Ryszard Przymusiński
"Psychologia C. G. Junga", Jolande
Jacobi, Warszawa 1968 : [recenzja]
Collectanea Theologica 43/3, 219-220
Recenzje 219
stro n ie niem ieckiej, przy tra d y c ji lu terań sk ieg o idealizm u w za k resie w ol ności, o d g ry w a bard zo w ielk ą rolę. D alej n a stę p u je refero w an ie niektórych b ad ań podejm ow anych w o p arc iu o autogenetyczne i heterogenetyczne teorie woli.
W artość om aw ian ej encyklopedii podnosi p rze jrz y sty u k ła d graficzny a r ty kułów , k tó ry ch zrozum ienie u ła tw ia ją liczne ryciny i w ykresy. Zam ieszczona w języku niem ieckim i an g ielsk im bib lio g rafia p o zw a la n a pogłębienie z a w artych w a rty k u ła c h zagadnień.
E ncyklopedia przeznaczona je st p rzede w szystkim d la ludzi z wyższym w ykształceniem prag n ący ch uzyskać ogólne in fo rm acje o za g ad n ien iach p o d e j m ow anych p rze z w spółczesną psychologię dośw iadczalną, i ja k o tak a, pow inna znaleźć w dzięcznego czytelnika. Może o n a je d n a k sta ć się rów nież dużą po m ocą dla w ykładow cy psychologii w zak resie usługow ym . W ty m celu zam ieś cił a u to r n a piei-wszych stro n ac h »systematyczny u kład om aw ian y ch w p o rzą d ku alfabetycznym a rty k u łó w encyklopedii. P raw d o p o d o b n ie ta k ż e w ty m sa m ym celu zam ieszczono n a końcu indeks rzeczow y i in d ek s nazw isk.
K s. R yszard P rzy m u s iń sk i SJ, W arszaw a
Jo la n d e JA COBI, P sychologia C. G. Junga , W arszaw a I960, In sty tu t W ydaw niczy PA X , s. 227.
K siążka J. J a c o b i z a z n a ja m ia czyteln ik a z całością tw órczości psycholo gicznej K a ro la G u sta w a J u n g a . P ierw sze dw ie części p racy o m a w ia ją te o re tyczne podstaw y jego psychologii. J e s t w nich m ow a o s tr u k tu r z e psychiki, praw ac h jej rozw oju i fa s a d a c h d ziałania. T rzecia część książk i dotyczy z a gadnień prak ty czn y ch i z a w ie ra zastosow anie teo rii J u n g a do psycho te ra p ii w w ęższym słow a tego znaczeniu.
J u n g o p ie ra sw ą teo rię n a trad y c jac h k u ltu ro w y ch klasycznej psy ch o an a lizy. P sychoanaliza nie b y ła bow iem nigdy k ie ru n k iem jednolitym . Ju ż bez pośredni uczniow ie Z y g m u n ta F r e u d a tw orzyli w łasn e odm iany jego za sadniczych koncepcji. W la ta c h dw udziestych i trzydziestych o d rę b n e nieco system y stw orzyli A lfred A d l e r , K aro l G ustaw J u n g i O tto R a n k . W póź niejszych la tac h zaczęły się m nożyć przeróżne od m ian y neofreudyzm u, których p rzedstaw icielam i pozostali do dziś d n ia K a re n H o r n e y , E rich F r o m m , H a rry S. S u l i v a n , A b ra m K a r d i n e r i in.
W sw ojej psychologii J u n g p rze ciw sta w ił się zdecydow anie p rzypisyw aniu popędow i seksualnem u roli głów nej i w yłącznej zasady d ziała n ia człowieka. Z am iast niego p rz y ją ł in n e źródło postępow ania ludzi: zasad ę nieokreślonej bliżej energii psychicznej, tzw . libido. „L ibido” n ie m a nic w spólnego z m e ta fizycznym pojęciem energii, lecz je st bliższe raczej fizycznem u pojęciu „pola sił”. N iektórzy psychologow ie p rz y ró w n u ją energię tę do in sty n k tu sam ozacho wawczego. Z adaniem „libido” je st in te g ro w a n ie poszczególnych fu n k c ji życia psychicznego w jed n o litą, sensow ną całość. E n erg ia p sychiczna jest także przyczyną p o w sta w a n ia różnych p otrzeb ludzkich. P o zasp o k o jen iu potrzeb biologicznych „libido” p rz e ja w ia się w działalności k u ltu ra ln e j człow ieka. Rów nież w o la lu d z k a n ie je st niczym innym , ja k ty lko specjalnym przypadkiem d ziałan ia u k ie ru n k o w a n ej przez św iadom ość energii psychicznej.
Życie psychiczne człow ieka sk ła d a się, zd an iem J u n g a , z w arstw y po d św iadom ości i św iadom ości. P odśw iadom ość z a w ie ra z kolei ju ż to osobiste nieuśw iadom ione chęci i p ra g n ie n ia k o n k re tn e j jednostki, ju ż też, w swoich głębszych pokładach, n ie uśw iadom ione doznania n aro d u lu b całej ludzkości. J u n g p rz y jm u je zatem istn ien ie dw óch pokładów podśw iadom ości : w arstw y indy w id u aln ej i kolek ty w n ej. Podśw iadom ość zbiorow a je st przez ludzi dzie dziczona. W yraża się ona z tzw . „arch ety p ac h ”, tj. przeróżnych p rze d staw ie n iach i sym bolach k u ltu ro w y ch , w ierzeniach, m itac h itp., k tó re zostają u trw alo n e w psychice człow ieka.
220
RecenzjeO lbrzym ią rolę p rzy p isu je J u n g podśw iadom ości. P odśw iadom ość zaw iera, jego zdaniem , te w szystkie treści psychiki, poprzez k tó re człow iek zw iązany je st z n a jb ard zie j żyw otnym i dążeniam i sw ego życia. Z tego pow odu m a ona zasadnicze znaczenie d la k sz tałto w an ia się zachow ań poszczególnych ludzi. P on ad to usiłuje o n a p rzekazyw ać człow iekow i p o znanie b ardziej w artościow e niż to, k tó re oferu je m u jego św iadom ość. P odśw iadom ość spełn ia tak że w sto sunku do życia św iadom ego rolę czynnika kom pensującego. W niej za w ierają się w szystkie prag n ien ia, dążenia i doznania, k tó ry ch re a liz a c ja w życiu św ia domym nie doszła do sk u tk u . P odśw iadom ość in fo rm u je rów nież o skrajn y ch nastaw ien iach psychiki, a w w y padku w yłączenia się św iadom ości, p rze jm u je jej fu n k cję k ie ro w a n ia człow iekiem .
J u n g d a je ta k że sw oisty pogląd n a p o w staw an ie i rozw ój osobowości. Błędy w rozw oju osobow ości u dzieci tłum aczy J u n g w znacznej m ierze fak tem dziedziczenia p rzez nie podśw iadom ych skłonności ich rodziców. Osobowość stanow i, jego zdaniem , o k reślo n ą całość. O znacza to, że w k sz ta ł tow aniu się osobow ości człow ieka o d g ry w a ją rolę nie ty lk o procesy św iadom e, ale rów nież i podśw iadom ość. F u n k cjo n o w an ie zdrow ej osobow ości m a m iejs ce w tedy, gdy św iadom ość i podśw iadom ość są sobie p rzy p o rzą d k o w a n e w spo sób h arm o n ijn y i sensow ny. W przeciw nym p rzy p a d k u m am y do czynienia z osobow ością schorzałą. W całym tym poglądzie n a osobow ość człow ieka p ro cesy od d ziały w an ia środow iska i działalność w ychow aw czą zo stają w yraźnie u m n iejszan e n a rzecz in d y w id u a ln ej i k o lektyw nej podśw iadom ości.
T eorii sw ej p rzy p isu je J u n g du że znaczenie p rak ty czn e. Jego zdaniem , daleko idąca an a liz a i in te rp re ta c ja podśw iadom ości, jej zaw artości i funkcji, prow adzi nie ty lk o do w y jaśn ien ia rozw oju k o n k retn e g o człow ieka, lecz także do w y jaśn ien ia rozw oju i roli religii, k u ltu ry i sztuki. A n aliza p o zw ala ró w nież n a do tarcie do przyczyn w ielu zaburzeń i niepraw idłow ości życia p sy chicznego. T eoria k ładzie zatem podw aliny pod o d ręb n y k ie ru n e k psycho terapii.
O to w głów nym za ry sie treść książki zaw ierającej syntezę poglądów p sy chologicznych J u n g a .
Je śli w eźm iem y pod uw agę fakt, że w y d aw n ic tw a książkow e i artykuły J u n g a w języku niem ieckim sięgają liczby 203 pozycji, p ra c a J. J a c o b i św iadczy o niep rzeciętn ej e ru d y c ji a u to rk i. P oglądy J u n g a zostały p rzez nią p rze d staw io n e w sposób zw ięzły, jasny, system atyczny i nie pozostaw iający niedom ów ień. Ję zy k o m aw ian ej książki je st ścisły i logiczny. Liczne ryciny i ilu stra c je p o zw a lają czytelnikow i n a p o p ra w n e zrozum ienie przedstaw ianych poglądów . P rzyjęcie p racy J. J a c o b i w polskim środow isku psychologicz nym może się spotkać z pew nym i oporam i. Z astrzeżen ia m ogą dotyczyć za ró w no treści, ja k i m etody stosow anej w psychologii an a lity cz n ej J u n g a . K siąż k a stanow i je d n a k o lb rzy m ią pom oc dla h isto ry k ó w psychologii w zakresie popraw nego zrozum ienia teorii J u n g a o ra z m oże stać się źródłem p ogłę bionej reflek sji d la ty c h psychologów klinicznych, k tó rzy chcieliby oprzeć sw o je p ostępow anie te ra p eu ty c zn e n a te o rii J u n g a . D latego o m aw ian a p raca p o w in n a znaleźć się w każd ej bibliotece psychologicznej.
Ks. R ysza rd P rzy m u siń sk i SJ, W arszaw a
F rançois H O UTA RT — Em ile P IN S J, K ościół w godzinie A m e r y k i Ł a ciń
sk ie j, tłum . G ustaw K a n i a , W arszaw a 1972, PA X , s. 219.
Po książce A. H a s t i n g s a , K ościół i m isje w A fr y c e , je st to ju ż dru g a pozycja w se rii pośw ięconej p roblem om K ościoła w trz e c im świecie. T ru d n o rozstrzygnąć, k tó ry z k o n ty n e n tó w — A fryka czy A m ery k a Ł aciń sk a — jest dziś b ardziej n ab rz m iały problem am i. A utorzy książki n ależą do w ybitnych znaw ców p rzedm iotu i uchodzą za a u to ry te t w dziedzinie b ad a ń ekonom iczno- -socjologiczno-religijnych A m eryki Ł a c iń sk ie j. G łośny w sp ó ła u to r książki,
