W
aĪnym czynnikiem Þ zjologicznym wy-woáującym wiele komplikacji zdrowot-nych, a takĪe mającym wpáyw na barwĊ gáosu i artykulacjĊ samogáosek jest nadmierne napiĊ-cie miĊĞni w pracy stawów skroniowo-Īuchwo-wych. Skurcze miĊĞni Īwaczowych prowadzą do osáabienia dziaáania miĊĞni podniebienia miĊkkiego, co przejawia siĊ w nosowej barwie gáosu. Ta sama dysfunkcja miĊĞni Īwaczowych jest przyczyną napiĊcia miĊĞni wargowych i w konsekwencji spáaszczenia artykulacji sa-mogáosek, a to z kolei czĊstokroü powoduje za-káócenia komunikacyjne.W wielu zawodach (np. dziennikarskim) gáos jest narzĊdziem pracy, co oznacza, Īe dba-nie o higienĊ narządów mowy oraz precyzjĊ artykulacyjną (popularnie nazywaną dykcją) naleĪą do zawodowych wymogów. Nadmierne napiĊcie miĊĞni w pracy stawów skroniowo-Īu-chwowych jest związane ze zmianami cywiliza-cyjnymi, m.in. z przyspieszeniem tempa Īycia, brakiem czasu na wáaĞciwe przygotowanie siĊ
do profesjonalnego mówienia i troski o prawi-dáowe funkcjonowanie miĊĞni. Dlatego w wy-powiedziach wielu dziennikarzy sáyszymy nosowe brzmienie gáosu oraz báĊdy dykcyjne (np. zamiast „prezydent” widz sáyszy „pryzy-dent”). Artykuá jest poĞwiĊcony przejawom zakáóceĔ komunikacyjnych wynikających z niewáaĞciwej pracy miĊĞni Īwaczowych twa-rzy. Materiaáy ilustrujące to coraz powszech-niejsze zjawisko pochodzą z nagraĔ telewizyj-nych serwisów informacyjtelewizyj-nych TVN24, Polsat News, TVP Info, TVP1.
Nosowe zabarwienie g
áosu
spowodowane nadmiernym
napi
Ċciem miĊĞni Īwaczowych
W bogatej literaturze1 poĞwiĊconej powstawa-niu gáosu dokáadnie zostaáy opisane dziaáanie krtani, wpáyw rezonatorów i rola wáaĞciwe-go oddychania w tworzeniu dĨwiĊków mowy. Brzmienie gáosu moĪe zostaü zmienione przez nadmierne napiĊcie miĊĞni Īwaczowych – gáos
Wp
ïyw napiÚcia miÚĂni ĝwaczowych
na barw
Ú gïosu i artykulacjÚ
samog
ïosek
1 Są to m.in. pozycje: A. Mitrynowicz-Modrzejewska, Fizjologia i patologia gáosu, sáuchu i mowy, Warszawa
1963; A. Mitrynowicz-Modrzejewska, Akustyka psychoÞ zjologiczna w medycynie, Warszawa 1974; M. Zalesska--KrĊcicka, T. KrĊcicki, E. Wierzbicka, Gáos i jego zaburzenia. Zagadnienia higieny i emisji gáosu, Wrocáaw 2004;
Foniatria kliniczna, red. A Pruszewicz, Warszawa 1992; B. Toczyska, GáoĞno i wyraĨnie. 9 lekcji dobrego mó-wienia, GdaĔsk 2007; M. Walczak-DeleĪyĔska, Aby jĊzyk giĊtki… Wybór üwiczeĔ artykulacyjnych od J. Tennera do B. Toczyskiej, Wrocáaw 2004.
nabiera wówczas nosowej barwy. Do najcz Ċst-szych przyczyn napiĊcia miĊĞni zalicza siĊ stres. Brak moĪliwoĞci prawidáowego odpo-czynku, czĊsto wrĊcz brak snu, powtarzający siĊ poĞpiech, z jakim są wykonywane codzien-ne czynnoĞci, nie tylko związane z pracą zawo-dową, ale takĪe Īyciem prywatnym, powodują zaciskanie siĊ miĊĞni Īuchwy i szczĊki górnej. Inną przyczyną, poĞrednio związaną z poĞpie-chem cywilizacyjnym, jest coraz szybsze tem-po mówienia, w którym nie ma czasu na luĨne otwarcie Īuchwy i swobodną mowĊ. Dlatego ich miĊĞnie przestają byü uĪywane i gromadzi siĊ w nich coraz wiĊcej napiĊü. Kolejną przy-czyną nosowej barwy gáosu, związaną z napiĊ-ciem miĊĞni Īwaczowych, moĪe byü ekspresja mówiącego. Dotyczy to sytuacji, w których nadawcy nie angaĪują siĊ w przekaz treĞci, mówią od niechcenia, bardziej do siebie niĪ do odbiorców. Ta ostatnia przyczyna jest trudna do zdiagnozowania, bazuje gáównie na wraĪeniu, jakie mówca wywiera na odbiorcach.
Zilustrowaniu przykáadów nosowego zabar-wienia gáosu, spowodowanego opisanymi po-wyĪej przyczynami, posáuĪą fragmenty serwi-sów informacyjnych. U czytających pojawia siĊ nosowa barwa gáosu, której w wielu wypadkach towarzyszy napiĊcie miĊĞni mimicznych.
1. TVN 24, Igor Sokoáowski
„Kraków poĪegnaá Sáawomira MroĪka. Au-tor „Tanga” i „Emigrantów” zostaá Ğmiertelnie odznaczony KrzyĪem Wielkim Orderu Odro-dzenia Polski2”.
Nosowa barwa gáosu dziennikarza moĪe mieü związek z próbą wyeksponowania powagi3, jaką naleĪy zachowaü podczas przekazywania informacji o czyjejĞ Ğmierci. WiadomoĞci
towa-rzyszy niewielki ruch warg oraz usztywnienie Īuchwy spowodowane napiĊciem miĊĞni w sta-wie skroniowo-Īuchwowym.
W kolejnym przykáadzie obok nosowej bar-wy gáosu wystĊpuje takĪe przedáuĪanie brzmie-nia przyimków, tzw. embolofrazje.
2. TVN 24, Igor Sokoáowski
„I wracamy do kraju. Hello Kity i kucyki Pony zakazane w szkole. W katolickiej podsta-wówce w (yy) Poznaniu wprowadzono zakaz przynoszenia gadĪetów z bohaterami tych ba-jek. Nauczyciele táumaczyli uczniom, Īe posta-cie z kreskówek mają związek z (y/e) satani-zmem i okultysatani-zmem4”.
W tym przykáadzie równieĪ moĪna rozwaĪaü wpáyw emocji na sposób mówienia dziennikarza. Wydaje siĊ, Īe próba przekazania ironicznego dystansu do treĞci informacji mogáa spowodo-waü przedáuĪenie brzmienia przyimków w, z5.
NapiĊcie miĊĞni Īwaczowych czĊsto prowa-dzi do napiĊcia warg, z czym mamy do czynie-nia w nastĊpnym przykáadzie.
3. Polsat News, Ewa Gajewska
„Ambasady Francji, Wielkiej Brytanii, Nie-miec i (á) USA w Jemenie pozostaną zamkniĊte. Sta(y)ny Zjednoczone wystosowaáy ostrzeĪenie przed zwiĊkszonym zagroĪeniem terrorystycz-nym ze strony Al-Kaidy. Z powodu gróĨb uzna-wanych za realne Stany Zjednoczone zamknĊáy 19 swoich ambasad i konsulatów na Bliskim Wschodzie i w Afryce Póánocnej. W ponie-dziaáek Norwegia zamknĊáa swoje ambasady w Arabii Saudyjskiej i Jordanii6”.
Oprócz nosowej barwy gáosu, wynikającej z silnego napiĊcia miĊĞni Īwaczowych, mamy takĪe do czynienia ze zmianą brzmienia samo-gáosek. Ulegają one skróceniu i spáaszczeniu,
2 Sokoáowski, DzieĔ na Īywo, TVN24, 21.09.2013 r.
3 AnkietĊ dotyczącą wraĪenia wywieranego przez dziennikarzy przeprowadziáam na grupie 80 studentów
Insty-tutu Dziennikarstwa UW oraz 40 studentów Akademii Teatralnej w paĨdzierniku 2013 r.
4 I. Sokoáowski, DzieĔ na Īywo, dz. cyt. 5 Badania wáasne.
do czego w duĪym stopniu przyczynia siĊ na-piĊcie miĊĞni w stawie skroniowo-Īuchwowym oraz napiĊcie warg, które przejawia siĊ silnym ĞciągniĊciem kącików, tworząc „dzióbek”.
W nastĊpnym przykáadzie wystĊpuje na-piĊcie miĊĞni Īwaczowych oraz miĊĞni gardáa, w wyniku czego dochodzi do silnego sp áaszcze-nia gáosu, które moĪe byü odebrane przez od-biorców jako infantylnoĞü brzmienia7.
4. Polsat News, Dorota Rojek
„Katastrofa promu pasaĪerskiego u wybrze-Īy Filipin. Jednostka zatonĊáa po kolizji ze stat-kiem handlowym. ZginĊáo co najmniej 30 osób, ponad 170 wciąĪ uwaĪa siĊ za zaginione. StraĪ przybrzeĪna uratowaáa ponad 600 ludzi. Wrak statku przeszukują páetwonurkowie8”.
W powyĪszym przykáadzie nosowej barwie gáosu towarzyszą nieruchome wargi oraz brak ruchu Īuchwy, na co wpáyw ma wáaĞnie silne napiĊcie w stawie skroniowo-Īuchwowym.
5. Polsat News, Bartosz Kurek
„A teraz wracamy do gigantycznej bójki, do której doszáo wczoraj w Gdyni. Anna Gonia jest na miejscu, Aniu, mówiliĞmy o co najmniej kil-kudziesiĊciu osobach, które braáy udziaá w tym wydarzeniu. WspominaáaĞ teĪ o trzech, które zatrzymano, jeĞli dobrze pamiĊtam. Co dalej? Jakie bĊdą dalsze kroki?9”.
Ten przykáad odnosi siĊ do wraĪenia, jakie mówiący wywiera na odbiorcach. To wraĪenie moĪe byü okreĞlone jako manieryczny sposób mówienia10. Nosowa barwa gáosu oraz páaskie samogáoski mogą byü spowodowane m.in. osáa-bioną pracą miĊĞni stawu skroniowo-Īuchwo-wego, miĊĞni gardáa i podniebienia miĊkkiego.
Dysfunkcje miĊĞni Īwaczowych mają duĪy wpáyw na barwĊ gáosu oraz monotoniĊ mówie-nia. NapiĊcie tych miĊĞni bywa tak silne, Īe pacjenci w czasie diagnozy (oraz terapii) w mo-mencie ruchu odwodzenia Īuchwy mają objawy akustyczne w postaci trzasków11.
Zmiany w artykulacji samog
áosek
spowodowane nadmiernym
napi
Ċciem miĊĞni
Dysfunkcja miĊĞni Īwaczowych, oprócz noso-wego zabarwienia gáosu, przyczynia siĊ takĪe do zmian w artykulacji samogáosek. Dzieje siĊ tak pod wpáywem napiĊcia miĊĞni w sta-wie skroniowo-Īuchwowym oraz przenoszenia stanu napiĊcia na wargi, policzki i jĊzyk. Znie-ksztaáceniu ulegają przede wszystkim samo-gáoski, które stają siĊ páaskie, krótkie, niezro-zumiaáe, ale takĪe spóágáoski są artykuáowane zbyt lekko, niemal spastycznie.
1. TVN24, Katarzyna Zdanowicz
„Dwuletnia dziewczynka z Zabrza traÞ áa do szpitala po zjedzeniu amfetaminy. Narkotyk zostawiá w pokoju partner matki dziecka. Teraz odpowie za posiadanie narkotyków i naraĪenie dziewczynki na niebezpieczeĔstwo12”.
NapiĊcie miĊĞni Īwaczowych powoduje bez-wáad w pracy warg, policzków i jĊzyka, sprawia, Īe przekaz staje siĊ monotonny i maáo zrozumia-áy. W nastĊpnym przykáadzie napiĊcie miĊĞni prowadzi do niezrozumienia, nie wiadomo, co dziennikarka mówi: ta sobota czy to sobota?
2. TVN24, Katarzyna Zdanowicz
Ta, to sobota na Īywo i kolejny serwis
infor-macyjny, Katarzyna Zdanowicz13”.
7 Badania wáasne.
8 D. Rojek, Nowy DzieĔ z Polsat News, Polsat News, 17.08.2013 r. 9 Badania wáasne.
10 P.H. Dupas, Dysfunkcja czaszkowo-Īuchwowa. Od diagnozy po szynĊ zgryzową, táum. A. BaĔkowska-Afshartchi,
Warszawa 2009, s. 43.
11 TamĪe.
12 K. Zdanowicz, DzieĔ na Īywo, TVN24, 17.08.2013 r. 13 TamĪe.
Przyczyną takiego niezrozumiaáego sposo-bu mówienia jest wáaĞnie brak luzu w stawie skroniowo-Īuchwowym.
W kolejnych dwóch przykáadach równieĪ mamy do czynienia z osáabieniem pracy na-rządów mowy, skutkującym zmianami w ar-tykulacji samogáosek, a w nastĊpstwie – takĪe spóágáosek.
3. TVN24, Igor Sokoáowski
„A teraz czas na najnowsze informacje w sprawie (E)giptu, ale zaczynamy od Libii. PotĊĪny wybuch uszkodziá budynek egipskiego konsulatu w Benghazi. Na razie nie ma infor-macji o oÞ arach i rannych. Z kolei w kairskim meczecie Al Fath doszáo do strzelaniny miĊdzy przebywającymi tam zwolennikami obalonego prez(y)denta Mohammeda Mursiego a siáami bezpieczeĔstwa. Tak podaje agencja Reutera, powoáując siĊ na Ğwiadków14”.
NapiĊcia miĊĞni Īwaczowych powodują, Īe wyrazistoĞü mowy dziennikarzy jest niewielka. Skrócenie lub spáaszczenie artykulacji samo-gáosek zwykle pociąga za sobą brak wyrazisto-Ğci spóágáosek oraz monotoniĊ brzmienia.
4. TVP1, Aleksander DziĊcioáowski
„Bolt nie wykluczaá, Īe na 200 metrów znów przesunie granice wyobraĨni, Īe záamie 19 sekund. Byá to plan na wyrost, Jamajczyk wygraá w czasie 19,66, najlepszym w tym roku na Ğwiecie. Re-zultat Ğwietny, ale dla Bolta to zaledwie jego 9. wynik w karierze. Fantastyczne widowisko stwo-rzyáy skoczkinie wzwyĪ. Po raz pierwszy w tej konkurencji mieliĞmy w Þ nale dwie zawodniczki i o maáy wáos po raz pierwszy w historii mieliby-Ğmy medal. Justyna Kasprzycka ustanowiáa rekord Īyciowy, metr dziewiĊüdziesiąt siedem, zaliczyáa tĊ wysokoĞü w trzeciej próbie. Gdyby zrobiáa to w pierwszej, byáby brąz15”.
Oznaki napiĊü w obrĊbie aparatu mowy wystĊpują u wielu dziennikarzy, zarówno tych, którzy dopiero rozpoczĊli pracĊ w mediach, jak i tych, którzy mają dáuĪszy staĪ.
5. TVP Info, Iwona Kutyna
1. „Jest siódma, zapraszam na serwis. W ko-Ğciele akademickim Ğw. Anny zakoĔczy-áa siĊ msza inaugurująca 33 (trzydziestoá
trzecioá) warszawską(oá) akademicką(oá)
pielgrzymkĊ metropolitalną. Okoáo 3 ty-siĊcy pielgrzymów do CzĊstochowy ma dotrzeü 14 sierpnia16”.
2. „W Szczecinie rusza proces w sprawie nieprawidáowoĞci w ZUS-ie. Na áawie
oskarĪonych zasiądzie miĊdzy innymi
byáy prezes tej instytucji, Sylwester R. Prokuratura zarzuca mu przyjmowanie od podwáadnych i kontrahentów korzy-Ğci majątkowych17”.
W obu przykáadach nieruchome wargi oraz nie-wielkie ruchy Īuchwy w czasie czytania skutkują silnie skróconymi samogáoskami oraz zmianą ar-tykulacji nosowej samogáoski ą, którą dziennikar-ka wymawia jako oá. Brzmienie samogáoski no-sowej nie jest bezpoĞrednio spowodowane napiĊ-ciami miĊĞniowymi, lecz raczej brakiem kontroli sáuchowej oraz niesprawnoĞcią narządów mowy. Brzmienie podkreĞlonych w przykáadzie 2. samo-gáosek o w wyrazach nieprawidáowoĞci,
oskarĪo-nych, podwáadnych jest zbliĪone do u – tak dĨwiĊk
zostaá znieksztaácony pod wpáywem silnego na-piĊcia w stawie skroniowo-Īuchwowym.
6. Polsat News, Piotr Witwicki
Dziennikarz zamiast samogáoski nosowej ą w wygáosie wymawia ją jako om. Takiemu spo-sobowi artykulacji towarzyszą czĊsto napiĊcia w stawie skroniowo-Īuchwowym i ogólna nie-sprawnoĞü narządów mowy.
14 I. Sokoáowski, DzieĔ na Īywo, TVN24, 17.08.2013 r. 15 A. DziĊcioáowski, WiadomoĞci, TVP1, 17.08.2013 r. 16 I. Kutyna, Poranek Info, TVP Info, 5.08.2013 r.
„MinĊáa 14, Piotr Witwicki, rozpoczynamy informacje w Polsat News. Awaria sieci trak-cyjnej na trasie Pruszków–Warszawa-Wáochy. Pociągi podmiejskie, które tamtĊdy jeĪdĪ(om) maj(om) do godziny opóĨnienia. Rzecznik linii kolejowych zapewnia, Īe usterka niedáugo zo-stanie usuniĊta18”.
NapiĊciom miĊĞniowym czĊsto towarzyszy szybkie tempo mówienia, co sprzyja skróceniu brzmienia samogáosek. Silnie skrócone samo-gáoski wystĊpują w kolejnym przykáadzie.
7. TVN24, Anna Seremak
„Po wczorajszych starciach w Kairze noc w tym kraju w wiĊkszoĞci miejsc minĊáa spo-kojnie. Protesty nie ominĊáy jednak nadmor-skich kurortów. W Hurgadzie demonstrowaáo okoáo 200 zwolenników wciąĪ przebywającego w areszcie byáego prezydenta Mursiego. Wielu z polskich turystów, którzy dziĞ wrócili z Egip-tu opowiada, Īe nie czuáo zagroĪenia podczas wypoczynku. Nie wszyscy jednak w tej chwili zdecydowaliby siĊ na powrót do tego kraju19”.
Brak ruchu w stawie skroniowo-Īuchwowym oraz niestaranna dykcja jest takĪe przyczyną re-dukowania w wymowie samogáosek. Dotyczy to poáączeĔ dwóch wyrazów. Redukowana jest samogáoska koĔcząca wyraz (przykáad 8.) lub rozpoczynająca wyraz (przykáad 9.).
8. TVN24, Marta Kuligowska
„Nikt nie ucierpiaá w poĪarze szpitala cho-rób páuc w Orzeszu na ĝląsku. Kamera termo-wizyjna pomogáa straĪakom ustaliü jego Ĩródáo. Paliáo siĊ miĊdzy poddaszem a 3 piĊtrem. Spáo-nąá strop. Byáo bardzo silne zadymienie. Na szczĊĞcie nikomu nic siĊ nie staáo. Na czas po-Īaru straĪacy ewakuowali jednak 22 pacjentów i 4 pracowników szpital(a)_akcja byáa trudna ze wzglĊdu wáaĞnie na duĪo dymu.
Utrudnia-áo to miĊdzy innymi lokalizacjĊ Ĩródáa poĪaru, dlatego trzeba byáo uĪyü kamer termowizyj-nych. W tej chwili trwa rozbiórka miejsca, które siĊ paliáo, by wykluczyü inne Ĩródáa ognia. Nie wiadomo dokáadnie, co byáo przyczyną wybu-chu ognia20”.
9. TVN24, Marta Kuligowska
„Teraz przenosimy siĊ do Krakowa. Tam-tejsza prokuratura, mając w rĊku przestĊpcĊ i dowody przestĊpstwa pobicia ze skutkiem Ğmiertelnym, wypuĞciáa bandytĊ na wolnoĞü. Kiedy wreszcie chciaáa mu postawiü zarzuty
po_(o)koáo 30 dniach, okazaáo siĊ, Īe
mĊĪczy-zna zniknąá21”.
W obu przykáadach redukcji samogáosek towarzyszy usztywnienie Īuchwy, co pozwala domyĞlaü siĊ napiĊcia miĊĞni w stawie skronio-wo-Īuchwowym, bĊdącego przyczyną niepre-cyzyjnej artykulacji.
NapiĊcie miĊĞni Īwaczowych bywa teĪ, wprawdzie niebezpoĞrednią, lecz poĞrednią przyczyną embolofrazji (tj. brudów jĊzykowych typu yyy, eee). Ograniczony ruch w stawie skro-niowo-Īuchwowym sprzyja powstawaniu nie-kontrolowanych wokaliz w postaci dĨwiĊków poprzedzających wymowĊ wyrazów. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w kolejnym przykáadzie.
10. TVP Info, Waldemar Dolecki
„Ja mam informacje o pogodzie. Jak Pa Ĕ-stwo mogą siĊ domyĞlaü, bĊdzie dzisiaj padaü, ale teĪ jest dobra wiadomoĞü – z upáywem dnia te opady bĊdą coraz sáabsze i powolutku pogo-da zacznie siĊ poprawiaü. Ale przez najbliĪsze godziny takich intensywnych opadów moĪemy spodziewaü siĊ gáównie nad Wielkopolską, nad ĝląskiem, tam miejscami przez caáy dzisiejszy dzieĔ moĪe spaĞü nawet powyĪej 30 litrów
18 P. Witwicki, Nowy DzieĔ z Polsat News, Polsat News, 7.08.2013 r. 19 A. Seremak, Wstajesz i wiesz, TVN24, 18.08.2013 r.
20 M. Kuligowska, Wstajesz i wiesz, TVN24, 6.06.2013 r. 21 TamĪe.
wody na metr kwadratowy, spore opady takĪe w caáej czĊĞci zachodniej aĪ do Wisáy, trochĊ mniej tego deszczu powinno spaĞü w woje-wództwach wschodnich i w Maáopolsce oraz na Podkarpaciu22”.
Embolofrazje moĪna zaobserwowaü w spe-cjalnym programie stworzonym do analizy mo-wy23. Wykres 1. jest zapisem fragmentu zdania: „Ja mam informacje o pogodzie. Jak PaĔstwo mogą siĊ domyĞlaü, bĊdzie dzisiaj padaü”. Linia intonacyjna obrazuje embolofrazje licznie wy-stĊpujące pomiĊdzy wyrazami.
Wykres 1. Zapis sáów: Ja mam informacje o
po-godzie. Jak PaĔstwo mogą siĊ domyĞlaü, bĊdzie dzisiaj padaü.
Embolofrazje mogą wystĊpowaü takĪe w wersji krótszej, przypominającej wymowĊ popularnych ostatnio ksiąĪek w nowej formie, czyli e-booków. Z taką wymową mamy do czy-nienia w kolejnym przykáadzie.
11. TVP Info, Jarosáaw Kulczycki
„A jaka e-pogoda czeka e-pielgrzymów na trasie? A o tym juĪ opowie nam Monika An-drzejczak, witam ciĊ e-Moniko. Jak bĊdzie?24”. NaleĪy zaznaczyü, Īe – analogicznie do po-przedniego przykáadu – napiĊcia miĊĞni w sta-wie skroniowo-Īuchwowym tylko poĞrednio przyczyniają siĊ do takiej wymowy.
Wpáyw napiĊcia miĊĞni Īwaczowych na ar-tykulacjĊ obserwujemy w wymowie wyrazów stanowiących poáączenia przyimkowe, np. sa-mogáoskĊ a z nastĊpującym po niej wyrazem rozpoczynającym siĊ taką samą samogáoską, czyli teĪ a.
12. TVP1, Leszek Krawczyk
„W czasach zimnej wojny obowiązywaáa doktryna Reagana, którą prezydent wyáoĪyá w charakterystyczny dla siebie sposób „my wygrywamy, oni muszą przegraü”. DziĞ Ğwiat nie jest juĪ tak czarno-biaáy, aaAmeryka po-trzebuje Rosji tak, jak Rosja popo-trzebuje Ame-ryki25”.
By uzyskaü czystoĞü artykulacyjną, wystar-czyáby delikatny ruch Īuchwy wynikający z roz-luĨnienia w stawie skroniowo-Īuchwowym.
Podobną sytuacjĊ moĪna zaobserwowaü w wymowie poáączeĔ przyimkowych, w któ-rych dziennikarze nie rozdzielają przyimków
w, z od nastĊpujących po nich wyrazów, które
rozpoczynają siĊ samogáoskami. Oto przykáady takich realizacji…
22 W. Dolecki, Poranek Info, TVP Info, 26.06.2013 r.
23 Jednym z wielu pakietów software sáuĪących do przeprowadzenia analizy dĨwiĊków mowy jest program o
nazwie PRAAT, którego autorami są Paul Boersman I David Weenink z Institute of Phonetics Sciences of the Univer-sity of Amsterdam. Program ten jest cennym narzĊdziem do analizy sygnaáów mowy. Zob. P. Boersman, D. Weenink, PRAAT 2001, http://www.praat.org [10.05.2012 r.].
24 J. Kulczycki, Poranek Info, TVP Info, 5.08.2013 r.
34 H A$BBB *H$:H9: H$:N:@ H *H$:H9: H$:N:@ H H 9 A$BB9@:DNM 34 H A$BBB ; 3L "4 DM MHHH 9
13. TVP1, Michaá Siegieda
„JuĪ teraz na poprawie w innych (winnych) krajach, Polska teĪ moĪe zyskaü. EkonomiĞci podpowiadają(oá), Īe to jest dobry czas na szu-kanie nowych rynków26”.
14. TVN24, Marta Kuligowska
„Tragedia na mecie »Biegnij Warszawo«. Jeden z uczestników (zuczestników), máody mĊĪczyzna, zasáabá, jednak mimo pomocy ra-towników oraz uczestników biegu zmará. We-dáug organizatorów pomocy medycznej udzie-lono mu natychmiast. Innego zdania są Ğwiad-kowie, którzy twierdzą, Īe na karetkĊ czekali co najmniej kilkanaĞcie minut. Ich zdaniem ratow-nicy, którzy pomagali zawodnikowi, nie mieli Īadnego sprzĊtu ani leków27”.
NapiĊcie miĊĞni Īwaczowych prowadzi takĪe do zakáóceĔ páynnoĞci mówienia. Mamy wówczas do czynienia z nielogiczną segmenta-cją tekstu, wypowiedĨ jest podzielona niemal na pojedyncze wyrazy, w których dodatkowo dochodzi do spáaszczenia samogáosek. Przy-czyną tego zjawiska jest brak ruchu w stawie skroniowo-Īuchwowym.
15. Polsat News, Paweá Sikora
„Do mistrzost(w) Europy koszykarzy zo-staáy dwa tygodnie, a nasza reprezentacja gra coraz lepiej. Z kompletem zwyciĊst(w) wygraáa turniej w belgijskiej Antwerpii. Najpierw poko-naáa Izrael, póĨniej pokonaáa gospodarzy, Bel-gów, wreszcie wygraáa na zakoĔczenie wczoraj z Wáochami 82 do 7928”.
Brak páynnoĞci mówienia moĪna zaobser-wowaü takĪe na wykresie stworzonym w pro-gramie PRAAT. DuĪe przerwy w ciągáoĞci linii intonacyjnej Ğwiadczą o urywanym sposobie mówienia dziennikarza. Wykres 2. ilustruje za-pis fragmentu wypowiedzi: „Najpierw / poko-naáa / Izrael, / póĨniej / pokonaáa / gospodarzy, /
Belgów, / wreszcie / wygraáa / na zakoĔczenie / wczoraj / z Wáochami / 82 / do / 79”.
Wykres 2. Zapis sáów: Najpierw pokonaáa Izrael,
póĨniej pokonaáa gospodarzy, Belgów, wreszcie wygraáa na zakoĔczenie wczoraj z Wáochami 82 do 79.
Widoczne na wykresie duĪe przerwy w linii intonacyjnej oznaczają zbyt czĊste pauzy po-miĊdzy wyrazami, co jest związane z nieumie-jĊtnoĞcią poprawnego frazowania przez dzien-nikarza. Dodatkowa trudnoĞü wynika z napiĊcia w stawie skroniowo-Īuchwowym, choü naleĪy zaznaczyü, Īe jest to poĞrednia przyczyna takie-go sposobu mówienia. Dysfunkcja miĊĞni Īwa-czowych, która wystĊpuje nie tylko w przy-padku braku synchronizacji w funkcjono-waniu ukáadu
miĊĞniowo-káykciowo-krąĪko-26 M. Siegieda, WiadomoĞci, TVP1, 8.08.2013 r.
27 M. Kuligowska, Wstajesz i wiesz, TVN24, 7.10.2013 r.
28 P. Sikora, Nowy DzieĔ z Polsat News, Polsat News, 20.08.2013 r.
34 H D$@B: *H$9NNB H$B9N@ H *H$9NNB H$B9N@ H H$HHB<AB:@DDM 9H D$@BB@HH9B 34 H D$@B: ; 3L "4 DM MHHH 9H
wego, przyczynia siĊ m.in. do bólów gáowy29, ma takĪe ma duĪy wpáyw na jakoĞü wymowy.
Przedstawione przykáady Ğwiadczą o no-sowej barwie gáosu, zmianach w artykulacji samogáosek, a takĪe o zakáóceniach páynnoĞci
mówienia. Zwrócenie uwagi na ten problem moĪe siĊ przyczyniü do znaczącej poprawy wyrazistoĞci, komfortu i brzmienia mowy. Jest to szczególnie waĪne dla osób, które pracują gáosem.
