N
ie trzeba byü ekspertem od reklamy, ani nawet bacznym obserwatorem rynku re-klam. Wystarczy wyjĞü na ulicĊ, przejrzeü prasĊ czy internet. Szybko dostrzeĪemy ich wspólny element – uĞmiechniĊtą blondynkĊ o regular-nych rysach. Emma Wang Hansen, studentka architektury na Uniwersytecie w duĔskim Aar-hus, staáa siĊ Ğwiatowym fenomenem rekla-my. Jej twarz reklamowaáa niemal wszystko i wszĊdzie (m.in. w paĔstwach europejskich, w Izraelu i Korei Poáudniowej). MoĪna ją zna-leĨü na Þ rmowych stronach internetowych, w portalach edukacyjnych i rekrutacyjnych, jej zdjĊcia towarzyszą teĪ artykuáom w prasie i internecie. Nic dziwnego, Īe Emma zostaáa okrzykniĊta Twarzą Polskiej Reklamy, a inter-nauci przeĞcigają siĊ w wyszukiwaniu jej zdjĊü w mediach i na ulicach oraz zamieszczaniu ich na Facebooku1. Nie jest to specjalnie trudne – przeciĊtny mieszkaniec wiĊkszego miasta ma bowiem szansĊ natknąü siĊ na EmmĊ przynaj-mniej raz dziennie2.Delikatna uroda, umoĪliwiająca wykorzy-stanie zdjĊü Emmy w róĪnych kontekstach, nie gwarantowaáa jednak takiego sukcesu. Ogrom-ną rolĊ odegraá w nim autor zdjĊü Emmy, duĔ-ski fotograf i milioner, Yuri Arcurs.
W 2010 r. znalazá siĊ on na liĞcie najbardziej wpáywowych fotografów dekady magazynu fo-tograÞ cznego „PDN”3. Zaszczyt ten jest tym wiĊkszy, Īe wyróĪniono go wĞród profesjonal-nych fotografów, podczas gdy on wáaĞciwie jest tylko bardzo uzdolnionym amatorem. Sprzeda-je ponad 10 milionów licencji na zdjĊcia rocz-nie i zarabia ponad 3 miliony dolarów. W maju 2012 r. wystartowaáa jego wáasna agencja PeopleImages.com (rysunek 1.), która szybko doáączyáa do grupy najwiĊkszych baz fotograÞ i komercyjnych w internecie4.
Arcurs w swojej dziaáalnoĞci sprawdza siĊ jako biznesmen – jest wáaĞcicielem Yuri Arcurs Pho-tography ApS (Aarhus, Dania) oraz Yuri Arcurs Productions (Cape Town, Republika Poáudniowej Afryki), w których zatrudnia okoáo 100 osób.
1 Twarz Polskiej Reklamy, fanpage na Facebooku, https://www.facebook.com/twarz.polskiej.reklamy.
2 O. ĝwiĊcicka, Historia Twarzy Polskiej Reklamy. MoĪe jeszcze o tym nie wiesz, ale widujesz ją wszĊdzie,
Na-Temat.pl, 21.09.2012, http://natemat.pl/32321,historia-twarzy-polskiej-reklamy-moze-jeszcze-o-tym-nie-wiesz-ale-widujesz-ja-wszedzie [dostĊp: 20.01.2014].
3 Survey results. The most inß uential photographers of the decade?, „PDN Online”, 19.01.2010, http://www.
pdnonline.com/pdn/AccessControl2.html?RequestedURL=/pdn/Archived-Article-467.shtml?articletitle= FEATURESPDN%20ONLINE_Survey%20Results_%20The%2030%20Most%20Inß uential%20Photographers %20of%20The%20Decade_56.xml [dostĊp: 20.01.2014].
4 Y. Arcurs, www.peopleimages.com has launched – this is how it happened, http://arcurs.com/2012/06/
www-peopleimages-com-has-launched-a-post-about-how-it-got-there/, 7.06.2012 [dostĊp: 19.01.2014].
FotograÞ a w dziennikarstwie
i reklamie – nowe trendy
Przeszukiwanie stale rosnącej bazy zdjĊü (co miesiąc uzupeániana Ğrednio o 5 tys. no-wych propozycji) za pomocą sáów kluczowych uáatwia narzĊdzie stworzone specjalnie na po-trzeby strony. Dodatkowo, od grudnia 2007 r. Arcurs zacząá prowadziü wáasnego bloga z po-nad 3 tys. regularnych czytelników, na którym zamieszcza Þ lmy instruktaĪowe i porady dla fotografów oraz informacje z branĪy. Arcurs jest takĪe aktywnym uĪytkownikiem Twitte-ra, gdzie Ğledzi go ponad 8 tys. internautów, a na osobistej stronie na Facebooku ma 32 tys. znajomych. Wszyscy chcą wiedzieü, kim jest
czáowiek, który zbudowaá wáasne imperium fotograÞ czne caákowicie od podstaw. A Yuri Arcurs im to daje – oprowadza po nowym stu-diu, pozwala podejrzeü siĊ przy pracy, czy na-wet zajrzeü do talerza.
Wąska grupa wybranych ma takĪe szan-sĊ uczyü siĊ bezpoĞrednio pod okiem mistrza. Jego najnowszą inicjatywą jest trzyletnia szkoáa dla máodych adeptów fotograÞ i, zlokalizowana w poáudniowoafrykaĔskiej Þ lii. W styczniu 2012 r. rozpoczĊáa funkcjonowanie wstĊpną se-lekcją podczas dwutygodniowego obozu szko-leniowego5.
5 TenĪe, The Yuri Arcurs photography boot camp 2012 has ended!,
http://arcurs.com/2012/02/the-yuri-arcurs-photography-boot-camp-2012-has-ended/, 3.02.2012 [dostĊp: 19.01.2014].
Arcurs to wszystko osiągnąá w relatywnie krótkim czasie. Zaczynaá w 2005 r., studiu-jąc psychologiĊ na Uniwersytecie w Aarhus. Dorabiaá sobie fotografowaniem, najczĊĞciej znajomych. Te fotograÞ e byáy wystawiane w umacniających siĊ na rynku agencjach
mi-crostock i stopniowo stawaáy siĊ coraz bardziej
popularne. Po pierwszych szeĞciu miesiącach przygody z fotograÞ ą microstockową miaá juĪ okoáo 600 zdjĊü w sieci, a dochody pozwala-áy mu zrezygnowaü z psychologii. FotograÞ a z dodatkowego zajĊcia staáa siĊ wiĊc sposo-bem na Īycie. Arcurs juĪ po dwóch latach staá siĊ milionerem, zarabiającym znacznie powy-Īej 3 mln dolarów rocznie, i postacią niemal kultową w branĪy6.
Powód? Daáy o sobie znaü ambicja i perfek-cjonizm – Arcurs analizowaá rynek, sprawdzaá, jakie ujĊcia najlepiej siĊ sprzedają i które tematy są aktualnie na topie. Mimo braku wyksztaáce-nia kierunkowego jest dobrym fotografem tech-nicznym, elastycznie reagującym na potrzeby rynku. Jego zdjĊcia są wiĊc dokáadnie takie, ja-kich klienci oczekują – sproÞ lowane i miáe dla oka. Fotografowani modele są specjalnie dobie-rani. Nie wystarcza sama uroda, muszą swoim wyglądem wywoáywaü pozytywne emocje. Podczas jednej sesji fotograÞ cznej stara siĊ zro-biü jak najwiĊcej ujĊü, poniewaĪ w microstock waĪna jest iloĞü. ZachĊcająca jest teĪ niska cena pojedynczego zdjĊcia, od 1 do 20 dolarów7.
Niewiele jest naukowych opracowaĔ8 do-tyczących fotograÞ i microstockowej, dlatego niniejszy artykuá powstaá gáównie na podstawie informacji dostĊpnych w ksiąĪkach – podrĊcz-nikach dla fotografów, na blogach i forach
in-ternetowych oraz na stronach czasopism bran-Īowych banków zdjĊü.
FotograÞ a macrostockowa
FotograÞ a microstockowa jest zjawiskiem sto-sunkowo nowym. Jej rozwój jest nierozerwalnie związany z internetem i postĊpem technologicz-nym, przekáadającym siĊ na coraz wiĊkszą do-stĊpnoĞü zaawansowanego sprzĊtu fotograÞ cz-nego z jednej strony, z drugiej zaĞ popularnych urządzeĔ mobilnych. Jest alternatywą wobec fotograÞ i (macro)stockowej, której historia siĊ-ga koĔca XIX w. Wówczas to swoją dziaáalnoĞü rozpoczĊáa amerykaĔska Þ rma Underwood and Underwood, odnosząc sukces na rynku fotogra-Þ i stereoskopowej. Jej dziaáalnoĞü opieraáa siĊ na dostarczaniu fotograÞ i do mediów. Na tym rosnącym rynku szybko teĪ pojawili siĊ konku-renci. Jednym z nich byáa H. Armstrong Robers, która zaproponowaáa swoim klientom nowator-skie rozwiązanie w postaci drukowanego kata-logu. Zamiast peánych zbiorów, zamieszczono w nim tylko przykáadowe zdjĊcia o róĪnej te-matyce. Ten wydany w 1920 r. katalog uwaĪany jest za początek modelu fotograÞ i stockowej, a istniejąca do dziĞ Þ rma Robers – za pierwszą agencjĊ stock photo9.
Początkowo nie uĪywano terminu „agen-cja”. Pierwsze Þ rmy, które na początku XX w. sprzedawaáy prawa do korzystania z wybranych z katalogu zdjĊü, okreĞlane byáy jako „biblio-teki zdjĊü”. CzĊsto byáy to prywatne kolekcje, zgromadzone przez fotografów i kolekcjone-rów. Z takiego wáaĞnie zbioru 25 000 fotograÞ i, wywiezionych przez ich wáaĞciciela Otto Bett-mana z nazistowskich Niemiec w 1935 r.,
wy-6 Yuri Arcurs – the world’s top selling stock photographer, http://arcurs.com/who/ [dostĊp: 17.01.2014]. 7 Ch. Mutter, So machen Sie Ihre Urlaubsbilder zu Geld, „Welt Online”, 24.09.2012, http://www.welt.de/
wirtschaft/webwelt/article109437368/So-machen-Sie-Ihre-Urlaubsbilder-zu-Geld.html [dostĊp: 20.01.2014].
8 M. Raszkowska, FotograÞ a microstockowa. Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. W. Gogoáka,
WDziNP, Uniwersytet Warszawski 2007.
9 J. Abbot Miller, Pictures for rent. From stereoscope to stereotype [w]: Design. Writing. Research, ed. E. Lupton,
wodzi siĊ zaáoĪona przez Billa Gatesa agencja Corbis10.
Eksperci wyróĪniają kilka etapów rozwo-ju fotograÞ i microstockowej. Do lat 70. XX w. branĪa jako taka nie istniaáa, albo raczej nie miaáa ĞwiadomoĞci o swoim istnieniu. Na ryn-ku dziaáaáy liczne drobne agencje, oferujące zdjĊcia o róĪnej tematyce i przeznaczeniu, m.in. wydawniczym, historycznym, naukowym, edu-kacyjnym, geograÞ cznym, dziennikarskim czy reklamowym. Agencje funkcjonowaáy oddziel-nie, bez stworzenia wspólnej wizji przyszáoĞci branĪy. CzĊsto traÞ aáy do nich zdjĊcia odrzuco-ne, niezastosowane przez pierwotnego klienta. Dopiero po 1974 r., w fazie klasycznych agen-cji stock photo, nastąpiáa konsolidacja rynku, na którym gáówne role odgrywaáy The Image Bank i Comstock. RewolucjĊ w tej dziedzinie przy-spieszyá kryzys naftowy z 1973 r., który zmusiá agencje do ciĊcia kosztów oraz poszukiwania alternatywnych rozwiązaĔ technologicznych i biznesowych. To doprowadziáo do wydziele-nia siĊ osobnej branĪy z wáasnym wizerunkiem, wizją oraz misją, okreĞlaną jako produkowanie zdjĊü dla branĪy reklamowej. W tym czasie ustabilizowaá siĊ takĪe rozpoznawalny generic
stock image, czyli standardowe zdjĊcie
stocko-we, moĪliwe do zastosowania w odmiennych kontekstach przez róĪnych klientów. W latach 90. XX w. rozpoczĊáa siĊ faza nowoczesna, charakteryzująca siĊ drastycznymi zmianami w funkcjonowaniu branĪy pod wzglĊdem Þ nan-sowym, organizacyjnym i technologicznym. Dalsza konsolidacja spowodowaáa gwaátowny rozwój agencji, przynosząc rekordowe zyski i generując wartoĞü w skali globalnej. DuĪe znaczenie dla statusu agencji miaáa redeÞ nicja potencjalnego odbiorcy. Przestano siĊ bowiem koncentrowaü wyáącznie na branĪy
reklamo-wej i zainteresowano siĊ innymi rynkami, w tym konsumentów. Ta zmiana miaáa ogrom-ne znaczenie – branĪa fotograÞ i microstocko-wej uniezaleĪniáa siĊ od branĪy wydawniczej. Dostarczanie fotograÞ i do mediów stanowiáo podstawową dziaáalnoĞü agencji w latach 70., a w latach 90. ubiegáego wieku ustąpiáo miejsca reklamie konsumenckiej i korporacyjnej11.
Zmiany, które zaszáy na rynku w ostatniej fazie, najlepiej obrazuje model biznesowy, zastosowany przez agencjĊ The Image Bank. Niemal caákowicie zrezygnowano w tej agen-cji z mediów jako gáównych odbiorców zdjĊü i skoncentrowano siĊ na branĪy reklamowej w sposób kompleksowy. Oznaczaáo to nie tyl-ko produtyl-kowanie zdjĊü, ale takĪe dostosowy-wanie oferty do potrzeb odbiorców, trzymanie siĊ reguá rządzących rynkiem reklam, wáasną analizĊ rynku i wyprzedzanie jego oczekiwaĔ. Postawiono na jakoĞü. Ostatecznie teĪ zrezy-gnowano z gromadzenia zdjĊü odrzucanych przez pierwotnego zamawiającego. Byáo to znaczące przede wszystkim dlatego, Īe do tej pory profesjonalni fotografowie zajmowali siĊ przede wszystkim robieniem zdjĊü na zamówie-nie. UwaĪali oni agencje stock photo za mniej atrakcyjnego klienta, poniewaĪ umieszczanie wáasnych zdjĊü w ich zbiorach nie byáo dosta-tecznie uregulowane z punktu widzenia prawa wáasnoĞci. Dopiero na podstawie wprowadzo-nego w 1978 r. US Copyright Law potwierdzo-no prawo wáasnoĞci fotografa do zrobionych przez niego zdjĊü i zdecydowano, Īe nabywca, kupujący zdjĊcie w agencji, páaci za konkretne jego wykorzystanie12. ZachĊciáo to profesjonal-nych fotografów do zacieĞnienia wspóápracy z agencjami stock photo, a korzyĞci okazaáy siĊ obopólne. Z jednej strony znacząco wzrosáy zarobki fotografów, z drugiej – ich obecnoĞü
10 P. Frosh, The image factory: consumer culture, photography and the visual content industry, Oxford 2003, s. 37. 11 TamĪe, s. 34–35.
podnosiáa prestiĪ danej agencji. Nierozwiąza-ną kwestią pozostaá konß ikt miĊdzy potrzebą tworzenia standaryzowanych zdjĊü i niechĊcią fotografów do anonimowoĞci.
Skoncentrowanie siĊ na zdobywaniu klien-tów przede wszystkim z rynku reklamy wy-magaáo zastosowania odpowiednich metod dziaáania. Same agencje musiaáy nauczyü siĊ wspóápracy z nowym klientem, korzystając z dostĊpnych narzĊdzi marketingowych. Rekla-ma i promocja wáasnych usáug, prowadząca do okreĞlenia i ustabilizowania marki, odbywaáa siĊ gáównie za pomocą katalogów fotograÞ i mi-crostockowej, wprowadzonych po raz pierwszy przez The Image Bank w 1982 r.
Przepisem na skuteczną, odnoszącą suk-cesy agencjĊ byáo przestrzeganie trzech ele-mentów: wysokiej jakoĞci zdjĊü, zaangaĪo-wania najlepszych fotografów oraz umiej Ċt-noĞci stworzenia profesjonalnego wizerunku. The Image Bank dodaá do tego jeszcze jeden element – zorientowanie globalne. Postawio-no na jak najszerszy zasiĊg dziaáalnoĞci po-przez wspóápracĊ z agencjami zagranicznymi. W efekcie, agencja stawaáa siĊ na rodzimym rynku reprezentantem agencji zagranicznych, poszerzając swoją ofertĊ o ich katalogi. W za-leĪnoĞci od rodzaju umowy, dana agencja mogáa otrzymywaü nawet 50% przychodów ze sprzedaĪy zdjĊü partnerów zagranicznych. Byá to równieĪ dobry sposób przeprowadza-nia konsolidacji rynku za pomocą kontraktów na wyáącznoĞü, np. z klauzulą o koniecznoĞci stosowania ujednoliconego logo. NastĊpnym krokiem byáo zaáoĪenie spóáek-córek na in-nych rynkach. The Image Bank udaáo siĊ to wyjątkowo szybko – niecaáy rok po rozpoczĊ-ciu dziaáalnoĞci w Stanach Zjednoczonych po-wstaáa Þ lia w Kanadzie (1975 r.). Zbudowana w krótkim czasie sieü 10 Þ lii oraz 76 franczyz
zostaáa w 2000 r. ostatecznie przejĊta przez po-wstaáego w 1993 r., prowadzącego agresywną politykĊ akwizycji, giganta Getty Images13.
FotograÞ a microstockowa
W latach 90. XX w. tradycyjne agencje fotogra-Þ czne cieszyáy siĊ stabilną pozycją na rynku, a otwarcie na branĪĊ reklamową zapewniaáo im ciągáy rozwój. O atrakcyjnoĞci branĪy Ğwiad-czyáa dalsza konsolidacja oraz liczne inwesty-cje i przejĊcia, charakterystyczne np. dla Getty Images. Ceny zdjĊü siĊgaáy od kilkuset do na-wet kilku tysiĊcy dolarów – taka byáa cena ja-koĞci i profesjonalizmu.
PostĊp techniczny niewątpliwie przyczyniaá siĊ do poprawy jakoĞci sprzedawanych zdjĊü, podniósá teĪ oczekiwania klientów. Zarazem jednak oznaczaá coraz powszechniejsze korzy-stanie z internetu oraz nowoczesnego sprzĊtu fotograÞ cznego nie tylko przez profesjonal-nych fotografów. Dziaáaáo to jednoczeĞnie na niekorzyĞü branĪy. Byü moĪe w tym przypadku nie byáa to jeszcze technologia, zakáócająca tok rozwoju w rozumieniu Claytona Christensena14. Stworzyáa jednakĪe silną, prĊĪnie rozwijającą siĊ konkurencjĊ, która wyraĨnie zagroziáa po-zycji tradycyjnych agencji fotograÞ cznych. Do-strzeĪono bowiem ciekawą niszĊ na rynku w po-staci mniejszych Þ rm, biznesów internetowych, start-upów, a nawet prywatnych uĪytkowników sieci, prowadzących swoje strony internetowe lub blogi. Z drugiej strony doceniono potencjaá fotografów-amatorów, dysponujących coraz lepszym sprzĊtem i do tworzenia nowego typu agencji – microstock – posáuĪono siĊ mode-lem crowdsourcing. Crowdsourcing wykorzy-stuje ideĊ sieciowoĞci, początkowo w postaci platform wymiany zdjĊü w ramach rosnących spoáecznoĞci. ZdjĊcia wykonane przez pasjo-natów fotograÞ i w domu, pracy, na wakacjach
13 P. Frosh, The Image Factory…, dz. cyt., s. 40–44.
traÞ aáy do wspólnej bazy i mogáy byü za darmo wykorzystywane przez innych uĪytkowników. W taki wáaĞnie sposób od 2000 r. dziaáaáa agen-cja iStockPhoto (rysunek 2.), która dopiero dwa lata póĨniej wprowadziáa niewielkie opáaty za udostĊpnienie zdjĊü.
Podstawą Þ nansową na tym rynku staáa siĊ iloĞü – ceny za jedno zdjĊcie są na tyle ni-skie, Īe kaĪdy klient jest w stanie za nie zapáa-ciü. To wpáywa, jak wiadomo, na zwiĊkszenie liczby nabywców, a w konsekwencji i na licz-bĊ transakcji. Nie oznacza oczywiĞcie, Īe do banku zdjĊü microstock traÞ a kaĪde zdjĊcie. Aspirujący fotograf musi speániü
wyĞrubowa-ne kryteria, odmienwyĞrubowa-ne w róĪnych agencjach, Īeby móc wystawiü swoje zdjĊcia na sprzedaĪ. JednoczeĞnie moĪe wspóápracowaü z wieloma agencjami microstock. W internecie daje siĊ teĪ znaleĨü liczne wpisy na branĪowych blo-gach i forach, oceniające i porównujące jakoĞü tej wspóápracy15. SpoáecznoĞü microstockowa, mimo ograniczeĔ stosowanych przez agencje, wciąĪ roĞnie. SprzedaĪ zdjĊü w sieci staáa siĊ obecnie stosunkowo áatwym sposobem na zaro-bienie drobnych kwot. Jest to trend, który moĪe doprowadziü do tego, Īe niektórzy, tak jak Yuri Arcurs, caákowicie zrezygnują z dotychczaso-wego zajĊcia i skupią siĊ na microstocku jako na podstawowym Ĩródle dochodów.
Ta sytuacja wynika z faktu, Īe korzystanie z zasobów agencji fotograÞ cznych, opartych na modelu microstock, staáo siĊ obecnie standar-dem w mediach i reklamie. Typowymi klienta-mi są agencje reklamowe, wydawnictwa, graÞ -cy, przedsiĊbiorcy oraz prywatni uĪytkownicy, np. prowadzący bloga. ZdjĊcia są dobre, tanie i mogą byü wykorzystane w róĪnych kontek-stach. CzĊĞü z nich jest obecnie udostĊpniana nawet za darmo.
Początkowo zastosowanie takiego modelu biznesowego wywoáywaáo krytykĊ w branĪy fotograÞ cznej, poniewaĪ wymuszaá on dra-styczne obniĪanie cen przez tradycyjne agencje fotograÞ czne. Innym sposobem walki z kon-kurencją byáo poszerzenie bazy o nowe dzia-áy tematyczne, lepsze monitorowanie rynku i promocjĊ poprzez wysoką jakoĞü zdjĊü oraz nazwiska profesjonalnych fotografów. Szybko jednak okazaáo siĊ, Īe te dziaáania nie są na tyle skuteczne, aby zatrzymaü odpáyw klientów do microstocku, zwáaszcza Īe jakoĞü zdjĊü ama-torów znacznie siĊ poprawiáa wraz z postĊpem technicznym.
15 E.A. Taub, When are photos like penny stocks? When they sell, „The New York Times”, 5.06.2007, http://
www.nytimes.com/2007/06/05/technology/circuits/05syndicate.html?em&ex=1181188800&en=687225a44f80273c &ei=5087%0A&_r=0 [dostĊp: 19.01.2014].
Rysunek 2. Strona gáówna iStock [zrzut ekranu z 30.01.2014]
W 2006 r. na rozwijający siĊ rynek fotogra-Þ i microstockowej uwagĊ zwróciáa tradycyjna agencja fotograÞ czna Getty Images, kupując iStockPhoto za 50 mln dolarów. W ciągu sze-Ğciu lat zainteresowanie wzrosáo trzykrotnie, do 150 mln dolarów – tyle bowiem w poáowie 2012 r. fundusz private equity KKR zdecydo-waá siĊ zainwestowaü w FotoliĊ. Z kolei Shut-terstock w momencie debiutu na nowojorskiej gieádzie, w paĨdzierniku 2012 r., wyceniano na 8 700 mln dolarów. Fotolia i inni najwiĊksi gracze nie wykluczają teĪ kolejnych inwestycji. Zatem konsolidacja rynku jest moĪliwa. Obec-nie atrakcyjnoĞü microstocków wiąĪe siĊ takĪe z tym, Īe branĪe reklamowa i medialna prze-Īywają wyraĨny kryzys. Coraz powszechniej-szą praktyką staje siĊ rezygnacja z zatrudniania fotografów na etacie i redukcja kosztów przez zwalnianie zespoáów fotoreporterskich. DziĞ nawet profesjonaliĞci-freelancerzy podejmują wspóápracĊ z agencjami microstock16.
W bazach Ğwiatowych gigantów, do których obok iStockPhoto naleĪą np.: Shutterstock, Foto-lia i Dreamstime, znajdują siĊ miliony fotograÞ i dostarczanych na zasadzie crowdsourcing. Ozna-cza to, Īe autorami zdjĊü są sami uĪytkownicy. OczywiĞcie nie kaĪdy aspirujący fotograf ma szansĊ zaistnieü w banku zdjĊü, kryteria dopusz-czenia do tych najwiĊkszych są dosyü wygóro-wane, obejmują m.in. egzamin oraz drobiazgową ocenĊ fotograÞ i. Nie ma teĪ Īadnych gwarancji zarobków, dlatego autorzy zazwyczaj wspó á-pracują z kilkoma agencjami. W ten sposób ich zdjĊcia mogą traÞ ü do szerszej grupy klientów, a w tej branĪy im wiĊcej, tym lepiej.
TĊ zasadĊ wyznaje takĪe Yuri Arcurs, dlatego wciąĪ ma swoje proÞ le w najwaĪniejszych agen-cjach fotograÞ i microstockowej. Tym siĊ jednak róĪni od milionów innych bardziej lub mniej do-Ğwiadczonych uĪytkowników, Īe jest fotografem numer 1 w najwiĊkszych agencjach. UmiejĊtnie wykorzystaá swoją przewagĊ, a do microstocku traÞ á we wáaĞciwym momencie wzrostu branĪy i dobrze poznaá zasady jej funkcjonowania. Te-raz tylko umacnia swoją pozycjĊ.
A konkurencja na rynku jest ogromna. DziĞ kaĪdy wáaĞciciel smartfona uwaĪa siĊ za fotogra-fa. Liczne aplikacje, umoĪliwiające umieszczanie zdjĊü w internecie, takie jak bardzo popularny In-stagram, Facebook oraz inne sieci spo áecznoĞcio-we, albumy online (np. Picasa czy Flickr) i progra-my do obróbki zdjĊü z osáawionym Photoshopem na czele, jeszcze utwierdzają w tym przekonaniu. Szybki rozwój technologii oraz ich coraz wiĊksza dostĊpnoĞü powodują, Īe coraz wiĊcej ludzi robi coraz lepsze zdjĊcia. OczywiĞcie, czĊĞü z nich po-zostaje w zbiorach prywatnych, do banków zdjĊü traÞ a jednak tak duĪo, Īe bazy najwiĊkszych gra-czy przekraczają 20 mln fotograÞ i. Dlatego nie wystarczy lepszy sprzĊt, gwarantujący wyĪszą ja-koĞü. Pokonanie jednak stale rosnącej konkuren-cji wymaga dziĞ wielu zabiegów. Start w branĪy uáatwiają np. porady i artykuáy, zamieszczane na stronach najwiĊkszych graczy microstock, któ-re pomagają dostosowaü siĊ do specyÞ cznych wymagaĔ danej agencji17. Na rynku dostĊpne są teĪ liczne poradniki dla aspirujących fotografów
microstock w wersji ksiąĪkowej18 oraz online. Funkcjonują serwisy, takie jak Microstock Pho-tography19, MicrostockGroup20, czy w Polsce –
16 P. SierpiĔski, P. ZieliĔski, (Nie)cenione zdjĊcia, „Press-Raport Foto” 2008, nr 5, s. 74–75.
17 Na przykáad iStocphoto Stock Photography Training Manuals, http://www.istockphoto.com/help/sell-stock/
training-manuals [dostĊp: 21.01.2014].
18 Zob. D. Freer, Microstock photography: how to make money from your digital images, Burlington, Oxford 2008;
P. Saloutos, Monetizing microstock: turn your digital photography into income, New York 2012; M. Millian, Stock and
microstock photography, Charleston 2011; N. Young, (micro)stock: from passion to paycheck, ebook Craft & Vision, 2011.
19 http://www.microstockphotography.com/ [dostĊp: 22.01.2014]. 20 http://www.microstockgroup.com/index.php [dostĊp: 22.01.2014].
Microstock.pl, bĊdące platformami wymiany doĞwiadczeĔ i porad dla spoáecznoĞci micro- stockowej.
ZdjĊcia są sprzedawane na podstawie licencji standardowej: Royalty Fee lub niestandardowej:
Enhanced Licence. Licencja Royalty Fee dotyczy
najczĊĞciej zdjĊü o wysokiej rozdzielczoĞci, któ-re zostaáy zakupione przez klikniĊcie przycisku „Download”. Prawa do zdjĊcia przysáugują oso-bie dokonującej zakupu i są ograniczone do okre-Ğlonej liczby zastosowaĔ, np. 500 tys. Enhanced
Licence rozszerza za to zakres praw kupującego,
np. znosząc ten limit. WiĊkszoĞü banków zdjĊü stosuje jedną z trzech podstawowych metod páat-noĞci: PayPal, MoneyBookers albo czeki21. Na rynku dostĊpnych jest wiele narzĊdzi analitycz-nych, pozwalających sprawdziü trendy i oszaco-waü sprzedaĪ wáasnych zdjĊü w poszczególnych agencjach, takich jak np. MicrostockAnalytics22. Statystyki biorą pod uwagĊ przewaĪnie poziom RPI, czyli zysk ze sprzedaĪy jednego zdjĊcia, ob-liczany jako caákowite przychody ze sprzedaĪy zdjĊü w danej agencji, podzielone przez liczbĊ zdjĊü w danym okresie. W przypadku wspóápra-cy z kilkoma agencjami, ustala siĊ Ğrednią ob-jĊtoĞü portfolio i przez nią dzieli siĊ przychody ze sprzedaĪy. DziĊki tej wielkoĞci moĪna takĪe ustaliü przybliĪoną liczbĊ zdjĊü, których sprze-daĪ pozwoli utrzymaü zarobki na odpowiednim poziomie23.
Microstock zmieniá postrzeganie amatorskiej
fotograÞ i. Fotografowanie to juĪ nie tylko przy-jemnoĞü, to takĪe biznes. Klient wybiera konkret-ne zdjĊcie. Autor go przewaĪnie nie interesuje. Jego decyzja coraz mniej zaleĪy od ceny. Stawki
są porównywalne, choü zdarzają siĊ równieĪ wy-jątkowe okazje za kilkanaĞcie centów. Dlatego wygrywa ten, kto najlepiej rozpozna oczekiwa-nia klientów i dopasuje do nich swoje zdjĊcia. Strategia ta, z powodzeniem realizowana przez Yuriego Arcursa od początku jego fotograÞ cznej kariery, wciąĪ znajduje zastosowanie. Arcurs do-prowadziá tĊ sztukĊ do perfekcji. Tematy zdjĊü nie mogą byü, jego zdaniem, przypadkowe. To nie zgadywanie, ale systematyczny research po-zwala mu od lat utrzymywaü siĊ na topie. Cho-ciaĪ przyznaje, Īe jest coraz trudniej.
Trendy i b
áĊdy aspirujących
fotografów
WiĊksza konkurencja oraz spadek marĪ wywo-áaáy potrzebĊ zmian w podejĞciu do fotograÞ i microstockowej. ZaczĊto odchodziü od typowe-go wizerunku branĪy w kierunku wiĊkszego ar-tyzmu i mniejszego stopnia przetworzenia zdjĊü. Coraz czĊĞciej wĞród najchĊtniej kupowanych fotograÞ i przewaĪają te najbardziej naturalne, wyróĪniające siĊ wĞród masy tych przesadnie wyczyszczonych, rozjaĞnionych i zmodyÞ kowa-nych. W fotograÞ i microstockowej coraz bardziej liczą siĊ wiĊc oryginalnoĞü i wáasny styl autora, a takĪe umiejĊtnoĞü wyszukiwania niszowych tematów, niezaleĪnie od gáównych kategorii wy-róĪnianych w bankach zdjĊü24.
WciąĪ najpopularniejsze w microstocku po-zostają cztery podstawowe dziedziny: styl Īy-cia, biznes, zdrowie/ zdrowy tryb Īycia oraz spa i uroda. W kaĪdej z nich oczekiwania klientów jednak trochĊ siĊ zmieniáy. Styl Īycia naleĪy do najpopularniejszych kategorii wĞród
foto-21 L. Torrens, Do you want to be a microstock photographer?, Microstock Diaries, 11.02.2008, http://microstock.
pixelsaway.com/payout-structure-from-microstock-agencies-in-2012/ [dostĊp: 20.01.2014].
22 http://www.microstockanalytics.com/ [dostĊp: 22.01.2014].
23 Payout structure from microstock agencies in 2012, PixelsAway.com, 1.07.2012, http://microstock.pixelsaway.
com/payout-structure-from-microstock-agencies-in-2012/ [dostĊp: 22.01.2014].
24 S. Enache, The evolving world of stock photography, „About Photography” 2011, http://photography.about.
com/od/displayingphotographs/a/The-Evolving-World-Of-Stock-Photography-By-Serban-Enache-For-About-Photography.htm [dostĊp: 22.01.2014].
grafów. Stawiającym pierwsze kroki w branĪy, moĪe wiĊc bĊdzie bardzo trudno daü siĊ zauwa-Īyü. Jak twierdzi Arcurs, jego agencja uzupeánia obecnie swoją ofertĊ lifestyle’ową zdjĊciami zrobionymi znacznie wczeĞniej. RóĪnica miĊ-dzy datą publikacji a datą wykonania fotograÞ i wynika ze zbyt duĪej liczby propozycji w sto-sunku do moĪliwoĞci ich obsáuĪenia.
Wedáug fotografa, czĊstym báĊdem popeá-nianym przez uĪytkowników urządzeĔ mobil-nych jest przesadne korzystanie z dodatkowych moĪliwoĞci ich aparatów fotograÞ cznych oraz takich aplikacji, jak np. Instagram. Do najcz Ċ-Ğciej naduĪywanych naleĪą: odbity báysk ß esza, stosowanie obiektywów typu lensbaby w celu manipulacji ostroĞci oraz Þ ltrów dla pierwsze-go planu, efekt blitz, jaskrawe, kontrastowe ko-lory, wiatr we wáosach i zdjĊcia sylwetek. Tego typu popularne fotograÞ e mogą nie przetrwaü próby czasu i za 2–3 lata ustąpiü miejsca kolej-nej nowej modzie.
Druga istotna kategoria, biznes, wciąĪ uwaĪana jest za najbardziej atrakcyjną wĞród klientów. Tutaj takĪe nastĊpuje coraz bardziej widoczne przesuniĊcie – od klasycznych, stan-dardowych fotograÞ i biznesowych w kierunku bardziej niekonwencjonalnych, takĪe z wyko-rzystaniem przenoĞni. Obecnie, szczególnie z powodu kryzysu gospodarczego, celem nie jest pokazanie dobrej zabawy w pracy, lecz pre-ferowane jest bardziej powaĪne podejĞcie do tematów bezrobocia, stresu, trudnych decyzji, odpowiedzialnoĞci itp.
Zdrowie i uroda nie sprowadzają siĊ juĪ tyl-ko do pokazywania stereotypowych fartuchów lekarskich czy saáatki w charakterze zdrowej ĪywnoĞci. Lepszym rozwiązaniem jest albo po-traktowanie tematu szerzej, albo skupienie siĊ
na poszczególnych elementach, np. pojedyn-czych skáadnikach przepisu na saáatkĊ.
Czwarta dziedzina równieĪ jest trudna dla zaczynających swoją karierĊ w microstocku ze wzglĊdu na nasycony rynek. Pewną moĪliwoĞü daje jednak rosnące zapotrzebowanie na zdjĊcia zajĊü sportowych, zamiast dotychczas królują-cych obrazków z salonów kosmetycznych25.
Przyczyny popularno
Ğci modelu
microstockowego
Pojawienie siĊ fotograÞ i microstockowej moĪ-na uzmoĪ-naü ze naturalną konsekwencjĊ rozwoju wspóáczesnych mediów. Przyczyniáa siĊ do tego, spowodowana m.in. pojawieniem siĊ na rynku coraz nowoczeĞniejszych rozwiązaĔ technologicznych dostĊpnych dla masowego odbiorcy, zmiana zwyczajów konsumpcji me-diów. PociągnĊáa ona za sobą zmianĊ potrzeb i oczekiwaĔ ich uĪytkowników. Wedáug badaĔ Pew Research Online Project w styczniu 2014 r. aĪ 90% dorosáych Amerykanów posiadaáo te-lefon komórkowy, zaĞ 58% byáo wáaĞcicielami smartfona, a 42% tabletu. Telefon sáuĪyá 62% z nich do áączenia siĊ z internetem. Zestawiając to z danymi z maja 2000 r., kiedy to telefonem komórkowym posáugiwaáo siĊ 53% Ameryka-nów, czy z maja 2011 r. – gdy 83% miaáo telefon komórkowy, 35% – smartfona, a 8% – tablet, wyraĨnie widaü, Īe zainteresowanie nowymi technologiami i internetem mobilnym drastycz-nie wzrosáo26. Podobnie jest w Polsce. Wyniki badaĔ TNS OBOP, opublikowane w raporcie:
jestem.mobi „Marketing mobilny w Polsce 2013/2014”, wskazują, Īe w styczniu 2014 r.
smartfona posiadaáo 44% Polaków, a 64% z nich chĊtnie korzystaáo z internetu mobilnego. Tymczasem w 2012 r. wáaĞcicielami smartfona
25 Y. Arcurs, What sells in microstock anno 2012?,
http://arcurs.com/2012/09/what-sells-in-microstock-anno-2012/, 19.09.2012 [dostĊp: 23.01.2014].
26 Pew Research Online Project, http://www.pewinternet.org/data-trend/mobile/device-ownership/ [dostĊp:
byáo tylko 25% Polaków, a 41% z nich surfo-waáo po sieci27.
Aparat fotograÞ czny jest najczĊĞciej staáym elementem wyposaĪenia smartfonów i tabletów. Polacy bardzo chĊtnie korzystają z tych urzą-dzeĔ wáaĞnie do robienia zdjĊü – tak postĊpuje aĪ 83% z nich. MoĪliwoĞci tych wbudowanych aparatów są coraz wiĊksze z kaĪdym kolejnym modelem smartfona czy tabletu. Poza tym poja-wiają siĊ takie nowe rozwiązania, jak – zapropo-nowana w 2013 r. przez FotoliĊ – aplikacja Fo-tolia Instant28. Aplikacja pozwala uĪytkownikom nowszych modeli iPhone’a przesyáaü zdjĊcia do agencji bezpoĞrednio ze smartfona. Ponadto, spadające ceny aparatów fotograÞ cznych jeszcze bardziej zwiĊkszają popularnoĞü fotograÞ i ama-torskiej. Z danych zebranych przez HighTable wynika, Īe na Ğwiecie wciąĪ roĞnie liczba foto-graÞ i cyfrowych. Podczas gdy w 1990 r. robiono wyáącznie zdjĊcia analogowe (57 miliardów), to w 2011 r. z 280 miliardów zrobionych zdjĊü juĪ tylko 1,05% byáo analogowych, a w 2012 r. uĪytkownicy dziennie zamieszczali w sieci oko-áo 300 milionów nowych zdjĊü29.
PowyĪsze dane pokazują, Īe sytuacja na rynku fotograÞ i sprzyja rozwojowi fotograÞ i microstockowej. MoĪna przypuszczaü, Īe ta ten-dencja wzrostowa nie zmieni siĊ w najbliĪszych latach. Rosnąca liczba uĪytkowników internetu, w tym mobilnego, i coraz wiĊksza liczba zdjĊü traÞ ających do sieci, mogą przyczyniü siĊ jednak do tego, Īe obecny model agencji microstock przestanie siĊ sprawdzaü. Pojawi siĊ wówczas potrzeba wprowadzenia modyÞ kacji lub stwo-rzenia zupeánie nowego podejĞcia. Byü moĪe rynek fotograÞ i zwróci siĊ w kierunku takich rozwiązaĔ, jak ImageBrief30. Jest to biblioteka zdjĊü, która funkcjonuje, opierając siĊ na
zapo-trzebowaniu zgáaszanym przez zarejestrowanego kupującego (brief). W ten sposób, kupujący nie musi przeglądaü setek, czy tysiĊcy, zdjĊü w po-szukiwaniu odpowiedniego ujĊcia, poniewaĪ otrzymuje je bezpoĞrednio od autorów, odpo-wiadających na jego zapotrzebowanie.
Zako
Ĕczenie
Banki zdjĊü, istniejące w systemie microstock, są równieĪ bardzo popularne w Polsce. WiĊkszoĞü najpopularniejszych agencji ma swoje serwisy w jĊzyku polskim. Ponadto sami uĪytkownicy udzielają siĊ na branĪowych forach i blogach, czer-piąc informacje przewaĪnie z anglojĊzycznych od-powiedników oraz z wáasnych doĞwiadczeĔ.
Microstock to prĊĪnie dziaáająca branĪa,
atrak-cyjna zarówno dla fotografów-amatorów, jak i dla klientów. DziĊki temu, Īe funkcjonuje ona w opar-ciu o zasadĊ crowdfunding ma nieograniczone moĪliwoĞci i jest na tyle elastyczna, Īe relatywnie áatwo moĪe dostosowaü podaĪ zdjĊü do zmienia-jącego siĊ popytu. KaĪdy fotograf, korzystając z podstawowych narzĊdzi analitycznych, ma pew-ną kontrolĊ nad wáasną karierą i moĪe dopasowy-waü swoje portfolio do aktualnych potrzeb.
Trudno dziĞ sobie wyobraziü wspóáczesne media, szczególnie elektroniczne, a takĪe re-klamĊ bez fotograÞ i microstock. Daje siĊ to za-uwaĪyü zwáaszcza w obecnej kryzysowej sytu-acji na rynku, która wymusza daleko posuniĊte oszczĊdnoĞci. Jest to zarazem szansa dla rzeszy amatorów na to, aby ich zdjĊcia zostaáy doce-nione, oraz zachĊcają one do zarobku. Bardzo duĪa konkurencja utrudnia, co prawda, osią-gniĊcie tak spektakularnego sukcesu, jak to siĊ staáo w przypadku Yuriego Arcursa, lecz nadal jest to wciąĪ atrakcyjna propozycja dla pasjona-tów fotograÞ i.
27 Raport: jestem.mobi „Marketing mobilny w Polsce 2013/2014”, TNS OBOP 2014, InfograÞ ka
„Smartfo-nizacja Polaków 2014”, Warszawa 2014.
28 http://pl.fotolia.com/instant [dostĊp: 22.01.2014].
29 A snapshot of the photography industry 2013, HighTable,
http://petapixel.com/2012/06/13/a-snapshot-of-the-photography-industry/ [dostĊp: 30.10.2014].
