Wiadomości Entomologiczne 38 (2) 116–119 Poznań 2019
Nowe stanowiska Micrambe pilosula (E
RICHSON, 1846)
i Cryptophilus propinquus R
EITTER, 1874 (Coleoptera:
Cryptophagidae, Erotylidae) w Polsce
New localities of Micrambe pilosula (ERICHSON, 1846)
and Cryptophilus propinquus REITTER, 1874 (Coleoptera:
Cryptophagidae, Erotylidae) in Poland Tadeusz WOJAS
Zakład Ochrony Lasu, Entomologii i Klimatologii Leśnej, Wydział Leśny, Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie,
al. 29 Listopada 46, 31-425 Kraków; e-mail: tadeusz.wojas@urk.edu.pl
ABSTRACT: New records of two beetle species Micrambe pilosula (ERICHS.) (Cryptophagidae) and Cryptophilus propinquus REITT. (Erotylidae) are given from Southern Poland. It is the second record for M. pilosula and third for C. propinquus in Poland.
KEY WORDS: Coleoptera, Cryptophagidae, Erotylidae, new records, S Poland.
Zatęchlakowate (Cryptophagidae), rzadziej podawane pod nazwą skry-tojadkowate, to dosyć liczna gatunkowo rodzina chrząszczy, w faunie Polski licząca w przybliżeniu 120 gatunków, należących do 15 rodzajów, z czego około 80% należy do dwóch rodzajów – Atomaria STEPHENS i Cryptophagus HERBST. Rozmieszczenie Cryptophagidae w kraju ciągle jeszcze nie jest poznane w dostatecznym stopniu, o czym świadczy odkrycie 15 nowych dla Polski gatunków w ostatnim ćwierćwieczu (BURAKOWSKI i in. 2000, ROSSA 2000).
Rodzaj Micrambe THOMSON, przez niektórych badaczy traktowany jako podrodzaj rodzaju Cryptophagus HBST., w Polsce jest reprezentowany obecnie przez 6 gatunków (Mapa Bioróżnorodności 2019), w większości rzadko wykazywanych, z których najczęściej spotykanym jest M. abietis
NOWE STANOWISKA MICRAMBE PILOSULA I CRYPTOPHILUS PROPINQUUS […] 117
(PAYK.), związany biologicznie ze świerkiem, przy czym rozmieszczenie Micrambe ulicis (STEPH.) i M. woodroffei JOHNS. wymaga krytycznego opracowania ze względu na niedawne zmiany systematyczne i nomenkla-toryczne, dotyczące tych gatunków. Przedstawiciele tego rodzaju to gatunki stenotopowe, występujące w środowiskach leśnych i zaroślowych, gdzie poławiane są na gałęziach, pniach i pod korą drzew i krzewów, w ściółce pod drzewami, na hubach i zapleśniałych fragmentach roślin drzewias-tych, a niektóre także na kwiatach różnych roślin (KOCH 1989).
Micrambe pilosula (ERICHS.) po raz pierwszy był w Polsce stwier-dzony pod synonimiczną nazwą M. lindbergorum (BRUCE) przed około 20 laty w Pienińskim Parku Narodowym, gdzie odłowiono go pod korą jodły lub świerka (ROSSA 2000). W wymienionej pracy omówiono jego rozmieszczenie w Europie oraz podano wymagania ekologiczne i cechy morfologiczne, zilustrowane ryciną.
W trakcie entomofaunistycznej inwentaryzacji1 rezerwatu „Przełom
Białki pod Krempachami” odłowiono imago omawianego gatunku:
– DV37, Kotlina Nowotarska: rez. Przełom Białki pod Krempachami (Obłazowa), 5 VII 2018, 1 ex. strząśnięty do czerpaka z roślinności krzewiastej, na skraju lasu; leg., det. et coll. T. WOJAS.
Wyżej wymienione stanowisko położone jest w mezoregionie grani-czącym z Pieninami, w niewielkiej odległości (około 15 km na zachód) od dotychczas znanego stanowiska w kraju. Warunki środowiska odłowu korespondują z podawanymi w piśmiennictwie dla tego gatunku (REŠKA 1994, ROSSA 2000).
Wśród występujących w Polsce przedstawicieli rodziny zadrzewkowa-tych (Erotylidae), rodzaj Cryptophilus REITTER wyróżnia się nietypowym dla tej rodziny wyglądem, łudząco przypominającym gatunki z rodzaju Cryptophagus HBST. (Cryptophagidae) (fot. 1), jednak morfologia stadiów larwalnych oraz budowa przednich bioder postaci dorosłych sytuują ten rodzaj w rodzinie Erotylidae (RUTA i in. 2011). Jedynym gatunkiem z tego rodzaju, wykazywanym z Polski jest Cryptophilus propinquus REITTER, posiadający subkosmopolityczne rozsiedlenie. Dotychczasowa nazwa C. integer (HEER) winna zostać odrzucona, ponieważ okaz typowy gatunku opisanego przez HEER'a jako C. integer okazał się identyczny z Micrambe abietis (PAYK.) i winien być traktowany jako jego synonim (ESSER 2016). Cryptophagus propinquus troficznie jest
1 Zezwolenie na prowadzenie badań nr OP-I.6205.56.2017.BZ, wydane przez Regionalnego
118 T. WOJAS
związany z rozkładającą się materią pochodzenia roślinnego i bywa znajdywany najczęściej w środowiskach synantropijnych – w kompoście, pleśniejących produktach magazynowych (np. zbożach), rzadziej na grzybach nadrzewnych i w ściółce (KLAUSNITZER 2001, RUTA i in. 2011).
Ryc. 1. Cryptophilus propinquus REITT. – osobnik złowiony przez autora. Fig. 1. Cryptophilus propinquus REITT. – specimen caught by author.
W kraju gatunek ten był dotychczas notowany dwukrotnie: w War-szawie (Ursynów) i Włocławku (Mapa Bioróżnorodności 2019, RUTA i in. 2011). Nowe stanowisko tego gatunku stwierdzono również na terenie dużego miasta:
– DA24, Wyżyna Krakowsko-Wieluńska: Kraków – Śródmieście (Piasek), 12 VIII 2017, 1 ex., w mieszkaniu; leg., det. et coll. T. WOJAS.
NOWE STANOWISKA MICRAMBE PILOSULA I CRYPTOPHILUS PROPINQUUS […] 119
W dotychczasowych miejscach znalezienia w Polsce gatunek ten był łowiony wyłącznie w środowiskach synantropijnych dużych i średnich miast. Kolejne stwierdzenie wskazuje na to, że C. propinquus jest stałym, choć prawdopodobnie zawleczonym elementem krajowej koleopterofauny.
SUMMARY
New localities of very rare beetle species Micrambe pilosula (ERICHS.) (Crypto-phagidae) and Cryptophilus propinquus REITT. (Erotylidae) are given for Poland. The second known record of M. pilosula is from Przełom Białki pod Krempachami Nature Reserve located in the Nowy Targ Basin, where it was captured on bushy vegetation at the edge of the wood. For C. propinquus, it is the third record in Poland—it was found in an apartment in the centre of Kraków.
PIŚMIENNICTWO
BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA J. 2000: Chrząszcze – Coleoptera. Uzupełnienia tomów 2-21. Katalog Fauny Polski, XXIII, 22: 1-252.
ESSER J. 2016: Über die Identität von Cryptophilus integer (Heer, 1841) (Coleoptera, Erotylidae). Entomologischen Nachrichten und Berichte, 60: 213-218.
KLAUSNITZER B. 2001: Die Käfer Mitteleuropas. Die Larven, Bd. 6. Spektrum Akad. Verlag, Heidelberg – Berlin.
KOCH K. 1989: Die Käfer Mitteleuropas. Ökologie, Bd. 2. Goecke & Evers, Krefeld. Mapa Bioróżnorodności [online] 2019: Krajowa Sieć Informacji o Bioróżnorodności.
Dostęp: 2019-01-25, http://baza.biomap.pl
REŠKA M. 1994: Bestimmungstabellen der mitteleuropäischen Arten der Gattungen
Micrambe THOMSON und Cryptophagus HERBST (Insecta: Coleoptera: Crypto-phagidae). Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien, 96B: 247-342.
ROSSA R. 2000: Micrambe lindbergorum (Bruce, 1934) – nowy dla fauny Polski gatunek skrytojadkowatych (Coleoptera: Cryptophagidae). Wiadomości Entomologiczne, 19:
5-8.
RUTA R., JAŁOSZYŃSKI P., SIENKIEWICZ P., KONWERSKI S. 2011: Erotylidae (Insecta, Coleoptera) of Poland – problematic taxa, updated keys and new records. Zookeys,
