Agnieszka Matuszewska-Pierzynka*
SKALA AKCJONARIATU PRACOWNICZEGO WĝRÓD NAJWIĉKSZYCH EUROPEJSKICH PRZEDSIĉBIORSTW
1. WPROWADZENIE
Akcjonariat pracowniczy1 polega na obejmowaniu przez pracowników udziałów kapitałowych przedsiĊbiorstwa, w którym są zatrudnieni, bezpoĞrednio – w formie indywidualnych udziałów właĞcicielskich lub poĞrednio – poprzez instytucje powołane w celu ich gromadzenia i dystrybucji2. W Polsce akcjonariat pracowniczy funkcjonuje przede wszystkim w spółkach powstałych w wyniku przeprowadzenia procesu prywatyzacji przedsiĊbiorstw pastwowych3.
Zasadniczym celem artykułu jest wykazanie rozmiarów i charakteru akcjo-nariatu pracowniczego majcego miejsce w najwikszych europejskich przed-sibiorstwach i bankach4. Realizacja postawionego celu uzasadniona jest potrze-b tworzenia warunków wspomagajcych nie tylko rozwój prywatyzacji pra-cowniczej5, ale równie powstanie akcjonariatu pracowniczego w
*
Mgr, asystent w Katedrze Analizy i Strategii Przedsibiorstwa UŁ.
1 Akcjonariat pracowniczy jako forma partycypacji finansowej – zob. E. B e c k - K r a l,
Par-tycypacja pracowników w zarządzaniu firmą: nowy sposób wynagradzania i motywowania,
Oficy-na a Wolters Kluwer business, Kraków 2008, s. 27–29; T. M e n d e l, Partycypacja w zarządzaniu
współczesnymi organizacjami, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Pozna 2002,
s. 103–111. 2
Zob. T. Z w i e r z y s k a - B u b a ł ł o (red.), Leksykon prywatyzacji, PWE, Warszawa 1998, s. 18.
3
Formy akcjonariatu pracowniczego w procesie prywatyzacji polskich przedsibiorstw pa-stwowych – zob. L. G i l e j k o, Akcjonariat pracowniczy – jego rozwój i efektywnoĞü, Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 1997.
4
W opracowaniu przyjmuje si szersz definicj przedsibiorstwa, włczajc do nich rów-nie banki, które jak kade przedsibiorstwo prowadz trwał działalno gospodarcz (bankow) na własny rachunek, ryzyko i odpowiedzialno.
5
Zob. Wsparcie prywatyzacji poprzez udzielenie porĊczeĔ i gwarancji spółkom z udziałem
pracowników i jednostek samorządu terytorialnego (spółkom aktywnoĞci obywatelskiej) – pro-gram rządowy, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2009.
stwach prywatnych6. Z tego rodzaju rozwizaniami mamy bowiem do czynienia w krajach Europy Zachodniej7.
Główna hipoteza badawcza, sformułowana dla osignicia celu opracowa-nia przybrała posta nastpujcego stwierdzeopracowa-nia: w wikszoci badanych przed-sibiorstw i banków wystpuje ustabilizowany i nie do wysoki udział własno-ci pracowniczej w wartowłasno-ci tych jednostek.
Empiryczna weryfikacja postawionej hipotezy badawczej została dokonana w oparciu o dane publikowane przez Europejsk Federacj Akcjonariatu Pra-cowniczego w latach 2006–20098.
2. WYBÓR I CHARAKTERYSTYKA PRÓBY BADAWCZEJ
Europejska Federacja Akcjonariatu Pracowniczego, realizujc w latach 20069–2009 projekt The European Employee Ownership TOP 100, przeprowa-dziła badania nad własnoci pracownicz wród najwikszych europejskich przedsibiorstw i banków10. EUROCAP100, w którym przedsibiorstwa stano-wice co najmniej czciowo własno pracownicz11 uszeregowane zostały malejco według wartoci własnoci pracowniczej, był jednym z dwóch12 ran-kingów konstruowanych w ramach owego projektu.
6
Zob. Akcjonariat pracowniczy. Przewodnik dla przedsiĊbiorców i pracowników, Minister-stwo Gospodarki, Warszawa 2011.
7
Zob. Informacja nt. prywatyzacji pracowniczej i akcjonariatu pracowniczego w wybranych
paĔstwach członkowskich Unii Europejskiej oraz w USA, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa
2009.
8 Za takim ujciem hipotezy badawczej przemawia fakt, i dla 2 475 najwikszych europej-skich przedsibiorstw i banków, stanowicych co najmniej czciowo własno pracownicz udział własnoci pracowniczej w wartoci tych jednostek w latach 2006–2009 nie przekraczał 3% – zob. http://www.efesonline.org/AnnualEconomicSurvey/2009/ Presentation.htm.
9 Europejska Federacja Akcjonariatu Pracowniczego pierwsz prób przeprowadzenia bada nad własnoci pracownicz wród najwikszych europejskich przedsibiorstw podjła ju w roku 2005. Próba ta zakoczyła si skonstruowaniem jednego rankingu, w którym najwiksze europej-skie przedsibiorstwa stanowice co najmniej w 50% własno pracownicz uszeregowane zostały malejco według liczby pracowników.
10
Badania nad własnoci pracownicz były przeprowadzone wród europejskich przedsi-biorstw, których warto przekraczała 200 milionów Euro. W roku 2009 badania zostały przepro-wadzone wród 2 500 europejskich przedsibiorstw.
11
Własno pracownicza powstawała przez wdroenie Planu Pracowniczej Własnoci Akcji, planu zakupu udziałów lub innego planu własnoci udziałów albo w formie spółdzielni pracowni-czej.
12
EUROEMP100, w którym najwiksze europejskie przedsibiorstwa stanowice co naj-mniej w 50% własno pracownicz uszeregowane zostały malejco według liczby pracowników był drugim rankingiem konstruowanym w ramach owego projektu.
Rozpoznanie wielkoci i dynamiki udziału własnoci pracowniczej w war-toci przedsibiorstwa zostało dokonane wród przedsibiorstw, które znalazły si w rankingu The European Employee Ownership CAP 100 kolejno w latach 2006–200913. Do próby badawczej zakwalifikowane zostały 54 przedsibiorstwa i banki.
61,11% podmiotów z badanej zbiorowoci to przedsibiorstwa, których główna siedziba zlokalizowana była we Francji (21 podmiotów) i w Wielkiej Brytanii (12 podmiotów) (zob. tab. 1).
T a b e l a 1 Struktura badanej zbiorowoci według krajów, w których zlokalizowana
była główna siedziba przedsibiorstwa
Lp. Kraj Liczba przedsibiorstw Struktura [%]
1 Belgia 2 3,70 2 Francja 21 38,89 3 Hiszpania 2 3,70 4 Holandia 3 5,56 5 Niemcy 7 12,96 6 Szwajcaria 3 5,56 7 Wielka Brytania 12 22,22 8 Pozostałe(a) 4 7,41 Razem 54 100,00 (a)
Do pozostałych krajów nale: Austria, Finlandia, Szwecja i Włochy. r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie: tab. Z1 (załcznik).
55,86% podmiotów z badanej zbiorowoci to przedsibiorstwa, których podstawowa działalno gospodarcza prowadzona była w sektorze bankowym (12 podmiotów), budowlanym i telekomunikacyjnym (po 5 podmiotów) oraz handlowym i samochodowym (po 4 podmioty) (zob. tab. 2).
Najwikszy udział wród przedsibiorstw zakwalifikowanych do próby ba-dawczej miały zatem podmioty z Francji (38,89%) i z sektora bankowego (22,22%).
13
Z polskich przedsibiorstw w rankingu The European Employee Ownership CAP 100 ko-lejno w latach 2006–2008 znalazło si PKO Bank Polski SA (miejsce odpowiednio 33, 30 i 27), a w roku 2009 Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA (miejsce 32).
T a b e l a 2 Struktura badanej zbiorowoci według sektorów gospodarki, w których prowadzona była podstawowa działalno gospodarcza przedsibiorstwa Lp. Sektor gospodarki Liczba przedsibiorstw Struktura [%]
1 Bankowy 12 22,22 2 Budowlany 5 9,26 3 Energetyczny 2 3,70 4 Farmaceutyczny 3 5,56 5 Handlowy 4 7,41 6 Paliwowy 3 5,56 7 Samochodowy 4 7,41 8 Stalowy 2 3,70 9 Telekomunikacyjny 5 9,26 10 Pozostałe (b) 14 25,93 Razem 54 100,00 (b)
Do pozostałych sektorów gospodarki nale: sektor ceramiczny, che-miczny, elektroniczny, elektryczny, informatyczny, kosmetyczny, mechanicz-ny, media, róne, spoywczy, transportowy, tytoniowy, ubezpieczeniowy i wydobywczy.
r ó d ł o: jak do tab. 1.
3. UDZIAŁ WŁASNOĝCI PRACOWNICZEJ W WARTOĝCI PRZEDSIĉBIORSTWA
Analiza struktury badanej zbiorowoci ze wzgldu na wielko udziału wła-snoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa wskazuje na niewielkie jej zmiany w latach 2006–2009.
W roku 2006 w 41 z 54 podmiotów udział własnoci pracowniczej w war-toci przedsibiorstwa był niszy od 10%, w 10 miecił si w przedziale 10– 90%, natomiast w 3 był wikszy ni 90%. W roku 2009 udział własnoci pra-cowniczej w wartoci przedsibiorstwa mniejszy ni 10% był w 39 podmio-tach, w przedziale 10–90% zawierał si w 13, z kolei wyszy od 90% był w 2 (zob. tab. 3).
W wikszoci przedsibiorstw zakwalifikowanych do próby badawczej wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa w latach 2006–2009 kształtowała si zatem na poziomie nie przekraczajcym 10%.
T a b e l a 3 Struktura badanej zbiorowoci według wielkoci udziału własnoci pracowniczej
w wartoci przedsibiorstwa w latach 2006–2009
Lp.
Wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci
przedsibiorstwa [%]
Liczba przedsibiorstw Struktura [%] 2006 2007 2008 2009 2006 2007 2008 2009 1 ¢0;10² 41 39 39 39 75,93 72,22 72,22 72,22 2 (10;20² 6 7 7 6 11,11 12,96 12,96 11,11 3 (20;30² 1 2 2 3 1,85 3,70 3,70 5,56 4 (30;40² 1 1 1 1 1,85 1,85 1,85 1,85 5 (40;50² 1 0 0 0 1,85 0,00 0,00 0,00 6 (50;60² 1 1 1 1 1,85 1,85 1,85 1,85 7 (60;70² 0 1 1 0 0,00 1,85 1,85 0,00 8 (70;80² 0 0 1 2 0,00 0,00 1,85 3,70 9 (80;90² 0 0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 10 (90;100² 3 3 2 2 5,56 5,56 3,70 3,70 Razem 54 54 54 54 100,00 100,00 100,00 100,00 r ó d ł o: jak do tab. 1.
Wród przedsibiorstw z Francji, które miały najwikszy udział w badanej zbiorowoci w 15 rednia wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa dla lat 2006–2009 była nisza od 10%. W 5 przedsibiorstwach wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa była wiksza ni 10% w kadym roku badanego okresu. Najwyszy (27,12%) redni udział własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa w latach 2006–2009 zaobserwowano w Eiffage – sektor budowlany, z kolei najniszy (1,04%) w L'Oréal – sektor kosmetyczny (zob. tab. 4).
Wród przedsibiorstw z sektora bankowego, które miały najwyszy udział w badanej zbiorowoci w 11 rednia wielko udziału własnoci pra-cowniczej w wartoci przedsibiorstwa dla lat 2006–2009 była mniejsza ni 10%. W adnym przedsibiorstwie wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa nie była wysza od 10% w kadym roku badane-go okresu. Najwikszy (10,75%) redni udział własnoci pracowniczej w war-toci przedsibiorstwa w latach 2006–2009 zauwaono w Svenska Handels-banken – Szwecja, natomiast najmniejszy (1,22%) w HSBC – Wielka Brytania (zob. tab. 5).
T a b e l a 4 Wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa
wród francuskich przedsibiorstw w latach 2006–2009
Lp. Przedsibiorstwo
Wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa [%] rednia 2006 2007 2008 2009 1 Total 4,21 4,00 3,97 4,18 4,69 2 BNP Paribas 6,31 5,20 6,22 6,73 7,08 3 Bouygues 16,86 17,50 14,18 15,57 20,18 4 Vinci 10,89 9,00 11,49 11,86 11,20 5 France Telecom 3,43 2,94 3,71 3,17 3,88 6 Axa 5,84 5,62 5,30 5,77 6,65 7 Société Générale 8,09 7,42 8,26 8,69 8,00 8 EDF 1,93 1,90 1,90 1,90 2,02 9 Eiffage 27,12 22,70 28,39 26,10 31,28 10 Saint Gobain 7,23 6,00 6,85 7,40 8,65 11 Sanofi-Aventis 1,67 1,29 1,75 1,83 1,82 12 Crédit Agricole 5,63 6,00 5,69 6,33 4,51 13 Auchan 13,68 15,00 13,53 13,06 13,14 14 Safran 20,90 19,10 21,12 20,88 22,48 15 Essilor 8,94 8,50 9,34 8,94 8,97 16 Schneider Electric 4,36 3,76 4,33 4,64 4,71 17 Groupe Danone 2,21 1,43 2,43 2,52 2,44 18 Vivendi 1,52 1,01 1,65 1,56 1,86 19 L'Oréal 1,04 0,77 0,92 1,25 1,22 20 Air France – KLM 12,81 14,70 11,78 12,04 12,71 21 Renault 4,01 3,61 4,23 4,03 4,16 r ó d ł o: jak do tab. 1.
Przedsibiorstwa o redniej wielkoci udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa nie przekraczajcej 10% stanowiły zatem wik-szo w najliczniejszych ze wzgldu na kraj i sektor gospodarki grupach pod-miotów z próby badawczej.
Maksymaln (100,00%) redni wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa w latach 2006–2009 stwierdzono w John Lewis Partnership – Wielka Brytania, sektor handlowy, a minimaln (0,40%) w Royal Dutch Shell – Wielka Brytania, sektor paliwowy. O ile jednak wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa w latach 2007–2009 w John Lewis Partnership nie ulegała zmianie, o tyle w Royal Dutch Shell w roku 2007 i 2009 w odniesieniu do lat poprzednich spadła.
T a b e l a 5 Wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa
wród bankowych przedsibiorstw w latach 2006–2009
Lp. Przedsibiorstwo
Wielko udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa [%] rednia 2006 2007 2008 2009
1 BNP Paribas 6,31 5,20 6,22 6,73 7,08
2 HSBC 1,25 1,10 0,88 0,95 2,06
3 UBS 6,23 6,00 6,62 6,17 6,13
4 Crédit Suisse Group 4,27 0,68 5,52 5,91 4,95
5 Société Générale 8,09 7,42 8,26 8,69 8,00
6 Deutsche Bank 6,22 8,00 3,90 6,35 6,61
7 Crédit Agricole 5,63 6,00 5,69 6,33 4,51
8 Svenska Handelsbanken 10,75 9,90 10,21 11,46 11,41
9 Lloyds TSB 4,51 4,06 4,65 4,74 4,59
10 Banco Bilbao Vizcaya 2,21 2,50 2,10 2,11 2,14
11 Barclays 2,23 2,28 3,14 1,97 1,52
12 Dexia 4,74 4,95 4,70 5,81 3,51
r ó d ł o: jak do tab. 1.
W roku 2007 w porównaniu z rokiem 2006 wielko udziału własnoci pra-cowniczej w wartoci przedsibiorstwa zwikszyła si w 31 podmiotach, za zmniejszyła si w 18. Sporód przedsibiorstw z wielkoci udziału nisz od 10% wzrost wystpił w 23. Najwikszy (711,76%) przyrost udziału własnoci pracowniczej w wartoci przedsibiorstwa zauwaono w Crédit Suisse Group – Szwajcaria, sektor bankowy.
W roku 2008 w stosunku do roku 2007 wielko udziału własnoci pracow-niczej w wartoci przedsibiorstwa podwyszyła si wród 33 podmiotów, za to obniyła si w 17. Z przedsibiorstw o wielkoci udziału mniejszej ni 10% wzrost pojawił si w 28. Najwyszy (124,00%) przyrost zaobserwowano w Royal Dutch Shell – Wielka Brytania, sektor paliwowy.
W roku 2009 w zestawieniu z rokiem 2008 wielko udziału własnoci pra-cowniczej w wartoci przedsibiorstwa wzrosła w 28 podmiotach, podczas gdy zmalała w 24. Sporód przedsibiorstw z wielkoci udziału nisz od 10% wzrost wystpił w 18. Najwikszy (116,84%) przyrost zanotowano w HSBC – Wielka Brytania, sektor bankowy (zob. tab. 6).
T a b e la 6 W ie lk o Ğ ü i d y n am ik a u d zi ał u w ła sn o Ğc i p ra co w n ic ze j w w ar to Ğc i p rz ed si Ċ b io rs tw a w Ğr ó d p rz ed si Ċ b io rs tw z b ad an ej z b io ro w o Ğc i w l at ac h 2 0 0 6 – 2 0 0 9 L p . P rz ed si Ċb io rs tw o U d zi ał w ła sn o Ğc i p ra co w n ic ze j w w ar to Ğc i p rz ed si Ċb io rs tw a w ie lk o Ğü [ % ] d y n am ik a [% ] (r o k p o p rz ed n i = 1 0 0 ) Ğr ed n ia 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 1 N o v ar ti s 4 ,9 6 3 ,5 7 4 ,3 5 5 ,6 2 6 ,3 0 1 2 1 ,8 5 1 2 9 ,2 0 1 1 2 ,1 0 2 T o ta l 4 ,2 1 4 ,0 0 3 ,9 7 4 ,1 8 4 ,6 9 9 9 ,2 5 1 0 5 ,2 9 1 1 2 ,2 0 3 M o n d ra g o n C o rp o ra ci ó n C o o p er at iv a 9 5 ,9 3 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 9 1 ,4 0 9 2 ,3 0 1 0 0 ,0 0 9 1 ,4 0 1 0 0 ,9 8 4 B N P P ar ib as 6 ,3 1 5 ,2 0 6 ,2 2 6 ,7 3 7 ,0 8 1 1 9 ,6 2 1 0 8 ,2 0 1 0 5 ,2 0 5 H S B C 1 ,2 5 1 ,1 0 0 ,8 8 0 ,9 5 2 ,0 6 8 0 ,0 0 1 0 7 ,9 5 2 1 6 ,8 4 6 B o u y g u es 1 6 ,8 6 1 7 ,5 0 1 4 ,1 8 1 5 ,5 7 2 0 ,1 8 8 1 ,0 3 1 0 9 ,8 0 1 2 9 ,6 1 7 Jo h n L ew is P ar tn er sh ip 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 8 V in ci 1 0 ,8 9 9 ,0 0 1 1 ,4 9 1 1 ,8 6 1 1 ,2 0 1 2 7 ,6 7 1 0 3 ,2 2 9 4 ,4 4 9 U B S 6 ,2 3 6 ,0 0 6 ,6 2 6 ,1 7 6 ,1 3 1 1 0 ,3 3 9 3 ,2 0 9 9 ,3 5 1 0 F ra n ce T el ec o m 3 ,4 3 2 ,9 4 3 ,7 1 3 ,1 7 3 ,8 8 1 2 6 ,1 9 8 5 ,4 4 1 2 2 ,4 0 1 1 A x a 5 ,8 4 5 ,6 2 5 ,3 0 5 ,7 7 6 ,6 5 9 4 ,3 1 1 0 8 ,8 7 1 1 5 ,2 5 1 2 C ré d it S u is se G ro u p 4 ,2 7 0 ,6 8 5 ,5 2 5 ,9 1 4 ,9 5 8 1 1 ,7 6 1 0 7 ,0 7 8 3 ,7 6 1 3 S o ci ét é G én ér al e 8 ,0 9 7 ,4 2 8 ,2 6 8 ,6 9 8 ,0 0 1 1 1 ,3 2 1 0 5 ,2 1 9 2 ,0 6 1 4 D eu ts ch e B an k 6 ,2 2 8 ,0 0 3 ,9 0 6 ,3 5 6 ,6 1 4 8 ,7 5 1 6 2 ,8 2 1 0 4 ,0 9 1 5 V o lk sw ag en 2 ,1 5 2 ,2 5 2 ,4 2 2 ,0 0 1 ,9 3 1 0 7 ,5 6 8 2 ,6 4 9 6 ,5 0 1 6 E D F 1 ,9 3 1 ,9 0 1 ,9 0 1 ,9 0 2 ,0 2 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 6 ,3 2 1 7 E if fa g e 2 7 ,1 2 2 2 ,7 0 2 8 ,3 9 2 6 ,1 0 3 1 ,2 8 1 2 5 ,0 7 9 1 ,9 3 1 1 9 ,8 5 1 8 T es co 3 ,2 3 3 ,1 8 2 ,9 8 3 ,2 3 3 ,5 2 9 3 ,7 1 1 0 8 ,3 9 1 0 8 ,9 8 1 9 S ai n t G o b ai n 7 ,2 3 6 ,0 0 6 ,8 5 7 ,4 0 8 ,6 5 1 1 4 ,1 7 1 0 8 ,0 3 1 1 6 ,8 9 2 0 S an o fi -A v en ti s 1 ,6 7 1 ,2 9 1 ,7 5 1 ,8 3 1 ,8 2 1 3 5 ,6 6 1 0 4 ,5 7 9 9 ,4 5 2 1 C ré d it A g ri co le 5 ,6 3 6 ,0 0 5 ,6 9 6 ,3 3 4 ,5 1 9 4 ,8 3 1 1 1 ,2 5 7 1 ,2 5 2 2 A u ch an 1 3 ,6 8 1 5 ,0 0 1 3 ,5 3 1 3 ,0 6 1 3 ,1 4 9 0 ,2 0 9 6 ,5 3 1 0 0 ,6 1 2 3 S v en sk a H an d el sb an k en 1 0 ,7 5 9 ,9 0 1 0 ,2 1 1 1 ,4 6 1 1 ,4 1 1 0 3 ,1 3 1 1 2 ,2 4 9 9 ,5 6
2 4 C o lr u y t 1 7 ,4 5 1 8 ,1 1 1 8 ,5 9 1 7 ,2 6 1 5 ,8 3 1 0 2 ,6 5 9 2 ,8 5 9 1 ,7 1 2 5 S af ra n 2 0 ,9 0 1 9 ,1 0 2 1 ,1 2 2 0 ,8 8 2 2 ,4 8 1 1 0 ,5 8 9 8 ,8 6 1 0 7 ,6 6 2 6 S ie m en s 1 ,8 0 1 ,5 8 1 ,6 4 2 ,0 1 1 ,9 8 1 0 3 ,8 0 1 2 2 ,5 6 9 8 ,5 1 2 7 L lo y d s T S B 4 ,5 1 4 ,0 6 4 ,6 5 4 ,7 4 4 ,5 9 1 1 4 ,5 3 1 0 1 ,9 4 9 6 ,8 4 2 8 D ai m le r 1 ,9 1 0 ,6 7 1 ,2 3 2 ,9 7 2 ,7 5 1 8 3 ,5 8 2 4 1 ,4 6 9 2 ,5 9 2 9 N o k ia 1 ,1 5 0 ,8 2 0 ,8 3 1 ,4 6 1 ,5 0 1 0 1 ,2 2 1 7 5 ,9 0 1 0 2 ,7 4 3 0 B an co B il b ao V iz ca y a 2 ,2 1 2 ,5 0 2 ,1 0 2 ,1 1 2 ,1 4 8 4 ,0 0 1 0 0 ,4 8 1 0 1 ,4 2 3 1 E ss il o r 8 ,9 4 8 ,5 0 9 ,3 4 8 ,9 4 8 ,9 7 1 0 9 ,8 8 9 5 ,7 2 1 0 0 ,3 4 3 2 G la x o S m it h K li n e 0 ,9 7 1 ,0 9 0 ,8 1 1 ,0 3 0 ,9 5 7 4 ,3 1 1 2 7 ,1 6 9 2 ,2 3 3 3 S ch n ei d er E le ct ri c 4 ,3 6 3 ,7 6 4 ,3 3 4 ,6 4 4 ,7 1 1 1 5 ,1 6 1 0 7 ,1 6 1 0 1 ,5 1 3 4 S A P 1 ,2 6 0 ,9 1 1 ,1 2 1 ,3 8 1 ,6 1 1 2 3 ,0 8 1 2 3 ,2 1 1 1 6 ,6 7 3 5 U n ip ar t 6 7 ,4 4 5 5 ,0 0 7 0 ,0 0 7 0 ,0 0 7 4 ,7 5 1 2 7 ,2 7 1 0 0 ,0 0 1 0 6 ,7 9 3 6 R o y al D u tc h S h el l 0 ,4 0 0 ,2 7 0 ,2 5 0 ,5 6 0 ,5 0 9 2 ,5 9 2 2 4 ,0 0 8 9 ,2 9 3 7 B P 0 ,5 7 0 ,8 2 0 ,4 6 0 ,5 1 0 ,4 8 5 6 ,1 0 1 1 0 ,8 7 9 4 ,1 2 3 8 V o d af o n e 0 ,8 6 1 ,5 6 0 ,5 6 0 ,6 9 0 ,6 1 3 5 ,9 0 1 2 3 ,2 1 8 8 ,4 1 3 9 G ro u p e D an o n e 2 ,2 1 1 ,4 3 2 ,4 3 2 ,5 2 2 ,4 4 1 6 9 ,9 3 1 0 3 ,7 0 9 6 ,8 3 4 0 V o es ta lp in e 1 1 ,4 1 1 0 ,3 0 1 0 ,8 8 1 1 ,1 6 1 3 ,3 1 1 0 5 ,6 3 1 0 2 ,5 7 1 1 9 ,2 7 4 1 S ac m i 8 7 ,2 4 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 7 2 ,6 0 7 6 ,3 6 1 0 0 ,0 0 7 2 ,6 0 1 0 5 ,1 8 4 2 V iv en d i 1 ,5 2 1 ,0 1 1 ,6 5 1 ,5 6 1 ,8 6 1 6 3 ,3 7 9 4 ,5 5 1 1 9 ,2 3 4 3 L 'O ré al 1 ,0 4 0 ,7 7 0 ,9 2 1 ,2 5 1 ,2 2 1 1 9 ,4 8 1 3 5 ,8 7 9 7 ,6 0 4 4 A ir F ra n ce K L M 1 2 ,8 1 1 4 ,7 0 1 1 ,7 8 1 2 ,0 4 1 2 ,7 1 8 0 ,1 4 1 0 2 ,2 1 1 0 5 ,5 6 4 5 B ar cl ay s 2 ,2 3 2 ,2 8 3 ,1 4 1 ,9 7 1 ,5 2 1 3 7 ,7 2 6 2 ,7 4 7 7 ,1 6 4 6 A rc el o r M it ta l 1 ,3 8 1 ,9 4 1 ,2 5 1 ,1 7 1 ,1 7 6 4 ,4 3 9 3 ,6 0 1 0 0 ,0 0 4 7 T o m T o m 5 1 ,0 5 3 7 ,4 0 5 8 ,5 7 5 4 ,3 3 5 3 ,9 0 1 5 6 ,6 0 9 2 ,7 6 9 9 ,2 1 4 8 R W E 1 ,7 5 2 ,0 0 2 ,0 0 2 ,0 0 1 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 5 0 ,0 0 4 9 B A S F 1 ,0 5 1 ,0 0 1 ,0 4 0 ,9 7 1 ,1 8 1 0 4 ,0 0 9 3 ,2 7 1 2 1 ,6 5 5 0 A n g lo A m er ic an 1 ,2 8 0 ,9 5 1 ,2 5 1 ,5 4 1 ,3 6 1 3 1 ,5 8 1 2 3 ,2 0 8 8 ,3 1 5 1 R en au lt 4 ,0 1 3 ,6 1 4 ,2 3 4 ,0 3 4 ,1 6 1 1 7 ,1 7 9 5 ,2 7 1 0 3 ,2 3 5 2 B ri ti sh A m er ic an T o b ac co 0 ,7 5 0 ,8 5 0 ,7 0 0 ,7 4 0 ,7 0 8 2 ,3 5 1 0 5 ,7 1 9 4 ,5 9 5 3 D ex ia 4 ,7 4 4 ,9 5 4 ,7 0 5 ,8 1 3 ,5 1 9 4 ,9 5 1 2 3 ,6 2 6 0 ,4 1 5 4 A rc ad is 3 9 ,2 6 5 0 ,0 0 3 7 ,7 0 3 4 ,2 6 3 5 ,0 9 7 5 ,4 0 9 0 ,8 8 1 0 2 ,4 2 ħ r ó d ło : ja k d o t ab . 1 .
WĞród przedsiĊbiorstw zakwalifikowanych do próby badawczej podmioty, w których udział własnoĞci pracowniczej w wartoĞci przedsiĊbiorstwa w danym roku badanego okresu wzrósł stanowiły wiĊkszoĞü (odpowiednio 57,41%, 61,11% i 51,85%).
SpoĞród 39 przedsiĊbiorstw z udziałem własnoĞci pracowniczej w wartoĞci przedsiĊbiorstwa mniejszym niĪ 10% odsetek podmiotów, gdzie podwyĪszyła siĊ jego wielkoĞü w poszczególnych latach 2007–2009 wynosił kolejno 58,97%, 71,79% i 46,15%. Poza tym wskazane maksymalne przyrosty udziału własnoĞci pracowniczej w wartoĞci przedsiĊbiorstwa pojawiły siĊ w podmiotach o jego wielkoĞci niĪszej od 10%. Z przedsiĊbiorstw, w których udział własnoĞci pra-cowniczej w wartoĞci przedsiĊbiorstwa w danym roku badanego okresu wzrósł wiĊkszoĞü (odpowiednio 74,19%, 84,85% i 64,28%) stanowiły podmioty o jego wielkoĞci mniejszej niĪ 10%.
W latach 2007–2009 udział własnoĞci pracowniczej w wartoĞci przedsiĊbior-stwa wykazywał tendencjĊ rosnącą wĞród 7 podmiotów z badanej zbiorowoĞci. SpoĞród przedsiĊbiorstw z udziałem własnoĞci pracowniczej w wartoĞci przed-siĊbiorstwa niĪszym od 10% jego wielkoĞü systematycznie rosła w 6 podmiotach.
4. ZAKOCZENIE
W latach 2006–2009 udział własnoĞci pracowniczej w wartoĞci przedsiĊ-biorstwa w wiĊkszoĞci przedsiĊbiorstw, które znalazły siĊ w rankingu The
Euro-pean Employee Ownership CAP 100 kolejno w poszczególnych latach badanego
okresu nie przekraczał 10%. Pomimo, iĪ odsetek podmiotów, gdzie udział wła-snoĞci pracowniczej w wartoĞci przedsiĊbiorstwa w danym roku zwiĊkszył siĊ był wyĪszy od 50%, to tendencjĊ rosnącą w latach 2007–2009 wykazało zaled-wie 7 przedsiĊbiorstw, w tym 6 z jego zaled-wielkoĞcią nie przekraczającą 10%.
Skala akcjonariatu pracowniczego wĞród najwiĊkszych europejskich przed-siĊbiorstw i banków wydaje siĊ nie byü zatem znacząca, biorąc pod uwagĊ bogate doĞwiadczenie krajów zachodnioeuropejskich w tworzeniu akcjonariatu pracow-niczego, a w szczególnoĞci zakres regulacji prawnych, które mają temu sprzyjaü.
Agnieszka Matuszewska-Pierzynka
THE SCALE OF EMPLOYEE SHARE OWNERSHIP AMONG THE LARGEST EUROPEAN COMPANIES
The essential goal of this article is to reveal the size and nature of employee ownership taking place in the largest European enterprises and banks. The major hypothesis affirms that in most of the studied companies and banks there has occurred the stable and not high enough share
of employee ownership in capitalization of these entities. The empirical verification of this hypothesis has been done on the basis of data published by The European Federation of Employee Share Ownership in the years 2006–2009.
Key words: employee ownership, share of employee ownership in capitalization, The European Employee Ownership TOP 100 rankings, The European Federation of Employee Share Ownership.
T a b e la Z 1 W y k az p rz ed si b io rs tw z ak w al if ik o w an y ch d o p ró b y b ad aw cz ej z u w zg l d n ie n ie m k ra jó w , se k to ró w g o sp o d ar k i, u d zi ał u w ła sn o Ğc i p ra co w n ic ze j w w ar to Ğc i p rz ed si b io rs tw a w l at ac h 2 0 0 6 – 2 0 0 9 i m ie js ca w r an k in g u T h e E u ro p ea n E m p lo ye e O w n er sh ip C A P 1 0 0 z 2 0 0 9 r . L p . P rz ed si b io rs tw o K ra j S ek to r g o sp o d ar k i W ie lk o u d zi ał u w ła sn o c i p ra co w n ic ze j w w ar to c i p rz ed si b io rs tw a [% ] M ie js ce w r ak in g u E U R O C A P 1 0 0 2 0 0 9 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 r ed n ia 1 N o v ar ti s S zw aj ca ri a F ar m ac eu ty cz n y 3 ,5 7 4 ,3 5 5 ,6 2 6 ,3 0 4 ,9 6 1 2 T o ta l F ra n cj a P al iw o w y 4 ,0 0 3 ,9 7 4 ,1 8 4 ,6 9 4 ,2 1 2 3 M o n d ra g o n C o rp o ra ci ó n C o o p er at iv a H is zp an ia R ó n e 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 9 1 ,4 0 9 2 ,3 0 9 5 ,9 3 3 4 B N P P ar ib as F ra n cj a B an k o w y 5 ,2 0 6 ,2 2 6 ,7 3 7 ,0 8 6 ,3 1 5 5 H S B C W ie lk a B ry ta n ia B an k o w y 1 ,1 0 0 ,8 8 0 ,9 5 2 ,0 6 1 ,2 5 6 6 B o u y g u es F ra n cj a B u d o w la n y 1 7 ,5 0 1 4 ,1 8 1 5 ,5 7 2 0 ,1 8 1 6 ,8 6 7 7 Jo h n L ew is P ar tn er sh ip W ie lk a B ry ta n ia H an d lo w y 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 8 8 V in ci F ra n cj a B u d o w la n y 9 ,0 0 1 1 ,4 9 1 1 ,8 6 1 1 ,2 0 1 0 ,8 9 9 9 U B S S zw aj ca ri a B an k o w y 6 ,0 0 6 ,6 2 6 ,1 7 6 ,1 3 6 ,2 3 1 0 1 0 F ra n ce T el ec o m F ra n cj a T el ek o m u n ik ac y jn y 2 ,9 4 3 ,7 1 3 ,1 7 3 ,8 8 3 ,4 3 1 1 1 1 A x a F ra n cj a U b ez p ie cz en io w y 5 ,6 2 5 ,3 0 5 ,7 7 6 ,6 5 5 ,8 4 1 2 1 2 C ré d it S u is se G ro u p S zw aj ca ri a B an k o w y 0 ,6 8 5 ,5 2 5 ,9 1 4 ,9 5 4 ,2 7 1 3 1 3 S o ci ét é G én ér al e F ra n cj a B an k o w y 7 ,4 2 8 ,2 6 8 ,6 9 8 ,0 0 8 ,0 9 1 4 1 4 D eu ts ch e B an k N ie m cy B an k o w y 8 ,0 0 3 ,9 0 6 ,3 5 6 ,6 1 6 ,2 2 1 5 1 5 V o lk sw ag en N ie m cy S am o ch o d o w y 2 ,2 5 2 ,4 2 2 ,0 0 1 ,9 3 2 ,1 5 1 6 1 6 E D F F ra n cj a E n er g et y cz n y 1 ,9 0 1 ,9 0 1 ,9 0 2 ,0 2 1 ,9 3 1 7 1 7 E if fa g e F ra n cj a B u d o w la n y 2 2 ,7 0 2 8 ,3 9 2 6 ,1 0 3 1 ,2 8 2 7 ,1 2 1 8 1 8 T es co W ie lk a B ry ta n ia H an d lo w y 3 ,1 8 2 ,9 8 3 ,2 3 3 ,5 2 3 ,2 3 1 9 1 9 S ai n t G o b ai n F ra n cj a B u d o w la n y 6 ,0 0 6 ,8 5 7 ,4 0 8 ,6 5 7 ,2 3 2 0 2 0 S an o fi -A v en ti s F ra n cj a F ar m ac eu ty cz n y 1 ,2 9 1 ,7 5 1 ,8 3 1 ,8 2 1 ,6 7 2 1 2 1 C ré d it A g ri co le F ra n cj a B an k o w y 6 ,0 0 5 ,6 9 6 ,3 3 4 ,5 1 5 ,6 3 2 2 2 2 A u ch an F ra n cj a H an d lo w y 1 5 ,0 0 1 3 ,5 3 1 3 ,0 6 1 3 ,1 4 1 3 ,6 8 2 3 2 3 S v en sk a H an d el sb an k en S zw ec ja B an k o w y 9 ,9 0 1 0 ,2 1 1 1 ,4 6 1 1 ,4 1 1 0 ,7 5 2 4 2 4 C o lr u y t B el g ia H an d lo w y 1 8 ,1 1 1 8 ,5 9 1 7 ,2 6 1 5 ,8 3 1 7 ,4 5 2 5 2 5 S af ra n F ra n cj a T el ek o m u n ik ac y jn y 1 9 ,1 0 2 1 ,1 2 2 0 ,8 8 2 2 ,4 8 2 0 ,9 0 2 6 ZAŁĄCZNIK
2 6 S ie m en s N ie m cy E le k tr o n ic zn y 1 ,5 8 1 ,6 4 2 ,0 1 1 ,9 8 1 ,8 0 2 7 2 7 L lo y d s T S B W ie lk a B ry ta n ia B an k o w y 4 ,0 6 4 ,6 5 4 ,7 4 4 ,5 9 4 ,5 1 2 8 2 8 D ai m le r N ie m cy S am o ch o d o w y 0 ,6 7 1 ,2 3 2 ,9 7 2 ,7 5 1 ,9 1 2 9 2 9 N o k ia F in la n d ia T el ek o m u n ik ac y jn y 0 ,8 2 0 ,8 3 1 ,4 6 1 ,5 0 1 ,1 5 3 0 3 0 B an co B il b ao V iz ca y a H is zp an ia B an k o w y 2 ,5 0 2 ,1 0 2 ,1 1 2 ,1 4 2 ,2 1 3 1 3 1 E ss il o r F ra n cj a M ec h an ic zn y 8 ,5 0 9 ,3 4 8 ,9 4 8 ,9 7 8 ,9 4 3 3 3 2 G la x o S m it h K li n e W ie lk a B ry ta n ia F ar m ac eu ty cz n y 1 ,0 9 0 ,8 1 1 ,0 3 0 ,9 5 0 ,9 7 3 4 3 3 S ch n ei d er E le ct ri c F ra n cj a E le k tr y cz n y 3 ,7 6 4 ,3 3 4 ,6 4 4 ,7 1 4 ,3 6 3 5 3 4 S A P N ie m cy In fo rm at y cz n y 0 ,9 1 1 ,1 2 1 ,3 8 1 ,6 1 1 ,2 6 3 6 3 5 U n ip ar t W ie lk a B ry ta n ia S am o ch o d o w y 5 5 ,0 0 7 0 ,0 0 7 0 ,0 0 7 4 ,7 5 6 7 ,4 4 3 7 3 6 R o y al D u tc h S h el l W ie lk a B ry ta n ia P al iw o w y 0 ,2 7 0 ,2 5 0 ,5 6 0 ,5 0 0 ,4 0 4 0 3 7 B P W ie lk a B ry ta n ia P al iw o w y 0 ,8 2 0 ,4 6 0 ,5 1 0 ,4 8 0 ,5 7 4 3 3 8 V o d af o n e W ie lk a B ry ta n ia T el ek o m u n ik ac y jn y 1 ,5 6 0 ,5 6 0 ,6 9 0 ,6 1 0 ,8 6 4 4 3 9 G ro u p e D an o n e F ra n cj a S p o Īy w cz y 1 ,4 3 2 ,4 3 2 ,5 2 2 ,4 4 2 ,2 1 4 5 4 0 V o es ta lp in e A u st ri a S ta lo w y 1 0 ,3 0 1 0 ,8 8 1 1 ,1 6 1 3 ,3 1 1 1 ,4 1 4 7 4 1 S ac m i W ło ch y C er am ic zn y 1 0 0 ,0 0 1 0 0 ,0 0 7 2 ,6 0 7 6 ,3 6 8 7 ,2 4 4 8 4 2 V iv en d i F ra n cj a M ed ia 1 ,0 1 1 ,6 5 1 ,5 6 1 ,8 6 1 ,5 2 4 9 4 3 L 'O ré al F ra n cj a K o sm et y cz n y 0 ,7 7 0 ,9 2 1 ,2 5 1 ,2 2 1 ,0 4 5 0 4 4 A ir F ra n ce K L M F ra n cj a T ra n sp o rt o w y 1 4 ,7 0 1 1 ,7 8 1 2 ,0 4 1 2 ,7 1 1 2 ,8 1 5 3 4 5 B ar cl ay s W ie lk a B ry ta n ia B an k o w y 2 ,2 8 3 ,1 4 1 ,9 7 1 ,5 2 2 ,2 3 5 4 4 6 A rc el o r M it ta l H o la n d ia S ta lo w y 1 ,9 4 1 ,2 5 1 ,1 7 1 ,1 7 1 ,3 8 6 2 4 7 T o m T o m H o la n d ia T el ek o m u n ik ac y jn y 3 7 ,4 0 5 8 ,5 7 5 4 ,3 3 5 3 ,9 0 5 1 ,0 5 6 3 4 8 R W E N ie m cy E n er g et y cz n y 2 ,0 0 2 ,0 0 2 ,0 0 1 ,0 0 1 ,7 5 6 4 4 9 B A S F N ie m cy C h em ic zn y 1 ,0 0 1 ,0 4 0 ,9 7 1 ,1 8 1 ,0 5 6 5 5 0 A n g lo A m er ic an W ie lk a B ry ta n ia W y d o b y w cz y 0 ,9 5 1 ,2 5 1 ,5 4 1 ,3 6 1 ,2 8 6 6 5 1 R en au lt F ra n cj a S am o ch o d o w y 3 ,6 1 4 ,2 3 4 ,0 3 4 ,1 6 4 ,0 1 6 9 5 2 B ri ti sh A m er ic an T o b ac co W ie lk a B ry ta n ia T y to n io w y 0 ,8 5 0 ,7 0 0 ,7 4 0 ,7 0 0 ,7 5 7 1 5 3 D ex ia B el g ia B an k o w y 4 ,9 5 4 ,7 0 5 ,8 1 3 ,5 1 4 ,7 4 7 5 5 4 A rc ad is H o la n d ia B u d o w la n y 5 0 ,0 0 3 7 ,7 0 3 4 ,2 6 3 5 ,0 9 3 9 ,2 6 7 9 r ó d ło : o p ra co w an ie w ła sn e n a p o d st aw ie : h tt p :/ /w w w .e fe so n li n e. o rg / – T h e E u ro p ea n E m p lo ye e O w n er sh ip C A P 1 0 0 – l at a 2 0 0 6 – 2 0 0 9 .
