Puławy - Włostowice, woj. lubelskie. Wodociąg

Irena Kutyłowska

Puławy - Włostowice, woj. lubelskie.

Wodociąg

Informator Archeologiczny : badania 18, 188-189

OŚWIĘCIM w o j . b i e l s k o - b i a l s k i e p a t r z

póine Średniowiecz«

POSADA PVDOTYCKA, ę n . F re d ro p o l Muzeum Narodowe Kieifti P rz e m y sk ie j

w o j . p r z e m y s k i e 4 P r z e m y ś l u

B ad an ia p r o w a d z ił mgr A n d rzej K o p e r s k i. F in a n ­ sow ał ντκζ w Przem yślu* P ie rw sz y se z o n b ad ań , pochówki z XVI w ieku w k r y p c i e c e r k w i. w zab y tk o w ej m urowanej c e r k w i , w c z ę ś c i tzw . b a p t y s t ę r l u n , pod p o z io m ·» p o s a d z k i o d s ł o ­ n i ę t o x r y p tę . K ry p tę tw o rz y ły p o w iązan e ze sobą m u rk i zbudowane z m iejsco w eg o k a m ie n ia łam anego, warstwowo u ło ż o n e g o . D łu g o ść k r y p ty w ynosi 180 cm, s z e ro k o ś ć 150 cm* K ry p ta usy tu o w a n a j e s t na o s i c e rk w i.

к k r y p c ie na g łę b o k o ś c i 80 cm, pod zasypiskŁ em z d u ż ą i l o ś c i ą k a m ie n ia łam anego o r a z l u ź ­ nych k o ś c i l u d z k i c h , o d k r y to dwa pochów ki o z n a c z o n e j a k o g ró b n r 1 i n r 2. Nad n im i z a l e g a ł a w ar­ stw a drew na, p r z y p u s z c z a ln ie r e l i k t y tr u m ie n . P ie rw sz y pochówek u ło ż o n y b y ł pod ś c i a n ą p ó łn o c ­ n e j k ry p ty na o s i W - E, głow ą ku z a c h o d o w i. Zm arły pochowany b y ł w p o z y c j i w y p ro sto w a n e j na

w zn ak , r ę c e z g i ę t e pod kątem p ro sty m . P rz y s z k i e l e c i e w y s tą p i ł fra g m e n t s k r ę t u z d r u t u b rązo w eg o , m c s ią in e o k u c ie - uchw yt г trum ny / ? / , k i l k a n a ś c i e n itó w o r a z r e s z t k i t k a n in y k o lo r u b r ą zowego. D rugi z n a jd u ją c y s i ę p rz y ś c i a n i e p o łu d n io w e j k r y p ty z ło ż o n y b y ł ró w n o Ł e g le f n a to m ia s t g łow ą s t e r o w a n y b y ł ku wschodowi.' M iał p o z y c ję w yprostow aną n a w znak, r ę c e z ło ż o n e n a m ie d n ic y . P rz y t y i s z k i e l e c i e w y s tą p i ł id e n ty c z n y uchw yt do trum ny / ? / * r e s z t k i tk a n in y k o lo r u b rą z o w e g o , a t a k ­ że tu lip a n o w a ty p u c h a re k s z k la n y , o fo rm ie ty p o w ej d l a XVI w.

Na p o d sta w ie w y p o sa ż e n ia pochów ki w ydają s i ę p o c h o d z ić z XVI w. i n i e w y k lu c z o n e , ż e n a ­ le ż y jq w ią z a ć z osobam i fu n d a to ró w o b ie k tu /? /■

przemyśl. w uzeua Narodowe z ie m i P rz e m y sk ie j u l . K la d y c2e w P rz e m y ślu

B ad an ia p r o w a d z ił mgr A n d rz e j K o p e r s k i. F in a n ­ so w ał ЮС& w P rz e m y ś lu . P ie rw sz y se z o n badań* P rz y c e rk ie w n « now ożytne c m e n ta rz y sk o s z k i e l e ­ to w e,

W zw iązku z p ra c a m i ziem nym i p rz y rem o n to w an ej S z k o le P odstaw ow ej o r a z w ie ż y z e g a ro w e j p o lc ż o n y c h p rz y u l . w ła d y c z e , w wykopach o d s ł e n i ę t g 7 grobów s z k ie le to w y c h .

Pochówki u ło ż o n e b y ły n a o s i V - E , głowam i ku zachodow i w p o z y c j i w y p ro s to w a n e j, r ę c e ; ło ż o n e na m ie d n ic y Lub p i e r s i . P rz y g r o b i e 1 s tw ie rd z o n o ś l a d jamy g ro b o w e j, z a ś p rz y g r o b i e

Л а с у drew na być może tru m n y . Groby z a l e g a ł y w dwóch p o z io m a c h . Ma o g ó ł b ra k w y p o s a ż e n ia , w u l ik u w y s tą p iły ć w ie k i ż e la z n e o kw adratow ych głó w k ach , w g r o b i e 5 fra g m e n t o z d o b n e j t k a n i n y , l a i w g r o b ie 3 mocno z n is z c z o n a m oneta m ie d z ia n a / s z e l ą g Ja n a K a z im ie r z a ? /. R o z rz u t grobów w aka- ■*aj<ir sie b y ł to cm e n ta rz rzędow y o dużym z a s ię g u .

C erkiew zbudowana na p o c z ą tk u XVI w. z o s t a ł a r o z e b r a n ą pod k o n ie c X V III w ., j e s t t o p ta w - ir>podobnie ró w n ie ż o k r a s u ż y tk o w a n ia c m e n ta rz a .

U n iw e r s y te t im . M a rli Ć u r l e - S k ło - d o w s k ie j w L u b lin ie

B a d a n ia p r o w a d z iła d r I r e n a K u ty ło w sk a . F in a n ­ sow ał WKz w L u b li n i e , P ie rw sz y se zo n b ad ań . Wodociąg now ożytny / 2 p o ł . XVII w ./

b a d a n ia m ia ły na c e l u w s tę p n e r o z p o z n a n ie a r c h e o lo g ic z n e doŚÓ d o b rz e zachow anych na po­ w ie rz c h n i u rz ą d z e ń u j ę c i a w odociągow ego d l a P uław , z lo k a liz o w a n e g o na w y n ie s ie n iu we W ło sto w i- jia i'b i uż^tknwąnecm do i Я 65 r . Na u j ę c i e t o s k ł a d a j ą s i ę : t r z y ziem ne sa d z a w k i, dwa z a g łę b io n e p o n iż e j o b e c n e j -p o w ie rz c h n i ziem i o b ie k ty murowane z c e g ły - z b i o r n i k i - r o z ó z t e l n i e / ? / o r a z t r z y c i ą g i o d k ry ty c h rowów-drenów z b i e r a j ą c y c h wodę g ru n to w ą ze s z c z y tu w y n ie s ie n ia do z b io rn ik ó w 1

przewodów o d p ro w a d z a ją c y c h j ą do p a ła c u 1 m ia s ta / ? / , Rowy t e , p i e r w o t n i e sz a lo w a n e drewnem, o z ­ n a c z o n e s y m b o l i c z n i e 'k o l e jnym l num eram i ro z p o c z y n a ją c od s t r o n y p ó łn o c n o -w s c h o d n ie j m a ją d łu g o ś ć : I / p i e r w s z y / - o k o ło 180 » , I I - o k o ło 370 m, 211 - o k o ło 250 m. E k s p lo r a c ję prow adzono w d z i e ­ w ię c iu wykopach o r ó ż n e j p o w ie rz c h n i i g ł ę b o k o ś c i . U zyskane p o d c z a s b a d a ń d a n e p o z w a la ją na po­ n i ż s z e s t w i e r d z e n i a .

P o d ło ż e w y n i e s i e n i a , na którym z lo k a liz o w a n o u j ę c i e wody s ta n o w i n e r g l i s t o - i l i a s t a g l i ­ na w y s tę p u ją c a v n a jw y ższy ch p a r t i a c h na g łę b o k o ś c i o k o ło 1 ,4 m - 1 ,5 m, p rz y k ry w a j a w arstw ą a lu w ia ln e g o p ia c h u .

Dna rowów d ren ażo w y ch , z b i e r a j ą c y c h wodę, s i ę g a j ą s t r o p u i l a s t e g o p o d ło ż e - Na tym po­ z io m ie z n a jd o w a ły s i ę r u r y d re w n ia n e o d p ro w a d z a ją c e wodę do sadzaw ek 1 z b io rn ik ó w . O d k ry to f r a g ­ m ent t a k i e j r u r y o d p ro w a d z a ją c e j wodę г rowu n r I do s a d z a w k i. J e s t t o nieokorow am a sosnow a b e l ­ ka o ś r e d n ic y 0 ,4 2 - 0 ,4 4 ra, d ł u g o ś c i o k o ło 0 ,6 та z otw orem o ś r e d n i c y o k o ło 0 ,1 4 m. O tw ór j e s t z j e d n e j s t r o n y zaczopow any drew nianym »г puntern.

Z b io r n ik i c e g la n e - ja k w y k aza ły pom iary c e g ły - p o ch o d zą z dwóch ró ż n y c h o k re só w . Z b io r ­ n ik O znaczony numerem 1 /p ó łn o c n y / - zbudowany z c e g ły o w ym iarach ś r e d n i o : 7 ,5 cm x 1 3 ,3 cm x 2 i*5 cm, n a to m ia s t c e g ła z b i o r n i k a n r 2 /p o łu d n io w e g o / mą wym iary ś r e d n i o : 6 ,7 cm x 1 2 ,7 cm x 25,7 cm, N ajp raw d o p o d o b n iej z b i o r n i k c e g la n y n r I j e s t s t a r s z y . N /m iary je g o c e g ły d a to w a ć moż­ na na XVI-XVTI w ie k . N a to m ia s t z b i o r n i k n r 2 p o sta w io n y z o s t a ł w 1897 ro k u - wówczas p o ło ż o n o rów nic* ż e liw n e r u r y obok d re w n ia n y c h .

iAWY-WUOSTOWICE * ■ ''. l u b e l s k i e

199

-Uzyskane z wykopów p rz e d m io ty ruchom e t o : d re w n ia n a k la p k a do z a ty k a n ia otw oru k o n t r o l ­ nego d re w n ia n y c h r u r o r a z fra g m e n ty c e ra m ic z n y c h r u r , wykonanych t g l i n y i e l a z i s t e j w y p alo n ej n a k o l o r c e g l a s t y 1 p o k ry ty c h od w ew nątrz z i e l o n ą g l a z u r ą / t e c h n o l o g i ą n a w ią z u ją c y c h Co c e r a ­ m ik i XVI-XVII w i e c z n e j / , w y stę p o w a n ie ty c h p rzed m io tó w w p rz e m ie sz a n y c h n a w a rstw le n la c h w ska­ z u je że p o d c z a s p r a c budow lanych p rz y z b io r n ik u n r 2 / w , 1897 г . / z n is z c z o n o s t a r s z e u r z ą d z e n ia wodociągowe*

Rowy d ren ażo w e s z e r o k o ś c i 1 a sz a lo w a n e b y ły d esk am i u k ład an y m i poziomo w zdłuż brzegów

1 w zm acniane ro z p o ra m i c o 2 m.

Spraw & dźanie wody do p a ła c u o p a r t e j e s t t u na a n ty c z n e j 2a s a d z l e g r a w i t a c j i . N a to m ia st i n ż y n i e r y j n e r o z w ią z a n ie p u ła w s k ie g o u j ę c i a wody, p o p rz e z z b i e r a n i e j e j rowami drenażow ym i ze s z c z y t u w y n i e s i e n i a , n i e ma a n a l o g i i w P o l s c e . Znane s ą t y lk o u j ę c i a wody ź r ó d l a n e j , s t u d z ie n ­ n e j i r z e c z n e j* Nasuwa t o p r z y p u s z c z e n ie , że p r o j e k t a n t z a o p a t r z e n i a p u ła w s k ie j s i e d z i b y w wodę z a s to s o w a ł t u n o w a to r s k ie r o z w ią z a n ie , k tó r e g o p ie rw o tn y c h wzorów n a le ż a ło b y s z u k a ć najp raw d o p o ­ d o b n ie j w k rę g a c h k u ltu ro w y c h k ra jó w n iz in n y c h , k o r z y s ta ją c y c h g łó w n ie z wód gru n to w y ch p ozys­ kiw anych rowami - d re n a m i, a do t a k i c h n ie w ą tp liw ie n a le ż y H o la n d ia , skąd p o c h o d z ił z a tr u d n io ­ ny w P uław ach w l a t a c h 1671-79 a r c h i t e k t Tylman z Gamer e n . Pozw ala to na sfo rm u ło w a n ie w stę p n e j h ip o t e z y r o b o c z e j, d a t u j ą c e j p o w s ta n ie w o d o ciąg u na 2 połow ę x v i l wieku*

PUŁTUSK p a t r z w o j, c ie c h a n o w s k ie p ó źn e ś re d n io w ie c z e Miasto i tamek SIERADZ p a t r z Pl# Ś w ie rc z e w sk ie g o /R y n e k / 2. późne ś re d n io w ie c z e STARA ŁOMŻA p a t r z S ta n o w isk o 2 J w cze sn e ś re d n io w ie c z e Góra św* Wawrzyńca STRABLA K o n se rw a to r Zabytków A rc h e o lo g ie * -w o j, b i a ł o s t o c k i e nych w B ia ły m sto k u

S ta n o w isk o I K uźnia

B a d a n ia p r o w a d z iła mgr B a rb a ra C z a rn e c k a . F in a n so w a ł wkz w B ia ły m s to k u . P ie rw sz y s e ­

zon b a d a ń . K uźnia nowożytna*

S ta n o w isk o p o ło ż o n e j e s t w p ó łn o c n e j c z ę ś c i w s i, w o d l e g ł o ś c i o k o ło ISO m na p ó łn o c od d r o g i p ro w a d z ą c e j do p a ł a c u , na p o lu Ja n a M arpechow skiego. U sytuow ane na z a b a g n io n y c h ł ą ­ k a c h , o b e c n ie z m e lio ro w a n y c h , nad r z e c z k ą S Ł ra b e lk ą , b ę d ą c ą dopływem N arw i, P o s ia d a k s z t a ł t r e g u la r n e g o s t o ż k a , o ś r e d n i c y o k o ło 15 a , w y n ie s io n e g o ponad p o d ło ż e o k o ło 2 ,4 0

m-P ra c e r a to w n ic z e m ia ły na c e l u z w e ry fik o w a n ie s i l n i e zdew astow anego w y b ieran iem żw iru o b i e k t u . B adaniam i o b j ę t o t e r e n o p o w ie r z c h n i 0 ,5 a r a . O d k ry to z n a c z n e i l o ś c i ż u ż l a , fragm en­ t y c e r a m i k i , p rz e d m io ty i fra g m e n ty p rzed m io tó w ż e la z n y c h , a .ta k ż e zachow ane w s t a n i e s z c z ą t ­ kowym dwa p le c o w ls k a , z w ią z a n e : je d e n z o c z y s z c z a n ie m ż u ż l a , d r u g i z p o d g rzew an len u z y sk an eg o ż e l a z a , w c e l u p o d d a n ia go o b ró b c e p r o d u k c y jn e j, w s ą s i e d z t w i e p ie rw sz e g o p ie c o w ls k a o d k ry to s k u p is k o m ia łu ż u ż lo w e g o , obok d r u g ie g o - s k u p is k o wyrobów ż e la z n y c h * Nie n a t r a f i o n o n a to m ia s t n a żad n e ś l a d y u r z ą d z e ń d y m a rs k ic h , c h o ć sp o só b z a l e g a n i a ż u ż la Ś w iad czy , i ż w momencie s k ł a ­ do w an ia z n a jd o w a ł s i ę pod wpływem w y s o k ie j te m p e r a tu r y . P o n a d to w w a rs tw ie z a l e g a ł y b r y ł k i p o le p y , w ę g ie l d rzew n y , fra g m e n ty drew na 1 w s ą s i e d z t w i e s k u p is k a przedm iotów ż e la z n y c h - s z e ­ lą g koro n n y J a n a K a z im ie rz a i d a t ą 1664 r*

U zyskany m a t e r i a ł ruchom y o k r e ś l a c h r o n o lo g ię o b ie k tu na χ ν τ ι - χ ν χ ι χ w ie k . P o n a d to , jak w ynika t p rzek azó w ź ró d ło w y c h , w p o ło w ie XVII w iek u w S t r a b l l wybudowaną z o s t a ł a d re w n ia n a k a p l i c a , z k t ó r e j do n a sz y c h czasów zach o w ały s i ę d re w n ia n e d r z w i. T kw iące tom gw oździe s ą i d e n t y c z n e , j a k z n a l e z i o n e p o d c z a s b ad ań n a o b i e k c i e i s ta n o w ią n a jw ię k s z y p r o c e n t u z y sk an y ch z a b y tk ó w . N ależy zatem p r z y p u s z c z a ć , że b adany o b i e k t , n a jp ra w d o p o d o b n ie j k u ź n ia , produkow ał w yroby m .in , n a p o tr z e b y t a j budow li*

B a d a n ie n i e b ęd ą k o n ty n u o w an e. SYPNIEWO patrz w o j. o s t r o ł ę c k i e w cze sn e ś re d n io w ie c z e SZE5TNO, gm. Mrągowo p a t r z w o j. o l s z t y ń s k i e p ó źn e ś re d n io w ie c z e J S S ir e d n ł o w i e c t e S t a n o w i s k o 4 TC1EK - S t a r e HI a E to Mu" u5 J r e t i e o l o g l c t n e w oj* g d a ń s k ie w G dańsku S e k t o r C, P-R

B a d a n ia p r o w a d z ił mgr M ieczysław H aftk a / a u t o r s p r a w o z d a n ia / i mgr J e r z y Ż m ijew sk i, F in a n so w a ł U rząd M ie js k i w T czew ie. K la s z ­ t o r d o m in ik a ń s k i / k o n i e c X I I I w ./ t ś r e d ­ n io w ie c z n e m ia s to .