R ecenzje
393
nauki (18), Finansowanie i Inform acja (po 17 poz.), Szkolnictwo (16), Ekonom ika i Socjologia nauki (po 14 poz.).
D ru g i indeks, geograficzny, ułożony jest w e d łu g n az w k r a jó w ugru p o w an ych w obrębie o dpow iednich części świata. P fz y poszczególnych hasłach (nazw ach części św iata lu b k r a jó w ) w ym ien ione są num ery p u b lik a cji za rejestrow anych w B ib lio grafii, w których n a z w a danej części św iata lu b d anego k r a ju w y stęp u je bądź w tytule, bąd ź w spisie treści, podanym w części I I Bibliografii. (N ie jest to W ięc in deks biorący pod u w a g ę m iejsce w y d a n ia p u blik acji, lecz je j treść dotyczącą j a kiegoś k ra ju lu b całej części św iata).
T a k np. p od hasłem Poland zn ajd ujem y p ięć pozycji, których treść odnosi się m.in. do Polski, p rzy czym jed n a tylko z tych p u blik a cji została w y d a n a w Polsce (jest to Bibliografia artykułów zawartych w „N a uce Polsk iej” , t. I— X X ). N a jw ię k s z a liczba p u blikacji w y k azan ych w indeksie geograficznym dotyczy Z w ią z k u R adziec kiego (23 poz.), potem dopiero id ą Stany Zjednoczone, B e lg ia i ¡Francja z liczbą po zycji o połow ę m niejszą (odp ow ied n io : 12, 11 i 10), W . B ry ta n ia (9), Czechosłow acja, N R F i S z w a jc a ria (po 8 poz.).
Jeżeli natom iast w eźm iem y pod u w a gę n ie treściow y zw iązek poszczególnych p u blikacji z danym krajem , lecz ich m iejsce w y d a n ia, to otrzym am y odm ienne dane. I tak 2/3 w szystkich pozycji zarejestrow anych w Bibliografii uk azały się w Stanach Zjednoczonych (101 poz.), 1/5 w e F ran cji i B e lg ii (razem 31 poz.), w Z S R R — 5, w W . B ry ta n ii — 4, w N R F , Polsce i S zw ecji p o 3, w Czechosłow acji i na W ę g rz e c h — po 2 poz. D an e te p o z w alają sądzić, że o m aw ia n a Bibliografia bibliografii z zakresu naukoznawstwa n ie u w zględn iła w dostatecznej m ierze odpow iednich p u blik a cji z k r a jó w socjalistycznych, w tym przede w szystkim z Z S R R , gdzie — jak w iadom o — zainteresowanie p roblem am i n au k o zn aw stw a jest bardzo duże. M im o to analiza Bibliografii może dać podstaw ę do p ew nych ogólniejszych w n io s k ó w dotyczących ro z w oju p iśm iennictw a z zakresu n au koznaw stw a, a w ko n sek w en cji — sam ego naukoznaw stw a. Już sam fa k t o pracow an ia i o p u b lik o w a n ia tak obszernej b ib lio grafii biblio grafii z tej dziedziny św iadczy o osiągnięciu przez n ią p ew n ego stopnia dojrzałości, a zróżnicow ana tem atyka p ublikacji objętych Bibliografią, uwidoczniona w indeksie przedm iotowym , w sk az u je na tendencję do szerokiego u jm o w an ia zakresu naukoznaw stw a.
M aria D em bow ska
N O T A T K I B I B L I O G R A F I C Z N E
Z b ig n ie w R y n d u c h, Nauka o stylach w retorykach polskich X V I I wieku. G dańskie T o w a rz y stw o N au k o w e , G d ańsk 1967, ss. 129.
Jak pisze w e W stępie autor w ym ienionej pracy, o m a w ia o n a p ro blem , w jak iej m ierze siedem nastowieczni autorzy podręczn ików w y m o w y (autor określa je term i nem : retoryki) „kształtow ali 'tradycje w y m o w y i stylu, w y w ied zio n e z antyku, m o d yfikow an e w średniow ieczu i renesansie”. W P o lsce w X V I I w . w y m o w a m ia ła w ie le m an ier stylowych, istniało w ie le stylów zdecydow anie złych, często potępianych w teorii w y m o w y, ale żyw ych w praktyce szkolnej i o byczajow ej — pisze dalej autor i tak określa g łó w n y cel tej pracy: .... udokum entow anie i zegzem plifikow anie p o wyższych tez łącznie z p ró bą d op racow ania się w stępnych w n io s k ó w dotyczących nauki o stylach m ów ionych o raz ich fu n k cji artystycznej i społecznej” .
Zam ieszczony w książce w y k a z źródeł o b e jm u je 46 rę k o p isó w i 51 źródeł d r u kowanych, w y k a z literatury — 43 pozycje (m.in. d w ie prace w ła s n e autora: Jana Kw iatkiew icza „P h oe n ix rhetorum ” jako traktat o wymouHe barokow ej z 1962 r.
394
R ecenzjei Nauka o stylach M ik oła ja Caussinusa i je j znajomość w Polsce X V I I w. z 1364 r.). W śró d źródeł w ym ien iona jest Rhetorica J. C aesariusa z 1538 r., lecz w tekście książki nie m a o niej w zm iank i; odw rotn ie natomiast: w tekście na s. 28 w spom niana jest p raca A d a m a R om era ze Stężycy De* ratione recte eleganterque scribendi ac legendi z 1590 tr., lecz nie umieszczono je j w w y kazie źródeł.
N a le ż y nadm ienić, że w e d łu g T. B ieńkow skiego, autora artyku łu Działalność naukowa Adam a Rom era ze Stężycy, teoretyka w y m o w y i profesora U niw ersytetu Jagiellońskiego {„ K w a rta ln ik H istorii N a u k i i T ech nik i”, n r 1/1968), „podręcznik C aesariusa o d e grał dużą irolę w nauczaniu teorii w y m o w y w U niw ersytecie Jagielloń skim w d rugiej p ołow ie X V I w. i w X V I I w .” ; jeśli zaś idzie o Rom era, profesora tego un iw ersytetu do 1610 r. — to podczas gd y De ratione recte eleganterque scribendi ac legendi jest gram atyk ą języka łacińskiego, gdzie autor, jak pisze Z. Rynduch, zamieścił „w iele w skazó w ek dotyczących elegancji w y raż an ia się” — jego podręcz nikiem w y m o w y jest dopiero De inform ando oratore z 1593 r., w e d łu g T. B ień kow skiego ,yn ajbardziej d ojrzałe i reprezen tatyw n e dzieło R o m era”, pierwszego pol skiego uczonego, k tóry o pu blik o w ał {w ła śn ie w tym dziele) kom pletny w y k ła d teorii w y m o w y , o b ejm u jący wszystkie je j części, a w ię c naukę o w y n a jd y w a n iu tem atów przem ówień, n au kę o układzie treści i kom pozycji p rzem ów ień i naukę o stylach przem ówień. Podręcznik R om era D e inform ando oratore, który stanowił przedm iot w y k ła d ó w na U niw ersytecie Jagiellońskim w ciągu całego X V I I w. i je szcze w p ierw szej ćwierci X V I I I w. — jest IZ. R ynduch ow i, w n iosk ując z jego książki, nie znany.
Zygm u nt Brocki
Eugeniusz K o c z o r o w s k i , Bitw a pod Oliwą. W y d a w n ic tw o M orskie, Gdynia 1968, ss. 186, ilustr.
A lb u m w y d a n y w Bibliotece „M o rz a " — o bitw ie na redzie gdańskiej zwanej b itw ą pod 0 'liw ą (2 8 X 1 1627) traktuje w części ¡II, liczącej 50 stron. Obszerniejsza, bo licząca 77 stron, jest część
ii
album u: Flota polska i szwedzka w przededniu bitw y pod Oliwą. Dużo w niej m iejsca zajm u ją sp raw y techniczne: opisy konstruk cji ówczesnych ty p ó w o k rę tó w używ anych na B ałty k u i ich w yposażenia żeglarskiego oraz opisy u zbrojenia okrętów i załóg. W szystko to ilu stru ją dziesiątki rycin. W ie le urządzeń, które autor starał się odtworzyć n a podstaw ie źródeł i sam narysow ał, oglądam y po ra z pierw szy. N ale żą tu np. rysun ki: moździeża pokładow ego, m ało kalibrow ych działek re lin go w y ch (h ak ow n ic), w ie lo lu fo w y c h „organ k ó w ” lontowych, p rzyrząd ów do k o n serw acji i o bsłu gi dział, ro d z a jó w g ran ató w artyleryjskich i ręcznych itd.P r a c a oparta jest n a 4 źródłach rękopiśm iennych, 11 źródłach druk o w an ych i 83 opracowaniach.
Z. Br.
The Correspondence of Isaac N ew ton. P o d re d ak cją H. W . T u rn b u lla i J. F. Scotta. C am brid ge U n iversity Press, C am bridge. T. 1: 1661— 1675. 1959, ss. X X X V I I +467, tabl. 6, ilustr.; t. 2: 1676— 1687. 1960, ss. X II+ 5 5 1 , tabl. 6; t. 3: 1688— 1694. 1961, ss. X V I I +44 3, tabl. 6, ilustr.
The Mathematical Papers of Isaac N ew ton. P o d re d a k c ją D. T. W h itesid e’a przy pomocy M . A . H oskina. C am brid ge U n iversity Press, C am bridge. T. 1: 1664— 1666. 1967, ss. X L iV I + 590, tabl. 6, ilustr; t. 2: 1667— 1670. 1968, ss. X X I I + 520, tabl. 6, ilustr.
Od k ilk u lat trw a ją w A n g lii prace n ad p u blik a cją d w u pom nikowych w y d a w nictw spuścizny N ew tona.
