83
DECYZJE NR 25/2016 DOI: 10.7206/DEC.1733-0092.72
RECENZJA KSIĄŻKI RICHARDA E. NISBETTA
„MINDWARE. NARZĘDZIA SKUTECZNEGO MYŚLENIA”
1Wydawnictwo Smak Słowa, Sopot
Krzysztof Szymanek
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Richard E. Nisbett jest profesorem psychologii spoïecznej na Uniwersytecie Mi-chigan w Ann Arbor, laureatem wielu nagród krajowych i miÚdzynarodowych. Znacz-ny rozgïos przyniosïy mu wczeĂniejsze ksiÈĝki: Geografi a myĂlenia (2003, wydanie polskie 2009) oraz Inteligencja. Sposoby oddziaïywania na IQ (2010, wydanie polskie 2010), w ielokrotnie nagradzane, tïumaczone na wiele jÚzyków. Nowe dzieïo mówi o uwarunkowaniach poprawnego, skutecznego myĂlenia. „Po lekturze tej ksiÈĝki nie bÚdziesz miaï wyĝszego IQ, ale z pewnoĂciÈ bÚdziesz mÈdrzejszy” zapewnia nas au-tor we wstÚpie. Sïowo „mÈdry”, którym oddano tu angielskie smart, moĝe byÊ nieco mylÈce. Chodzi bowiem o tÚ „mÈdroĂÊ”, która owocuje efektywnym inwestowaniem czy sprawnÈ kalkulacjÈ strat i zysków w biznesie, ale która niekoniecznie pomoĝe odpowiedzieÊ na pytanie, czy warto spÚdzaÊ ĝycie na zbijaniu majÈtku.
KsiÈĝka omawia podstawowe czynniki majÈce znaczenie dla skutecznego prze-twarzania informacji i przekuwania ich na korzystne decyzje. Wiarygodne wniosko-wanie i trafne decydowniosko-wanie – taki hasïowy opis oddaje znaczÈcÈ wiÚkszoĂÊ treĂci ksiÈĝki. W ostatniej, szóstej czÚĂci podejmowane sÈ jednakĝe kwestie bardziej ogól-nej natury budowy systemu wiedzy, wartoĂciowania teorii naukowych, wyjaĂniania Ăwiata. Omówiono niezwykle szerokie spektrum zagadnieñ, od psychologii nieĂwia-domoĂci i kulturowego uwarunkowania myĂlenia przez zagadnienia ekonomiczno--spoïeczne aĝ po statystykÚ, projektowanie eksperymentu i logikÚ formalnÈ. Tak wiÚc w jednym tomie dyskutuje siÚ zarówno prawo wielkich liczb czy puïapki regresji wie-lokrotnej, jak i metodÚ dialektycznÈ, odkrycia ekonomii behawioralnej i sylogistykÚ zdañ kategorycznych. Wykïad jest – uspokajam osoby usposobione amatematycznie – pozbawiony formalizmów, jedynie poglÈdowy, apelujÈcy raczej do rozsÈdku niĝ wzo-rów (dla niektórych to pewnie jest wadÈ). WielkÈ wartoĂciÈ sÈ liczne, bardzo dobrze dobrane przykïady ilustrujÈce, pozwalajÈce na gïÚbsze zrozumienie wywodów.
1 Przekïad polski Agnieszka Nowak-Mïynikowska, Wydawnictwo Smak Sïowa, Sopot 2016, stron 376.
Orygi-naï Mindware. Tools for smart thinking. Farrar, Straus and Giroux, New York, 2015, stron 320.
DECYZJE nr 25 czerwiec 2016
Decyzje 25_2016.indd 83
84
RECENZJA
DECYZJE NR 25/2016 DOI: 10.7206/DEC.1733-0092.72
Pierwsza nauka wypïywajÈca z lektury ksiÈĝki jest taka, ĝe nasze myĂlenie wa-runkuje niezliczona liczba czynników, które czÚsto poza naszÈ ĂwiadomoĂciÈ nie tyl-ko utrudniajÈ prawidïowe rozumowanie i na róĝne sposoby zdradliwie wykrzywiajÈ jego bieg, ale nawet blokujÈ te nasze wïadze mentalne, jak pamiÚÊ czy motywacja, które decydujÈ o samym podjÚciu wysiïku rozwaĝañ. Niekiedy poglÈdy w naszych gïowach pojawiajÈ siÚ „same”, bo nie odczuwamy potrzeby ich uzasadniania, nie zda-jemy sobie nawet sprawy z tego, ĝe je bezzasadnie przyjÚliĂmy. Zagroĝenia kryjÈ siÚ teĝ w stosowaniu standardowych narzÚdzi budowania przekonañ, takich jak uĝycie praw logiki, dyskusja czy mechaniczne stosowanie zasad statystyki. Jednak z ksiÈĝki dowiadujemy siÚ teĝ, ĝe istniejÈ sposoby przezwyciÚĝania niebezpieczeñstw. Sama zresztÈ znajomoĂÊ zagroĝeñ wraz ze zrozumieniem mechanizmów ich dziaïania i typowych puïapek bardzo duĝo znaczÈ.
Nisbett nie proponuje w tej ksiÈĝce jakiejĂ nowej wizji, nowego punktu widzenia na omawiane kwestie. Jak pisze w recenzji dla „New York Timesa” Leonard Mlodi-now: „JeĂli szukamy przeglÈdu tych tematów, które zawarte sÈ w szeĂciu rozdziaïach tej ksiÈĝki, jest to dobra pozycja. Dowiemy siÚ o naszej nadmiernej skïonnoĂci do dostrzegania regularnoĂci, pewnoĂci wstecznej, przesadnej tendencji unikania strat, iluzji losowoĂci, wagi metody naukowej – to wszystko na niecaïych 300 stronicach tekstu. Ale nie ma w Mindware wiele rzeczy nowych. Kto przeczytaï pewnÈ liczbÚ spoĂród mnóstwa ostatnio wydanych ksiÈĝek o nieĂwiadomoĂci, losowoĂci, podej-mowaniu decyzji czy pop-ekonomii, materiaï, który tu znajdzie, bÚdzie mu znany”.
PrzechodzÈc do konkluzji: warto tÚ ksiÈĝkÚ przeczytaÊ, jednych wprowadza ona w bardzo waĝny dla kaĝdego temat, innym porzÈdkuje zdobyte juĝ niesystematyczne wiadomoĂci. DziÚki temu, ĝe napisana jest znakomitym stylem, jasno i bardzo przy-stÚpnie, wysiïek czytania jest nieproporcjonalnie maïy w stosunku do korzyĂci.
Decyzje 25_2016.indd 84
