Szyfer, Anna
Profesor dr Józef Burszta (17 IV 1914
- 6 VII 1987)
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 3-4, 633-635
N
E
K
R
O
L
O
G
I
PROFESOR DR JÓZEF BURSZTA
(17 IV 1914 — 6 VII 1987)
P r o f e s o r J ó z e f B u r s z t a z m a r ł n a g l e 6 l i p c a 1 9 8 7 r . B y ł c z y n n y n a u k o w o d o o s t a t n i c h d n i . P o z o s t a ł y u s t a l o n e , a j u ż n i e a k t u a l n e t e r m i n y se m i n a r i ó w m a g i s t e r s k i c h i d o k t o r s k i c h , n i e w y g ł o s z o n e r e f e r a t y , n i e d o k o ń c z o n e p r a c e . . . N a w r z e s i e ń , I n s t y t u t E t n o l o g i i U n i w e r s y t e t u i m . A d a m a M i c k i e w i c z a p r z y g o t o w y w a ł Z j a z d A b s o l w e n t ó w e t n o g r a f i i d l a u c z c z e n i a 5 0 - l e c i a J e g o p r a c y n a u k o w e j . Z j a z d o d b y ł s ię , a l e m ó g ł j u ż u c z c i ć t y l k o J e g o p a m i ę ć . M y , u c z n i o w i e i w s p ó ł p r a c o w n i c y c i ą g l e j e s z c z e n i e m o ż e m y p o g o d z i ć s i ę z J e g o o d e j ś c i e m . Z a b r a k ł o b o w i e m c z ł o w i e k a t a k c z y n n e g o i a k t y w n e g o , że w y d a w a ł s i ę n i e z a s t ą p i o n y . B y ł o p i e k u n e m n a u k o w y m , k s z t a ł t o w a ł w i e l u z n a s j a k o p r a c o w n i k ó w n a u k i . B y ł r ó w n i e ż k o l e g ą i p r z y j a c i e l e m . B y ł m o t o r e m i o p i e k u n e m d z i a ł a ń w i e l u ś r o d o w i s k . D l a w s z y s t k i c h — w i e l k i m a u t o r y t e t e m . A z a w s z e p r z y t y m p e ł e n b y ł ż y c i a , h u m o r u , p a s j i d z i a ł a n i a . P i s z ą c t e s ł o w a d l a k w a r t a l n i k a „ K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e ” , a w i ę c d l a ś r o d o w i s k a o l s z t y ń s k i e g o , s p e c j a l n ą u w a g ę c h c i a ł a b y m z w r ó c i ć n a z w i ą z k i P r o f e s o r a z W a r m i ą i M a z u r a m i . A b y ł y o n e m o c n e i s e r d e c z n e . W c z e ś n i e j s z e z a i n t e r e s o w a n i a h i s t o r i ą i k u l t u r ą l u d o w ą t y c h z i e m z w i ą z a ł y P r o f e s o r a , w p o c z ą t k a c h l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h , z p o w s t a j ą c y m o l s z t y ń s k i m o ś r o d k i e m n a u k o w y m . G d y w i ę c , w 1 9 6 8 r . , z e S t o w a r z y s z e n i a S p o ł e c z n o - K u l t u r a l n e g o „ P o j e z i e r z e ” w y ł o n i ł s i ę O ś r o d e k B a d a ń N a u k o w y c h i m . W o j c i e c h a K ę t r z y ń s k i e g o , P r o f e s o r z o s t a ł p r e z e s e m R a d y N a u k o w e j i p r z e z 1 4 l a t p a t r o n o w a ł r o z w i j a j ą c e j s i ę o l s z t y ń s k i e j p l a c ó w c e h u m a n i s t y c z n e j o r a z t o w a r z y s t w u n a u k o w e m u o t e j s a m e j n a z w i e . B l i s k i e M u b y ł y w s z y s t k i e d y s c y p l i n y , j a k i e s k u p i a O B N , a w i ę c : h i s t o r i a , s o c j o l o g i a , e t n o g r a f i a , a t a k ż e d e m o g r a f i a i e k o n o m i a . J e g o a u t o r y t e t n a u k o w y w i e l o k r o t n i e u ł a t w i a ł r o z s t r z y g n i ę c i a m e r y t o r y c z n e , p o d w y ż s z a ł r a n g ę p l a c ó w k i . S z c z e g ó l n i e d u ż o z a w d z i ę c z a j ą m u e t n o g r a f o w i e . P r o f e s o r k o n s u l t o w a ł i o c e n i a ł b a d a n i a p r z e m i a n s p o ł e c z n y c h i k u l t u r o w y c h n a W a r m i i i M a z u r a c h , p r a c e d o t y c z ą c e z w y c z a j ó w i o b r z ę d ó w l u d n o ś c i m i e j s c o w e j , e t n o g r a f i i m a ł y c h m i a s t i t p . B y ł t e ż r e d a k t o r e m K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1967, n r 3 - 4 ( 1 7 7 -1 7 6 )6 3 4 N e k r o l o g i K u l t u r y lu d o w e j M a z u r ó w i W a r m ia k ó w , p i e r w s z e j e t n o g r a f i c z n e j m o n o g r a f i i t y c h r e g i o n ó w . Z f u n k c j i p r e z e s a p r o f e s o r J ó z e f B u r s z t a z r e z y g n o w a ł w 1 9 8 4 r . n a d a l p o z o s t a j ą c w R a d z i e N a u k o w e j O B N . U r o d z i ł s i ę 17 k w i e t n i a 1 9 1 4 r . w G r o d z i s k u D o l n y m , n a R z e s z o w - s z c z y ż n i e , r o d z i n i e d r o b n y c h r o l n i k ó w . D o g i m n a z j u m u c z ę s z c z a ł w L e ż a j s k u , u t r z y m u j ą c s i ę z k o r e p e t y c j i . S t u d i a u n i w e r s y t e c k i e r o z p o c z ą ł w 1 9 3 4 r . w P o z n a n i u . S t u d i o w a ł s o c j o l o g i ę i n a u k i s p o ł e c z n e . W r . 1 93 7 p r z e n i ó s ł s i ę n a U n i w e r s y t e t W a r s z a w s k i , g d z i e k o n t y n u o w a ł s t u d i a s o c j o l o g i c z n e . W t y m o k r e s i e p r a c o w a ł w P a ń s t w o w y m I n s t y t u c i e K u l t u r y W s i . K s i ą ż k i o w y c h o d ź s t w i e z r o d z i n n e j w s i , k t ó r ą p r z y g o t o w y w a ł , n i e z d ą ż y ł o p u b l i k o w a ć p r z e d w y b u c h e m w o j n y . O k r e s w o j n y i o k u p a c j i s p ę d z i ł p r o f e s o r B u r s z t a w r o d z i n n y m G r o d z i s k u , p r a c u j ą c j a k o f o t o g r a f . W 1 9 4 5 r . w y j e c h a ł z e k i p ą a d m i n i s t r a c y j n ą d o P o z n a n i a , g d z i e p o d j ą ł p r a c ę w ó w c z e s n y m W o j e w ó d z k i m U r z ę d z i e Z i e m s k i m , a n a s t ę p n i e w r e d a k c j i I n s t y t u t u L u d o w e g o . J u ż w r . 1 9 4 5 u z y s k a ł s t o p i e ń m a g i s t r a , a w 1 9 4 7 d o k t o r a t z s o c j o l o g i i , u p r o f e s o r a S z c z u r k i e w i c z a , n a p o d s t a w i e r o z p r a w y Pro ce sy e m ig r a c y jn e na w s i m a ło p o ls k ie j. O d 1 9 4 6 r . p r a c o w a ł n a U n i w e r s y t e c i e P o z n a ń s k i m , p o c z ą t k o w o j a k o a s y s t e n t w Z a k ł a d z i e H i s t o r i i i S o c j o l o g i i W s i , p o d o k t o r a c i e , j a k o a d i u n k t w K a t e d r z e S o c j o l o g i i . W c i ą g u n a s t ę p n y c h , t r u d n y c h , r ó w n i e ż d l a s o c j o l o g i i , l a t J ó z e f B u r s z t a k i l k a k r o t n i e z m i e n i a ł m i e j s c e p r a c y . P r a c o w a ł w K a t e d r z e H i s t o r i i G o s p o d a r c z e j U A M , a n a w e t p r z e z 2 l a t a w K a t e d r z e H i s t o r i i G o s p o d a r c z e j U n i w e r s y t e t u Ł ó d z k i e g o , g d z i e u z y s k a ł d o c e n t u r ę . W r . 1 9 5 6 w r ó c i ł n a U n i w e r s y t e t P o z n a ń s k i , k r ó t k o p r o w a d z ą c Z a k ł a d H i s t o r i i S p o ł e c z n o - G o s p o d a r c z e j . N a j ż y w s z e z a i n t e r e s o w a n i e — k u l t u r ą i ż y c i e m s p o ł e c z n y m w s i — w i ą z a ł o G o j e d n a k z e t n o g r a f i ą . W 1 9 5 7 r . o b j ą ł K a t e d r ę E t n o g r a f i i U A M i p r o w a d z i ł j ą d o e m e r y t u r y , t o z n a c z y d o j e s i e n i 1 9 8 4 r . P r o f e s o r e m n a d z w y c z a j n y m z o s t a ł w 1 9 5 9 r . , a z w y c z a j n y m w 1 9 6 6 r . O d l a t s t u d e n c k i c h , p o o s t a t n i e d n i s w e g o j a k ż e c z y n n e g o ż y c i a , p r o f e s o r J ó z e f B u r s z t a p r z y g o t o w a ł o k o ł o 4 0 0 p u b l i k a c j i , w t y m 8 m o n o g r a f i i k s i ą ż k o w y c h . U m i e j ę t n i e ł ą c z y ł w i d z e n i e h i s t o r y k a , s o c j o l o g a i e t n o g r a f a . G ł ó w n y m n u r t e m j e g o z a i n t e r e s o w a ń , w i d o c z n y m w e w s z y s t k i c h p u b l i k a c j a c h , b y ł a k u l t u r a c h ł o p s k a , j e j g e n e z a , p r z e m i a n y , s t o s u n e k d o i n n y c h k u l t u r , p e r s p e k t y w y . W d w u o s t a t n i c h p r a c a c h (K u l t u r a lu d o w a — k u lt u r a n a ro d o w a i C h ło p s k ie ź ró d ła k u l t u r y ) z n a j d u j e m y j a k b y s y n t e z ę J e g o p r z e m y ś l e ń . W i e l e u w a g i p o ś w i ę c i ł t e ż p r o b l e m o m k u l t u r y z i e m z a c h o d n i c h i p ó ł n o c n y c h , s o c j o l o g i i i k u l t u r z e r o d z i n y w i e j
N e k r o l o g i 6 3 5 s k i e j , f o l k l o r o w i i f o l k l o r y z m o w i , w r e s z c i e t e o r e t y c z n y m i m e t o d o l o g i c z n y m p r o b l e m o m e t n o g r a f i i . J e d n y m z w a ż n y c h o d c i n k ó w p r a c y n a u k o w e j P r o f e s o r a b y ł o k i e r o w a n i e ( o d 1 9 6 1 r . r e d a k t o r n a c z e l n y ) e d y c j ą D z ie ł W s z y s tk ic h O s k a r a K o l b e r g a . O d 1 9 6 7 r . b y ł t e ż r e d a k t o r e m c z a s o p i s m a e t n o g r a f i c z n e g o „ L u d ” . Z n a m i e n n e , że z a i n t e r e s o w a n i a n a u k o w e P r o f e s o r a B u r s z t y o d p o w i a d a ł y z a w s z e z a p o t r z e b o w a n i o m s p o ł e c z n y m . T a k b y ł o n p . z p o d j ę t y m i n a z i e m i a c h z a c h o d n i c h b a d a n i a m i e t n o g r a f i c z n y m i . S t a ł y s i ę o n e w z o r c e m w i e l u n a s t ę p n y c h p r a c ( b a d a n i a w k o s z a l i ń s k i m , k s i ą ż k a S ta re i n o w e w k u lt u r z e w s i k o s z a liń s k ie j i i n n e ) . O b s e r w u j ą c o g r o m n e p r z e m i a n y w f o l k l o r z e - p o l s k i m t w o r z y ł n a u k o - - w ą a n a l i z ę t y c h p r o c e s ó w w k o l e j n y c h p u b l i k a c j a c h . B y ł t e ż t w ó r c ą , n a g r u n c i e p o l s k i m , t e r m i n u „ f o l k l o r y z m ” , d o s k o n a l e o d p o w i a d a j ą c e m u s t a n o w i p r z e m i a n f o l k l o r u . P r z e z w i e l e l a t u r z e c z y w i s t n i a ł s w o j e p o s t u l a t y t e o r e t y c z n e j a k o j u r o r l i c z n y c h f e s t i w a l i f o l k l o r y s t y c z n y c h . Z w a ż n y c h d z i a ł a ń o r g a n i z a c y j n o - n a u k o w y c h n a l e ż y w y m i e n i ć p r z e w o d n i c z e n i e w l a t a c h 1 9 7 2 — 1 9 7 4 S e k c j i E t n o g r a f i c z n e j K o m i t e t u N a u k S o c j o l o g i c z n y c h P A N , a o d 1 9 7 5 r . , p o w o ł a n e m u z J e g o i n i c j a t y w y K o m i t e t o w i N a u k E t n o l o g i c z n y c h P A N . N a U n i w e r s y t e c i e P o z n a ń s k i m P r o f e s o r p e ł n i ł f u n k c j e d z i e k a n a W y d z i a ł u H i s t o r y c z n e g o i p r o r e k t o r a . B y ł t e ż c z ł o n k i e m w i e l u r a d n a u k o w y c h . M i a ł l i c z n e k o n t a k t y n a u k o w e za g r a n i c ą . N a l e ż a ł d o R a d y K r a j o w e j M i ę d z y n a r o d o w e j U n i i N a u k A n t r o p o l o g i c z n y c h i E t n o l o g i c z n y c h ( J U A E S ) , M i ę d z y n a r o d o w e g o S t o w a r z y s z e n i a E t n o g r a f i i i F o l k l o r u ( S I E F ) , b y ł c z ł o n k i e m h o n o r o w y m t o w a r z y s t w e t n o g r a f i c z n y c h n a W ę g r z e c h i S ł o w a c j i . W r . 1 9 7 5 P r o f e s o r B u r s z t a o t r z y m a ł c e n i o n ą m i ę d z y n a r o d o w ą n a g r o d ę i m . J . G . H e r d e r a . R ó w n o l e g l e d z i a ł a ł P r o f e s o r w s t o w a r z y s z e n i a c h n a u k o w o - s p o ł e c z n y c h i s p o ł e c z n o - k u l t u r a l n y c h : W i e l k o p o l s k i m T o w a r z y s t w i e P r z y j a c i ó ł N a u k , P o l s k i m T o w a r z y s t w i e L u d o z n a w c z y m , W i e l k o p o l s k i m T o w a r z y s t w i e K u l t u r y , S t o w a r z y s z e n i u T w ó r c ó w L u d o w y c h , O ś r o d k u B a d a ń N a u k o w y c h w O l s z t y n i e , I n s t y t u c i e i m . W . W i t o s a i w i e l u i n n y c h . Z a s w o j ą d z i a ł a l n o ś ć n a u k o w ą i s p o ł e c z n ą P r o f e s o r B u r s z t a o t r z y m a ł K r z y ż e K a w a l e r s k i i K o m a n d o r s k i O r d e r u O d r o d z e n i a P o l s k i i b y ł t e ż o d z n a c z o n y O r d e r e m S z t a n d a r u P r a c y I I K l a s y o r a z w i e l o m a i n n y m i . A n n a S z y fe r