Maria Marczewska-Rytko
"Radicalism in Minnesota 1900-1960.
A Survey of Selected Sources", Carl
Ross, St. Paul 1994 : [recenzja]
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia 4, 197-198
Radicalism in Minnesota 1900-1960. A Survey o f Selected Sources. 20th-Centu
ry Radicalism in Minnesota Project, Carl Ross, Project Director, Minnesota Histo
rical Society Press, St. Paul 1994.
Na gruncie nauk społecznych pojęcie radykalizm u ujm ow ane je s t w sposób bardzo szeroki. Radykalizm w sferze życia politycznego charakteryzuje się skrajnością zarów no pod względem stawianych celów , ja k i doboru środków działania. Pojęcie radykalizm u najczęściej oznacza m a ksym alizację celów i środków w działaniu politycznym . Rozum iany w ten sposób radykalizm może stanowić część składową zarów no ugrupow ań lewicowych, ja k i praw icow ych. Pojęcie ra dykalizmu jest często zastępowane pojęciem ekstremizmu politycznego.
Postawy charakterystyczne dla radykalizmu politycznego kształtują się pod wpływem do znawanego poczucia upośledzenia, pozostawania na m arginesie funkcjonującego system u nagród, przywilejów i prestiżu. M ożna stw ierdzić, że we w szystkich społeczeństwach istnieje dostrzegal ne rozwarstwienie pod tym względem. Radykalizm powstaje na bazie widocznej dysproporcji pod względem udziału w istniejącym bloku władzy. Grupy społeczne mające poczucie upośledzenia stają się bazą dla ugrupow ań odw ołujących się do radykalnych wizji świata i stosujących skrajne metody działania.
Zgrom adzona bibliografia stanowi wynik badań prow adzonych w ram ach działalności To w arzystwa H istorycznego w M innesocie. Swym zasięgiem obejm uje nagrania i dokum enty, ulot ki, pamflety, przem ówienia, program y polityczne, wystąpienia, publikacje, filmy, fotografie oraz inne m ateriały bezpośrednio związane z funkcjonowaniem nurtu radykalnego w amerykańskim życiu politycznym na przestrzeni sześćdziesięciu lat - od roku 1900 do roku 1960. Prezentowana bibliografia w istotny sposób rozszerza źródła, na podstawie których m ożna opisywać historię ra dykalizmu. Zbiór zaw iera istotne, choć mało dotąd znane m ateriały. M ożna do nich zaliczyć in formacje o radykalnej działalności bezrobotnych robotników i niezadowolonych farm erów w la tach trzydziestych i czterdziestych oraz o radykalnej polityce, poczynając od początku lat dw u dziestych. Oba te zjawiska, stosunkowo słabo udokumentowane, można odnaleźć w dokumentach gubernatorów M innesoty zgromadzonych w A rchiwum Państwowym (patrz rozdział czwarty) oraz skatalogow anych w C entrum Badawczym Towarzystw a (patrz rozdział pierwszy). Doku menty odzw ierciedlają działalność Partii Socjalistycznej w stanie M innesota w latach 1910-1919 oraz opisują ponad sześćdziesiąt radykalnych dzienników (patrz rozdział drugi).
Ustne źródła historyczne zostały wzbogacone o nowe wywiady, które przeprowadzono w okresie wcześniejszym (patrz rozdział trzeci). Znaczna część nowych wywiadów dostarcza in formacji o radykalnej aktywności politycznej szczególnie w środowiskach farm erskich. Oferują one wgląd w życie osobiste, motywacje i działalność lokalnych członków partii: komunistycznej i socjalistycznej, farm erów -labourzystów oraz związkowców. W iele wywiadów zaw iera inform a cje o wpływie rasowej i etnicznej kultury i tożsamości na kształtowanie się radykalizm u w M in nesocie. Część wywiadów dokumentuje historię A froam erykanów. W innych pojawiają się infor macje o radykalizm ie żydow skim , kulturze słowiańskiej, norweskich aktywistach oraz o znacznej liczbie Amerykanów pochodzenia fińskiego.
Zbiór rękopisów Tow arzystw a zaw iera oryginalne dokumenty konserwatystów z Minnesoty (patrz rozdział czw arty). Są one cennym źródłem informacji na tem at strajków labourzystowskich czy też niepokojów na farm ach. Zawierają one także raporty szpiegów zebrane przez agencje detektywistyczne dla potrzeb urzędników przedsiębiorstw.
Bibliografia obejm uje także nowe źródła na temat historii kobiet. D ostarczają one odpow ie dzi na pytanie, w jak i sposób kw estia kobieca była traktow ana przez radykalne ugrupow ania poli tyczne oraz jaką rolę odgryw ały kobiety w tych ruchach. Życiorysy poszczególnych kobiet są udokumentowane w kilku zbiorach.
Dwudziestowieczny radykalizm w USA stanowi kontynuację radykalizm u z poprzednich dwóch stuleci i m oże być definiowany jako radykalizm ery przem ysłowej. Ze względu na nieobe
cność silnych partii socjalistycznych radykalizm amerykański opiera! się na robotnikach wiejskich oraz drobnych kapitalistach. Tradycja ta akceptowała podstawowe zasady kapitalizmu, podkreśla ją c , że jej propozycje przyczyniają się do um ocnienia system u za pomocą dostępu tzw. zwykłych ludzi do w ładzy. Radykalizm am erykański przejawiał się w głoszeniu zasad demokracji i egalita ryzm u w sensie równości szans, w głęboko hum anistycznych sym patiach, w krytyce - czasami tylko retorycznej - praktyk monopolitycznych.
N a Południu Stanów Zjednoczonych w latach dziew ięćdziesiątych ubiegłego stulecia nastą pił w zrost radykalnego populizm u, mobilizującego dużą część najbieidniejszych farm erów zarów no Białych, ja k i Czarnych. Ta mobilizacja wyborcza nie została ostatecznie uwieńczona sukce sem . Niemniej próby wykorzystania radykalizm u na gruncie północno-amerykańskim są co pe w ien czas ponawiane.
N iew ątpliwie sukcesy nurtu radykalnego w latach 1900-1960 należałoby wiązać z ożywie niem ruchów protestu, reform oraz zm ian społecznych, z krytyką istniejącego status quo oraz z prezentow anym i wizjami nowego społeczeństwa. Od początku w ieku XX narastał ruch krytyki, odpow iedzialności i napraw y społecznej. Pod wpływem rozruchów farm erskich na Środkowym Zachodzie i niezadowolenia postępowych grup republikańskich w roku 1912 nastąpił rozłam w Partii Republikańskiej i powstała trzecia partia - Partia Postępu (B ull M oose Progressives - со było sym bolem w iary we własne siły i przebojowości). Przywódca partii, Theodore Roosevelt, starał się przelicytow ać w radykalizm ie postulaty zgłaszane przez polityków reprezentujących in ne partie trzecie, a zwłaszcza Partię Populistyczną. Opowiedział się za takimi reform am i, jak ini cjatywa ludow a, referendum pow szechne oraz możliwość odwoływania się od wyroków sądo wych do w oli ludu na szczeblu federalnym . Platform a w yborcza Roosevelta praktycznie równała się przebudow ie całego ustroju.
Także Franklin Delano Roosevelt uznał, że w warunkach kryzysu gospodarczego lat trzy dziestych niezbędna je st w szechstronna m odernizacja kapitalizmu am erykańskiego, uwieńczona osiągnięciem stanu rów now agi między interesam i wielkiego kapitału a interesami tzw. prostych ludzi. Za czynnik stabilizujący Roosevelt uznał silną władzę centralną.
Na obraz współczesnego radykalizm u złożył się skom plikowany splot czynników społecz nych, kulturow ych i politycznych. W odczuciu społecznym radykalizm z pierwszej połowy obe cnego stulecia został zdominowany przez myśl socjalistyczną, m arksistowską, trockistowską oraz syndykalistyczną. W rzeczyw istości ruchy społeczne odwołujące się do zasad ideologii m arksisto wskiej oraz poszukujące oparcia w klasie robotniczej bynajm niej nie posiadały monopolu na kry tykę kapitalizm u. Postulaty głoszące konieczność wprowadzenia zmian oraz ustanowienia zasad dem okracji przem ysłow ej naw iązywały zarów no do lew icow ego skrzydła populizmu, jak i teolo gii chrześcijańskiej. Stąd w ażne m iejsce w historii nurtu radykalnego zajmuje ruch abolicjonistów czy też ruch walczący o praw a kobiet.
Paradoksem tego typu ugrupow ań je st fakt, iż radykalizm jednego pokolenia często przyno sił zachow awczość następnego. Pod w pływ em oczekiwań społeczeństwa radykalne ideologie pod daw ano reinterpretacji. O statecznie nurty radykalne stawały się dogmatyczne i najczęściej znikały z areny politycznej.
M aria Marczewska-Rytko
Marek Chmąj, Marek Żmigrodzki, Status prawny partii politycznych w Polsce,
Toruń 1995, s. 83
Partie polityczne w spółcześnie są istotnym elem entem życia politycznego w każdym pań stwie dem okratycznym . Nie od razu jednak uznane zostały za podmiot działań politycznych, ge neza procesu ich instytucjonalizacji sięga bowiem początków XX wieku.
