"Naturalizm w literaturach języków europejskich"

Janina Kulczycka-Saloni,Danuta

Knysz-Rudzka

"Naturalizm w literaturach języków

europejskich"

Biuletyn Polonistyczny 23/4 (78), 137-148

K R O N I K A Z A G R A N I C Z N A

„NATURALIZM W LITERATURACH JĘZYKÓW EUROPEJSKICH”

"Naturalizm w lit e r a t u r a c h języków eu ro p ejsk ich " - to tom studiów kom paratystycznych pośw ięconych naturalizm ow i i- pokrew­ nym mu prądom w spółczesnym , przygotowywany p rzez międzynarodowy z e sp ó ł s p e c ja lis tó w w ramach d z ia ła ln o ś c i badawczej L’ A sso cia ­ t io n In te r n a tio n a le de L itté r a tu r e Comparée, pod kierunkiem Ja­ n in y K u lc z y c k ie j-S a lo n i, H alin y Suwały i Yves C h evrela. J e s t to s z ó s t y tom s e r i i n o sz ą c e j t y t u ł " H isto ir e Comparée de L it té r a tu ­ r e s des Langues Européennes", opracowywanej z in ic ja ty w y l ’ AILC, k tó re z a in ic jo w a ło międzynarodowe prace zbiorowe o am bicjach sy n te z porównawczych, obejmujących w ie lk ie prądy c h a ra k tery sty ­ czne d la l i t e r a t u r e u r o p e jsk ic h ne p r z e s tr z e n i d z ie jó w · Syntezy te o g a r n ia ją - lub ogarn iać mają - rów nież inne d z ie d z in y s z tu k i i m y śli lu d z k ie j , u r a sta ją c do ran gi porównawczej h i s t o r i i i d e i , wzbogaconej o h i s t o r i ę form a r ty sty c z n y c h oglądanych w przekroju

międzynarodowym, " H isto ria porównawcza lit e r a t u r " obejmuje okres od roku 1400 do 1960 i wykracza poza Europę, s ię g a ją c do l i t e r a ­ tu ry północnoam erykańskiej i latyn o-am eryk ań sk iej oraz do l i t e ­ ratu r a fryk ań sk ich pow stających w językach e u r o p e jsk ic h .

D otychczas ukazał s i ę drukiem ty lk o jeden tom s e r i i - "Ex- p resio n ism a s an in te r n a t io n a l l i t e r a r y phenomenon", pod redak­ c j ą U lrich a W eisstein a z U n iw ersytetu w Bloomington (USA). Oka­ z a ł s i ę on formą kompromisu pomiędzy tradycyjnym pojmowaniem l i ­ te r a tu r y porównawczej, rozumianej jako suma l i t e r a t u r narodowych i przyjm ującej wielonarodowy punkt w id z e n ia , a j e j nowatorskim

u jęciem , respektującym w y łą czn ie perspektyw ę międzynarodową i in te r d y s c y p lin a r n ą . Tom t e n , opublikowany w r . 1973» s t a ł s i ę podstawą do w ie lo str o n n e j d y s k u s ji na forum Komitetu Koordyna- cyjnego 1 ’ AILC, w k tó r e j wyniku k s z ta łto w a ły s i ę z a ło ż e n ia me­ to d o lo g ic z n e d a lsz y c h tomów s e r i i . Zadecydowano, że dążąc do od­ n a le z ie n ia w ła ściw ej perspektyw y międzynarodowej i in te r d y s c y ­ p lin a r n e j, unikać n a le ż y szeregowego porządkowania l i t e r a t u r na­ rodowych poddenych monograficznemu o p iso w i oraz koncentrowania uwagi na jednym p isa r z u i jego d z ie ła c h w ob ręb ie l i t e r a t u r y na­ rodowej - nawet j e ś l i tw órczość jego j e s t reprezentatyw na dla omawianego z je w is k a .'U s te lo n o , że k on ieczn e j e s t p o sta w ien ie py­ tań g en eraln ych o o k r e s, prąd, k o n tek st sp o łe c z n o -k u ltu r a ln y , rod zaje i gatu n k i l i t e r a c k i e , u jaw niające s i ę w lit e r a t u r a c h w ie lu krajów . Niezbędne j e s t rów nież badanie wzajemnego p r z e n i­

kanie s i ę l i t e r a t u r narodowych w p ersp ek tyw ie s z e r s z e j n iż b i l a ­ t e r a ln e oraz badanie r o z p r z e s tr z e n ia n ia s i ę danego zjaw isk a l i ­ te r a c k ie g o również na innych kontynentach w lit e r a t u r a c h p o słu ­ gu jących s i ę językami e u ro p ejsk im i. Postulowano t e ż stu d iow an ie r e l a c j i zachodzących pomiędzy l i t e r a t u r ą a innymi d zied zin am i k u ltu r y ( s z t u k ą , f i l o z o f i ą , myślą sp o łe c z n ą i t p . ) .

D alsze tony s e r i i , k tóre znamy ze wstępnych z a ło ż e ń , s z c z e ­ gółowych konspektów lub opublikowanych fragmentów, r e a lizo w a ć mają sformułowane powyżej d e z y d e r sty , z g ła sz a n e na w ie lu spotk a­ n ia ch Komitetu K oordynacyjnego. Na c z e le Komitetu czuwającego od

1967 r · nad c a łą s e r i ą s t o j ą o b ecn ie: przew odniczący, H.H. Remak

(Bloomington^), i w iceprzew odniczący, A.M. Rousseau (A ix-en -P ro­ v e n c e ) . W sk ła d Komitetu wchodzą m .in .: A. B elak ian (Nowy J o r k ), N. B alasov (Moskwa), A. Flaker (Z a g rzeb ), A. Marino (B u k a r e s z t), R. Trousson ( B r u k s e la ) , J . V o isin e ( P a r y ż ) , R. Weimann ( B e r l i n ) , U. W e isste in (B lo o m in g to n ), R. W ellek ( Y a le ) . Sekretarzem Komi­ t e t u , zapewniającym sprawne cyrkulowanie in fo rm a o ji o p o stę p ie

-prac nad w szystk im i tomami, j e s t G. Vajda (B u d a p e sz t), Na ko­ le jn y c h p o sie d z e n ia c h Komitetu p rzedstaw ione z o s t a ły i przed ys­ kutowane p r o je k ty p o szczeg ó ln y ch tomów s e r i i .

O sta tn i międzynarodowy Kongres Komparatystów oraz sp otk a­ n ie Komitetu Koordynującego odbyło s i ę w Innsbrucku 18 i 19 s ie r p n ia 1979 r . P r z y ję te na nim z o s t a ły nowe zasady pracy nad " H isto r ią porównawczą l i t e r a t u r w językach e u ro p ejsk ich " , wpro­ wadzające m odyfikacje do statu tów zatw ierdzonych na V K ongresie 1 ’AILC w B elg ra d zie w 1967 r . S tw ierd za ją one m .in ., że:

1 . Nad p oszczególnym i tomami czuwać mają wyznaczone ośrod­ k i badawcze, grupy robocze badaczy z jednego se k to r a g e o g r a f ic z ­ nego lub t e ż badacze z różnych krajów, p racu jący pod kierunkiem

c en tra ln eg o ośrodka d ysp ozycyjn ego, W każdym przypadku współau­ to r z y tomu rekrutować s i ę muszą ze środow isk o szerokim przekro­ ju międzynarodowym. Każdy ośrodek badawczy d z ia ła pod kierunkiem redaktora odpow iedzialnego za dany tom i pomagających mu w spół­ redaktorów , zaakceptowanych p rzez Komitet Koordynacyjny.

2 . Komitet o k r e śla podstawowe c e le i ramy " H is t o r ii porów­ naw czej", zapewnia jed n ość d z ia ła n ia i c ią g ło ś ć p rac, przyjmuje prop ozycje konspektów p oszczeg ó ln y ch tomów oraz m aszynopisy t o ­

mów, proponuje niezbędne poprawki i - po k o n su lta c ja c h ze sp ec­ j a li s t a m i - decyduje o ostatecznym p r z y ję c iu maszynopisu oraz wyznacza redaktora odpow iedzialnego z ram ienia K om itetu, k tóry

czuwać b ęd zie 'nad red ak cją o s ta te c z n ą danego tomu i przekaza­ niem go wydawcy.

3 . Za swoją d z ia ła ln o ś ć Komitet odpowiada przed Biurem 1 ’ AILC, któremu składa dokładne raporty na k o lejn y ch p o s ie d z e ­ n ia c h B iu ra . Komitet z b ie r a s i ę po każdym p o sie d z e n iu Biura i dodatkowo t y l e ra z y , i l e prace teg o wymagają. Żadna z jeg o de­

c y z j i n ie może być obow iązująoa, j e ż e l i n ie z o sta n ie zatw ierd zo­ na w ię k s z o ś c ią głosów w ob ecn o ści co najm niej 1 /3 jego członków. 0 sprawach budżetowych i subwenojaoh decyduje Komitet w oparciu

0 p rop ozycje przew odniczącego, w icep rzew odniczącego, se k r e ta r z a 1 skarb n ik a.

Dotychczas zaplanowano 10 tomów " H is t o r ii porównawozej l i ­ te r a tu r " ; n ie k tó r e z n ic h sk ład ać s i ę będą z dwóch, a nawet z c z te r e c h woluminów. Stan zaawansowania prac j e s t ro zm a ity . W d r u k u znajdują s i ę n a stęp u ją ce tomy: 1 . "Symbolizm" ( r e d . Anna B e la k ia n ), 2 . "Awangarda I" ( r e d . Jean W eisg erb er), 3 . "0- k res p rz e jśc io w y pomiędzy oświeceniem i romantyzmem I I I . ( Poe­ z ja )" (r e d . György V ajd a). B a r d z o z a w a n s o w a n e s ą p r a c e nad tomami: 1 . "Renesans I" ( r e d . Jean Weis­ g e r b e r ), 2 . "Ironia romantyczna" ( r e d . F red rick G arber) i 3 . " H isto r ia l i t e r a t u r a fry k a ń sk ich w językach eu rop ejsk ich " ( red ._{у '} A. G erard). Ioh p u b lik a c ja przewidywana j e s t w cią g u roku I98O. W r o z m a i t y m s t a d i u m p r z y g o t o w a ­ n i a , czasem nawet na e ta p ie szczegółow ych d y sk u s ji nad kon­ spektam i, są prace pośw ięcone tomom kolejnym : 1 . "Renesans I I , I II * IV", 2 . "Okres p rzejścio w y pomiędzy oświeceniem i romanty­ zmem I . (Ogólne wprowadzenie w ep ok ę)" , I I . "Proza" ( r e d . Jac­ ques V o is in e ) , IV. "Dramat" ( r e d . Roger B au er), 3 . "Dramat ro­ mantyczny" (r e d . G ereld G i l l e s p i e ) , "Liryka romantyczna" ( red . E lin o r S h a f f e r ) , "Teoria i krytyka romantyzmu" ( r e d . E rnst Beh- l e r ) , " B ib lio g r a fia romantyzmu" ( r e d . Milan D im ic) oraz 4 . "Na­ turalizm " (r e d . Janina K u lc z y c k a -S a lo n i). N a e t a p i e w s t ę p n y c h d y s k u s j i zn ajd ują s i ę tomy: 1 . "Li­ te r a tu r a latyno-am erykańska", 2 . "Przegląd l i t e r a t u r y nowoczes­ nej" (n a w ią zu ją cy do t r a d y c j i praoy P. van Tieghema z 1937 *· "R epertoire d es L it té r a tu r e s Modernes"), 3· " B ib lio g r a fia l i t e ­ ra tu ry porównawczej" (n aw iązu jąca do t r a d y c j i pracy B a ld en sp er- g e r a -F r ie d e r ic h a z 1950 r . ) . Natomiast tomy t a k ie , jak "Realizm" i "Okres p rz e jścio w y pomiędzy XIX i XX wiekiem" n i e d y s ­ p o n u j ą j e s z c z e s k o n k r e t y z o w a n y m i

-η p r o j e k t a m i .

C ałość prac subwencjonowana j e s t p rzez UNESCO. Fragmenty studiów oraz d y sk u s ji na p o sie d z e n ia c h Komitetu Koordynacyjnego publikowane są w p r a s ie naukowąj: w "N euheliconie" w B u d ap eszcie, w "Bevue de l ’U n iw ersite de B r u x e lle s 1’ i w "Cahiers Boumains d 'É tu d es L i t t é r a ir e s " . Ponadto Centre de Becherches d * H isto ir e L it t é r a ir e Comparée przy U n iw ersy tecie Sorbonne N ou velle p u b li­ kuje "Cahiers d ’H is t o ir e L it t é r a ir e Comparée” , w k tórych o g ła ­ szane są s tu d ia przygotowawcze do tomu pośw ięconego okresowi przejściow em u pomiędzy ośwdeoeniem i romantyzmem.

Oto przewidywana zaw artość p o szczeg ó ln y ch tomów s e r i i : I . "Benesans" ( 4 w olum iny). Tom przyjmuje sz e r o k ie znacze­ n ie term inu l i t e r a t u r a , uwzględnia j e j podłoże p o lit y c z n e , eko­ nomiczne i s p o łe c z n e . Podejmuje problem atykę e w o lu c ji języków narodowych, rozwoju k s ią ż k i, tr a k tu je o tra d y cja ch l i t e r a c k ic h i odnowie gatunków, o r e la c ja c h zachodzących pomiędzy fo lk lo rem a l i t e r a t u r ą . Omawia p r z e j ś c ie ren esan su w barok oraz d z ie d z ic ­ two ren esan su w k la sy c y z m ie , ilu m in izm ie i r a c jo n a liz m ie . Ca­ ł o ś ć , ju ż gotowa, przygotowana z o s ta ła w języku francuskim .

I I . "Symbolizm" ( 2 wolum iny). Tom opracowuje n a stęp u ją ce za g a d n ien ia : p od łoże f i l o z o f i c z n e symbolizmu, wpływy i r e c e p c ja , odmiany symbolizmu w lit e r a t u r a c h narodowych, zw iązki l i t e r a t u ­ ry z muzyką, malarstwem, tea trem , film em , konwencje a r ty sty c z n e symbolizmu żywotne do d z i ś . C ałość w języku a n g ie lsk im .

I I I . "Okres p rzejścio w y pomiędzy ośw ieceniem a romantyzmem" ( 4 w olum iny). Pierw sza c z ę ś ć obejmuje ogólne wprowadzenie w еро- kÇ» j e j problematykę f i l o z o f i c z n ą i s p o łe c z n ą , druga poświęcona b ęd zie p r o z ie , t r z e c ia - p o e z j i , czwarta - dramatowi. C ałość w

języku francuskim .

IV. "Awangardy" ( 2 w olum iny). Pierwsza c z ę ś ć podejmuje za­ gadnienia te r m in o lo g ic z n e , bada k on tek st k u ltu ra ln y i sp o łec z n y ,

ukazuje prekursorów l i t e r a c k ic h awangardy oraz d z ie j e i k ieru n ­ k i rozpow szechniania s i ę teg o prądu (d o roku 1 9 6 0 ). Tom d ru gi a n a liz u je ten d en cje e s te ty c z n e awangardy, uprawiane p rzez n ią gatu n k i i te c h n ik i l i t e r a c k i e , zw iązk i awangardy l i t e r a c k i e j z innymi sztukam i, myślą f i l o z o f i c z n ą , naukową i te c h n ic z n ą . Po­ rusza rów nież sprawy m iejsca awangardy w k rytyce l i t e r a c k i e j i nauczaniu u n iw ersyteck im . C ałość w języku francuskim .

V. "Romantyzm" ( 4 - 5 woluminów). Pierw sza c z ę ś ć poświęcona b ę d z ie t e o r i i i k rytyce l i t e r a c k i e j romantyzmu, p o z o s ta łe - ko­ le jn o - p o e z j i , p r o z ie , dramatowi i i r o n i i rom antycznej. O stat­ n ia j e s t ju ż w stadium bardzo zaawansowanym, inne - na e ta p ie d y sk u s ji nad konspektam i.

V I. "Naturalizm" ( i lub 2 w olum iny). C ałość na e ta p ie d ys­ k u s j i nad kolejnym i w ersjam i konspektu, przedstaw ianym i na po­ s ie d z e n ia c h Komitetu Koordynacyjnego w Bloom ington, Londynie i Weimarze. Dobrano już p ierw szą l i s t ę w spółautorów , k tó r z y s p o t­ k a l i s i ę na k o n fe r e n c ji w Warszawie 5 -6 p aźd zien ik a 1979 ?· ce ­ lem dokładnego omówienia i zmodyfikowania konspektu oraz u s ta ­ le n ia d a lsz e g o trybu p ra cy . C ałość opracowana b ęd zie w języku francuskim .

V II. " H isto ria l i t e r a t u r a fry k a ń sk ich w językach eu ro p ej­ sk ic h " . Tom uwzględnia l i t e r a t u r y A fryki p ółn ocn ej i Czarnej A fr y k i, badając je według s t r e f językowych i według kryterium p o d z ia łu na l i t e r a t u r y p o z o sta ją c e pod wpływami Europy zachod­ n i e j i w yrażające świadomość a fry k a ń sk ich odrębności narodowych

i k u ltu r a ln y c h . N iek tóre s tu d ia b yły ju ż publikow ane.

V I II . "Realizm" - p ro jek t j e s z c z e n ie skonkretyzowany. IX. "Okres p r z e jśc io w y między XIX i XX wiekiem" - p ro jek t je s z c z e n ie gotow y.

X. " H isto ria l i t e r a t u r latyno-am erykańskich" ( 4 woluminy) - wstępne d ysk u sje nad projektem .

-S e r i ę u z u p e ł n i a j ą wymienione powyżej zap ro jek to w an e to n y " P r z e g lą d u l i t e r a t u r y naro d o w ej" i " B i b l i o g r a f i i l i t e r a t u r y po­ rów naw czej".

D z ie je tomu VI - " N a tu r a liz m i pokrewne mu p rą d y w sp ó łc z e ­ s n e " , s i ę g a j ą j e s z c z e roku 1976 i w stępnych rozmów przep ro w a­ dzonych w P ary żu p r z e z p ro f* J . V o is in e * a z p r o f . J . K u lc z y c k ą - - S a l o n i , k ie d y t o zaproponowano p o lsk im kom paratystom z a j ę c i e s i ę p ra c a m i przygotowawczymi, zwerbowanie w spółautorów i z r e d a ­ gowanie k s i ą ż k i o n a t u r a l i z m i e . W 1977 r . k o m p a ra ty śc i w y s t ą p i ­ l i o f i c j a l n i e z i n i c j a t y w ą przy g o to w an ia t e j p u b l i k a c j i w ramach p r a c K o m isji K o m p a ra ty sty c z n e j K om itetu Nsuk o L i t e r a t u r z e P o l­ s k i e j P o l s k i e j Akademii Nauk, d z i a ł a j ą c z upow ażnienia 1*AILC<> W s k ł a d K o m isji K om itetu Nauk w e s z l i s E . Ja n k o w sk i, J . DetKo,

J« K u lczy ck a -S a lo n i, H. M arkiewicz, H. Suwała. Roboczy p rojek t konspektu tomu, opracowany przez z e s p ó ł p o l s k i , przedyskutowany z o s t a ł na p o sie d z e n iu Komitetu Koordynacyjnego w k w ietn iu 1977 л

w Bloom ington i w maju 1977 r . na p olsk o-fran cu sk im kolokwium

poświęconym p o w ie śc i n a t u r a lis t y c z n e j , z udziałem p r o f . H. M it- tera n d a . Zgodnie z wnioskami z tych d y s k u s ji oraz propozycjam i zawartymi w r e c e n z j i H.H. Remaka opracowana z o s ta ła nowa w ersja konspektu, przedstaw iona ηβ p o sie d z e n iu Komitetu w Londynie w grudniu 1977 r . K olejne w arianty p ro jek tu b yły wynikiem d y sk u s ji lo n d y ń sk ie j, spotk an ia w Weimarze w grudniu 1978 r . , r e c e n z j i p r o f. Y. Chevrela z Nantes oraz k o n s u lt a c ji przeprowadzonych z z o lis t a m i fran cu sk im i w c z a s ie Kolokwium w L im oges.w czerwcu 1979 r· Na spotk an iu autorów tomu w p a źd ziern ik u 1979. r . p rze­ dyskutowano bardzo w n ik liw ie roboczą w ęrsję o s ta te c z n ą i wprowa­ dzono poprawki, d otyczące głów nie przegrupowania pewnych p a r t i i m a te r ia łu . Po poprawkach kon sp ek t, k tó ry z o s ta n ie r o z e sła n y autorom do a k c e p t a c ji, s t a n ie s i ę podstawą sporząd zen ia s z c z e ­ gółow ej s i a t k i badaw czej.

W cią g u dwóch p ierw szych l a t pracy zesp o łu p o lsk ie g o oraz jeg o konsultantów i współpracowników z różnych krajów główny w y s iłe k koncentrow ał s i ę na naw iązaniu kontaktu z badaczami, k tó r z y s t a l i b y s i ę autorami m ateriałów dokumentacyjnych i w spół­ autoram i artykułów sy n te ty c z n y c h , opracowywanych na podstaw ie dokum entacji zebranej w obrębie l i t e r a t u r nerodowych. K olejne w ersje konspektu wskazują wyraźnie na d ą żen ie do o s ią g n ię c ia perspektyw y międzynarodowej i in te r d y s c y p lin a r n e j, będ ącej pod­

stawowym założeniem metodologicznym w szy stk ich tomów s e r i i . Tytułem przykładu p rzed sta w ić pragniemy d o k ła d n ie j z a ło ż e ­ n ia p u b lik a c ji pośw ięconej renesansow i i okresow i przejściowem u pomiędzy oświeceniem i romantyzmem, k tó re s t a ć s i ę powinny, zda­ niem Komitetu Koordynacyjnego, ważnym układem o d n ie s ie n ia d la

z a ło ż e ń m etodologicznych p o z o sta ły c h tomów.

Jak ju ż z o s ta ło wspomniane przy c h a ra k tery sty ce c a ł o ś c i s e r i i , tom "Renesans" p o s tu lu je sz e r o k ie rozum ienie l i t e r a t u r y jako p iśm ien n ictw a, odrzucając badania poprzez rodzaje l i t e r a c ­ k i e , k ra je i in d y w id u a ln o ści twórcze - na r z e c z badania h i s t o r i i i d e i , o p a rtej na h i s t o r i i faktów p o lity c z n y c h oraz h i s t o r i i roz­ woju ekonomicznego i sp o łe c z n e g o . Uwzględniona z o s ta je głów nie

perspektywa ep o k i, wzbogacona o nowoczesną h i s t o r i o g r a f i ę . Czte­ ry woluminy u k ład ają s i ę w cyklu chronologicznym : 1 . P ojaw ienie s i ę nowego sposobu m yślenia (1 4 0 0 -1 4 8 0 ), 2 . Apogeum ren essn su w Europie (148O-I520) , 3· D o jrza ło ść i odmiany ( 1 5 2 O-I56O), 4

.

-Redaktorzy decydują o proporcjach m eteriałów i zn a czen iu , ja k ie nada s i ę poszczególnym twórcom i ic h d z ie ło m . Przewiduje s i ę za o p a trzen ie tomu w indeks osobowy i rzeczowy oraz obszerną b i b l i o g r a f i ą k ry ty czn ą . Tom "Renesans" resp ek tu je w ięc p r io r y ­ t e t pytań gen era ln y ch , staw ianych wobec p oszczególn ych l i t e r a ­ tur o t y l e t y lk o , o i l e dysponują one wkładem znaczącym d la roz­ woju ca łe g o prądu umysłowego w E u rop ie. Zakłada rów nież m ożli­ wość częściow ego przynajm niej p r z e str z e g a n ia zasady indyw idual­

nego autorstw a fragmentów k s ią ż k i.

Idea sy n tezy i pracy zbiorow ej p esu n ięta z o s ta ła je s z c z e d a le j w bardzo ju ż zaawansowanych przygotow aniach do tomu "Ok­ r e s p rzejścio w y między oświeceniem i romantyzmem (1 7 6 0 -1 8 2 0 )" , w którym p r z y ję to z a ło ż e n ie dw ustopniow ości opracowania. Pierw­ szym etapem pracy j e s t zeb ran ie m ateriałów d otyczących lit e r a t u r narodowych, według s t a l e teg o samego, powtarzanego schematu problemów. Ta dokum entacja, przygotowana przez s p e c ja lis tó w po­ sz c z e g ó ln y c h sektorów narodowych, na drugim e ta p ie d z ia ła ń sta je s i ę przedmiotem a n a liz y i opracowania sy n te ty c z n e g o , dążącego do uzyskania o g ó ln ej perspektywy międzynarodowej. Zadanie to ηβ- le ż y do redaktorów odpow iedzialnych za p oszczególn e r o z d z ia ły , e nawet za tematy w ob rębie ty c h ro z d z ia łó w . Wstęp G. Vajdy do gotowego już i znajdującego s i ę w druku tomu pośw ięconego "Poe­ z j i" p rzy n o si miarodajne u zasad n ien ie t e k ie j postawy badawczej i t a k ie j organize o j i pracy z esp o ło w ej. D zięk i nim w ła śn ie "His­ t o r ia porównawcza lit e r a t u r " ma szanse s ta ć s i ę rzeczyw istym r ezu lta tem d z ia ła ń kolektywnych i w spółpracy w s k a l i międzynaro­ dow ej, unikając n ieb e z p ie c z e ń stw a , o którym tak c z ę s to mówi s i ę na p o sie d z en ia c h Komitetu Koordynacyjnego - n ieb ezp ieczeń stw a mechanicznego zesta w ia n ia i szeregow ania w ie lo r a k ic h in fo rm a cji szczegółow ych o różnych lit e r a t u r a c h narodowych. W konsekw encji

p r z y j ę te j zasady dwustopniowego d z ia ła n ia : z b ie r a n ie m ateriałów dokumentacyjnych w p rzek roju narodowym i syntetyzow ania ic h w

>

p rzek roju międzynarodowym, tom pośw ięcony p o e z j i ośw iecen iow ej składa s i ę z c z ę ś c i o g ó ln e j, ukazującej różnorodne asp ek ty poe­ z j i e u r o p e jsk ie j tego okresu , i c z ę ś c i a n a lit y c z n e j , dokumenta­ c y j n e j , która d o sta r c z a bazy f a k to g r a fic z n e j dla rozd ziałów s y n te ty z u ją c y c h . Zespół redagujący tom ośw ieceniow y s to s u je rów nież metodę p isa n ia szkiców wstępnych, oga rn ia ją cy ch p o sz cze­ g ó ln e grupy problemów, p o szczeg ó ln e r o z d z ia ły i p o d r o z d z ia ły . S z k ic e te publikowane są w "Cahiers d ’H is t o ir e L it t é r a ir e

Com-/

p a rée" , stanow iąc p ierw szą w e r sję fragmentu przygotowywanej k s ią ż k i.

P rojekt tomu "Naturalizm" nawiązuje do sformułowanych po­ wyżej z a ło żeń m etod ologiczn ych , zakłada również d z ia ła ln o ś ć dwustopniową, k ie r u je s i ę dążeniem do utrzymania perspektywy międzynarodowej, uzyskanej na drodze sy n tezy przekrojow ej i . kontrastyw nej m onograficznych dokum entacji d otyczących l i t e r a ­ tur narodowych. Jak ju ż pow iedziano pow yżej, warszawskie paź­ d ziernikow e £ 1979 E·) spotk an ie badaczy, k tórzy z g ł o s i l i u d zia ł w pracach przygotowawczych i a u to r sk ic h , pośw ięcone b y ło w głów­ n e j m ierze ostatecznem u opracowaniu konspektu, u s ta le n iu zasad w spółpracy ekip przygotow ujących dokumentecje narodowe oraz

sporząd zen iu kalendarza p ra c. Na k o n fe r e n c ję przybyło d z i e s i ę ­ c iu badaczy zagadnień naturalizm u z F r a n c ji, B e l g i i , NRR, Kana­ dy i B r a z y li i , obecni t e ż b y l i p r z e d s ta w ic ie le środow isk p o lo

-)

n isty c z n y c h i roman i s tycznych w P o ls c e . Gospodarze p rzy g o to w a li dwa r e f e r a t y : dr Danuta Knysz-Rudzka zreferow ała aktualny stan prac przygotowawczych tomu "Naturalizm ", p r z e d ło ż y ła słuchaczom roboczą w e r sję konspektu k s ią ż k i i zaproponowała w stęp n ie te c h ­ n ik ę w spółpracy; p r o f. Janina K u lczyck a-S alon i p rzed sta w iła syn­ t e z ę p o lsk ie g o n atu ralizm u , zrealizow an ą w oparciu o schemat

-pytań konspektu i będącą próbną w ersją pierw szego etapu prac - dokum entacji sporządzonej d la l i t e r a t u r y narodowej, stan ow iącej

w zam ierzeniu m a teria ł ty lk o do dalszych, przekrojów s y n te ty c z ­ nych.

W wyniku dwudniowych d y sk u s ji i u s ta le ń p r z y ję to modyfika­ c j ę konspektu zgodnie z propozycjami p rzyjętym i w c z a s ie obrad. Zespół p o ls k i zobow iązał s i ę dokonać o s ta te c z n e j r e d a k c ji kon­ sp e k tu , k tóry r o z e sła n y z o sta n ie autorom do a k c e p t a c ji. Zdecy­ dowano, że tom "Naturalizm" skład ać s i ę powinien z dwóch wolumi­ nów, pijzy czym o s ta te c z n a r e p e r ty c ja m ateriałów dokonana z o s ta ­ n ie na dalszym e ta p ie p ra cy . Postanow iono, że zgodnie z konspek­ tem przygotowany z o s ta n ie szczegółow y zestaw pytań badawczych, sformułowany p rzez Komitet Redakcyjny tomu i zaakceptowany przez autorów. Punktem w y jśc ia do opracowania k s ią ż k i s ta n ie s i ę doku­ mentacja opracowana według zestawu pytań badawczych w ramach l i ­ te r a tu r narodowych. Nad j e j przygotowaniem czuwać będą redakto­ rzy od p o w ied zia ln i za p o szczeg ó ln e sek to ry nerodowe, k tórych wy­ boru dokonano w toku obrad. U s tslo n o , że kolejnym etapem pracy b ęd zie w yznaczenie ekip przygotow ujących p o sz czeg ó ln e tematy w p rzek roju międzynarodowym i wybór redaktorów odpow iedzialnych za t e tem aty.

U c z e stn ic y k o n fe r e n c ji u z g o d n ili, że c a ło ś ć p rsc nad tomem "Naturalizm" n ie może trwać d łu ż e j n iż 5 l a t : przygotowanie szczegółow ego zestawu pytań badawczych za ją ć powinno ok. 6 mie­ s ię c y ; propozycja zestaw u, ro zesła n a współautorom, poddana d y s­ kusjom i poprawkom, pow rócić powinna w cią g u następnych 6 mie­ s ię c y w form ie gotowego, obowiązującego w sz y stk ic h autorów kwes­ t io n a r iu s z a , według k tórego sporządzona z o s ta n ie dokumentacja narodowa; d a lsz e dwe la t a przew iduje s i ę na opracowanie dokumen­ t a c j i narodowych; w r . 1982 zostan ą one przekazane redaktorom odpowiedzialnym za tem aty w p rzekrojach międzynarodowych; wyboru

ty ch redaktorów dokona s i ę w la ta c h 1982-1983« Przew iduje s i ę , że do r . 1985 ukończone będą t e k s t y sy n te ty c z n e i zredagowana c a ło ś ć k s i ą ż k i , k tó r e j maszynopis z o s ta n ie p rzedstaw iony do ak­ c e p t a c j i Komitetowi Koordynującemu.

Zgodnie z su g e stia m i i u sta le n ia m i d y s k u s ji w d n iach 5 -6 X 1979 r . p o ls k i z e s p ó ł redakcyjny tomu "Naturalizm" sform ułow ał p ro p o zy cję o s ta te c z n e j w e r s j i k on spektu, która b ę d z ie r o z e sła n a autorom do poprawek i a k c e p t a c ji.

Λ

Dane n in ie j s z e oparte z o s t a ły na dokum entacji Komitetu Koordynacyjnego z k w ietn ia 1979 r . , p rzekazanej do P o ls k i przez

H.H. Remaka w czerwcu 1979 r ·

P r o f. dr Janina K ulczycka-S e lo n i Dr Danuta Knysz-Rudzka

- 148

-SPO TK ANIA FRANCUSKO-POLSKIE

W dn iach 21-22 lis to p a d a 1979 r . odbyła s i ę w I n s t y t u c ie Badań L ite r a c k ic h k o n feren cja p o lsk o -fra n cu sk a pośw ięcona pro­ blem atyce s o c j o l o g i i l i t e r a t u r y , a w s z c z e g ó ln o ś c i - zagad n ie­ niom kom unikacji l i t e r a c k i e j i p oetyce d z ie ła l i t e r a c k ie g o .

Było to ju ż d ru g ie teg o typu s p o tk a n ie . P ier w sze, zo rg a n i­ zowane w roku poprzednim p rzez I n s t i t u t N a tio n a l d ’Études S la ­ v e s w Paryżu (,1-2 grudnia 1 9 7 8 ), d o ty c z y ło t e o r i i l i t e r a t u r y i m e to d o lo g ii badań lite r a c k ic h .-W y g ło s z o n e wówczas r e f e r a t y oraz d y sk u sje sk u p ia ły s i ę m .in . ned tak im i zagad n ien iam i, jak : kry­ tyka l i t e r a c k a , m itok rytyk a, le k tu r a jako akt kom unikacji, stan b8dań w d z ie d z in ie s e m io lo g ii l i t e r a c k i e j . W spocnaniu paryskim ze s tr o n y p o ls k ie j b ezp ośred n io w z i ę l i u d z ia ł: p r o f . p r o f . U.R.