A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
FOLIA LITTERAR1A POLONICA 9, 2007
A n n a O d ro w sk a
DROGA DO MIASTA UTRAPIENIA
Jerzy Pilch m a u g ru n to w a n ą pozycję w polskiej literaturze. Jest autorem takich niekw estionow anych bestsellerów, ja k P o d m ocnym aniołem (N agroda N ike 2001) czy Bezpowrotnie utracona leworęczność. U znanie zdobył także ja k o krytyk i felietonista.
P od adresem Pilcha kierow ane są często zarzuty, ja k o b y nie potrafił wym yślać interesujących fabuł i dlatego swe teksty opiera głównie n a opi-sywaniu siebie i swoich życiowych perypetii. M iasto utrapienia będzie pewnym zaskoczeniem d la tych, którzy spodziew aliby się spotkać n a k artach powieści swego dobrego znajom ego Ju ru sia z Wisły, alko h o lik a i m iłośnika kobiet.
W powieści czytelnik m a m ożliwość spojrzenia na w spółczesną Polskę oczam i P a try k a W ojew ody, rocznik 1976, stu d en ta praw a pochodzącego z G ran ato w y ch G ó r (które jed n ak do złudzenia przypom inają rodzinną Wisłę au to ra ). Powieść rozpoczyna się w m om encie, gdy P atry k odkryw a w sobie nadzw yczajną um iejętność - d a r rozpoznaw ania n um eru P IN k art b ankom atow ych po dźw ięku wstukiw anych klawiszy. Od tego m om entu stu d en t (choć n o tab en e ani razu w powieści nie pojaw ia się n a wydziale praw a) o p ro w a d za nas po W arszawie. W jednym z felietonów Pilch napisał: „M iasto staje się twoje, kiedy przestajesz je zauw ażać. C hodzisz n a pam ięć swoimi szlakam i i pozostałe przestrzenie nie ciekaw ią cię zupełnie” . P atryk zdecydow anie nie uw aża W arszaw y za „sw oje m ia sto ” - czuje się przyby-szem. M oże ze względu n a ten dystans b o h a te ra -n a rra to ra został tu n a-kreślony ironiczny p o rtre t stolicy, ukazane jej słabości i brzy d o ta, zdem as-kow any fałsz wielkom iejskiego życia. Sam P atry k zdaje się być bohaterem , któ ry niezbyt dobrze radzi sobie w życiu. M a dziw ne zwyczaje, np. ocenia kobiety, przyznając im p unkty od 1 od 12, p oza tym w głębi duszy m arzy o tym , żeby zostać papieżem . Ogólnie jed n ak m łody W ojew oda to postać bezbarw na, nijaka - i m oże taki m iał być w zamyśle a u to ra ja k o reprezentant pokolenia współczesnej m łodzieży, której św iadom ość kształtow ana jest przez m edia i k tó ra tak n apraw dę sam a nie wie, do czego dąży w życiu.
C harakterystyczne dla powieści Pilcha jest, że chętnie w raca w nich do przeszłości, ja k b y wciąż podejm ow ał p róby p o w ro tu d o czegoś m inionego,
utraconego - kochanek, przyjaciół, miejsc. W M ieście utrapienia także pojaw ia się cała galeria dziwacznych krewnych i zaprzyjaźnionych z rodziną sym patycznych oryginałów . M am y tu dziadka J a n a N epom ucena, który tw ierdzi, że „k to nie m a pieniędzy, ten nie jest kochany przez B oga” , ojca i m atkę, w uja K a ro la A dolfa, księdza K ubalę. W czasie rodzinnych spotkań, suto zakrap ian y ch alkoholem , toczą się rozm ow y na tem at kobiet, odbyw a się rytualne przeglądanie „P layboya” , poruszane zostają też kwestie poli-tyczne (upadł kom unizm , nie m a już peweksów i każdy m oże pić, czego dusza zapragnie). M am y więc m otyw y typow o Pilchowskie: są kobiety, są opowieści o rom an sach , jest alkohol.
Zw ierzenia na tem at życia erotycznego prezentow ane są też w powieści z zupełnie nowej u Pilcha perspektyw y - z p u n k tu w idzenia kobiety, kochanki głów nego b ohatera. Szczegółowa spow iedź z życia uczuciowego K onstancji W ybryk stanow i pokaźną część całej powieści. K o n stan c ja jest oczywiście, ja k n a kobietę z powieści Pilcha przystało, nieszczęśliwa i sp ra-gniona miłości. W pewnym m om encie m ożna jed n ak odnieść wrażenie, że jej zw ierzenia pełnią po prostu funkcję nieco sztucznego wypełniacza powieści.
M iasto utrapienia to najdłuższa z dotychczasow ych powieści au to ra , co niekoniecznie jed n ak m usi iść w parze z literacką w artością. M om entam i podczas lektury nasuw a się pytanie, czy rzeczywiście niezbędne są wszystkie pow tórzenia poszczególnych zdań i słów i czy nie obyłoby się bez tych górnolotnych fraz, nie w iadom o kom u staw ianych pytań? Spraw ia to, że książka m oże w ydać się przydługa i nieco nużąca.
Jednakże niewątpliwie pełna jest hum oru i błyskotliw ych dialogów . Je -den z bardziej kom icznych w ątków to „arcydyskretna w iadom ość” przy-niesiona przez księdza K ubalę o tym , że Ojciec Święty przybędzie do G ran ato w y ch G ó r poszusow ać n a nartach, a m oże naw et osiedlić się tam n a stałe.
T rzeba przyznać, że prozę Pilcha cechuje oryginalność obserw acji, ironia i sarkazm . Nie m a tu ciągłych zw rotów akcji ani trzym ających w napięciu m om entów . Jed n ak gry językow e, m istrzow ska um iejętność tw orzenia aneg-doty, liczne dygresje, zaskakujące zabiegi stylistyczne spraw iają, że choć M iasto utrapienia m oże nie jest najlepszą powieścią Pilcha, niemniej lektura dostarcza czytelnikow i ciekawych wrażeń.
A n n a O d ro w ska
T H E WAY TO T H E CITY OF NUISANCE (Summary)
The review o f Pilch’s book titled The City o f Nuisance. This is a story o f youthful student, who shows his readers round contem porary Warsaw. One day he discovers his latent ability - he can recognize the numbers of PIN cards by hearing sounds of keys. From this moment he m akes us witnesses to the surprising incidents and love vicissitudes in Patryk’s life.
The book is full o f hum our and brilliant dialogues. The author o f the review pays attention to originality and ironic character o f Pilch’s novel, which makes his writing distin-guishable from other polish authors and what decides th at Pilch’s books are so eagerly read and become bestsellers.
