• Nie Znaleziono Wyników

Biuletyn ekumeniczny (1)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Biuletyn ekumeniczny (1)"

Copied!
18
0
0

Pełen tekst

(1)

Ewa Jóźwiak

Biuletyn ekumeniczny (1)

Collectanea Theologica 68/2, 163-179

(2)

C o l l e c t a n e a T h e o l o g i c a 6 8 ( 1 9 9 8 ) n r 2

BIULETYN EKUMENICZNY (1)

Z a w a r t o ś ć : I. Z h i s t o r i i K a t e d r y T e o l o g i i E k u m e n i c z n e j A T K . I I . T e m a t y w y k ł a ­ d ó w p r o w a d z o n y c h w r a m a c h K a t e d r y T e o l o g i i E k u m e n i c z n e j w l a t a c h 1 9 8 2 - 1 9 9 8 . I I I . P r a c e m a g i s t e r s k i e i d o k t o r s k i e n a t e m a t e k u m e n i z m u n a p i s a n e w A T K .

I. Z h isto rii K a ted ry T eologii E k u m en iczn ej A T K

W 1 9 9 7 r. m i n ę ł o 1 5 l a t o d c h w i l i p o w s t a n i a K a t e d r y T e o l o g i i E k u m e n i c z n e j A T K . Z a n i m j e d n a k p o w s t a ł a K a t e d r a T e o l o g i i E k u m e n i c z n e j , p r o b l e m a t y k a e k u m e n i c z n a n a A T K p o j a w i ł a s i ę j u ż w 1 9 5 6 r. - a w i ę c j e s z c z e p r z e d I I S o b o r e m W a t y k a ń s k i m - w r a m a c h k a t e d r y a p o l o g e t y k i . K a t e d r a t a o d p o c z ą t k u s w e g o i s t n i e n i a , a w i ę c o d w s p o ­ m n i a n e g o 1 9 5 6 r. z a j m o w a ł a s i ę e k u m e n i z m e m w a s p e k c i e d i a l o g u z e k l e z j o l o g i ą p r a ­ w o s ł a w n ą i e w a n g e l i c k ą ( w a r t o w s p o m n i e ć , ż e w ó w c z a s j e s z c z e i n a c z e j r o z u m i a n o e k u m e n i z m n i ż o b e c n i e ) . C h o d z i ł o w ó w c z a s o s t w o r z e n i e k r y t y c z n y c h p o d s t a w d o o p r a c o w a n i a a p o l o g e t y k i e k u m e n i c z n e j , j a k o o r y g i n a l n e g o w k ł a d u b a d a w c z e g o u c z e l n i d o t e m a t y k i e k u m e n i c z n e j . R e z u l t a t e m t e g o b y ł y m . i n . p r a c e w y k ł a d o w c ó w o w y b i t ­ n y m t e o l o g u e w a n g e l i c k i m R u d o l f i e B u l t m a n n i e . P o r e o r g a n i z a c j i W y d z i a ł u T e o l o g i c z n e g o w 1 9 6 4 r. - a w i ę c j e s z c z e w t r a k c i e I I S o ­ b o r u W a t y k a ń s k i e g o - w y k ł a d y z z a k r e s u t e o l o g i i e k u m e n i c z n e j b y ł y p r o w a d z o n e p r z e z k s . d o c . J ó z e f a M y ś к o w a . I c h s ł u c h a c z a m i b y l i s t u d e n c i a p o l o g e t y k i . W 1 9 6 6 r o k u k s . K a z i m i e r z H o f f m a n p r z e j ą ł w y k ł a d y i p r o w a d z i ł j e d l a s t u d e n t ó w t e o l o g i i d o g m a t y c z n e j . P r o b l e m a t y k a e k u m e n i c z n a p o d e j m o w a n a b y ł a t a k ż e o k a z j o n a l n i e r ó w n i e ż n a w y ­ k ł a d a c h z i n n y c h p r z e d m i o t ó w t e o l o g i c z n y c h . I t a k n p . n a z a j ę c i a c h z h i s t o r i i d o g m a ­ t ó w , p r o w a d z o n y c h p r z e z k s . p r o f . H e n r y k a B o g a c k i e g o S J , w y k ł a d a n y b y ł t e m a t : w s p ó ł c z e s n y k s z t a ł t p r o t e s t a n t y z m u . W r o k u a k a d e m i c k i m 1 9 7 1 / 7 2 n a k i e r u n k u t e o l o g i i d o g m a t y c z n e j k s . A l f o n s S k o w r o n e k r o z p o c z ą ł w y k ł a d y z t e o l o g i i e w a n g e l i c k i e j w w y m i a r z e d w ó c h g o d z i n t y g o d n i o w o . P r z e d m i o t e m z a j ę ć p r o w a d z o n y c h p r z e z k s . S k o w r o n k a w o k r e s i e n a j b l i ż s z y c h t r z e c h l a t b y ł „ D e k r e t o e k u m e n i z m i e ” I I S o b o r u W a t y ­ k a ń s k i e g o , m a ł ż e ń s t w a m i e s z a n e w y z n a n i o w o w d i a l o g u e k u m e n i c z n y m i e w a n ­ g e l i c k a t e o l o g i a s a k r a m e n t ó w . T a k ż e o d 1 9 7 2 ‘ r.' z a g a d n i e n i a e k u m e n i c z n e b y ł y w y k ł a d a n e n a k a t e d r z e a p o l o g e t y k i . N o w e p r a c e d i a l o g o w e , l i c z n e s y m p o z j a i s p o t k a n i a e k u m e n i c z n e w P o l s c e , a w s z c z e g ó l n o ś c i w W a r s z a w i e , p r o s i ł y s i ę o u t w o r z e n i e n a A T K o d d z i e l n e j K a t e d r y T e o l o g i i E k u m e n i c z n e j . W 1 9 8 2 r. u t w o r z o n o j ą p r z y k i e r u n k u d o g m a t y c z n y m , a j e j

(3)

p r o w a d z e n i e p o w i e r z o n o k s . A l f o n s o w i S k o w r o n k o w i . W y k ł a d a ł m . i n . n a s t ę p u j ą c e t e m a t y : h i s t o r i a r u c h u e k u m e n i c z n e g o , J a n К a 1 w i n w o c z a c h t e o l o g ó w k a t o l i c ­ k i c h , M a r y j a w d i a l o g u e k u m e n i c z n y m , p a p i e s t w o j a k o p r o b l e m e k u m e n i c z n y , o r ­ g a n i z a c j a i s t r u k t u r a K o ś c i o ł a a n g l i k a ń s k i e g o , M a r c i n L u t e r w r e f l e k s j i e k u m e ­ n i c z n e j . W z a j ę c i a c h t y c h u c z e s t n i c z y l i n i e t y l k o s ł u c h a c z e n o w o p o w s t a ł e j s p e ­ c j a l i z a c j i e k u m e n i c z n e j , a l e s t u d e n c i a p o l o g e t y k i , b i b l i s t y k i , l i t u r g i k i i t e o l o g i i d o g m a t y c z n e j . B e z p r e c e d e n s o w y m w y d a r z e n i e m w d z i e j a c h p o l s k i c h u c z e l n i k a t o l i c k i c h b y ł o z a ­ a n g a ż o w a n i e w l e t n i m s e m e s t r z e 1 9 8 3 / 8 4 l u t e r a ń s k i e g o t e o l o g a i e k u m e n i s t y d r K a r o ­ l a K a r s k i e g o , k t ó r y w y k ł a d a ł h i s t o r i ę r u c h u e k u m e n i c z n e g o p r z e z p r y z m a t d z i a ­ ł a l n o ś c i n a j w y b i t n i e j s z y c h p i o n i e r ó w t e g o r u c h u , w y w o d z ą c y c h s i ę z r ó ż n y c h K o ś c i o ­ ł ó w . P r z e d s t a w i ł o n d z i a ł a l n o ś ć t a k i c h w y b i t n y c h e k u m e n i s t ó w j a k p r o t e s t a n c i : J o h n M o t t , a b p N a t a n S o e d e r b l o m , S u s a n n e d e D i e t r i с h , k s . M a r t i n N i e m o e l - 1 e r , p r a w o s ł a w n i - a b p G e r m a n o s i p a t r i a r c h a K o n s t a n t y n o p o l a A t e n a g o r a s I o r a z k a t o l i c y - k s . P a u l C o u t u r i e r i k a r d . A u g u s t y n В e a . W 1 9 8 6 r. w p r o w a d z o n o o s o b n y k i e r u n e k e k u m e n i c z n y o r a z p o d j ę t o s y s t e m a t y c z n e w y k ł a d y o t e m a t y c e e k u m e n i c z n e j , c o z n a c z n i e z d y n a m i z o w a ł o d z i a ł a l n o ś ć e k u m e n i c z ­ n ą A T K . W y k ł a d y s t a w a ł y s i ę b a r d z i e j s p e c j a l i s t y c z n e i w z b o g a c o n e o n o w e z a g a d n i e ­ n i a i p r o b l e m y . K o n t y n u o w a n o w s p ó ł p r a c ę z p r o f . К . K a r s k i m , k t ó r y w l a t a c h 1 9 8 6 - 1 9 9 8 p r o w a d z i ł z a j ę c i a m . i n . n t . : K o ś c i o ł y R e f o r m a c j i i p o r e f o r m a c y j n e , h i s t o r i a i d o k ­ t r y n a p r o t e s t a n t y z m u , z p r o b l e m a t y k i r u c h u e k u m e n i c z n e g o , d i a l o g i t e o l o g i c z n e K o ś c i o ł a r z y m s k o k a t o l i c k i e g o , w y z n a n i a c h r z e ś c i j a ń s k i e w P o l s c e , d i a l o g i d w u s t r o n n e . Z l e c o n e z a j ę c i a p r o w a d z i ł t e ż n e s t o r p o l s k i e j e k u m e n i i , b p W ł a d y s ł a w M i z i o ł e k . S t u d e n t o m s p e c j a l i z a c j i e k u m e n i c z n e j u m o ż l i w i o n o t a k ż e u c z e s t n i c z e n i e w w y k ł a ­ d a c h z t e o l o g i i p r o t e s t a n c k i e j , s t a r o k a t o l i c k i e j c z y p r a w o s ł a w n e j ( d o w y b o r u ) n a C h r z e ­ ś c i j a ń s k i e j A k a d e m i i T e o l o g i c z n e j w W a r s z a w i e . W 1 9 9 4 r. k o l e j n y m p r z e ł o m o w y m w y d a r z e n i e m b y ł o z a t r u d n i e n i e d u c h o w n e g o p r a w o s ł a w n e g o k s . H e n r y k a P a p r o c k i e g o z w y k ł a d a m i n a t e m a t e k l e z j o l o g i i i l i t u r g i i W s c h o d u . W s p ó ł p r a c a t a j e s t k o n t y n u o w a n a . W l a t a c h 1 9 9 4 - 1 9 9 8 p r o w a d z i ł o n z a j ę c i a n t . : E u c h a r y s t i a w r o z u m i e n i u K o ś c i o ł ó w W s c h o d n i c h , t e o l o g i a a n a f o r w s c h o d n i c h , e k l e z j o l o g i a K o ś c i o ł ó w W s c h o d u . W r o k u a k a d e m i c k i m 1 9 9 4 - 1 9 9 5 z a j ę c i a p r o w a d z i l i t e ż : d u c h o w n y m e t o d y - s t y c z n y , k s . r e k t o r A d a m K l e s z c z y ń s k i ( n a t e m a t a n g l i k a n i z m u i m e t o d y z m u ) o r a z d u c h o w n y a d w e n t y s t y c z n y k s . p r o f . Z a c h a r i a s z Ł y k o ( t e o l o g i a a d w e n t y - s t y c z n a ) . W r o k u a k a d e m i c k i m 1 9 9 3 / 9 4 k s . A l f o n s S k o w r o n e k p r z e s z e d ł n a e m e r y t u r ę , a p i e c z ę n a d k a t e d r ą p r z e j ą ł k s . M i c h a ł C z a j k o w s k i . P o s z e r z y ł o n e k u m e n i z m n a A T K o d i a l o g z j u d a i z m e m . O d k r y w a n i e b o w i e m w s p ó l n y c h k o r z e n i m o ż e b y ć p o ­ m o c ą w p o z n a w a n i u i s t o t y c h r z e ś c i j a ń s t w a . R ó w n i e ż d i a l o g m i ę d z y c h r z e ś c i j a n a m i

(4)

n a d a j e w ł a ś c i w y t o n d o r o z m ó w z w y z n a w c a m i j u d a i z m u . W z i m o w y m s e m e s t r z e r o k u 1 9 9 6 / 9 7 p o r a z p i e r w s z y z o s t a l i z a t r u d n i e n i w y k ł a d o w c y z U n i w e r s y t e t u W a r ­ s z a w s k i e g o : B a r b a r a E n g e l k i n g - B o n i i J a c e k L e о с i a k . P r z e d s t a w i a j ą c d o ś w i a d ­ c z e n i a w a r s z a w s k i e g o g e t t a u w r a ż l i w i l i s t u d e n t ó w n a h i s t o r y c z n e f a k t y c i e r p i e n i a n a r o ­ d u ż y d o w s k i e g o . W r o k u a k a d e m i c k i m 1 9 9 7 / 9 8 p r o w a d z ą o n i z a j ę c i a n t . : h o l o k a u s t a w s p ó ł c z e s n o ś ć . P r o b l e m a t y k ę t ę u z u p e ł n i a j ą z a j ę c i a k s . p r o f . M . C z a j k o w s k i e g o p r o ­ w a d z o n e w l a t a c h 1 9 9 6 - 1 9 9 8 , n a t e m a t y : t e o l o g i a r e l a c j i c h r z e ś c i j a ń s k o - ż y d o w s k i c h , N o w y T e s t a m e n t a j u d a i z m o r a z w y k ł a d k s . G r z e g o r z a I g n a t o w s k i e g o n a t e m a t h i s t o r i i d i a l o g u c h r z e ś c i j a ń s k o - ż y d o w s k i e g o . O b e c n i e k a d r ę w y k ł a d o w ą s p e c j a l i z a c j i t w o r z ą o b o k w y m i e n i o n y c h j u ż o s ó b : s . d r E l e o n o r a A d a m c z a k ( o d 19 8 9 / 9 0 ) , k s . d r W ł a d y s ł a w H a n с ( o d 1 9 9 3 / 9 4 ) , l i c . E w a J ó ź w i а к ( o d 1 9 9 4 / 9 5 ) , s . d r C z e s ł a w a W ó j c i k ( o d 19 8 9 / 9 0 ) . W b i e ż ą c y m r o k u a k a d e m i c k i m s t u d e n c i u c z e s t n i c z ą t e ż w z a j ę ­ c i a c h k s . d r T a d e u s z a P i k u s a p r o w a d z o n y c h n a a p o l o g e t y c e : T e o l o g i a o . A l e k s a n d r a M i e n i a . S p e c j a l i z a c j a u k a z y w a ł a s w o j ą o t w a r t o ś ć p r z e z p r z y j m o w a n i e d o s w o j e g o g r o n a s t u d e n t ó w i n n y c h w y z n a ń . M i ę d z y i n n y m i p r a c ę d o k t o r s k ą p r z e d s t a w i ł B e r n a r d К o - z i r ó g , c z ł o n e k K o ś c i o ł a A d w e n t y s t ó w D n i a S i ó d m e g o ; k u r s l i c e n c j a c k i u k o ń c z y ł k s . T o m a s z R y b k a z K o ś c i o ł a p o l s k o k a t o l i c k i e g o . K a t e d r a m a z a s o b ą b a g a ż w i e l u n a u k o w y c h s y m p o z j ó w , m . i n . : „ M a r c i n L u t e r w r e f l e k s j i e k u m e n i c z n e j ” ( 9 - 1 0 X I 1 9 8 2 ) , „ G ł o s z e n i e S ł o w a B o ż e g o ” ( 1 5 - 1 6 X I 1 9 8 2 ) , „ E k u m e n i a j a k o d i a k o n i a ” ( 1 7 - 1 8 I 1 9 8 4 ) , „ J e d n o ś ć K o ś c i o ł ó w - j e d n o ś ć E u r o p y ” ( 1 7 I V 1 9 9 1 z C h A T i K U L ) , „ E k u m e n i a d z i s i a j - n a s z e t r u d n o ś c i ” ) 1 4 V 1 9 9 2 z C h A T i K U L ) , „ K o ś c i o ł y c h r z e ś c i j a ń s k i e a s ł u ż b a s p o ł e c z e ń s t w u ” ( 2 4 V 1 9 9 3 z C h A T i K U L ) , „ W s ł u ż b i e j e d n o ś c i ” ( 1 8 I I I 1 9 9 4 ) , „ D z i e ń P a ń s k i w K o ś c i o ł a c h ” ( I V 1 9 9 7 z C h A T ) . U t r z y m y w a n o t e ż l i c z n e k o n t a k t y z o ś r o d k a m i e k u m e n i c z n y m i n a Z a c h o d z i e . Z a p r a ­ s z a n o r ó w n i e ż n a w y k ł a d y w y b i t n y c h e k u m e n i s t ó w , j a k : J o s e p h R u s s e l l C h a n d r a n z I n d i i - z a ł o ż y c i e l i p i e r w s z y p r z e w o d n i c z ą c y E k u m e n i c z n e g o S t o w a r z y s z e n i a T e o l o ­ g ó w T r z e c i e g o Ś w i a t a , o . C h r i s t o p h e r L o w e z W i e l k i e j B r y t a n i i - c z ł o n e k Z g r o m a ­ d z e n i a Z m a r t w y c h w s t a n i a , z a k o n u a n g l i k a ń s k i e g o r e g u ł y ś w . B e n e d y k t a , w i e l o l e t n i p r z e ­ w o d n i c z ą c y M i ę d z y n a r o d o w e g o B r a c t w a E k u m e n i c z n e g o , o . P i e r r e M i c h a l o n - p r z e w o d n i c z ą c y M i ę d z y w y z n a n i o w e g o O ś r o d k a „ U n i t ę C h r é t i e n n e ” w L y o n i e i w i e ­ l o l e t n i e g o c z ł o n k a w a t y k a ń s k i e g o S e k r e t a r i a t u d s . J e d n o ś c i C h r z e ś c i j a n , o . M a r c e l D u b o i s - d o m i n i k a n i n , z a ł o ż y c i e l c e n t r u m ś w . I z a j a s z a w J e r o z o l i m i e , k t ó r e z a j m u j e s i ę d i a l o g i e m c h r z e ś c i j a ń s k o - ż y d o w s k i m , p r o f . H . F r a n k e m o h l e z P a d e r b o m z a j - m u j ą c y s i ę d i a l o g i e m k a t o l i c k o - j u d a i s t y c z n y m , o . D a v i d W i l l i a m s - d u s z p a s t e r z K o ś c i o ł a a n g l i k a ń s k i e g o w P o l s c e i j e s z c z e i n n i , k t ó r y c h t u n i e s p o s ó b w y m i e n i ć . W r a m a c h k o n t a k t ó w z o ś r o d k a m i n a u k o w y m i n a Z a c h o d z i e w a t r o w s p o m n i e ć o a k ­ c j i z a i n i c j o w a n e j p r z e z p a ń s t w a v a n L i e t h ó w z N i e m i e c , k t ó r e j p a t r o n o w a ł o „ C o ­ p e r n i c u s V e r e i n ” . D z i ę k i t e m u p o n a d s t u s t u d e n t ó w u c z e l n i o t r z y m a ł o z a p r o s z e n i e d o

(5)

u d z i a ł u w s e m i n a r i u m t e o l o g i c z n y m , a n a s t ę p n i e g o ś c i ł o u r o d z i n e w a n g e l i c k i c h . R ó w ­ n i e ż t r o j e a b s o l w e n t ó w u c z e l n i ( E w a J ó ź w i a k , K r z y s z t o f W a s i 1 e w s к i i D a n u ­ t a W i 1 i ń s к a ) o t r z y m a ł o r o c z n e s t y p e n d i u m n a u k o w e w I n s t y t u c i e E k u m e n i c z n y m J o h a n n a - A d a m a M o e h l e r a w P a d e r b o r n ( N i e m c y ) . C e n n ą i n i c j a t y w ą b y ł o w y d a w a n i e s e r i i p o d n a z w ą „ S t u d i a E k u m e n i c z n e ” , k t ó r e j p i e r w s z y t o m u k a z a ł s i ę w 1 9 8 2 r. C e l e m t e j s e r i i , k t ó r ą r e d a g o w a ł k s . p r o f . J . M y ś - k ó w , b y ł o p u b l i k o w a n i e s t r e s z c z e ń p r a c d o k t o r s k i c h i m a g i s t e r s k i c h z z a k r e s u t e o l o g i i e k u m e n i c z n e j p o w s t a ł y c h w A T K , a t a k ż e w i n n y c h o ś r o d k a c h t e o l o g i c z n y c h . N i e s t e ­ t y s e r i a t a o b e c n i e n i e u k a z u j e s i ę z e w z g l ę d u n a b r a k ś r o d k ó w f i n a n s o w y c h . W 1 9 8 4 r o k u u k a z a ł a s i ę k s i ą ż k a p o d r e d a k c j ą k s . p r o f . A . S k o w r o n k a M a r t i n L u t h e r i n o e k u - m e n i s c h e n R e f l e x i o n , z a w i e r a j ą c a m a t e r i a ł y z m i ę d z y n a r o d o w e g o s y m p o z j u m z o k a ­ z j i 5 0 0 . r o c z n i c y u r o d z i n R e f o r m a t o r a , k t ó r e m i a ł o m i e j s c e w W a r s z a w i e 9 - 1 0 l i s t o p a ­ d a 1 9 8 2 r o k u . W 1 9 9 4 r. K a t e d r a T e o l o g i i E k u m e n i c z n e j o p u b l i k o w a ł a k s i ą ż k ę p o d r e d a k c j ą k s . p r o f . M . C z a j k o w s k i e g o W s ł u ż b i e j e d n o ś c i . Z a m i e s z c z o n o w n i e j m a t e ­ r i a ł y z s y m p o z j u m e k u m e n i c z n e g o , k t ó r e o d b y ł o s i ę w A T K 1 8 m a r c a t e g o ż r o k u . W r a m a c h s e m i n a r i u m d l a s t u d e n t ó w o d b y w a ł y s i ę m . i n . s p o t k a n i a z e s t u d e n t a m i i n n y c h w y z n a ń z e S t a n ó w Z j e d n o c z o n y c h , N i e m i e c i R o s j i , a t a k ż e z p o l s k i m i d z i a ł a ­ c z a m i e k u m e n i c z n y m i . S p e c j a l i z a c j a z w i ą z a ł a s i ę z O ś r o d k i e m E k u m e n i c z n y m S i ó s t r F r a n c i s z k a n e k S ł u ż e b n i c K r z y ż a „ J o a n n i c u m ” , g d z i e o d b y w a j ą s i ę n i e k t ó r e z a j ę c i a . P o d j ę t o w s p ó ł p r a c ę z K l e r y c k ą R a d ą d s . E k u m e n i z m u K s i ę ż y S a l w a t o r i a n ó w . N a w i ą ­ z a ł y s i ę p r z y j a ź n i e m i e d z y s t u d e n t a m i A T K i C h A T . S t u d e n c i o r g a n i z o w a l i r e k o l e k c j e e k u m e n i c z n e w U s t r o n i u - P o l a n i e i R e s z l u d l a m ł o d z i e ż y i k a t e c h e t ó w o r a z c z y n n i e b i o r ą u d z i a ł w o b c h o d a c h T y g o d n i a M o d l i t w o J e d n o ś ć C h r z e ś c i j a n . U c z e s t n i c z ą t e ż w r e k o l e k c j a c h , s e s j a c h i s y m p o z j a c h e k u m e n i c z n y c h w L a s k a c h i z j a z d a c h e k u m e ­ n i c z n y c h w K o d n i u n a d B u g i e m . E w a J ó ź w i a k , W a r s z a w a I I . T e m a t y w y k ł a d ó w p r o w a d z o n y c h w r a m a c h K a t e d r y T e o l o g i i E k u m e n i c z n e j w l a t a c h 1 9 8 2 - 1 9 9 8 1 9 8 2 / 8 3 W y k ł a d y o d b y w a ł y s i ę w r a m a c h k i e r u n k u t e o l o g i i d o g m a t y c z n e j , k s . p r o f . A . S k o w r o n e k P a p i e s t w o w p e r s p e k t y w i e e k u m e n i c z n e j S e m i n a r i u m k s . d r C z . J a k u b i e c I s t o t n e e l e m e n t y S t a r e g o P r z y m i e r z a 1 9 8 3 / 8 4 k s . p r o f . A . S k o w r o n e k M a r c i n L u t e r w r e f l e k s j i e k u m e n i c z n e j S e m i n a r i u m

(6)

1 9 8 4 / 8 5 k s . p r o f . A . S k o w r o n e k 1 9 8 5 / 8 6 k s . p r o f . A . S k o w r o n e k 1 9 8 6 / 8 7 k s . p r o f . A . S k o w r o n e k k s . d o c . H . B o g a c k i 1 9 8 7 / 8 8 k s . p r o f . A . S k o w r o n e k k s . d o c . J . M y ś k ó w k s . p r o f . J . P r y s z m o n t d r K . K a r s k i k s . d r A . K u r e k k s . d o c . T . D a j c z e r 1 9 8 8 / 8 9 b p d r W . M i z i o ł e k k s . d r W . C h r o s t o w s k i k s . p r o f . A . S k o w r o n e k k s . d r A . K u r e k k s . p r o f . J . P r y s z m o n t d r K . K a r s k i k s . d o c . T . D a j c z e r P a p i e s t w o j a k o p r o b l e m e k u m e n i c z n y S e m i n a r i u m W y b r a n e z a g a d n i e n i a z t e o l o g i i M a r c i n a L u t r a S e m i n a r i u m W p r o w a d z e n i e d o t e o l o g i i M a r c i n a L u t r a S e m i n a r i u m H i s t o r i a e k l e z j o l o g i i W y b r a n e p r o b l e m y k a t o l i c k i e j k a l w i n o l o g i i i l u t e r o l o g i i D i a l o g e k u m e n i c z n y : D o k u m e n t z L i m y D y r e k t o r i u m e k u m e n i c z n e S e m i n a r i u m E l e m e n t y p r a w o s ł a w n e j w e r s j i a p o l o g i i r e l i g i i c h r z e ś c i j a ń s k i e j P r a w o s ł a w n a t e o l o g i a m o r a l n a i d u c h o w o ś ć K o ś c i o ł y R e f o r m a c j i i p o r e f o r m a c y j n e M i s j o l o g i a p r o t e s t a n c k a i p r a w o s ł a w n a M i t o z n a w s t w o . T a o i z m , K o n f u c j a n i z m W y b r a n y w y k ł a d l u b s e m i n a r i u m n a C h A T P r o b l e m y p o l s k i e g o e k u m e n i z m u H e r m e n e u t y k a b i b l i j n a S e m i n a r i u m D i a l o g i t e o l o g i c z n e i e k u m e n i c z n e W y b r a n e p r o b l e m y t e o l o g i i R e f o r m a c j i K o n w e r s a t o r i u m e k u m e n i c z n e M i s j o l o g i a p o z a k a t o l i c k a C h r z e ś c i j a ń s k a p r z e m i a n a m o r a l n a S e m i n a r i u m K o ś c i o ł y R e f o r m a c j i i p o r e f o r m a c y j n e H i n d u i z m i b u d d y z m S e m i n a r i u m

(7)

1 9 8 9 / 9 0 k s . d r T . C z . W ó j c i k b p . d r W . M i z i o ł e k k s . d r W C h r o s t o w s k i k s . d r A . K u r e k k s . d o c . W . K o w a l a k k s . p r o f . A . S k o w r o n e k k s . d r F K a p u ś c i k d r K . K a r s k i 1 9 9 0 / 9 1 b p . d r W . M i z i o ł e k k s . d r T . C z . W ó j c i k k s . d r h a b . A . K u r e k k s . p r o f . A . S k o w r o n e k k s . d o c . W . K o w a l a k d r K . K a r s k i 1 9 9 1 / 9 2 k s . d r h a b . A . K u r e k k s . d r K . A d a m c z a k k s . d r T . C z . W ó j c i k d r K . K a r s k i k s . d r h a b . J G ó r s k i k s . d r W . C h r o s t o w s k i k s . p r o f . T . G o g o l e w s k i k s . p r o f . A . S k o w r o n e k k s . d o c . T . D a j c z e r 1 9 9 2 / 9 3 k s . p r o f . A . Z u b e r b i e r k s . d r h a b . A . K u r e k C h A T M a r y j a w t e o l o g i i p r a w o s ł a w n e j M a ł ż e ń s t w o w d i a l o g u e k u m e n i c z n y m H e r m e n e u t y k a b i b l i j n a E k u m e n i z m m i s y j n y N o w e r e l i g i e W p r o w a d z e n i e d o t e o l o g i i L u t r a S e m i n a r i u m K o n w e r s a t o r i u m e k u m e n i c z n e I s l a m R u c h e k u m e n i c z n y P r o b l e m y p o l s k i e g o e k u m e n i z m u T e o l o g i a i k o n y A f r y k a ń s k i e r e l i g i e p l e m i e n n e E u c h a r y s t i a S e m i n a r i u m S a k r a m e n t y w t e o l . k a t . i e w a n g . N o w e r e l i g i e R u c h e k u m e n i c z n y M i s j o l o g i a p o z a k a t o l i c k a T e o l o g i c z n e p o d s t a w y z a a n g a ż o w a n i a e k u m e n i c z n e g o K a t e g o r i a t h e o s i s w p r a w o s ł a w i u Z p r o b l e m a t y k i r u c h u e k u m e n i c z n e g o R e a l i z a c j a d z i e ł a m i s y j n e g o E g z e g e z a K s . J o z u e g o M i s t e r i u m K o ś c i o ł a S e m i n a r i u m E k u m e n i z m n a V a t i c a n u m I I W y b r a n e z a g a d n i e n i a e k l e z j o l o g i i V a t i c a n u m I I H i n d u i z m i b u d d y z m T e o l o g i a a k u l t u r a E k u m e n i z m m i s y j n y L i t u r g i k a p o r ó w n a w c z a

(8)

k s . d r E . A d a m c z a k k s . d r T . C z . W ó j c i k k s . p r o f . A . S k o w r o n e k 1 9 9 3 / 9 4 k s . d r W . H a n c k s . p r o f . J . K r a s i ń s k i k s . d r R . M a r k o w s k i k s . d r P . B o r t k i e w i c z k s . p r o f . L . B a l t e r k s . d r A . P e r z y ń s k i k s . p r o f . M . C z a j k o w s k i d r h a b . K . K a r s k i k s . d r T . C z . W ó j c i k k s . d r E . A d a m c z a k 1 9 9 4 / 9 5 k s . d r T . C z . W ó j c i k k s . d r E . A d a m c z a k k s . d r H . P a p r o c k i W . S ł o m s k i k s . p r o f . M . C z a j k o w s k i li c . E . J ó ź w i a k l i c . P. B i e l i ń s k i p r o f . К . K a r s k i 1 9 9 5 / 9 6 k s . d r T . C z . W ó j c i k k s . d r E . A d a m c z a k T r w a ł e w a r t o ś c i „ D e k r e t u o e k u m e n i z m i e ” M a r y j a w t e o l o g i i p r a w o s ł a w n e j E k l e z j o l o g i a V a t i c a n u m I I W y k ł a d m o n o g r a f i c z n y S e m i n a r i u m T e o l o g i c z n e p o d s t a w y e k u m e n i z m u H o m o r e l i g i o s u s I s l a m T e o l o g i a z n a k ó w c z a s u P r o b l e m y w s p ó ł c z e s n e j m a r i o l o g i i I d e a K o ś c i o ł a - c o m m u n i o S e m i n a r i u m B i b l i j n e p o d s t a w y e k u m e n i z m u P r o b l e m y e k u m e n i c z n e T e o l o g i a i k o n y T r w a ł e w a r t o ś c i „ D e k r e t u o e k u m e n i z m i e ” T h e o s i s j a k o p o d s t a w o w a k a t e g o r i a t e o l o g i i p r a w o s ł a w n e j W i e c z e r z a P a ń s k a w D o k u m e n c i e z L i m y P i o n i e r z y r u c h u e k u m e n i c z n e g o E k l e z j o l o g i a K o ś c i o ł ó w W s c h o d u W y b r a n e z a g a d n i e n i a z t r a d y c j i l u t e r a n i z m u E k u m e n i z m d z i ś — t r u d n o ś c i i z a d a n i a T e o l o g i a r e l a c j i c h r z e ś c i j a ń s k o - ż y d o w s k i c h S e m i n a r i u m T e o l o g i a K s i ą g S y m b o l i c z n y c h K o ś c i o ł ó w R e f o r m a c j i ( ć w . ) N o w e D y r e k t o r i u m e k u m e n i c z n e ( ć w . ) D i a l o g i t e o l o g i c z n e K o ś c i o ł a r z y m . k a t . W y z n a n i a c h r z e ś c i j a ń s k i e M a r y j a w t e o l o g i i p r a w o s ł a w n e j P a p i e s t w o j a k o p r o b l e m e k u m e n i c z n y Z a r y s t e o l o g i i K a r o l a B a r t h a S a k r a m e n t y i n i c j a c j i w d i a l o g u e k u m e n i c z n y m

(9)

l i c . E . J ó ź w i a k k s . d r H . P a p r o c k i k s . p r o f . M . C z a j k o w s k i 1 9 9 6 / 9 7 d r E . S a k o w i c z k s . d r h a b . W . C h r o s t o w s k i k s . d r T . C z . W ó j c i k k s . d r E . A d a m c z a k k s . d r W . H a n c k s . d r H . P a p r o c k i l i c . E . J ó ź w i a k d r B . B o n i , d r J . L e o c i a k p r o f . К . K a r s k i k s . p r o f . M . C z a j k o w s k i k s . p r o f . A . K u r e k 1 9 9 7 / 9 8 k s . d r C z . W ó j c i k k s . d r W . H a n c k s . d r E . A d a m c z a k d r B . B o n i , d r J . L e o c i a k p r o f . К . K a r s k i k s . d r G . I g n a t o w s k i k s . d r H e n r y k P a p r o c k i l i c . E . J ó ź w i a k k s . p r o f . M . C z a j k o w s k i k s . d r T . P i k u s K o n w e r s a t o r i u m e k u m e n i c z n e D y r e k t o r i u m e k u m e n i c z n e ( ć w . ) T e k s t y K o ś c i o ł ó w R e f o r m a c j i ( ć w . ) T e o l o g i a l i t u r g i i W s c h o d u M o n a s t y c y z m W s c h o d u N o w y T e s t a m e n t a j u d a i z m S e m i n a r i u m D i a l o g m i ę d z y r e l i g i j n y R e l i g i a I z r a e l a T e o l o g i a i k o n y E k l e z j o l o g i a J a n a K a l w i n a T r w a ł e w a r t o ś c i „ D e k r e t u o e k u m e n i z m i e ” S a k r a m e n t y i n i c j a c j i w d i a l o g u e k u m e n i c z n y m T e o l o g i a a n a f o r w s c h o d n i c h E k l e z j o l o g i a K o ś c i o ł ó w W s c h o d u E n c y k l i k a „ U t u n u m s i n t ” ( ć w . ) T e k s t y K o ś c i o ł ó w R e f o r m a c j i ( ć w . ) D o ś w i a d c z e n i e S z o a h K o ś c i o ł y p o r e f o r m a c y j n e T e o l o g i a r e l a c j i c h r z e ś c i j a ń s k o - ż y d o w s k i c h S e m i n a r i u m E k u m e n i z m m i s y j n y I k o n a w k o n t e k ś c i e t h e o s i s E k u m e n i c z n e a s p e k t y e k l e z j o l o g i i T e o l o g i c z n o - p r a k t y c z n e w ą t k i „ D e k r e t u o e k u m e n i z m i e ” H o l o k a u s t a w s p ó ł c z e s n o ś ć D i a l o g i d w u s t r o n n e H i s t o r i a d i a l o g u c h r z e ś c i j a ń s k o - ż y d o w s k i e g o E u c h a r y s t i a w r o z u m i e n i u K o ś c i o ł ó w w s c h o d n i c h D o k u m e n t y S t o l i c y A p o s t o l s k i e j ( ć w . ) P i s m a K o ś c i o ł ó w R e f o r m a c j i ( ć w . ) T e o l o g i a e k u m e n i c z n a S e m i n a r i u m T e o l o g i a o . A . M i e n i a

(10)

III. P race m agistersk ie i d ok torsk ie na tem a t ek u m en izm u n ap isan e w A T K

I I N azw isk o i im ię T e m a t p ra c y M ie js c e i ro k T y p p r a c y P r o m o t o r S e m in a riu m U c ze l­ n ia K uraciński Stanisław , SA C

U roczystości epitafijne w yrazem ekum enicznej d zia­

łalności św . W in cen teg o Pallottiego W arszaw a 1971 m gr

k s.d o c.d r hab.

H e n ry k B o g ack i A TK M rozik

Edm und

Pro b lem aty k a eku m en iczn a w czasopiśm ie

„ Z w ia stu n ” w latach 1961-1965 W arszaw a 1979 m gr

ks. prof, d r hab.

Jerzy P ik u lik A TK

A leksa M ichalina, R M

E ku m en izm d u ch o w y ja k o po d staw a zjednoczenia

chrześcijan w św ietle Soboru W aty k ań sk ieg o II W arszaw a 1979 m gr ks. d r L u cjan B alter

T eo lo g ia

do g m aty czn a A TK

K opicara P io tr

L ik w id acja K o ścio ła u n ick ieg o w R osji p rzez ks, Jó ze fa Siem aszk ę ja k o przyczynek do zro zu m ien ia h istorii ruchu ekum eicznego

W arsz a w a 1981 m gr ks. doc. d r hab. L u cjan B alter

T eo lo g ia

do g m aty czn a A T K Franciszkow ska

M aria

M ary jn e św iad ectw o Jan a P aw ła II: (R o k 1979: p od ró że d o M ek sy k u , P olski, Irlandii, Stanów Z jed n o czo n y ch i T urcji)

W arsz a w a 1981 m gr ks. prof. A lfo n s Skow ronek

T eo lo g ia

do g m aty czn a A T K O such

T eresa

U rząd ko ścieln y n a tle dialogu ek u m enicznego -

"Z w iastu n " 1974-1976 W arsz a w a 1983 m gr ks. prof. A lfons S kow ronek

T eo lo g ia

eku m en iczn a A T K B obrow ski

Z dzisław , C SSp Id ea p o jed n an ia w u jęciu R o g era Schutza W arszaw a 1983 m gr ks. prof. A lfo n s S kow ronek

T eo lo g ia

e k u m en iczn a A T K Pietrzyk

T adeusz

P ro b lem aty k a e k u m en iczn a n a łam ach „G ościa

N ie d zieln e g o ” w latach 1959-1978 W arsz a w a 1985 m gr

ks. prof, d r hab. A ndrzej Z u b erb ier

T eo lo g ia

eku m en iczn a A T K Z aidlew icz

W ołoszyk M ag d alen a

P róby dialo g u k ato lick o -ju d aisty czn eg o po Soborze

W aty k ań sk im II w św ietle literatury W arsz a w a 1988 m gr ks. prof.

M ich ał C zajk o w sk i

T eo lo g ia

eku m en iczn a A T K W ójcik

C zesław a B óg i relig ia w piśm ien n ictw ie H enryka E lzenberga W arszaw a 1988 d r

ks. prof. A lfo n s S kow ronek

T eo lo g ia eku m en iczn a A TK BI ULE TYN E K U M E N IC Z N Y

(11)

N azw isk o i im ię T e m a t p ra c y M ie jsc e i ro k Typ p ra c y P r o m o t o r S e m in a riu m U c ze l­ nia W asilew ski K rzysztof

W spółpraca chrześcian w o ch ro n ie stw orzenia - stan przygotow ań do Z g ro m ad zen ia Św iatow ego E k u m e­ nicznej R ad y K o ścio łó w w 1990 roku na tem at: S p raw ied liw o ść, Pokój, O ch ro n a stw o rzen ia

W arszaw a 1988 m gr ks. prof. A lfons S kow ronek

T eo lo g ia

eku m en iczn a A T K

Szot K azim ierz

T eo lo g ia w yzw olenia: aspekt m etodologiczny na p o d staw ie prac G u stav o G u tierreza, Ju an a L uisa S egundo, L eonardo Boffa

W arsz a w a 1988 m gr ks. prof. A lfons S k o w ro n ek

T eo lo g ia

eku m en iczn a A T K

Jó źw iak Ewa

Istota relacji m ięd zy żydow skim a chrześcijańskim Izraelem w k atolickiej refleksji teologicznej po S oborze W aty k ań sk im II

W arsz a w a 1988 m gr ks. p ro f.M ich ał C zajk o w sk i

T eo lo g ia

eku m en iczn a A T K D em ska

Stanisław a

M ięd zy w y zn an io w e ruchy ew angelizacyjne

w św ietle w sk azań II S oboru W atykańskiego W arszaw a 1988 dok.

ks. prof. A lfons S k o w ro n ek T eo lo g ia e k u m en iczn a A T K B o to r Jerzy O SB Cam .

C om unitâ di C am aldoli. II pro filo ecum enico d 'afio rn am en to p ostconciliare = W spólnota z C am aldoli i ek u m en iczn y profil odnow y posoborow ej

W arszaw a 1988 m gr ks. prof. A lfons S k o w ro n ek

T eo lo g ia

eku m en iczn a A T K

S korupa K rzysztof

E k u m en iczn e treści w en cyklikach Jan a P aw ła II: „R ed em p to r ho m in is” , „D ives in m iserico rd ia” i „D o m in u m et V iv ifican tem ”

W arsz a w a 1989 m gr ks. prof. A lfons Skow ronek

T eo lo g ia

eku m en iczn a A TK K aczanow ska

B eata

D ialo g ang lik ań sk o -k ato lick i w polskich

p u b lik acjach teologicznych W arsz a w a 1989 m gr ks. prof. A lfo n s S kow ronek

T eo lo g ia

eku m en iczn a A TK Jachura

A l-A zab M aria M ałgorzata

G łów ne elem en ty dialogu

ch rześcijańsko-islainskiego na podstaw ie d o k u m en tó w Soboru W atykańskiego II

W arsz a w a 1989 m gr ks. prof. A lfons Skow ronek

T eo lo g ia

ek u m eniczna A TK

Fizia T eresa

D ialo g K o ścio ła rzy m sko-katolickiego ze Ś w iato­ w y m A liansem K ościołów R eform ow anych na tem at obecności C hrystusa w K ościele i w św iecie

W a rsz a w a 1989 m gr ks. prof. A lfons Skow ronek

T eo lo g ia eku m en iczn a A T K BIU L E TY N E K U M E N IC Z N Y

(12)

ы

I N azw isk o i im ię T e m a t p ra c y M ie jsc e i ro k T y p p r a c y P r o m o t o r S e m in a riu m U c ze l­ nia

Scliulta P aw eł Ekonom ia ek lezjalna w posoborow ej teologii

m ałżeństw a W arszaw a 1990 m gr

ks. prof. A lfo n s S kow ronek

T eo lo g ia

eku m en iczn a A T K Pyrow icz

M ariu sz

T eo lo g iczn y dialo g K ościoła z Żydam i i ju d aizm em

w polskiej literaturze posoborow ej W arszaw a 1992 m gr

ks. d r W ald em ar C hrostow ski T eo lo g ia eku m en iczn a A T K Jasnorzew ski Jan

D ialo g teo lo g iczn y kato lick o -p raw o sław n y

na p o d staw ie polskich periodyków ekum enicznych W arszaw a 1992 m gr

ks. prof. A lfons S k o w ro n ek T eo lo g ia eku m en iczn a A T K B ieliński Paw eł

E kum eniczne o ręd zie brata R ogera z T aize w listach

do m łodzieży W arszaw a 1992 m gr ks. prof. A lfons S k o w ro n ek T eo lo g ia eku m en iczn a A TK K rólik K atarzyna

D ialo g a posłan n ictw o K ościoła w św ietle encykliki

„E cclesiam su am ” i „R edem ptoris m issio” W arsz a w a 1993 m gr

ks. prof. A lfons S k o w ro n ek T eo lo g ia ek u m eniczna A T K Żelechow icz M irosław

Z asad y działań na rzecz jed n o ści chrześcijan w ed łu g p ierw szeg o rozdziału „D ek retu o eku m en izm ie” Soboru W aty k ań sk ieg o II

W arsz a w a 1994 m gr ks. prof. M ich ał C zajk o w sk i

T eo lo g ia

ek um eniczna A TK Słom ski

W ojciech

Prym at P iotra w koncepcji eklezjologicznej M .M .

A fanasjew a W arsz a w a 1994 m gr

ks. prof. M ichał C zajk o w sk i

T eo lo g ia

eku m en iczn a A TK

W rona E lżbieta K ierunki relacji kato lick o -ży d o w sk ich w P olsce

w latach 1945-1965 W arszaw a 1995 m gr ks. d r W ald em a r C h rostow ski T eo lo g ia eku m en iczn a A TK Stacherski R em igiusz

R elig ijn o -m o raln e aspekty dialogu ch rześcijańsko-żydow skiego na podstaw ie p oso b o ro w eg o n auczania K ościoła

P ło ck W arszaw a 1995 m gr ks. d r hab. Ireneusz M ro czk o w sk i T eo lo g ia eku m en iczn a A T K Przy borow ski

N orbert C hrzest w dialogu ek um enicznym w Polsce W arszaw a 1995 m gr ks. prof. M ich a ł C zajk o w sk i T e o lo g ia eku m en iczn a A T K K lokart Edw ard

E k u m en iczn e elem en ty O dn o w y w D uchu Św iętym

w K ościele rzym skokatolickim W arszaw a 1995 m gr ks. dr H en ry k E liasz T eo lo g ia ek u m en iczn a A T K B IU L E TY N E K U M E N IC Z N Y

(13)

N akładem

W ydaw nictw a A kadem ii Teologii Katolickiej

w W arszaw ie

ukazała się pozycja

ks. Stanisław Urbański

ŻYCIE MISTYCZNE BŁOGOSŁAWIONEJ

FAUSTYNY KOWALSKIEJ

(14)

C o l l e c t a n e a T h e o l o g i c a 6 8 ( 1 9 9 8 ) n r 2

W A L D E M A R C H R O S T O W S K I, W A R SZ A W A

SYMPOZJUM „DOBRO I ZŁO PO AUSCHWITZ”

Papieski U niw ersytet Gregoriański, Rzym, 22-25 IX 1997

K o ń c z ą c e s i ę s t u l e c i e i t y s i ą c l e c i e d z i e j ó w l u d z k o ś c i s k ł a n i a d o p o d e j m o w a n i a o b ­ r a c h u n k ó w z p r z e s z ł o ś c i ą . N i e m o ż e w n i c h z a b r a k n ą ć r e f l e k s j i n a d p r z e m o c ą i l u d o ­ b ó j s t w e m , k t ó r e w X X w . p o c h ł o n ę ł y m i l i o n y i s t n i e ń l u d z k i c h . Z d w ó c h ś m i e r c i o n o ­ ś n y c h t o t a l i t a r y z m ó w — c z e r w o n e g o , c z y l i k o m u n i s t y c z n e g o , o r a z b r u n a t n e g o , c z y l i n a r o d o w o - s o c j a l i s t y c z n e g o — z n a c z n i e w i ę c e j u w a g i p o ś w i ę c a s i ę d r u g i e m u , o c z y m d e c y d u j e l u d o b ó j s t w o p o p e ł n i o n e n a e u r o p e j s k i c h Ż y d a c h . W ś r ó d r o z m a i t y c h p r ó b z g ł ę b i a n i a t e j p r o b l e m a t y k i i s t o t n ą r o l ę o d g r y w a j ą t e , k t ó r e o d b y w a j ą s i ę n a g r u n c i e t e o l o g i i . T e o l o g i a b o w i e m n i e m o ż e n i e o d n i e ś ć s i ę d o t a k p o t w o r n e g o z ł a , s t a w i a j ą c e ­ g o w n o w y m ś w i e t l e p y t a n i a o B o g a i c z ł o w i e k a s t w o r z o n e g o n a J e g o o b r a z i p o d o ­ b i e ń s t w o . O t w i e r a j ą c s y m p o z j u m , z o r g a n i z o w a n e z d u ż y m r o z m a c h e m n a P a p i e s k i m U n i w e r s y t e c i e G r e g o r i a ń s k i m , k a r d . E d w a r d C a s s i d y , p r z e w o d n i c z ą c y w a t y k a ń s k i e j K o m i s j i d o S p r a w K o n t a k t ó w z J u d a i z m e m , p o d k r e ś l i ł , ż e k a ż d e c i e r p i e n i e , a c i e r p i e ­ n i a m i l i o n ó w l u d z i w s z c z e g ó l n o ś c i , m u s z ą m i e ć j a k i ś s e n s d l a B o g a i d l a t y c h , k t ó r z y w N i e g o w i e r z ą , a z a t e m r ó w n i e ż d l a d w ó c h s i o s t r z a n y c h , c h o c i a ż p o r ó ż n i o n y c h , w s p ó l ­ n o t r e l i g i j n y c h — ż y d o w s k i e j i c h r z e ś c i j a ń s k i e j . W p o d e j ś c i u ż y d o w s k i m m a m y d o c z y n i e n i a z c h a r a k t e r y s t y c z n ą r e d u k c j ą : A u ­ s c h w i t z j e s t s y m b o l e m H o l o c a u s t u , z a ś H o l o c a u s t t o s y m b o l c a ł e g o o k r e s u n a z i ­ s t o w s k i e g o . W s k u t e k t e g o r z ą d y n a r o d o w o - s o c j a l i s t y c z n e w i a t a c h 1 9 3 3 - 1 9 4 5 s ą w a r t o ś c i o w a n e w y ł ą c z n i e p o d k ą t e m n a s t a w i e n i a w o b e c Ż y d ó w , p r z e z c o w s z y s t k i e i n n e o f i a r y n a z i z m u s c h o d z ą n a p l a n d a l s z y , a n a w e t s ą z u p e ł n i e p o m i j a n e . P r e l e ­ g e n c i r z y m s k i e g o s y m p o z j u m p o c h o d z i l i z d z i e s i ę c i u k r a j ó w : A u s t r i a , B e l g i a , F r a n ­ c j a , I z r a e l , K a n a d a , N i e m c y , S z w a j c a r i a , U S A , W a t y k a n i W ł o c h y . N i e b y ł o w ś r ó d n i c h n i k o g o z E u r o p y Ś r o d k o w o - W s c h o d n i e j , a w i ę c i z P o l s k i . D o m i n o w a l i z d e c y ­ d o w a n i e p r e l e g e n c i z I z r a e l a , U S A i W ł o c h , r o z w i j a j ą c w ł a s n ą „ h a g g a d ę o H o l o ­ c a u ś c i e ” , k t ó r a c z ę s t o z r e a l i a m i n i e m i a ł a n i c w s p ó l n e g o . P r o g r a m o w e n i e u w z g l ę d ­ n i e n i e w r a ż l i w o ś c i p o l s k i e j j e s t s z o k u j ą c e , a s k u t k i t e g o b y ł y p o d c z a s o b r a d d o t k l i ­ w i e o d c z u w a l n e . W o b r a d a c h n a k a t o l i c k i e j u c z e l n i w i ó d ł p r y m ż y d o w s k i p u n k t w i d z e n i a . P e w n e s p r o s t o w a n i e w n i ó s ł n a p o c z ą t k u k a r d . E . C a s s i d y p r z y p o m i n a j ą c , ż e c h o d z i n i e t y l k o o w y m i a r „ p o A u s c h w i t z ” , l e c z o k o n i e c z n o ś ć r e f l e k s j i n a d d o

(15)

-b r e m i z ł e m „ z p o w o d u A u s c h w i t z ” . J e d n a k p o d c z a s o -b r a d n i e p o d e j m o w a n o t e g o z a g a d n i e n i a . I n n ą i c h s ł a b o ś c i ą b y ł o o d c h o d z e n i e o d p e r s p e k t y w y m o r a l n o - r e l i g i j ­ n e j a l b o j e j l e k c e w a ż e n i e i p o r u s z a n i e s i ę p r z e z p r e l e g e n t ó w i d y s k u t a n t ó w w y ł ą c z ­ n i e n a p ł a s z c z y ź n i e s p o ł e c z n e j i p o l i t y c z n e j . N i e s p o s ó b s t r e ś c i ć w s z y s t k i c h p r e l e k c j i i w y k ł a d ó w . U r o d z o n y w N i e m c z e c h E m i l F a c k e n h e i m , o r d y n o w a n y w 1 9 3 9 r. n a r a b i n a , o d 1 9 8 3 r. m i e s z k a j ą c y w I z r a e l u , p o d k r e ś l a ł n i e p r z e w i d y w a l n o ś ć i n i e p o r ó w n y w a l n o ś ć H o l o c a u s t u , t r a k t u j ą c g o j a k o p u n k t z w r o t n y w n o w o ż y t n e j h i s t o r i i . Z w r ó c i ł u w a g ę n a o d p o w i e d z i a l n o ś ć n i e t y l k o p r z e ś l a ­ d o w c ó w , l e c z ś w i a d k ó w . A c z k o l w i e k n i e o k r e ś l i ł d o k ł a d n i e k o g o m a n a m y ś l i , c h o d z i ł o n a j p r a w d o p o d o b n i e j o b e z p o ś r e d n i c h ś w i a d k ó w z a g ł a d y . W t y m m i e j s c u n i e s p o s ó b o p r z e ć s i ę s p o s t r z e ż e n i u , ż e H o l o c a u s t o d b y w a ł s i ę n a o c z a c h c a ł e g o ś w i a t a , k t ó r y d o ­ s k o n a l e w i e d z i a ł o t y m , c o s i ę d z i e j e n a t e r y t o r i u m o k u p o w a n e j p r z e z n a z i s t ó w P o l s k i . W t y m ś w i e c i e z n a c z n e w p ł y w y m i e l i Ż y d z i , z w ł a s z c z a a m e r y k a ń s c y i k a n a d y j s c y , k t ó ­ r y c h t e ż t r z e b a t r a k t o w a ć j a k o ś w i a d k ó w . S z k o d a , ż e t e n a s p e k t n i e z o s t a ł w o g ó l e p o r u ­ s z o n y . H o l o c a u s t , w o c e n i e F a c k e n h e i m a , s t a n o w i „ a t a k z e s t r o n y B o g a c h r z e ś c i j a ń s k i e ­ g o , a t a k ż e r e l i g i i c h r z e ś c i j a ń s k i e j ” n a Ż y d ó w . T a k i e s p o j r z e n i e c z y n i z H o l o c a u s t u s p r a ­ w ę m i ę d z y Ż y d a m i a c h r z e ś c i j a n a m i , p r z e z c o n i e p o t r z e b n e s t a j ą s i ę d o c i e k a n i a n a d n a t u r ą i r e a l i z a c j ą u t o p i i n a r o d o w e g o s o c j a l i z m u . P r e l e g e n t d o d a ł , ż e Ż y d z i n i e w y b i e r a ­ li m ę c z e ń s t w a , l e c z z o s t a l i d o n i e g o z m u s z e n i , c o p r z e s ą d z a o „ t r y u m f i e A u s c h w i t z ” . W y s t ą p i e n i e z a k o ń c z y ł o s i ę p y t a n i e m o t o , j a k i e j e s t c h r z e ś c i j a ń s k i e z n a c z e n i e H o l o c a u ­ s t u . C h r z e ś c i j a ń s k ą o d p o w i e d ź m i a ł p r z y n i e ś ć w y k ł a d , k t ó r y w y g ł o s i ł p r o f . J . B . M e t z . S t w i e r d z i ł , ż e t r a d y c y j n a t e o l o g i a c h r z e ś c i j a ń s k a n i e p o t r a f i z a d o w a l a j ą c o u p o r a ć s i ę z d r a m a t e m A u s c h w i t z . „ T e o l o g i a p o A u s c h w i t z ” t o n i c i n n e g o j a k k r y t y k a t e o l o g i i c h r z e ­ ś c i j a ń s k i e j . Ż y j e m y c o r a z b a r d z i e j w e p o c e a m n e z j i , w ś w i e c i e , k t ó r y k u l t y w u j e z a p o ­ m n i e n i e . A p r z e c i e ż t r z e b a s t w o r z y ć i z a c h o w a ć p a m i ę ć o z a b i j a n i u l u d z i . R o d z i s i ę p y ­ t a n i e , j a k t o u c z y n i ć , s k o r o c z ł o w i e k o d t e g o u c i e k a , m i m o ż e b ó l p o z o s t a w i a w n i m t r w a ł e ś l a d y . P r e l e g e n t p o t ę p i ł n i s z c z e n i e d o w o d ó w z b r o d n i , a b y n i e b y ł o c z e g o p a m i ę ­ t a ć , n i e w y j a ś n i ł j e d n a k c o m a n a m y ś l i . Ż y d z i i i c h h i s t o r i a t o w i e l k i e w o ł a n i e p r z e c i w a m n e z j i . N a n i e w i e l e z d a s i ę k u l t u r a p a m i ę c i w y n i k a j ą c a z w i e d z y , d e c y d u j e b o w i e m t o , c o w y n i k a z b ó l u . W y k ł a d M e t z a m o ż n a o d b i e r a ć j a k o s w o i s t e w o ł a n i e o t e o l o g i ę e m o ­ c j o n a l n ą . W d y s k u s j i z g a d z a n o s i ę , ż e n i e w o l n o z a p o m i n a ć . T r z e b a p a m i ę t a ć , a t o z n a ­ c z y : o p o w i a d a ć . T a „ p a m i ę ć e m o c j o n a l n a ” w y r a s t a p r z e d e w s z y s t k i m z e w s p o m n i e ń o f i a r , a w t y c h p r z e j a w i a s i ę r o z p a c z , b ó l , w s t y d . . . T a k i o b r a z b y w a w y o l b r z y m i o n y , b o p o c h o d z i o d l u d z i d o t k n i ę t y c h c i e r p i e n i e m . W s k u t e k t e g o m o ż e b y ć d a l e k i o d o b i e k t y ­ w i z m u i n i e p o d p o r z ą d k o w y w a ć s i ę p r ó b o m a k a d e m i c k i e j r a c j o n a l i z a c j i . P r o f . J o h n T . P a w l i k o w s k i z C a t h o l i c T h e o l o g i c a l U n i o n w C h i c a g o o c e n i ł H o l o c a u s t j a k o w y z w a n i e d l a n o w e j ś w i a d o m o ś c i o m o ż l i w o ś c i a c h c z ł o w i e k a — z a ­ r ó w n o w n i s z c z e n i u , j a k i w b u d o w a n i u n a d z i e i . N a z i s t o w s k i e l u d o b ó j s t w o t o p r ó b a w y e l i ­

(16)

m i n o w a n i a c z ł o w i e k a j a k o „ o b r a z u B o g a ” z h i s t o r i i . N a z i ś c i z a p r o g r a m o w a l i i u r z e c z y ­ w i s t n i a l i „ ś m i e r ć B o g a ” . T r a d y c j a c h r z e ś c i j a ń s k a s t a l e p o d k r e ś l a w s z e c h m o c B o g a i w o l ­ n o ś ć c z ł o w i e k a . C z y m b y ł n a z i z m ? W y n i k i e m e w o l u c j i , a w i ę c s w e g o r o d z a j u w y k w i t e m c h r z e ś c i j a ń s t w a ? T a k n a j c z ę ś c i e j w i d z i g o s t r o n a ż y d o w s k a , o b a r c z a j ą c c h r z e ś c i j a ń s t w o w i n ą z a t o , c o s i ę w y d a r z y ł o . A l e t r z e b a u z n a ć o d p o w i e d z i a l n o ś ć c z ł o w i e k a , a t o n a k a z u j e z w e r y f i k o w a n i e d o t y c h c z a s o w e j a n t r o p o l o g i i . C z ł o w i e k j e s t n i e t y l k o o b s e r w a t o r e m , l e c z p r a w d z i w y m u c z e s t n i k i e m i t w ó r c ą h i s t o r i i . N i e m o ż e s i ę w i ę c u c h y l i ć o d o d p o w i e d z i a l ­ n o ś c i z a s w o j e w o l n e w y b o r y i z ł e s k u t k i , j a k i e o n e p o w o d u j ą . O d n o w y p o t r z e b u j e r ó w ­ n i e ż c h r y s t o l o g i a . O s o b ę i p o s ł a n n i c t w o J e z u s a C h r y s t u s a t r z e b a u s t a w i ć n i e t y l k o w k o n ­ t e k ś c i e w i e l k o ś c i c z ł o w i e k a , l e c z i n a t l e m o ż l i w o ś c i z a g ł a d y , d o j a k i e j j e s t o n z d o l n y . H o l o c a u s t w y m a g a w n i k l i w e j c h r z e ś c i j a ń s k i e j r e f l e k s j i t e o l o g i c z n e j . P o j a w i a s i ę j e d n a k p y t a n i e , c z y b ę d z i e o n a b u d o w a n a w d u c h u s o l i d a r n o ś c i i w e w s p ó ł p r a c y z Ż y d a m i , c z y t e ż — j a k d o te j p o r y — b ę d z i e o d z w i e r c i e d l a ł a z a s t a r z a ł e s t e r e o t y p y i u p r z e d z e n i a . W d y s - k u s j i p o r e f e r a c i e z w r a c a n o u w a g ę , ż e p r o b l e m n i e p o l e g a n a t y m , d l a c z e g o n a z i ś c i c z y n i l i z ł o , a l e b a r d z i e j n a t y m , d l a c z e g o n i e u w a ż a l i z ł a z a z ł o . D . P o l l e f e y t j e s t z d a n i a , ż e p o d s t a w o w ą p r z e s ł a n k ą e t y k i n a z i s t ó w b y ł w y b ó r Ż y d ó w j a k o a n t y t e z y r a s y a r y j s k i e j . E m o c j e b y ł y t r a k t o w a n e p r z e z n a z i s t ó w j a k o d o w ó d s ł a b o ś c i . D y s k u t a n t w s k a z a ł t e ż n a k o n i e c z ­ n o ś ć o d r ó ż n i e n i a e t y k i o d m o r a l n o ś c i , z c z e g o w y n i k a , ż e m o ż e i s t n i e ć e t y k a n i e m o r a l n a . N a z i z m t o p o l i t y k a b e z e t y k i , p o s ł u g u j ą c a s i ę B o g i e m n a s p o s ó b i d o l a t r i i . M n o g o ś ć p r e l e g e n t ó w ( p r a w i e 3 0 ) z a o w o c o w a ł a w i e l o ś c i ą r ó ż n o r o d n y c h p o g l ą ­ d ó w i o p i n i i , k t ó r y c h n i e s p o s ó b s p r o w a d z i ć d o w s p ó l n e g o m i a n o w n i k a . Ż y d o w s k i p u b l i c y s t a S . L e v i d e l l a T o r r e , o l e w i c o w e j o r i e n t a c j i p o l i t y c z n e j , o c e n i ł n a z i z m j a k o n o w y r o d z a j m e s j a n i z m u . W j e g o u s t a c h n i e b y ł a t o j e d n a k k r y t y k a n a z i ­ z m u , l e c z k r y t y k a r e l i g i i . D l a o d m i a n y A . R i g o b e ! 1 o p o d k r e ś l a ł , ż e n a z i z m m a s w o j e k o r z e n i e w p o g a ń s t w i e i O ś w i e c e n i u . S t a n o w i i d e o l o g i ę p r z e t w o r z o n ą w p o l i t y ­ k ę . C h r z e ś c i j a ń s t w o s t a n o w i t k a n k ę c y w i l i z a c j i z a c h o d n i e j , a l e O ś w i e c e n i e b y ł o z g r u n ­ t u a n t y c h r z e ś c i j a ń s k i e , c o w r ó w n y m s t o p n i u p r z e j ą ł i p o d z i e l a ł n a r o d o w y s o c j a l i z m . A n t y j u d a i s t y c z n e b ą d ź a n t y ż y d o w s k i e p i e r w i a s t k i w c h r z e ś c i j a ń s t w i e n i e s t a ł y s i ę p r z y ­ c z y n ą i d e o l o g i i n a z i s t o w s k i e j , a c z k o l w i e k b y ł y p r z e z n i ą c h ę t n i e w y k o r z y s t a n e . N a w i ą z u j ą c d o p o s t u l a t u p r z e b u d o w y c h r y s t o l o g i i , s . M . F r i t z N D S m ó w i ł a o k o ­ n i e c z n o ś c i „ r e w o l u c j i k o p e m i k a ń s k i e j ” , p o l e g a j ą c e j n a t y m , ż e r e z u l t a t e m d i a l o g u c h r z e - ś c i j a ń s k o - ż y d o w s k i e g o p o w i n n o b y ć p o s t a w i e n i e w c e n t r u m r e f l e k s j i t e o l o g i c z n e j B o g a , a n i e J e z u s a C h r y s t u s a . P r e l e g e n t k a o p o w i e d z i a ł a s i ę z a s w o i s t ą t e o l o g i ą k o n t e k s t u a l n ą , j a k ą c h r z e ś c i j a ń s c y t e o l o g o w i e p o w i n n i r o z w i j a ć w k o n t e k ś c i e p o k u t y i p r z e p r a s z a n i a Ż y d ó w z a p o p e ł n i o n e w o b e c n i c h g r z e c h y . Z a d a n i e m K o ś c i o ł a ( p r e l e g e n t k a n i e w y j a ś n i ­ ła , c z y j e d y n y m ) p o w i n n o b y ć p r o k l a m o w a n i e B o ż e j m i ł o ś c i d o I z r a e l a . T o w y s t ą p i e n i e z o s t a ł o n a g r o d z o n e g r o m k i m i o k l a s k a m i u c z e s t n i c z ą c y c h w o b r a d a c h Ż y d ó w , l e c z — c h y b a j a k o j e d y n e — z a p o c z ą t k o w a ł o b u r z l i w ą d y s k u s j ę , k t ó r e j s e d n o s t a n o w i ł y n a s t ę ­ p u j ą c e p y t a n i a : J a k z m i a n y s a m y c h p o d s t a w t e o l o g i i , k t ó r y c h o c z e k u j e s i ę d o K o ś c i o ł a ,

(17)

m a j ą s i ę d o p r a w d y o j e g o n i e o m y l n o ś c i ? K i e d y s k o ń c z y s i ę w z y w a n i e c h r z e ś c i j a n d o p o k u t y i p o j e d n a n i a z Ż y d a m i , t o z n a c z y w j a k i c h w a r u n k a c h m o ż n a b ę d z i e p o w i e d z i e ć , ż e p o j e d n a n i e s t a ł o s i ę f a k t e m ? C z y J e z u s j e s t n a p r a w d ę M e s j a s z e m , c z y t e ż t r z e b a p o ­ p r z e s t a ć w y ł ą c z n i e n a B i b l i i H e b r a j s k i e j i t r a d y c j i ż y d o w s k i e j . J a k i e j e s t m i e j s c e i r o l a D u c h a Ś w i ę t e g o w p r z e d ł o ż o n e j p r z e z p r e l e g e n t k ę t e o l o g i i k o n t e k s t u a l n e j ? O d p o w i a d a ­ j ą c n a n i e k t ó r e z t y c h p y t a ń , s . F r i t z s t w i e r d z i ł a , ż e p o k u t ę t r z e b a c z y n i ć s t a l e , a w i ę c p o j e d n a n i e j e s t p r o c e s e m b e z k o ń c a , z a ś „ M e s j a s z c h r z e ś c i j a n ” ( s i c ! ) n i e j e s t M e s j a s z e m z a p o w i a d a n y m w B i b l i i H e b r a j s k i e j . M u s z ę p o w i e d z i e ć , ż e z a r ó w n o s a m o w y s t ą p i e n i e , j a k i u d z i e l o n e p r z e z p r e l e g e n t k ę o d p o w i e d z i b y ł y i r y t u j ą c e i n i e p r z y s t a w a ł y d o p o w a g i a n i r o i i U n i w e r s y t e t u G r e g o r i a ń s k i e g o . S i l n y k r y t y c y z m w o b e c t r a d y c j i c h r z e ś c i j a ń s k i e j s z e d ł u n ie j w p a r z e z b e z g r a n i c z n y m u w i e l b i e n i e m d l a t r a d y c j i ż y d o w s k i e j . Z i n n y c h w y s t ą p i e ń k i l k a z a s ł u g u j e n a o d n o t o w a n i e . P o r u s z a j ą c s i ę n a p ł a s z c z y ź ­ n i e s o c j o l o g i c z n e j , M . M c G a r r у z a j ą ł s i ę k w e s t i ą ś w i a d k ó w z a g ł a d y . G d y n i e g d y ś p r z y c h o d z i l i z p o m o c ą p r z e ś l a d o w a n y m , k i e r o w a ł y n i m i r ó ż n e m o t y w y , j a k w z g l ę d y r o d z i n n e , p r z y j a ź n i e i z n a j o m o ś c i , c e c h y o s o b o w o ś c i o w e ( n p . o d p o w i e d z i a l n o ś ć z a i n n y c h ) , a w r e s z c i e m o t y w y r e l i g i j n e . P r e l e g e n t p o s t a w i ł p y t a n i e o z n a c z e n i e h o n o r u w o c e n i a n i u l u d z i , l e k c e w a ż ą c z n a c z e n i e m o t y w ó w r e l i g i j n y c h . J e g o w y s t ą p i e n i e o d ­ z w i e r c i e d l a ł o z a p a t r y w a n i a d a l e k i e o d s y t u a c j i k r y z y s o w y c h . P r z e w o d n i c z ą c a r z y m ­ s k i e j g m i n y ż y d o w s k i e j T . Z e v i p r z y p u ś c i ł a a t a k p r z e c i w k o n e g a c j o n i s t o m A u s c h w i t z i H o l o c a u s t u . O b a r c z y ł a P o l a k ó w o d p o w i e d z i a l n o ś c i ą z a „ s k l e p y i b u t i k i ” w O ś w i ę c i ­ m i u . P o n i e w a ż n i e d o p u s z c z o n o d o d y s k u s j i , w r o z m o w i e p r y w a t n e j z w r ó c i ł e m u w a ­ g ę p r e l e g e n t c e , ż e w y p a c z a f a k t y , b o w O ś w i ę c i m i u n i e m a m i e j s c a n i c z t e g o , o c z y m m ó w i ł a . O d p o w i e d z i a ł a k r ó t k o : „ P r z e p r a s z a m , ż e c i ę u r a z i ł a m ” . A l e d o p u b l i c z n e g o s p r o s t o w a n i a n i e d o s z ł o . Z k o l e i D . B l u m e n t h a l p r z e d s t a w i ł d o b r o i z ł o j a k o f u n k c j ę w o l i . U c z y m y d o b r a , a l e w i e l u l u d z i w y b i e r a z l o i d l a t e g o p o t r z e b a w n i k l i ­ w y c h s t u d i ó w n a d w z a j e m n y m s t o s u n k i e m w o l n o ś c i i p o s ł u s z e ń s t w a . P o s ł u s z e ń s t w o j e s t p o s t r z e g a n e j a k o w a r t o ś ć , a l e c z y z a w s z e n a l e ż y j e t r a k t o w a ć j a k o d o b r o ? N a m e d y c z n o - p s y c h o l o g i c z n e a s p e k t y A u s c h w i t z w s k a z a ł D . M e g h n a g i . G w a ł t w y ­ w o ł u j e u p r z e ś l a d o w a n y c h p o c z u c i e o d r z u c e n i a i c z ę s t o n i e u s u w a l n ą w i n ę d e p r e s y j n ą . W I z r a e l u o d b y w a s i ę p o r ó w n y w a n i e P a l e s t y ń c z y k ó w z n a z i s t a m i o t y l e n i e a d e k w a t n e , ż e w o b e c n a z i s t ó w Ż y d z i b y l i b e z b r o n n i , n a t o m i a s t w o b e c P a l e s t y ń c z y k ó w m o g ą s i ę b r o n i ć . T e o s t a t n i e s p o s t r z e ż e n i a w y w o ł a ł y k o n s t e r n a c j ę k i l k u u c z e s t n i k ó w , z n a j ą c y c h r e a l i a ż y c i a w I z r a e l u i t r u d n e p o ł o ż e n i e t a m t e j s z e j l u d n o ś c i p a l e s t y ń s k i e j . P r z e d s t a w i a ­ n i e j e j j a k o a g r e s o r a , a n a l o g i c z n e g o d o n a z i s t ó w , m ó w i ą c d e l i k a t n i e , m i j a s i ę z p r a w ­ d ą — p o d k r e ś l a n o w k u l u a r a c h . N a d y s k u s j ę o t y c h s p r a w a c h z a b r a k ł o j e d n a k c z a s u . W m o j e j o c e n i e j e d n ą z n a j w i ę k s z y c h s ł a b o ś c i s y m p o z j u m b y ł o z b a g a t e l i z o w a n i e m o ż l i w o ś c i u c z e s t n i c t w a w ś r o d o w e j a u d i e n c j i J a n a P a w ł a I I . O r g a n i z a t o r z y u z n a l i t o z a s z c z e g ó ł n i e w a r t z a b i e g ó w i s p e c j a l n e j u w a g i . M i m o t o , a l b o l e p i e j : d l a t e g o , w ś r o ­ d o w e p r z e d p o ł u d n i e 2 4 w r z e ś n i a s p o r a l i c z b a u c z e s t n i k ó w o b r a d u d a ł a s i ę n a P l a c ś w .

(18)

P i o t r a , z a ś n a G r e g o r i a n u m p o z o s t a l i n a j b a r d z i e j z a p a l e n i z w o l e n n i c y d i a l o g o w a n i a . N i c d z i w n e g o , ż e w p r z e m ó w i e n i u O j c a Ś w i ę t e g o n i e z n a l a z ł o s i ę ż a d n e n a w i ą z a n i e o d o d b y w a n y c h w ł a ś n i e d e b a t m i ę d z y r e l i g i j n y c h . M i ę d z y i n n y m i z t e g o w z g l ę d u z a ­ s i ę g i r a n g a s y m p o z j u m b y ł a n i e w i e l k a i n i e p r o p o r c j o n a l n a d o p o n i e s i o n e g o n a k ł a d u s i ł i ś r o d k ó w . N i e n a g ł o ś n i o n o t e ż o b r a d w p r a s i e a n i w ś r o d k a c h p r z e k a z u , z a ś p o d k o n i e c u c z e s t n i c z y l i w n i c h t y l k o n a j b a r d z i e j w y t r w a l i . Z w a ż y w s z y n a o g r o m n e z r ó ż ­ n i c o w a n i e o p i n i i , c z ę s t o j e d n o s t r o n n y c h i n i e l i c z ą c y c h s i ę z e z d a n i e m i n n y c h , r z y m ­ s k i e s y m p o z j u m t r z e b a o c e n i ć j a k o w y d a r z e n i e n i e w i e l k i e j r a n g i . W ą t p l i w e , a b y w n i o ­ s ł o c o ś r z e c z y w i ś c i e n o w e g o d o t r u d n y c h r o z w a ż a ń w o k ó ł p r o b l e m ó w d o b r a i z ł a w o b ­ l i c z u d r a m a t ó w t a k s t r a s z l i w y c h j a k A u s c h w i t z . W w a r u n k a c h n a r z u c a n i a o k r e ś l o n e j „ p o l i t i c a l c o r r e c t n e s s ” j e s t m a ł o p r a w d o p o d o b n e , a b y d o s z ł o d o w y p o w i a d a n i a i s ł u ­ c h a n i a s ł ó w p r a w d y . A b e z n i e j k a ż d a r e f l e k s j a s t a j e s i ę m i a ł k a i p o z b a w i o n a p o d g l e ­ b i a , k t ó r e u m o ż l i w i ł o b y j e j w z r o s t . k s . W a l d e m a r C h r o s t o w s k i , W a r s z a w a

Cytaty

Powiązane dokumenty

Spojrzenie na przebieg licznych negocjacji politycznych pozwala sformułować kilka hipotez na temat trzeciego negocjatora. Przede wszystkim zaznaczyć należy,.. że w każdych

Porównanie konwencjonalnej metody cyfrowej rejestracji obrazu z metod¹ Chemical Imaging – w tym przypadku: Colorimetric Chemical Imaging13 Fig.. Comparison of traditional digital

stmts particularly when each hull has more than one stmt. The induced drag of the control surfaces becomes significant i f large forces are necessary to counteract the

Jana pojęcie „Paraklet” występuje 5 razy (por. „Te słowa ukazują nam Chrystusa jaka wielkiego Poprzednika Ducha Świętego, który dopełnia dzieło Chrystusa”153. Przytoczone

Współczesna teologia praw osław na, w przeciw ieństwie do teo­ logii katolickiej, odznaczającej się dużą zwartością, jednolitością i względnie całościowym

Po pierw sze, rozbudzenie „nacjo nalistyczny ch zachcianek” doprow adzało do scysji na tle nieporozum ień co do zakresu autonom ii i ko m peten cji i odw racało

Uit toepassing van het plaat op veren model voor een gegeven keuze van de veerstijfheid k van de ondergrond volgt eveneens een waarde voor de maximum trekspanning.. Door keuze van

Obecnie EIGE kwalifikowana jest jako agencja zdecentralizowana, ukierunkowana na wspieranie prac rządów państw członkowskich oraz instytucji unijnych (w tym zwłasz- cza Komisji,