDWQRĞFLZ26 walutach, w Polsce jest realizowana od 2005 r.), lub w EmailMoney czy PayDirect; do realizacji SU]HOHZX Z\VWDUF]\ SRGDü NZRWĊ L DGUHV H-mail odbiorcy – odbiorca po otrzymaniu wiadomRĞFLSRGDMHQXPHUUDFKXQNXEDQNRZHJRQDNWyU\PDMą E\üSU]HODQHĞURGNLSLHQLĊĪQHRGVLHUSQLDUGRVWĊSQDMHVWIXQNFMD 3D\3DO2QH7RXFKXPRĪOLZLDMąFDZ\JRGQHLEH]SLHF]QHSáDWQRĞFLPobilne i internetowe (Izakowski 2015); ]DSRPRFą606QS z konta ,QWHOLJR]DSRPRFąV\VWHPXSMSMoney; ]DSRPRFą6063UHPLXP– NRV]W]DZ\VáDQ\606]DZLHUDZVRELHRSáDWĊ GODVSU]HGDZF\]DGDQąXVáXJĊQS]DZ\VáDQLHNDUWNL HOHNWURQLF]QHMF]\ za pobranie dzwonka na telefon;

]XĪ\FLHP ZLrtualnej NDUW\ SáDWQLF]Hj (np. eKarty mBanku, karty interne-towej w BZ WBK lub ING Visa);

SU]HGSáDFRQą NDUWą SáDWQLF]ą NDUWą 3UHSDLG NWyUD QLH MHVW SRZLą]DQD z ĪDGQ\PNRQWHPEDQNRZ\PDMHMZáDĞFLFLHOMHVWDQRQLPRZ\– F]ĊVWRVą to NDUW\SRGDUXQNRZHORMDOQRĞFLRZH]DVLáNRZHF]\stypendialne,

ZV\VWHPLH3D\8GRVWĊSQ\P ZNUDMDFKRIHUXMąFym ponad 250 UyĪQ\FK NDQDáyZ SáDWQRĞFL L XVáXJL W\SXe-wallet – do realizacji przelewu nie jest wymagane konto bankowe, a jedynie konto w systemie PayU, na które ZSáDFDMąF\ SU]HOHZD ĞURGNL SLHQLĊĪQH ]DĞ RGELRUFD SR RWU]\PDQLX ZLa-GRPRĞFLH-PDLOSU]HOHZDMHQDZVND]DQHSU]H]VLHELHNRQWROXESU]HV\áD na podany adres zamieszkania;

 poprzez elektroniczne polecenie pobrania (Electronic Direct Debit), gdzie przelew z konta bankowego jest wykonywany ]D ]JRGą NOLHQWD SU]H] od-powiednie oprogramowanie zainstalowane na komputerze;

 ]DSRPRFąXVáXJL(%33Electronic Bill Presentment and Payment – Elek- WURQLF]QD3UH]HQWDFMDL3áDWQRĞü5DFKXQNyZSROHJDMąFHMQDprzekazywa-niu do odbiorców indywidualnych rachunków, faktur, billingów rozmów i innych dokumentów w formie elektronicznej wraz z PRĪOLZRĞFLąLFKZy-JRGQHJRLEH]SLHF]QHJRRSáDFDQLD

(5)

]Z\NRU]\VWDQLHPLQWHOLJHQWQHMNDUW\SáDWQLF]HMZ\SRVDĪRQHMZmikropro-cesor (przechowXMąF\ np. dane o stanie konta) oraz w PLQLNODZLDWXUĊ]Fy-IUDPLGRJHQHURZDQLDKDVHáMHGQRUD]RZ\FK

]DSRPRFąpaysafecard – karty z 16-znakowym PIN-em (o nominale 20, 30, OXE]áXPRĪOLZLDMąFHMUHDOL]DFMĊSáDWQRĞFLZVNOHSDFKLn-WHUQHWRZ\FKUyĪQ\FKEUDQĪQS]DJU\LXVáXJLLQWHUQetowe, bez wykorzy-stywania konta bankowego i karty kredytowej7.

$SOLNDFMHLV\VWHP\UHDOL]DFMLWUDQVDNFMLSáDWQLF]\FK

W grudniu 2014 r. %DQN 3HNDR ZSURZDG]Lá SLHUZV]H Z 3ROVFH ]EOLĪHQLRZH SáDWQRĞFL PRELOQH +&( (Host Card Emulation ]D SRPRFą aplikacji mobilnej Pe-oPay przeznaczonej na telefony z systemem operacyjnym Android 4.4 (lub now-V]\PRUD]]DQWHQąNFC (ang. Near Field Communication)8_{8áDQ 3áDWQRĞFL} ]EOLĪHQLRZHZWHFKQRORJLL+&(UHDOL]RZDQHVąSRGREQLHMDNNDUWDPL]EOLĪHQLRZy-mi, DOH GDQH GRW\F]ąFH NRQWD EDQNRZHJR Vą SU]HFKRZ\ZDQH QD serwerach banku klienta, a nie na karcie SIM operatora telefonii komórkowej, co powoduje unieza-OHĪQLHQLH VLĊ RG QLHJR 8UXFKRPLHQLH DSOLNDFML QDVWĊSXMH DXWRPDW\F]QLH SU]\ Rd-blokowanym telefonie i ]EOLĪeniu do WHUPLQDOD3U]\NZRWDFKSRZ\ĪHMRNUHĞORQHJR OLPLWX NRQLHF]QH MHVW SRWZLHUG]HQLH WUDQVDNFML NRGHP 3,1 2G ZU]HĞQLD U PRĪQD SáDFLü ]EOLĪHQLRZR Z VWDQGDUG]LH +&( WDNĪH ]D SRPRFą DSOLNDFML BZWBK24 mobile9(Dec 2015).

W lutym 2015 r. VSyáNa PolskL6WDQGDUG3áDWQRĞFL, ]DáRĪRQDSU]H]V]HĞüEDn-ków10ZSURZDG]LáDV\VWHP SáDWQRĞFLPRELOQ\FKonline o nazwie BLIK, oparty na jednorazowych, ZDĪQ\FKSU]H]PLQuty, 6-cyfrowych kodach generowanych przez bank, w którym klient posiada konto. DRNRĔFDOLVWRSDGD2015 r. przeprowadzono ]DSRPRFą%/,. milion transakcji. System uPRĪOLZLDZ\SáDWĊSLHQLĊG]\z banko-matów i UHDOL]RZDQLHSáDWQRĞFLZsklepach tradycyjnych (poprzez wpisanie kodu – FRQLHMHVWZ\JRGQ\PUR]ZLą]DQLHPRUD]ZVNOHSDFKLQWHUQHWRZ\FK]DSRĞUHGQLc-twem integUDWRUyZ SáDWQRĞFL LQWHUQHWRZ\FK (np. Dotpay, CashBill, eCard, First Data, Przelewy24, Transferuj.pl). 6\VWHP PD XPRĪOLZLDü WDNĪH SáDWQRĞFL Z skle-SDFKWUDG\F\MQ\FKSRSU]H]]EOLĪHQLRZHSU]HND]\ZDQLHNRGXGRWHUPLQDOD8U\niuk 2015).

7

:USRQDGNOLHQWyZXĪ\ZDáRSD\VDIHFDUGGRRSáDW]DJU\]HZ]JOĊGXQDGu-ĪH EH]SLHF]HĔVWZR L DQRQLPRZRĞü WHJR UR]ZLą]DQLD W sumie zarejestrowano ponad 86 mln WUDQVDNFMLZNUDMDFKZ3ROVFH]WHJRUR]ZLą]DQLDVNRU]\VWDáRRNW\VRVyE

8 _{.RPXQLNDFMDZ\NRU]\VWXMąFDIDOHUDGLRZHRNUyWNLP]DVLĊJXLZ\VRNLHMF]ĊVWRWOLZRĞFL} 9 _{$SOLNDFMD%=:%.PRELOH]RVWDáDXGRVWĊSQLRna w 2010 roku.}

10 _{$OLRU%DQN%DQN0LOOHQQLXP%DQN=DFKRGQL:%.,1*%DQNĝOąVNLP%DQNL3.2}

(6)

Wiele firm intHQV\ZQLH SUDFXMH QDG V\VWHPDPL SáDWQRĞFL PRELOQ\FK PLQ Apple Pay, Samsung Pay, LG Pay czy Android PayNWyU\PD]DVWąSLü*RRJOH:Dl- OHWJG\ĪZHGáXJSURJQR]ZNUyWFHVWDQGDUGHPZVNOHSDFKEĊGąSáDWQRĞFL]EOLĪe-niowe. Dotychczas jednak dominuMąFąSR]\FMĊ ]DMPXMą WHFKQRORJLHSáDWQRĞFL]EOi-ĪHQLRZ\FKMasterCard (PayPass) i Visa (payWave).

=EDGDĔSU]HSURZDG]RQ\FKSU]H]QLHPLHFNąILUPĊLGHDORZ\QLNDĪHZ euro-pejskich sklepach internetowych ZVSyáSUDFXMąF\FK ] SRUyZQ\ZDUNą FHQRZą LGe-alo.pl) – w Polsce, Niemc]HFK)UDQFML:ON%U\WDQLLLZH:áRV]HFK – do regulo-ZDQLDSáDWQRĞFLQDMF]ĊĞFLHMMHVWSURSRQRZDQDNDUWDNUHG\WRZD, przy czym we Fran-FMLQDGDOVąDNFHSWRZDQHF]HNLZ1LHPF]HFK– REFLąĪDQLHNRQWDEDQNRZHJRL za-kup na rachunek, a w Polsce zaSáDta JRWyZNą (Evigo 2014). 1DMPQLHM PRĪOLZRĞFL SáDWQRĞFL Z H-KDQGOX RIHUXMą %U\W\MF]\F\ = DQDOL]RZDQ\FK PHWRG SáDWQRĞFL w NDĪG\P]W\FKNUDMyZRIHURZDQDMHVWSáDWQRĞüNDUWąNUHG\WRZąNDUWąGHEHWRZąH-3D\PHQWSU]HGSáDWDQDNRQWRRUD]SáDWQRĞüZUDWDFK

-HGQ\P]SLĊFLXQDMZLĊNV]\FKRSHUDWRUyZH-SáDWQRĞFLZ3ROVFHMHVW&HQWUXP 5R]OLF]HĔ(OHNWURQLF]Q\FK3ROVNLHH3áDWQRĞFL3H3NWyUHJRSU]\FKRG\ZU oV]DFRZDQR QD POQ ]á 237HDP =GDQLHP HNVSHUWyZ polski rynek otwarty jest na e-SáDWQRĞFL]POQZ\GDnych kart DĪPOQXPRĪOLZLDSáDWQRĞü ]EOLĪHQLRZą :HGáXJ SURJQR] Z URNX Z3ROVFH EĊG]LH SRQDG 1,2 mln kart SáDWQLF]\FK %REHU E 1D UD]LH VáDER UR]ZLQLĊW\ MHVW U\QHN SáDWQRĞFL PRELl-nych – MHG\QLH3RODNyZZ\NRU]\VWXMHGRUHJXORZDQLDRSáDWVPDUWIRQ\FKRFLDĪ 40% jest ich posiadaczami (Bober 2015a).

1DMZLĊFHMSáDWQRĞFLPRELOQ\FKZUSU]HSURZDG]RQRZILUPLH6WDUEXFNV – tylko w USA odnotowywano ok. 7 mOQSáDWQRĞFLW\JRGQLRZR0HOORQ 2015).

']LĊNLZSURZDG]HQLX6(3$Single Euro Payments Area), czyli Jednolitego 2EV]DUX 3áDWQLF]HJR Z (XUR PRĪOLZH MHVW SU]HSURZDG]DQLH UR]OLF]HĔ EH]JRWyw-NRZ\FKZUyĪQ\FKNUDMDFKZHGáXJWDNLFKVDP\FK]DVDGLUHJXODFMLSUDZQ\FK2G sierpnia 2014 r. XGRVWĊSQLRQDMHVWWDNĪHZ3ROVFHXVáXJD6(3$'LUHFW'HELW (elek-WURQLF]QHSROHFHQLH]DSáDW\XPRĪOLZLDMąFa aXWRPDW\F]QHĞFLąJDQLHĞURGNyZ] kont bankowych klientów ]DLFK]JRGą

:F]HUZFXU%DQN3HNDRZSURZDG]LáNDUW\ZLHORZDOXWRZHXPRĪOLZLa-MąFHSáDWQRĞFL]DJUDQLFąZZDOXFLHGDQHJRNUDMXZ]áRW\FKHXro, frankach szwaj-carskich, funtach lub dolarach, bez pobierania prowizji za przewalutowanie. System UR]SR]QDMH ZDOXWĊ Z MDNLHM SRZLQQD E\ü SU]HSURZDG]DQD WUDQVDNFMD L dokonuje ZQLHMSáDWQRĞFL:SURZDG]RQDZU. Z86$LQWHOLJHQWQDNDUWDSáDWQLF]D6wyp XPRĪliwia operowanie danymi z 25 kart magnetycznych oraz prezentowanie na HNUDQLHGDQ\FKDNW\ZQHMNDUW\GDW\ZDĪQRĞFLVWDQXNRQWDNRGX&9&Card Vali-dation Code). W NUDMDFKHXURSHMVNLFKNWyUHPDMąOHSV]HUR]ZLą]DQLDWHFKQRORJLFz-ne w tym zakresie i Z XĪ\FLX Vą NDUW\ FKLSRZH NDUWD 6Z\S UDF]HM QLH ]GREĊG]LH SRSXODUQRĞFL

(7)

3U]HWZDU]DQLHGDQ\FKRNOLHQWDFKZF]DVLHU]HF]\ZLVW\PMHVWSRGVWDZąNRn-NXUHQF\MQHMG]LDáDOQRĞFLLQVW\WXFMLILQDQVRZ\FKLKDQGORZ\FK%DQNLXSDWUXMąPRĪ OLZRĞüRSW\PDOQHJR]RULHQWRZDQLDG]LDáDĔQDNOLHQWDG]LĊNLZSURZDG]HQLXUR]ZLą ]DĔ%LJ'DWDXPRĪOLZLDMąF\FKDQDOL]ĊGXĪ\FK]PLHQQ\FKLUyĪQRURGQ\FK]ELRUyZ danych – 86% QDMZLĊNV]\FKEDQNyZZVND]XMHWHQREVzar jako priorytetowy (ERP-view 2016).

%H]SLHF]HĔVWZRWUDQVDNFMLHOHNWURQLcznych

/LF]QH ]DOHW\ SáDWQRĞFL HOHNWURQLF]Q\FK SRZRGXMą LFK ZSURZDG]DQLH SU]H] FRUD] ZLĊFHM SRGPLRWyZ :\JRGD MHVW Z ]DVDG]LH JáyZQ\P SRZRGHP WDN So- ZV]HFKQHMSRSXODUQRĞFLW\FKXVáXJ:LHOHRVyEXQLNDRSáDWSU]H],QWHUQHW]DSRPo- FąNDUW\SáDWQLF]HM]REDZ\ĪHGDQHNWyUHWU]HEDSRGDüSRGF]DVUHDOL]DFMLWHMXVáu- JL]RVWDQąZ\NRU]\VWDQHSU]H]RVRE\QLHXSUDZQLRQH:FHOX]DSHZQLHQLDEH]SLe-F]HĔVWZDWDNLPWUDQVDNFMRP]DUyZQR]SXQNWXZLG]HQLDNXSXMąFHJR, jak i sprzeda-MąFHJRZSURZDG]RQRZLHOHUR]ZLą]DĔ-HGQ\P]QLFKMHVWSURWRNyáTLS (Transport Layer Security Z\NRU]\VWXMąF\ V]\IURZDQLH DV\PHWU\F]QH L certyfikaty X.509. =DSHZQLDRQSRXIQRĞüLLQWHJUDOQRĞüWUDQVPLVMLGDQ\FKuwierzytelnienie serwera i ewentualnie WDNĪHNOLHQWD

: FHOX RFHQ\ EH]SLHF]HĔVWZD SáDWQRĞFL SU]HSURZDG]DQ\FK ]D SRPRFą XU]ą G]HĔHOHNWURQLF]Q\FKQDOHĪ\SU]HDQDOL]RZDüSRV]F]HJyOQHHWDS\WHJRSURFHVu, stan VSU]ĊWX L ]DLQVWDORZDQHJR RSURJUDPRZDQLD GRVWDZFĊ XVáXJL LWS Na poziom bez-SLHF]HĔVWZDWUDQVPLVMLZ\NRQ\ZDQHMSáDWQRĞFLma WDNĪHZSá\ZGRVWĊSQDVLHüWHOe-LQIRUPDW\F]QD RUD] VSRVyE MHM Z\NRU]\VW\ZDQLD 3XQNWDPL NU\W\F]Q\PL Vą XU]ą dzenia wraz z oprogUDPRZDQLHPSRREXVWURQDFKáąF]DWUDQVPLV\MQHJRRUD]UHDOi-zacja SáDWQRĞFLSRSU]H]VLHüLQWHUQHWRZą$WDNQDXVáXJĊPRĪHPLHüIRUPĊSDV\ZQą SRGVáXFKLZDQLHGDQ\FKOXEDNW\ZQą]PLDQDOXENDVRZDQLHGDQ\FK-HGQDNZH ZV]\VWNLFK VLHFLDFK L XNáDGDFK RUJDQL]DF\MQ\FK QDMVáDEV]\P RJQLZHP MHVW F]áo-ZLHN6WąGZNRQFHSFML3HRSOH-&HQWULF6HFXULW\OXG]LHZFHQWUXPXZDJLJáyZQ\ QDFLVN NáDG]LH VLĊ QD RGSRZLHG]LDOQRĞü responsibility UHJXá\ principles) oraz prawa i RERZLą]NLrights).

'XĪąSRSXODUQRĞFLąFLHV]ąVLĊ ]EOLĪHQLRZHNUDW\SáDWQLF]H=HZ]JOĊGyZEHz-SLHF]HĔVWZD EDQNL XPRĪOLZLDMą NOLHQWRP Z\áąF]DQLH L ZáąF]DQLH IXQNFMRQDOQRĞFL ]EOLĪHQLRZHMLFKNDUW3áDWQRĞü]EOLĪHQLRZąPRĪQD]UHDOL]RZDüPLQZ technologii 1)& NWyUD XPRĪOLZLD EH]SU]HZRGRZą GZXNLHUXQNRZą Z\PLDQĊ GDQ\FK SU]\ XĪ\FLXWHOHIRQyZNRPyUNRZ\FKQDRGOHJáRĞüGRFP oraz aktualizowanie danych QD XU]ąG]HQLX QS VWDQX NRQWD F]\ OLF]E\ SXQNWyZ ORMDOQRĞFLRZ\FK FR MHVW MHM ]DOHWą, MDNLZDGą – ZVHQVLH]DJURĪHQLDGODEH]SLHF]HĔVWZD

(8)

Sklepy internetowe ]DEH]SLHF]DMą SáDWQRĞFL XVáXJą '-6HFXUH SROHJDMąFą QD dodatkowym potwierdzaniu przeprowadzanej transakcji przez klienta, np. kodem jednorazowym otrzymanym na telefon w SMS-LHSU]HVáDQ\P]EDQNX

2JUDQLF]HQLHP GOD MHV]F]H ZLĊNV]HM SRSXODUQRĞFL H-SáDWQRĞFL MHVW GOD ZLHOX RVyE EUDN GRVWĊSX GR RGSRZLHGQLFK XU]ąG]HĔ HOHNWURQLF]Q\FK QS NRPSXWHUD ODSWRSDVPDUWIRQDLEUDNXPLHMĊWQRĞFLNRU]\VWDQLD]QLFKEUDNGRVWĊSXGR,QWHUQe-tu oraz obawy o EH]SLHF]HĔVWZRWUDQVDNFML6]NRGOLZHRSURJUDPRZDQLHXPRĪOLZLD pU]HMĊFLH NRQWUROL QDG XU]ąG]HQLHP NOLHQWD SU]HFKZ\W\ZDQLH ORJLQyZ L KDVHá GR NRQWLQWHUQHWRZ\FKRUD]NRGyZMHGQRUD]RZ\FKZ\V\áDQ\FKSU]H]EDQN: grudniu U XQLHV]NRGOLZLRQR G]LDáDMąF\ RG U. ERWQHW 'RUNERW NWyU\ XPRĪOLZLDá NUDG]LHĪ GDQ\FK PLQ XZLHU]\WHOQLDMąF\FK Z VHUZLVLH 3D\3DO LQVWDORZDQLH ]áo-ĞOLZHJR RSURJUDPRZDQLD L Z\áąF]DQLH SURJUDPyZ DQW\ZLUXVRZ\FK ,QQ\P SU]y-NáDGHPV]NRGOLZHJRRSURJUDPRZDQLDMHVWERWQHW*RU\Q\FKLQVWDOXMąF\ w SDPLĊFL terminali POS (Point of Sale) oprogramowanie (np. Alina, NewPOSThings, Black-326 XPRĪOLZLDMąFH Z\NUDGDQLH SLHQLĊdzy z kont (Uryniuk 2015). 8Ī\WNRZQLF\ EDQNRZRĞFLLQWHUQHWRZHMZU. DWDNRZDQLE\OL WDNĪHSU]H]NRQLDWURMDĔVNLHJR 6ODYHL%DQDWUL[NWyU\SU]HV]XNLZDáGDQH]DSLVDQHSU]H]SU]HJOąGDUNL w celu zna-OH]LHQLDQXPHUXUDFKXQNXEDQNRZHJRL]DVWąSLHQLDJRLQQ\P

.DPSDQLĊHGXNDF\MQąGRW\F]ąFąEH]SLHF]HĔVWZDILQDQVRZHJRZEDQNRZRĞFL HOHNWURQLF]QHMSURZDG]LPLQ8U]ąG.RPLVML1DG]RUX)LQDQVRZHJR

:UD] ] UR]ZRMHP WHFKQRORJLL SáDWQRĞFL HOHNWURQLF]Q\FK SRMDZLDMą VLĊ QRZH PRĪOLZRĞFL Z\NRU]\VW\ZDQLD GDQ\FK R NOLHQWDFK R ORNDOL]DFML KLVWRULL ]DNXSyZ VSRVREDFK SáDWQRĞFL Z\NRU]\VW\ZDQ\FK XU]ąG]HQLDFK HOHNWURQLF]Q\FK LWS QD SU]\NáDGZFHOXGRVWRVRZ\ZDQLDRIHUWL reklam. Wraz z rozwojem systemów zmie-rzaMąF\FKZNLHUXQNXLQWHJUDFMLGDQ\FKSR]\VNLZDQ\FK]UyĪQ\FKSURFHVyZL usáXJ Z]DNUHVLHREVáXJLNOLHQWDZ]UDVWDWHĪQLHVWHW\SR]LRPLQZLJLODFMLRE\ZDWHOL

Podsumowanie

3URZDG]HQLHG]LDáDOQRĞFLZ\PDJDVWRVRZDQLDQRZ\FKWHFKQRORJLLXPRĪOLZLa- MąF\FKZVSyáSUDFĊ]LQQ\PLSRGPLRWDPL=DSHZQLHQLHILUPLHSU]HZDJLNRQNXUHn-cyjnej wymusza wprowadzanie innowacyjnycK UR]ZLą]DĔ Z\ELHJDMąF\FK Z przy-V]áRĞüNWyUHXPRĪOLZLąEH]SLHF]QąLVNXWHF]QąUHDOL]DFMĊXVáXJGURJąHOHNWURQLF]Qą RUD]RFKURQĊLQIRUPDFML

PopuODUQRĞü SáDWQRĞFL HOHNWURQLF]Q\FK ]DOHĪ\ RG UR]ZRMX L XSRZV]HFKQLDQLD UR]ZLą]DĔ WHFKQRORJLF]Q\FK JZDUDQWXMąF\FK Z\JRGĊ EH]SLHF]HĔVWZR L anonimo- ZRĞü'RW\FKF]DVĪDGHQ]V\VWHPyZSáDWQRĞFLHOHNWURQLF]Q\FKSR]DNDUWDPLSáDt-QLF]\PLQLHSU]\MąáVLĊQDWDNąVNDOĊE\X]QDüJR]DSRZV]HFKQ\

3U]\V]áRĞü WUDQVDNFML HOHNWURQLF]Q\FK MHVW ĞFLĞOH ]ZLą]DQD ] UR]ZRMHP %LJ 'DWDDQDOL]ąGDQ\FKGXĪ\FK]PLHQQ\FKLUyĪQRURGQ\FKGRUDG]WZHPEL]QHVRZ\P

(9)

oraz przechowywaniem i przetwarzaniem danych w chmurze. Operatorzy telefonii NRPyUNRZ\FKZFHOXXQLH]DOHĪQLHQLDVLĊRGSURGXNWyZNRQNUHWQ\FKILUP opraco-ZXMąZáDVQHUR]ZLą]DQLD

8VáXJLEDQNRZHEĊGą]DSHZQH]PLHU]Dá\Z NLHUXQNXLFKáąF]HQLDLNRQVROLGa-FMLRUD]WZRU]HQLDSDNLHWyZREHMPXMąF\FKXEH]SLHF]HQLDSRĪ\F]NLLNUHG\W\XVáXJL OHDVLQJRZH LWS : FHOX XáDWZLHQLD Z\NRQ\ZDQLD XVáXJ GURJą HOHNWURQLF]Qą No-nieczne jest dostarczanie wygodnych i SURVW\FKZREVáXG]HSODWIRUPV\VWHPRZ\FK RGSRZLHGQLFK]DUyZQRGODNOLHQWyZMDNLGRVWDZFyZXVáXJ

.RQLHF]QH Vą WDNĪH G]LDáDQLD QD rzecz edukacji pracowników odpowiednich LQVW\WXFMLLXU]ĊGyZRUD]RE\ZDWHOLZ FHOXSRGQRV]HQLDLFKĞZLDGRPRĞFLL wspóá RGSRZLHG]LDOQRĞFL ]D EH]SLHF]HĔVWZR WUDQVDNFML SU]HSURZDG]DQ\FK ]D SRPRFą XU]ąG]HĔHOHNWURQLF]Q\FK

Literatura

1. Bober J. (2015a), 6PDUWIRQ ]DVWąSL SODVWLNRZą NDUWĊ 3ROVNLH H3áDWQRĞFL, gospo-darkapodkarpacka.pl >GRVWĊS16.02.2015].

2. Bober J. (2015b), Raport – 3HUVSHNW\Z\ UR]ZRMX SáDWQRĞFL EH]JRWyZNRZ\FK

w segmencie MSP. PeP, wartokarta.pl/raport/Raport.pdf >GRVWĊS19.06.2015].

3. Dec K. (2015), 3áDWQRĞFL ]EOLĪHQLRZH WHOHIRQHP – +&( SURVWV]H QLĪ P\ĞOLV], BZ WBK, blog.bzwbk.pl >GRVWĊS30.09.2015].

4. ERP-view (2015), %DQNGDQ\FK %LJ 'DWD WR SU]\V]áRĞü EDQNRZRĞFL, erp-view.pl >GRVWĊS4.01.2016].

5. Evigo (2014), Raport idealo: jak Europejczycy páDFą ]D ]DNXS\ RQOLQH, evigo.pl >GRVWĊS10.10.2014].

6. Getin (2014), 7UDG\F\MQD EDQNRZRĞü QDGDO SRSXODUQD, getinbank.pl >GRVWĊS 17.10.2014].

7. GUS (2015), 6SRáHF]HĔVWZRLQIRUPDF\MQHZ3ROVFHZr., uke.gov.pl >GRVWĊS 21.10.2015].

8. ,]DNRZVNL à , 3D\3DO 2QH 7RXFK GRVWĊSQ\ Z 3ROVFH, evigo.pl >GRVWĊS 28.08.2015].

9. Mellon (2015), 6SRVWU]HĪHQLD 0HOORQ GRW\F]ąFH V\WXDFML QD U\QNX SáDWQRĞFL

HOHk-tronicznych 2015, mellon.com.pl >GRVWĊS10.11.2015].

10. NBP (2015), ,QIRUPDFMD R NDUWDFK SáDWQLF]\FK ,, NZDUWDá U., nbp.pl/systemplatniczy/karty/q_02_2015.pdf >GRVWĊS30.09.2015].

11. OPTeam (2015), OPTeam notuje zyski i pracuje nad wzmocnieniem oferty, opte-am.pl >GRVWĊS16.11.2015].

12. PRNews (2015), %DQNRZRĞüSU]HGVLĊELRUVWZZHU]HF\IU\]DFML, prnews.pl >GRVWĊS 14.10.2015].

(10)

13. Szpecht P. (2009), Elektroniczny indeks na studiach – PRĪHMXĪ]DURN, „Komputer ĝZLDW”, komputerswiat.pl >GRVWĊS10.11.2015].

14. 8áDQ*(2014), 3LHUZV]HZ3ROVFH]EOLĪHQLRZHSáDWQRĞFLPRELOQH+&(EH]6,0

NFC) od Banku Pekao, antyweb.pl >GRVWĊS2.12.2014].

15. Uryniuk J. (2015), =EOLĪHQLRZH SáDWQRĞFL %OLNLHP EĊGą ]JRGQH ] SUDZHP, cashless.pl >GRVWĊS26.11.2015].

ELECTRONIC PAYMENT TYPES AND SYSTEMS

Summary

Electronic payments are more and more popular. No fears, negative examples or words of criticism are any longer able to stop the dissemination of this form of financial settlements. The aim of the study is to present the current state concerning electronic payments – payment methods and forms, their popularity, threats and directions of development. Keywords: e-payment, security.