2. Polska Konferencja Sedymentologiczna POKOS 2
Przebieg i zmiennoœæ sedymentacji w basenach przedgórskich
Zwierzyniec, 19–25.06.2006
Konferencja spotka³a siê z du¿ym zainteresowaniem, co wynika³o zarówno z jej ciekawego tematu, jak i atrakcyjno-œci wycieczek — sesji terenowych, których trasy przebie-ga³y na terenie Polski i Ukrainy.
Udzia³ w spotkaniu zg³osi³o przesz³o 120 osób, w tym: 7 osób z Ukrainy, 4 z Czech, po 2 ze S³owacji, Niemiec, Wêgier i Wietnamu. Warto odnotowaæ fakt, ¿e w konferen-cji, doœæ licznie, uczestniczyli doktoranci i studenci.
Organizacj¹ konferencji zajmowa³ siê komitet orga-nizacyjny, w sk³ad którego wchodzili: Anna Wysocka i Ma³gorzata Koz³owska-Deuszkiewicz z Instytutu Geolo-gii Podstawowej UW, a w pocz¹tkowym okresie przygo-towañ bra³a udzia³ tak¿e Anna Poszytek z Instytutu Geo-chemii, Mineralogii i Petrologii UW, oraz Marek Jasio-nowski z Pañstwowego Instytutu Geologicznego w Warsza-wie. W organizowaniu wycieczki na Ukrainê aktywnie uczestniczy³ Marcin Górka z IGP UW.
Nad stron¹ naukow¹ konferencji sprawowa³ pieczê komi-tet naukowy: profesorowie Piotr Roniewicz z IGP UW, Tade-usz Peryt z PIG w Warszawie, Nestor Oszczypko z ING UJ, Szczepan Porêbski z ING PAN w Krakowie. Stronê ukraiñsk¹ reprezentowali prof. Andrej Bogucki i dr Andrej Poberezhsky ze Lwowa.
Spotkanie sedymentologów w Zwierzyñcu sk³ada³o siê z trzech czêœci: sesji terenowych w ods³oniêciach miocenu na terenie Roztocza po polskiej i ukraiñskiej stronie, sesji referatowej i posterowej oraz pokonferencyjnej wycieczki na Ukrainê, poœwiêconej sedymentologii miocenu w okoli-cach Tarnopola i Miodoborów oraz utworom wêglanowe-go syluru w okolicach Kamieñca Podolskiewêglanowe-go i Ska³y Podolskiej. Uczestnicy mieli mo¿liwoœæ wyboru w wymie-nionych sk³adowych spotkania.
Konferencjê zapocz¹tkowa³a rejestracja uczestników, która rozpoczê³a siê 19 czerwca br. w godzinach popo³udniowych i trwa³a z przerwami blisko przez trzy dni. Uczestnicy przekazywali postery oraz prezentacje elektroniczne swoich referatów, a tak¿e dope³niali formal-noœci zwi¹zanych z przekraczaniem granicy pañstwowej.
Pracuj¹cy w recepcji, wœród których byli te¿ studenci, s³u¿yli informacj¹, aby zapewniæ sprawny tok dzia³ania ca³ej imprezy. Uczestnicy zostali zakwaterowani w
odda-838
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 10, 2006
Ryc. 3. Uczestnicy pokonferencyjnej wycieczki na Ukrainê na tle widocznych w rzeŸbie mioceñskich utworów rafowych Miodoborów. Fot. A. Wysocka
Ryc. 4. Wymiana pogl¹dów na temat paleogeografii utworów badenu w kamienio³omie Pardysówka w Józefowie. Od prawej prof. Daniel Drygant ze Lwowa i mgr. Andrzej Maksym z PGNiG Jas³o. Fot. E. Olempska
lonych od siebie pensjonatach Anna i Zacisze oraz w oœrod-ku Jod³a. Ka¿dy z uczestników otrzyma³ materia³y konferencyjne, obficie ilustrowan¹ ksi¹¿kê, maj¹c¹ 178 stron, zawieraj¹c¹ przewodnik sesji terenowych oraz stresz-czenia referatów i posterów w formie nades³anej przez auto-rów. Czêœæ przewodnikowa, obok dok³adnych opisów ods³oniêæ, zawiera te¿ ogólne charakterystyki geologiczno sedymentologiczne poszczególnych obszarów. Wydawnic-two to, sponsorowane przez Uniwersytet Warszawski, przez d³u¿szy czas bêdzie s³u¿y³o celom dydaktycznym i informa-cyjnym — jako cenne Ÿród³o najnowszych danych geolo-gicznych o rozleg³ych obszarach na terenie Polski i Ukrainy. Redaktorami, i w du¿ej czêœci autorami, zawartych tu tek-stów byli Anna Wysocka i Marek Jasionowski.
Uczestnicy otrzymali równie¿ 5. numer Przegl¹du Geo-logicznego, z maja 2006, w którym zawarte s¹ artyku³y dotycz¹ce podstawowych i najnowszych danych na temat zapadliska — jego historii i budowy oraz utworów miocenu bêd¹cych przedmiotem obserwacji na sesjach terenowych. W materia³ach znalaz³o siê te¿ wydawnictwo na temat Zwierzyñca, przekazane organizatorom przez dyrektora Zwierzynieckiego Oœrodka Kultury i Rekreacji. Ka¿dy z uczestników otrzyma³ te¿ okolicznoœciow¹ koszulkê, ¿ó³tego koloru, w³aœciwego dla utworów mioceñskich, z napisem upamiêtniaj¹cym POKOS 2.
Spotkanie towarzyskie uczestników konferencji, tzw. „³amacz lodów”, odby³o siê na terenie recepcyjnym browa-ru w Zwierzyñcu. Sponsorem uroczystoœci by³ prezes Zarz¹du Per³a Browary Lubelskie, pani Gra¿yna £ojko. Z uwagi na brak lodu w sensie dos³ownym i fakt, ¿e wiêk-szoœæ uczestników zna³a siê od dawna, spotkanie to okreœlo-ne zosta³o jako „POKOS Fest”. W gor¹cej i przyjacielskiej atmosferze trwa³o ono do póŸnych godzin nocnych. Nastêp-nego dnia od godziny 7 rano rozpoczê³y siê przedkonferen-cyjne sesje terenowe.
Sesje terenowe obejmowa³y ods³oniêcia badenu, utwo-rów ponadewaporytowych polskiej czêœci Roztocza oraz gra-nicy z sarmatem i utworom sarmatu, w kamienio³omie w ¯elebsku. Wszystkie te utwory cechuje obfitoœæ ró¿norod-nych struktur sedymentacyjró¿norod-nych, ró¿ró¿norod-nych typów warstwo-wañ skoœnych i œladów dzia³alnoœci organizmów. Ods³oniêcia te by³y w ostatnich latach przedmiotem badañ A. Wysockiej i M. Jasionowskiego. W ods³oniêciu w Hucie Ró¿anieckiej szczególne zainteresowanie zwróci³y skoœnie warstwowane rodolity, problematyczne po³o¿enie pó³nocnego brzegu zbior-nika i œrodowisk sedymentacji, reprezentowanych przez zró¿-nicowane osady piaszczyste, organodetrytyczne i organogenicz-ne. Uwagê wzbudzi³ te¿ rozleg³y widok ku po³udniowi, na obszar zapadliska.
Kolejne ods³oniêcia — to kamienio³om w Pardysówce, z powszechnymi warstwowaniami zmarszczkowymi, wype³nionymi bruzdami erozyjnymi i skamienia³oœciami œladowymi. Uwagê zwróci³a te¿ warstewka bentonitowa. Wœród uczestników wyprawy toczy³a siê o¿ywiona dys-kusja na temat charakteru œrodowisk, kierunków transpor-tu i pochodzenia materia³u okruchowego, w œwietle wska-zañ warstwowañ skoœnych i sk³adu mineralnego osadów.
W kamienio³omie w Józefowie, obok problematyki sedymentologicznej, przedstawiono profile sejsmiczne, uka-zuj¹ce cia³a piaszczyste zbudowane z materia³u przynie-sionego z pó³nocy, o podobnej orientacji jak bruzdy i ich wype³nienia, widoczne w kamienio³omach w Józefowie.
W ¯elebsku ogl¹dano utwory organodetrytyczne, zmarszczkowo warstwowane, reprezentuj¹ce najwy¿szy baden i sarmat — z widoczn¹ granic¹ miêdzy badenem
i sarmatem Obserwowano tu utwory wêglanowe, a wœród nich biohermy wapieni serpulowo mikrobialitowych, któ-rym towarzyszy typowa fauna sarmacka. Zainteresowanie uczestników, obok cech sedymentacyjnych obserwowa-nych utworów, wzbudzi³o zró¿nicowanie w sk³adzie fauny i œrodowiska sedymentacji, pomiêdzy badenem i sarma-tem.
Celem sesji terenowej w okolicach Lwowa by³o pokazanie bardzo ró¿norodnie wykszta³conych i dobrze ods³oniêtych osa-dów podewaporatowych, jak te¿ wapieni ratyñskich, stano-wi¹cych w tym obszarze ekwiwalent ewaporatów.
W nieczynnej piaskowni, pracuj¹cej dawniej dla potrzeb fabryki ceg³y silikatowej w Stradczu, mo¿na przeœledziæ pro-fil utworów dolnobadeñskich — z wielkim bogactwem struktur sedymentacyjnych, ró¿nych typów warstwowañ, struktur erozyjnych i deformacji synsedymentacyjnych. Ods³oniêcie wzbudzi³o du¿e zainteresowanie pomimo tro-pikalnej temperatury i silnego nas³onecznieni. Uczestnicy wykonywali du¿o fotografii, dyskutowali na temat genezy struktur, przyczyn deformacji, charakteru œrodowiska i jego zmiennoœci oraz przebiegu i przyczyn selektywnej cementacji piasków na ró¿nych poziomach ods³oniêcia
Ods³oniêcie w Chlebowicach — to unikalne stanowisko wystêpowania je¿owców i œladów ich dzia³alnoœci w piasz-czystym osadzie. Charakter œladów je¿owców, podobnie jak struktury sedymentacyjne, wskazuj¹ na œrodowisko bardzo p³ytkowodne. W sp¹gu ods³oniêcia wystêpuj¹ pnie skrze-mienia³ych cypryœników, wskazuj¹ce na œrodowisko l¹dowe, przybrze¿ne.
Obrady konferencji odbywa³y siê w dniach 22–23 czerwca br. w Oœrodku Muzealno Edukacyjnym Roztocza-ñskiego Parku Narodowego. Nale¿y w tym miejscu wyra-ziæ szczególn¹ wdziêcznoœæ dyrekcji parku za udostêpnienie pomieszczenia w sali muzealnej dla obrad wraz z wyposa¿eniem audiowizualnym i stela¿ami do roz-wieszenia posterów oraz pomieszczeñ, w których podawa-na by³a kawa oraz posi³ki w trakcie dni obradowych. Stworzono doskona³e warunki dla obrad i dyskusji, co z pewnoœci¹ mia³o wp³yw na aktywny udzia³ uczestników w trakcie kolejnych sesji referatowych i posterowych.
Obrady otworzy³ pisz¹cy te s³owa podkreœlaj¹c fakt, ¿e po raz pierwszy sesja na temat zapadliska odbywa siê po pó³nocnej stronie, a rok 2006 jest znacz¹cy dla sedymento-logii, jako ¿e przed trzydziestu laty ukaza³ siê podrêcznik Sedymentologia, którego autorami byli Ryszard Gradziñski, Anna Kostecka, Andrzej Radomski i Rafa³ Unrug. W tym samym czasie rozpoczê³a dzia³alnoœæ Sekcja Sedymentolo-giczna, jako pierwsza tematyczna sekcja w ramach Polskie-go Towarzystwa GeologicznePolskie-go. Kontynuacj¹ dzia³ania sekcji s¹ Spotkania Sedymentologów Polskich. Nastêpnie g³os zabra³ dyrektor Roztoczañskiego Parku Narodowego ¿ycz¹c nam owocnych obrad oraz burmistrz Miasta i Gminy Zwierzyniec, wyra¿aj¹c zadowolenie ze zorganizowania konferencji w Zwierzyñcu. Na zakoñczenie otwarcia pro-wadz¹cy obrady wyrazi³ podziêkowania licznym sponso-rom konferencji, a w szczególnoœci pani rektor i fundacji Uniwersytetu Warszawskiego, Instytutowi Geologiczne-mu i PTG. Dotacje finansowe umo¿liwi³y m.in. pokrycie kosztów wydawniczych, wynajêcie autokarów. Podziêko-wania, za pomoc i ¿yczliwoœæ, zosta³y skierowane do miejscowych w³adz, dyrekcji parku, dyrektora Zwierzyniec-kiego Oœrodka Kultury i Rekreacji, oraz prezesa Zarz¹du Per³a Browary Lubelskie.
Na sesje referatowe zg³oszono 33 referaty, w tym kilka autorstwa goœci zagranicznych lub z ich udzia³em. Postery 839
w liczbie 34 odznacza³y siê ró¿norodnoœci¹ tematyczn¹ i wysok¹ jakoœci¹ graficzn¹. Tematyka referatów by³a zró¿nicowana. Dotyczy³a ró¿nych aspektów sedymentolo-gii, ichnolosedymentolo-gii, petrolosedymentolo-gii, paleomagnetyki, geologii struk-turalnej i in., utworów ró¿nego wieku i nale¿¹cych do ró¿nych jednostek i regionów geologicznych, tak¿e poza-europejskich. To zró¿nicowanie nastrêcza³o pewne trudno-œci w ³¹czeniu referatów w grupy tematyczne, ale z drugiej strony stwarza³o ró¿norodny i szeroki wachlarz tematycz-ny, który sprzyja³ wymianie pogl¹dów z ró¿nych punktów widzenia i rzeczowej dyskusji. Nad utrzymaniem dyscypli-ny czasowej wœród prelegentów czuwali prowadz¹cy poszczególne sesje, którymi obok pisz¹cego te s³owa byli, Joachim Szulc, Nestor Oszczypko, Tadeusz Peryt, Daniel Drygant i Jurand Wojewoda. Przewodnicz¹cy ostatniej sesji referatowej, w imieniu uczestników konferencji, wyra-zi³ podziêkowanie organizatorom, podkreœlaj¹c wysoki poziom naukowy i sprawnoœæ organizacyjn¹ imprezy.
Dr Jurand Wojewoda, w imieniu geologów z Uniwer-sytetu Wroc³awskiego, zg³osi³ gotowoœæ organizacji kolej-nej konferencji w roku 2008. Tematem POKOS 3 by³by przebieg sedymentacji w basenach œródgórskich. Konfe-rencja by³aby organizowana we wspó³pracy z geologami czeskimi. Czeœæ terenowa odbywa³by siê na terytorium Polski i Czech. Uczestnicy spotkania w Zwierzyñcu zaak-ceptowali projekt zg³oszony przez Juranda Wojewodê.
W dniu 23 czerwca br., po zakoñczeniu sesji referato-wych i posteroreferato-wych, odby³a siê wycieczka terenowa na Ukrainê — poœwiêcona miocenowi i sylurowi Podola. W materia³ach konferencji, w czêœci przewodnikowej, obok szczegó³owych opisów ods³oniêæ, zawarte s¹ teksty przedsta-wiaj¹ce utwory miocenu i budowê geologiczn¹ obszaru Mio-doborów autorstwa Marka Jasionowskiego PIG Warszawa, Marcina Górki IGP UW, Barbary Studenckiej Muzeum Ziemi PAN i Andrieja Poberezenskego z Instytutu Geologii, Geo-chemii Paliw Kopalnych ze Lwowa. Tekst wprowadzaj¹cy do tematyki wêglanowych utworów syluru napisali Stanis³aw Skompski, Piotr £uczyñski i Wojciech Koz³owski z IGP UW oraz Daniel Drygant z Muzeum Przyrodniczego Ukraiñskiej Akademii Nauk we Lwowie.
Utwory miocenu w okolicach Tarnopola wystêpuj¹ zarów-no w facjach piaszczystych, jak i wêglazarów-nowych. Wzajemny stosunek tych facji widoczny jest w £ozowej, gdzie na skoœnie warstwowanych piaskach spoczywaj¹ utwory o charakterze organogenicznych budowli wêglanowych. Piaskownia na górze Mogi³a dostarcza szereg danych, dotychczas nie zna-nych, na temat warunków i œrodowiska powstawania utworów piaszczystych. Ods³ania siê tu kilkunastometrowej mi¹¿szoœci profil piasków kwarcowych, u do³u warstwowanych skoœnie w du¿ej skali. Wy¿ej, granic¹ erozyjn¹, spoczywaj¹ gruboziar-niste piaskowce, równie¿ skoœnie warstwowane, z obfitym detrytusem muszlowym , stopniowo przechodz¹ce w piaski drobnoziarniste rozciête kana³ami z osadem gruboziarnistym. W profilu widoczne s¹ poziomy ze œladami dzia³alnoœci orga-nizmów i œladami korzeni. Liczne s¹ równie¿ œlady ucieczki wody z osadów. Zespól struktur sedymentacyjnych wskazuje na p³ytkowodne, wysokoenergetyczne œrodowisko sedymenta-cji. Widoczne struktury sedymentacyjne wzbudzi³y o¿ywion¹ wymianê pogl¹dów na temat przebiegu i œrodowiska sedy-mentacji. Szczególne zainteresowanie wzbudzi³y skamie-nia³oœci œladowe, doskonale ods³oniête w profilach .
Kolejnym ods³oniêciem by³ rozleg³y kamienio³om w Maksymówce, gdzie widoczne s¹ badeñskie budowle glo-nowo-sinicowe typu rafowego, miejscami z koralami szeœciopromiennymi. Budowle te czêsto rozdzielone s¹ roz-padlinami, wype³nionymi licznymi szcz¹tkami organiczny-mi, silnie zbioturbowanymi po przez udzia³ krewetek — alfeuszy. Na wapieniach badenu, powierzchni¹ erozyjn¹, spoczywaj¹ ró¿norodne wêglanowe utwory sarmatu, wni-kaj¹ce ¿y³ami zasypowymi w badeñskie pod³o¿e. Roz-leg³oœæ ods³oniêcia i bogactwo faktów widocznych w ró¿nych czêœciach kamienio³omu, spowodowa³o podziele-nie siê uczestników na szereg grup, w których objaœpodziele-nieñ udzielali Marek Jasionowski, Marcin Górka, Barbara Stu-dencka, Anna Wysocka i Andrzej Radwañski. W prezentacji ods³oniêcia brali te¿ udzia³ studenci z Wydzia³u Geologii UW, wykonuj¹cy na tym terenie prace magisterskie pod kierunkiem Piotra Roniewicza i Anny Wysockiej.Obser-wacje i wymiana pogl¹dów toczy³y siê przez kilka godzin. W tym dniu uda³o siê jeszcze zapoznaæ z rafami sarmackimi — to³try werboweckie, tworz¹cymi charakterystyczne w morfologii pasmo wzgórz prostopad³e do raf badeñskich, z których zbudowane s¹ wzgórza miodoborskie.
W godzinach wieczornych dotarliœmy do nowobudo-wanego hotelu w s¹siedztwie zamku w Kamieñcu Podol-skim. Pobyt w Kamieñcu, obok obserwacji ods³oniêæ wapieni sylurskich, poœwiecony by³ zwiedzaniu zamku i miasta, gdzie tak wiele œwiadectw w architekturze i historii wi¹¿e siê z dziejami I Rzeczypospolitej.
Z wêglanowymi utworami syluru, doskonale ods³oniê-tymi na Podolu, zapoznano siê w dwóch punktach: kamie-nio³omie Kubaczewskim k. Kamieñca i kamiekamie-nio³omie Bridok k. Ska³y Podolskiej. Uczestnicy zostali zapoznani ze stratygrafi¹ obserwowanych utworów. By³a okazja do prze-œledzenia nastêpstwa w zró¿nicowanych utworach organo-genicznych. Szczególn¹ uwagê poœwiêcono przedstawieniu wyników badañ morfometrycznych i paleoekologicznych stromatoporoidów, prowadzonych przez P. £uczyñskiegio. Badaniom tym sprzyja³ wyj¹tkowo dobry stan ods³oniêcia i wielka obfitoœæ stromatoporoidów. Przedstawiona, przez objaœniaj¹cych, interpretacja bardzo zró¿nicowanych œro-dowisk sedymentacyjnych i wynikaj¹ce z nich wnioski paleogeograficzne by³y przedmiotem du¿ego zaintereso-wania i d³ugotrwa³ych dyskusji w ró¿nych czêœciach demonstrowanych ods³oniêæ. Powrót do Zwierzyñca for-malnie zakoñczy³ POKOS 2.
Druga Polska Konferencja Sedymentologiczna by³a imprez¹ udana pod wzglêdem merytorycznym i organiza-cyjnym. Zaprezentowano na niej szereg nowych faktów, czêsto nie znanych dla znacznej czêœci uczestników. Wœród uczestników spotkania reprezentowane by³y ró¿ne pokole-nia naukowców, od wytrawnych badaczy z tytu³ami profe-sorskimi przez œrednie pokolenie prowadz¹ce aktualnie badania terenowe, a¿ po doktorantów i studentów. Jak wspo-mnia³em wczeœniej cenna by³a obecnoœæ reprezentantów ro¿nych specjalnoœci. Obok sedymentologów przybyli tu geofizycy, paleontologowie, petrografowie, geochemicy, tektonicy i in. Sprzyja³o to wielostronnym i konstruktyw-nym wymianom pogl¹dów, za któr¹, nale¿y mieæ nadzieje, nast¹pi¹ interdyscyplinarne prace badawcze tak¿e we wspó³pracy miêdzynarodowej.
Piotr Roniewicz Serwis fotograficzny na str. 826
840
2. Polska Konferencja Sedymentologiczna POKOS 2
Przebieg i zmiennoœæ sedymentacji w basenach przedgórskich
Zwierzyniec, 19–25.06.2006 (patrz str. 838)
Ryc. 1. Uczestnicy POKOS 2 przed Oœrodkiem Edukacyjnym Roztoczañskiego Parku Narodowego w Zwierzyñcu. Fot. A. Wysocka
