"Prasa studencka w Polsce 1918-1939 : zarys historyczny : bibliografia", Andrzej Pilch, Kraków 1990 : [recenzja]

Daria Nałęcz

"Prasa studencka w Polsce 1918-1939

: zarys historyczny : bibliografia",

Andrzej Pilch, Kraków 1990 :

[recenzja]

Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 31/1, 138-139

138

p ra co w n ik ó w „N ow in R acib orsk ich ”, „G órnoślązaka” czy „G azety R o b o tn iczej” w y ­ d ają się n a to m ia st zu p ełn ie n atu raln e, choć m im o w sz y stk o a p e lo w a łb y m o p ew n ą p o w ścią g liw o ść (jeśli ju ż n ie m erytoryczn ą, to przyn ajm n iej języ k o w ą ), a ta k że w ięk szą n ieu fn o ść w ob ec a k sjo m a tó w tr a d y cy jn ie p orząd k u jących sposób pisan ia n a tem at k o n flik tó w n a rod ow ościow ych , zw ła szcza sporów i tarć p o lsk o -n iem ieck ich . Sądzę, że nasz sza cu n ek i w d zięczn ość d la p o sta ci zasłu żon ych w zm aganiach o p o lsk o ść Ś ląsk a n ie dozn ałyb y uszczerbku z pow odu próby w y jś c ia badacza p o za opis op eru jący w y łą c z n ie czarn o-b iałą tonacją.

M a r e k T o b e r a

A ndrzej P i l c h , P ra sa st u d e n c k a w Polsce 1918— 1939. Z a r y s h is to ry c z n y .

B ib lio grafia , K rak ów 1990, ss. 188. Z eszyty N a u k o w e U n iw e r sy te tu Jagielloń sk iego. P race H istoryczne. Z eszyt 96.

O ile w b adaniach h istoryczn ych ze św iecą m ożna by szukać tem a ty k i d zie­ cięcej czy m łod zieżow ej, o ty le p ew n e z a in tereso w a n ie zdają się w zb u d zać studenci, jako sw eg o rodzaju grupa p om ostow a do św ia ta d ojrzałego. P rac p ośw ięcon ych stu d en tom też n ie uk azało się zb yt w ie le . A ndrzej P ilch n a leży do bardzo w ą sk ie ­ go gron a badaczy, które p o d jęło sy stem a ty czn e poszu k iw an ia w tej dziedzinie. O p u b lik ow ał w cześn iej d w ie rozpraw y: P o c z ą tk i o d b u d o w y r u c h u stu d e n c k ie g o

w P o lsce (1918— 1922) i S t u d e n c k i ruch p o l i t y c z n y w Polsce w la tach 1932— 1939.

N a jn o w sza jego książka, P ra sa s t u d e n c k a w Polsce 1918— 1939, je s t e fek tem w ie ­

lo le tn ie j, żm udnej k w eren d y, m ożliw ej do pod jęcia ty lk o w oparciu o o w e w cześ­ n iej o p u b lik o w a n e u stalen ia.

K siążk a d zieli się na d w ie części. P ierw sza p rezen tu je zarys h isto rii czasop iś­ m ien n ictw a II R zeczyp osp olitej w prow ad zając podział n a prasę id eo w o -p o lity czn ą , prasę k ół n au k ow ych , stow arzyszeń sam op om ocow ych , kół p ro w in cjo n a ln y ch i pra­ sę m n iejszo ści narod ow ych . W edług te g o k lu cza starał się autor przybliżyć stu ­ d en ck ie in ic ja ty w y w y d a w n icze, p ośw ięcając w ięk szo ści ty tu łó w k ilk u - lub k il- k u n a sto zd a n io w e ch arak terystyk i. Już ta objętość w sk azu je, iż zaw artość m ery ­ toryczna in fo rm a cji jest dość skrom na. I z tej ra cji k siążk a p rzyp om in a raczej p rzew o d n ik n iż w yczerp u jące op racow anie. C zasam i p ew n a sk rótow ość opisu budzi n ied o sy t, n iek ied y p row ad zi n a w e t do sp łaszczających rzeczy w isto ść uproszczeń. P rzy k ła d em n iech b ęd zie „N urt”, d w u ty g o d n ik M łodej D em ok racji P o lsk iej, przy­ p isan y o rien ta cji p iłsu d czy k o w sk iej. G en eraln ie je s t to k on statacja słuszna, a le b liższe p ra w d zie b y ło b y stw ierd zen ie, iż p ism o rep rezen to w a ło n u rt „Z etow y” w ob rębie piłsu d czyzn y. Z teg o p n ia w y w o d z ili się g łó w n i autorzy i redaktorzy: W acław Syru czek , S ta n isła w S asorsk i, Janusz R akow ski. D la id e n ty fik a c ji różnic id eo lo g iczn y ch w obozie sk u p ion ym w o k ó ł P iłsu d sk ieg o n ie jest to stw ierd zen ie bez zn aczen ia. P od ob n ie za ciem n ia ją cy rzeczy w isto ść e fe k t zrod ziło suche, n ie o p atrzon e k o m en tarzem p rzy w o ła n ie op in ii w szech p o lsk ieg o „A k ad em ik a” o „Nur­ c ie ”. M ożna b o w iem w y cią g n ą ć w n iosek , iż autor utożsam ia sw o je stanow isko z p rzytaczan ym zd an iem i uw aża „N u rt” za ek sp ozytu rę „K uriera P orannego”. I tu zn o w u m ożna m ieć p o w a żn e w ą tp liw o ści, k tóre z „d orosłych ” p ism a filio w a ­ n y ch przez obóz b yło „N u rtow i” n ajb liższe. N ie w d a ją c się w d ok ład n iejszą analizę, bo n ie tu na nią m iejsce, pragnę jed y n ie w sk azać na k o n sek w en cje p ły n ą ce z przy­ jętej fo rm u ły opisu. U w a g a ta n ie d ep recjon u je jed n ak w n a jm n iejszy m stopniu o grom n ego w y siłk u w ło żo n eg o przez autora w n ieła tw ą próbę u system atyzow an ia c z a so p iśm ien n ictw a stu d en ck iego. J est pod tym w zg lęd em o p ra co w a n iem n ie tylko p ierw szy m , a le i — ja k sądzę — k om p letn ym .

R E C E N Z J E I O M Ó W IE N IA

₁₃₉

D ruga część k sią żk i A. P ilch a m a ch arak ter b ib liograficzn y. Z esta w ia ty tu ły w s z y s tk ic h stu d en ck ich w y d a w n ic tw p eriod yczn ych grupując w osobne działy:

1

O gółem A ndrzej P ilch sk la sy fik o w a ł 380 ty tu łó w sam oistn ych , z czego 75 m iało ch a r a k te r jed n od n iów ek , a 7 — k alen d arzy i 70 — dodatków , k tóre u k a zy w a ły się w 44 pism ach ogóln ych , p rzew ażn ie w jed n ok olu m n ow ej objętości. N a jw ięcej p e­ r io d y k ó w , bo a ż 174, u k azyw ało się w W arszaw ie. D o liczą cy ch się ośrod k ów w y ­ d a w n ic z y c h n a leża ły też: L w ó w (55 tytu łów ), K rak ów (51), P oznań (38), W iln o (35). Z n a czn ie już m n iej czasop ism drukow ano w L u b lin ie (10). S ta ty sty k a ta o d p o w ia ­ d a w p e łn i sile i p rężn o ści ośrodków ak ad em ick ich .

Z a sta n a w ia ją cy w ty m zesta w ien iu , podobnie jak i w części op isow ej, jest b r a k ja k ic h k o lw ie k in fo rm a cji o cza so p iśm ien n ictw ie m n iejszo ści n iem ieck iej. W szak p o śró d in n y ch m n iejszo ści d ysp on ow ała ona n a jsiln iejszą prasą w p rop orcji do s w e j liczeb n ości. G d y b y w ię c w isto c ie n ie u k a zy w a ło się a n i jed n o p ism o stu ­ d e n c k ie rep rezen tu ją ce m łod zież n iem ieck ą, w arto b y ło to zagad n ien ie w y ja śn ić . N a k oniec d w ie u w agi szczegółow e. P ierw sza d otyczy b łęd u litero w eg o . Za­ ró w n o w sp isie b ib lio g ra ficzn y m (s. 137), ja k i w in d ek sie osob ow ym czło n ek ko­ m ite tu r ed a k cy jn eg o „K alendarza A k a d em ick ieg o n a rok 1922” W ład ysław Daab, ó w c z e sn y p rezes B ratn iej P om ocy SUW , w y stę p u je jako Laab. D ruga m a ch arak ter u zu p ełn ia ją cy listę d od atk ów a k a d em ick ich do p ism ogólnych. Podobną rub ryk ę od 1922 r. p row ad ził „K urier P o lsk i”, p oczątk ow o pod n azw ą „K roniki A k a d e­ m ic k ie j”, później „T ygodnia A k a d em ik a ”.

Daria N a łę c z

W anda K ry sty n a C e g l a r e k , B ib lio grafia p a m i ę t n i k ó w w ie l k o p o ls k i c h 1919—

1983, P oznań 1989, ss. 210.

B ogatą skarbnicą źródłow ą do p row ad zen ia badań r ó w n ież nad d ziejam i prasy p o lsk iej i c z y te ln ic tw a są p am iętn ik i. Do w y b u ch u p ierw szej w o jn y św ia to w e j p a m iętn ik a rstw o ro zw ija ło się w W ielk op olsce sła b iej niż n a in n ych ziem ia ch p o l­ sk ich. W iele zm ien iło się po od zysk an iu n iep od ległości, k ied y to p o latach pob ytu w S ta n a ch Z jed n oczon ych A m ery k i osiad ł w P ozn an iu i p od jął pracę na U n iw e r sy ­ te c ie P ozn ań sk im F lorian Z n an ieck i. W prow adził on duże zm ian y w m etod ach b ad ań socjologiczn ych , w tym w zak resie w y k o r z y sty w a n ia d ok u m en tów a u tob io­ g ra ficzn y ch (listó w i p am iętn ik ów ). W 1921 r. zorgan izow ał w P oznaniu p ierw szy na św ie c ie konkurs na p a m iętn ik i lu d z i pracu jących fizy czn ie. M im o że n a k on ­ kurs w p ły n ęło 149 ży cio r y só w (pam iętn ik ów ), w yd an o d ru k iem jed yn ie d w a p a ­ m iętn ik i: Jak u b a W ojciech o w sk ieg o i W ład ysław a B erkana.

W o k resie m ięd zy w o jen n y m p ozn ań sk i ośrodek socjologiczny zorgan izow ał s ie ­ dem k on k u rsó w p am iętn ik arsk ich , jed n ak że e fe k t tego k on k u rsu u legł zn iszczen iu p od czas w ojn y. P o w o jn ie n a to m ia st o rgan izow an ie k on k u rsów p rzejęły red ak cje czasop ism , co — zd a n iem a u tork i b ib lio g r a fii — w p ły n ę ło na o b n iżen ie p oziom u