• Nie Znaleziono Wyników

Pierwszy badacz latopisowego Czewienia - w 110 rocznicę urodzin

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Pierwszy badacz latopisowego Czewienia - w 110 rocznicę urodzin"

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)

Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. III, 1998

Wo ł o d y m ir Pe t e h y r y c z, M ic h a j ł o Fy ł y p c z u k.

Pi e r w s z y b a d a c z l a t o p i s o w e g o Cz e r w i e n i a - w 1 1 0 r o c z n i c ę u r o d z i n

Nazwisko L ew k i Czykałenki (1888-1965) je st mało znane ukraińskim i polskim archeologom , szczególnie pokoleniu pow ojennem u. Przez w iele lat w chodziło do rejestru nazw isk zakazanych i dopiero teraz pow raca i może być oceniane godnie i obiektyw nie (V. Petehy- ryč, D. Pavliv 1991; L. K ruselnyćka 1996).

L. C zykałenko urodził się we wsi Pereszory w ob­ wodzie C hersońskim , w rodzinie znanego działacza po­ litycznego, m ecenasa nauki ukraińskiej Jew hena C zy­ kałenki (V. K u bijovyč 1984, s. 3748-3749). W 1907 r. rozpoczął naukę n a U niw ersytecie Lozańskim w Szw aj­ carii, gdzie studiow ał geologię. W 1909 r. na propozycję znanego ukraińskiego uczonego, antropologa, archeologa i etnografa F. W ow ka, który w ów czas był kierow nikiem Oddziału A rcheologii i Etnografii Słowiańskiej M uzeum Rosyjskiego w P etersburgu, a także profesorem U niw er­ sytetu P etersburskiego, L. Czykałenko został jego asy­ stentem (T. Ivani v śk a 1970, s. 132). W Petersburgu wstą­ pił na Wydział Przyrodniczy U niwersytetu, gdzie studio­ wał geografię. Je d n a k przew ażyło zainteresow anie ar­ cheologią i L. C z y k a łe n k o zaczął sp ecjalizow ać się u F. Wowka w d zied zin ie prahistorycznej antropologii i archeologii. T utaj przydało mu się przygotow anie przy­ rodnicze.

Szczególne zainteresow anie L. Czykałenko przeja­ wiał do w czesnych kultur paleolitu, neolitu i eneolitu. Wspólnie ze sw o im nauczycielem brał udział w podró­ żach naukow ych, a także w w ykopaliskach. B ędąc je sz ­ cze studentem, n a jp ierw z F. Wowkiem, a później sam o­ dzielnie rozkopał znane stanowisko paleolityczne koło wsi Horodok na W ołyniu. O jego karierze naukowej za­ decydowały b ad a n ia znanego stanow iska paleolityczne­ go w M izyniu n a Czernihow szczyźnie, które przepro­ wadził wspólnie z F. W owkiem w latach 1912-1915 i sa­ modzielnie w 1916 r. (S. N. Bibikov 1981; O. O. Franko 1992, s. 115).

Za radą sw eg o nauczyciela i przy pom ocy znanego rosyjskiego h isto ry k a sztuki M. Rostowcewa, L. C zyka­ łenko zajął się bad an iam i odkrytej na tym stanow isku serii wyrobów k o ścian y ch , z charakterystycznym rytym ornament.

Rewolucja p rz e rw a ła jego pracę i w 1920 r. L. C zy­ kałenko w yem igrow ał do Polski. W W arszawie w M u­ zeum im. E. M ajew skiego opracowywał materiały arche­ ologiczne z U krainy. W 1922 r. w yjechał do Pragi, gdzie przygotow ując s w ą pracę doktorską na N iezależnym Uniwersytecie U k raiń sk im , realizow ał wyjazdy nauko­

we do W iednia i B m a, w celu badań kolekcji m uzeal­ nych. W 1923 r. L. C zykałenko obronił pracę doktorską na tym U niw ersytecie. W p racy w y k o rzy stał przede w szystkim m ateriały z M izynia i uzupełnił je analogia­ mi środkow oeuropejskim i (L. Ć ykałenko 1923).

Przebyw ając w C zechosłow acji L. Czykałenko zaj­ m ow ał się rów nież działalnością dydaktyczną i nauko­ w ą w W yższym P ed ag o g iczn y m In sty tu c ie P raskim i C zeskim M uzeum N arodow ym (T. Ivanivśka 1970, s. 133-134). Szczególnie zainteresow ał się kulturam i ce­ ram iki spiralnej i m oraw skiej ceram iki m alow anej. Wy­ kazał ich zw iązek z rozw ijającą się na U krainie kulturą trypolską a także w ysunął oryginalną teorię o pochodze­ niu i rozw oju m otyw ów om am entacyjnych (por. L. Ć y­ kałenko 1938).

W 1926 r. L. C zykałenko przeprow adził się do Fran­ cji, a w 1928 r. ponow nie znalazł się w Polsce. Badając m ateriały pochodzące z U krainy znajdujące się w m uze­ ach polskich, opracow ał ceram ikę trypolską z w ykopa­ lisk ze znanego stanow iska we wsi Bilcze Złote na Tar- nopolszczyźnie. R ezultaty badań opublikow ał w

(3)

314 Kr o n ik a

rze prac pośw ięconych tej kulturze (L. Ćykałenko 1926), a analizę stylistyczną ceram iki kultury trypolskiej z Szy- penic na B ukow inie w K siędze dla prof. W. Dem etry- kiew icza (L. Ć ykałenko 1931).

W czasie w ojny L. C zykałenko pracow ał we L w o­ wie, badał ceram ikę kultury trypolskiej w zbiorach M u­ zeum Tow arzystw a N aukow ego im. Szew czenki, które­ go członkiem został jeszcze w 1932 r. W 1943 roku ew a­ kuow ał się do N iem iec, gdzie aktyw nie uczestniczył w działalności U kraińskiej N iezależnej A kadem ii Nauk. O d 1948 r. uczony pracow ał w U SA i zajm ow ał się teo­ retycznym i problem am i sztuki paleolitycznej (por. T. Iva- nivśka 1970, s. 135-139).

W dn. 15 VII - 15 VIII 1940 r. L. Czykałenko jako pierw szy archeolog profesjonalny przeprow adził poszu­ k iw ania w yk o p alisk o w e w latopisow ym C zerw ieniu. O tej jeg o działalności naukow ej do niedaw na w ; liśm y bardzo m ało (por. Ja. Hr. 1940; B. O lchivskyj

1 9 4 3 ). K ró tk o o ty c h b a d a n ia c h w s p o m in a p ro f. К. Jażdżew ski (1959). K ilka zabytków kościanych z tych w ykopalisk opisał O. R atycz (1959, s. 126-127, tabl. II:

23a; 111:12; IV: 27-28), ze znanych w ów czas względów nie w spom inając o autorze badań. Inform ację L. Czyka- łenki o w ykopaliskach w C zerm nie przekazaną listem z 1 IX 1960 r. w ykorzystał J. Pasternak (1961, s. 653) przygotow ując sw ą m onografię pośw ięconą archeologii Ukrainy, w spom inają o nich i dzisiejsi badacze tego ksią­ żęcego m iasta (J. G urba 1985).

Spraw ozdanie L. C zykałenki z badań Czermna odnalazł M. Filipczuk w 1990 r. w archiw um Instytutu N auk Społecznych AN U krainy w e Lw owie. Niestety, nie zaw ierało tablic z rysunkam i. O tym , że istniały, św iadczy w spom niana publikacja O Ratycza, w której reprodukow ano niektóre w yroby kościane z tych w yko­ palisk (m.in. ryc. 1). Spraw ozdanie sw oje L. Czykałen­ ko przygotow ał w C hełm ie, o czym św iadczy wzm ianka o tym m ieście i w łasnoręczny au to g raf dopisany piórem na końcu spraw ozdania. Uważam y, że dla naszych pol­ skich kolegów, którzy zajm ują się badaniam i epoki ka­ m ienia (por. K. M ajew ski 1947, s. 131) a zw łaszcza Czer­ w ienia (por. J. Gurba 1985), poznanie dorobku L. Czy­ kałenki m oże być bardzo interesujące.

Tłumaczyła z j. ukraińskiego Irena Trusz Lit e r a t u r a

B i b i k o v C. N.

1981 Drevnejšyj muzykalnyj kompleks iz kostej ma-monta, Kiev.

Č y k a l e n k o L. (Čykalenko L.)

1923 Nárys rozvytku heometryčnoho ornamentu pa-leolityčnoi doby, Praha

1926 Nárys rozvytku ukrainśkoi neolityčnoľ malova-noí keramiky. Bilče - Złote, [w:] Trypilśka kul­ tura na Ukraïni, t. 1, Kyïv, s. 113-118. 1931 Die Bedeutung der Schipenitzer Ansieldung für

das Verständing der ukrainischen bemalten Ke­ ramik, [w:] Księga pamiątkowa ku uczczeniu siedemdziesiątej rocznicy urodzin prof. dr. Wło­ dzimierza Demetrykiewicza, Poznań 1930, s. 123-134.

1938 Vivifikacjonizm, Praha (odbitka). F r a n k o O. O.

1992 Archeołohicni doslidżennja Fedora Kindratovi-ča Vovka, „Archeołohija”, nr 2, s. 112-119. G u r b a J.

1985 Novejšie issledovanija Červenja, [w:] Tezysy dokladov polskoj delegácii па V Meżdunarod- nom kongresse slovjanskoj archeologii Kiev, Warszawa 1985, s. 198-204.

H r. Ja.

1940 Roskopky v Čermni, „Iljustrovani visti”, č. 4, Krakiv.

I v a n i v š k a T.

1970 L. E. Čykalenko jak archeoloh, „Ukramśkyj isto-ryk”, nr 1-3, s. 134-139.

J a ż d ż e w s k i K.

1959 Ogólne wiadomości o Czermnie-Czerwieniu, APol., t. 4, s. 67-91.

K r u s e l n y ć k a Ł.

1996 Ukramśki archeołohy v emihraciï (V. Ščerbaki-vśkyj, L. Čyl·" ' iko, I. Borkovškyj), [w:] Ma­ teriały Konhresu ukra'ínistiv, Istorija, č. 1, Char- kiv, s. 48-53.

K u b i j o v y č V., [red.]

1984 Encykłopedija ukraïnoznavstva. Slovníková častyna, t. 10, s. 3748-3749.

M a j e w s k i K.

1947 Studia nad kulturą trypolską, Arch., t. 1, s. 93-138.

О 1 c h i v ś k y j В.

1943 De orly v zemlju vhruzli, „Naši dni”, č. 2, Lviv. P a s t e r n a k Ja.

1961 Archeolohij a Ukrainy, Toronto. P e t e h y r y č V., P a v l i v D.

1991 Archeołohija u doslidżennjach členiv NTŠ, „Za-pysky Naukovoho Tovarystva im. Ševčenka”, t. 122, s. 412-426.

R a t y č O. O.

1959 Drevnoruški vyroby z kosti i rogu, znajdeny na terytorií Halićkoi' ta Volynskoí zemel, „Mate­ riały i doslidżenja z archeoiohiï Prykarpattja ta Volyni”, vyp. 2, s. 119-131.

Cytaty

Powiązane dokumenty

In·"di t verslag zal' een beschrijving gegeven worden van het ontwerp van' een fabriek ter bereiding van ti taandioxj.de met als grondstof rutielerts.De fabriek

For the heave, pitch, sway, and yaw motions, the method uses response amplitude operators determined by means of the strip method, whereas the roll and surge motions of the ship

Trwała unia polsko-litewska, za którą Syrokomla opowiadał się także za pośrednictwem Córy Piastów, była już w dziewięt ­. nastowiecznej rzeczywistości II połowy

The real estate company (Market/ State hybrid actor) of the Peijian mode in Fuzhou, the two competent authorities and the investment organisations (State/Market hybrid actor) in

Twórcy fundamentalnych biografii poświęconych Johnowi Marshal- lowi. czy Edward Corwin, opisywali w większej mierze czasy. w których żył ich bohater niż jego samego. Poza tym

Kontekst bliższy czyjBalszy Ijowa: rasah zawsze podkreśla znamię igraeszności i moralnego zła tego czyiju (por. Pod zakaz dekalogu, kjpry używa czasownika rasah nie podpada więc

Teologow ie protestujący wobec zjawisk życia kościelnego muszą umieć znieść protest w ysuw any pod ich adresem przez młode K ościoły trzeciego świata.. Teologia