Feliks Bocian
Henryk Gąsior : jubileusz pedagoga
Nauczyciel i Szkoła 2 (5), 166-174
1998
Feliks Bocian
Henryk Gąsior — Jubileusz pedagoga
28 m arca 1998 roku obchodził 70. rocznicę urodzin діап у na G órnym Śląsku i w całej Polsce pedagog społeczny — nauczyciel, w ychow aw ca i naukow iec — docent dr H e n r y k G ą s i o r .
W ponad 50-letniej p racy pedagogicznej Ju b ila ta m ożna w ym ienić w iele dokonań w różnych dziedzinach działalności oświatowej i naukowej, a zw łaszcza w zakresie w ychow ania pozaszkolnego, kształcenia nauczycieli i studentów we wszystkich niemal humanistycznych uczelniach wyższych na Górnym Śląsku, w tym na U niw ersytecie Śląskim , gdzie był pierw szym dziekanem now o pow ołanego W ydziału Pedagogiki i Psychologii, i gdzie nadal pracuje w K atedrze Pedagogiki Społecznej. Jest autorem wielu publikacji naukow ych z pedagogiki społecznej na tem at kultury czasu w olnego dzieci, młodzieży i dorosłych, w ychow ania p o za szkolnego, a także z pedagogiki opiekuńczej, specjalnej i resocjalizacyjnej. Obok w ielu funkcji w stow arzyszeniach naukow ych i w organizacjach społecznych (zw łaszcza w Związku Nauczycielstwa Polskiego) przez wiele lat byl redaktorem naczelnym „Chowanny” — jednego z najstarszych pism pcdagogicaiych na G ór nym Śląsku. Jest zatem szczególna okazja, by przybliżyć sylwetkę tego niezwykle aktyw nego pedagoga.
Znany polski psycholog — Mieczysław Kreutz, pod którego kierunkiem Jubilat napisał w 1961 roku pracę m agisterską, podkreślał, że „niezbędnym w arunkiem wychowawczego wpływu nauczyciela jest posiadanie trzech dyspozycji: miłości do ludzi, skłonności do społecznego oddziaływania oraz zdolności sugestywnej, w yraża jącej się w emocjonalnym oddziaływaniu na innego człow ieka” .
W szystkie te dyspozycje m a niewątpliwie Jubilat, czego dowiódł całym swoim życiem, działalnością i twórczością naukową, a nie była to łatwa droga życiowa, bo należał do tego pokolenia Polaków, które zaznało okrucieństwa wojny, uczestniczyło w odbudow ie zniszczonego w ojną kraju, a kw alifikacje zaw odow e i naukow e zdobyw ało w toku czynnej pracy zawodowej.
U rodził się 28 m arca 1928 roku w C ząstkow ie S tarym (woj. kieleckie), w siedm ioosobowej rodzinie chlopsko-robotniczej. Jego ojciec poza rolnictw em pracow ał jak o górnik w kopalni pirytu w Rudkach. Szkolę podstaw ow ą ukończył w 1940 roku we wsi Pokrzyw ianka. W latach 1940-1943 uczęszczał na tajne nauczanie w zakresie gim nazjum i liceum ogólnokształcącego do Słupi Nowej. U cząc się, pracow ał jednocześnie jako ekspedient. Od m arca 1943 roku należał do
Feliks Bocian — Henryk G ą sio r - Jubileusz pedago ga 167
tajnej organizacji Świt związanej z Batalionam i C hłopskimi, gdzie pelnil funkcję łącznika. W dniu 13 października 1943 roku został aresztow any przez gestapo i wywieziony do obozu koncentracyjnego w G ross-Rosen (obecnie R ogoźnica k. W ałbrzycha), gdzie przebyw ał aż do listopada 1944 roku, kiedy to zostal p rze transportow any w raz z grupą małoletnich więźniów do Buchenwaldu, a następnie do A usländer-Lager w H of/Salle w Bawarii. Tutaj 8 kwietnia 1945 roku doczekał się w yzwolenia przez w ojska am erykańskie i po zakończeniu działań w ojennych w rócił 26 lipca 1945 roku do Polski.
Po powrocie do Polski kontynuował przerw aną naukę w liceum ogólnokształ cącym , a następnie w liceum pedagogicznym, podejmując z dniem 1 w rześnia 1946 roku pracę w szkole jako nauczyciel w Pokrzywiance. Po przeniesieniu się na Górny Śląsk pracow ał najpierw jako wychowawca w świetlicy dziecięcej przy Z akładach Azotowych w Chorzowie ( 1946-1949), a następnie jako nauczyciel w szkole podsta wowej w Chorzowie ( 1949-1951).
W 1951 roku został podinspektorem oświaty dorosłych w Chorzowie, a w 1952 roku kierow nikiem referatu i starszym w izytatorem w ychow ania pozaszkolnego w K u rato riu m O kręgu Szkolnego w K atow icach i w tym sam ym czasie został słuchaczem Studium Pedagogiczno-Spolecznego przy U niw ersytecie Łódzkim , przygotowującego do pracy w nadzorze pedagogicznym.
W 1954 roku zostal zastępcą dyrektora do spraw pedagogicznych w Pałacu M łodzieży w K atowicach, którą to funkcję pelnil do 1962 roku.
W lalach 1955-1961 pracując — studiował na Wydziale Psychologii i Pedago giki U niw ersytetu W arszawskiego. S tudia m agisterskie w zakresie pedagogiki i psychologii ukończył w 1961 roku z wyróżnieniem, pisząc pracę m agisterską pod kierunkiem doc. dr. hab. Jana Barteckiego z zakresu dydaktyki (na tem at jaw nych i ukrytych niepowodzeń szkolnych) oraz drugą pracę magisterską z psychologii pod kierunkiem prof. dr. M ieczysław a K reutza na tem at zainteresow ań m łodzieży w w ieku 16-18 lat. Po ukończeniu studiów w latach 1 9 6 2 -1 9 7 0 pracow 'al na stanow isku zastępcy d yrektora do spraw' pedagogicznych w Studium N au c z y cielskim w Katowicach.
W dniu 12 m aja 1970 roku obronił na W ydziale Pedagogiki i Psychologii U niw ersytetu W arszaw skiego pracę doktorską nap isan ą pod kierunkiem prof, dr. hab. Ryszarda W roczyńskiego na temat: Zajęcia pozaszkolne a kultura czasu
wolnego w środowisku wielkoprzemysłowym,
W 1971 roku zostal powołany na stanowisko docenta etatowego, pracując ju ż od 1 w rześnia 1970 r. jako kierownik Zakladu Pedagogiki i Psychologii, a następnie jako pierw szy dziekan nowo powstałej Wyższej Szkoły W ychow ania Fizycznego w Katowicach. W 1973 roku objął funkcję pierwszego dyrektora nowo utworzonego Instytutu K ształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych w Katowicach.
W listopadzie 1975 r. zostal pow ołany na stanow isko d y rek to ra Instytutu Pedagogiki na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Śląskiego, a 1 września
168 Nauczyciel i Szkota 2(5) 1 9 9 8
1976 roku powierzono mu funkcję pierwszego dziekana nowo powołanego Wydziału Pedagogiki i Psychologii U niw ersytetu Śląskiego, na którym utw orzy! Z ak lad P edagogiki S połecznej (obecnie K ated ra, k tó rą kieruje prof, d r hab. A ndrzej Radziew icz-W innicki, wieloletni w spółpracow nik Jubilata). N a stanow isku tym pracow ał do 30 września 1981 roku, do chwili odejścia, ze W2ględu na stan zdrowia, na czasow ą emeryturę. Po dwuletniej przerwie podjął ponownie pracę naukow o- d y d a k ty c z n ą w K atedrze Pedagogiki Społecznej, pełniąc do 1995 roku funkcję kierow nika Pracow ni Pedagogiki Resocjalizacyjnej i Patologii Społecznej.
Po przejściu, po 50 łatach pracy pedagogicznej, na em eryturę nadal pracuje w niepełnym w ym iarze godzin w K atedrze Pedagogiki Społecznej, prow adząc sem inaria m agisterskie i służy swoim dośw iadczeniem nie tylko studentom , ale też m łodszym pracownikom całego Wydziału Pedagogiki i Psychologii.
W pracy zawodowej na w szystkich stanow iskach w yróżniał się zaw sze nie zw ykłą aktywnością organizacyjną i nowatorstwem, zarówno w pracy dydaktyczno-- w ychowaw czej,. ja k i naukowej.
Pełniąc odpow iedzialne funkcje kierownicze znajdow ał czas na działalność społeczną w organizacjach społecznych i politycznych, przy czym zaangażow anie to było zaw'sze zw iązane z problem atyką ośw iatow o-w ychow aw czą i naukow ą. Przykładem tego może być jego działalność w Związku N auczycielstw a Polskiego, w którym przez wiele lat pełnił funkcję wiceprezesa Zarządu Okręgu ZN P i wice przew odniczącego Sekcji Opieki nad Dzieckiem przy Z arządzie G łów nym ZN P w Warszawie.
W różnych okresach swej działalności zaw odow ej był członkiem i pelnil odpowiedzialne funkcje w takich stowarzyszeniach naukowych jak: Towarzystw o Wolnej W szechnicy Polskiej (TW W P), Polskie Towarzystwo Pedagogiczne (PTP) i Tow arzystw o N aukow e Kultury Fizycznej przy AWF w' K atow icach. W latach 1975-1981 byl członkiem Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii N auk (PAN) w W arszawie i innych. Byl także członkiem rad naukowych i redakcyjnych o raz komisji resortowych zajm ujących się różnymi aspektami działalności ośw ia towej i wychowawczej.
M a rów nież znaczące zasługi w organizow aniu pedagogicznej działalności w ydaw niczej na G órnym Śląsku. Był organizatorem i pierw szym redaktorem „R oczników N aukow ych K ultury Fizycznej” w W yższej Szkole W ychow ania Fizycznego w Katowicach ( 1970-1973), serii „Prace Pedagogiczne” wydawanej na W ydziale Pedagogiki i Psychologii U niw ersytetu Śląskiego (1 9 7 5 -1 9 8 1 ) o raz „W ydawnictw Pedagogicznych” Ośrodka Usług Pedagogicznych i Socjalnych ZN P w K atow icach (1972-1996).
W latach 1979-1990 był redaktorem jednego z najstarszych na Górnym Śląsku pism pedagogicznych — „C how anny” (wydawanej z przerwami od 1929 roku), na której lam ach podejm owano najważniejsze problemy pedagogiczne nie tylko regio nu, ale całego kraju. Dorobek naukowy docenta H enryka G ąsiora je s t znaczący
Feliks Bocian — Henryk G ąsior - Jubileusz pedago ga 169
i obejm uje wiele prac zw artych, w tym szczególnie prac zbiorowych, praw ie 200 artykułów naukowych w różnych czasopismach specjalistycznych i opracow aniach zw artych, ponad 20 drukow anych recenzji naukow ych książek pedagogicznych i ponad 40 recenzji wydawniczych dla krajowych i zagranicznych ośrodków nauko wych. Jest także redaktorem naukow ym i zarazem autorem znaczących części w kilku skryptach z zakresu pedagogiki opiekuńczej i resocjalizacyjnej.
Problem atyka podejmowana w pracach naukowych Jubilata m a dużą w artość teoretyczną i praktyczną i koncentruje się wokół pedagogiki społecznej, opiekuńczej i resocjalizacyjnej, choć nie brak też prac z zakresu teorii wychowania, dydaktyki i pedeutologii.
W jeg o pracach z pedagogiki społecznej obok zagadnień ogólnych, takich jak: związek naukowy i współdziałanie pedagogiki społecznej z socjologią wychowania, teo rią organizacji i zarządzania oświatą, występuje także teoretyczna i utylitarna aktualność pedagogiki społecznej, kierunki jej rozwoju i udział w przem ianach społeczno-gospodarczych w Polsce, kierunki i tendencje rozwoju systemu edukacji nieszkolnej, a przede wszystkim placówek wychowania pozaszkolnego zapew nia jących dzieciom i młodzieży właściwą pod względem wychowawczym organizację czasu wolnego.
Problem atyka czasu wolnego i wychowania pozaszkolnego w tw órczości doc. d r H enryka G ąsiora m a nie tylko w ym iar empiryczny, ale również i teoretyczny. Zainteresow ania naukowe czasem wolnym i wychowaniem pozaszkolnym w iąże z zainteresow aniam i z pedagogiki specjalnej i resocjalizacyjnej, co m a ogrom ną w artość praktyczną, a przykładem mogą być takie podejmowane problemy, jak:
• czynna rekreacja młodzieży niepełnosprawnej w czasie wolnym,
• funkcja społeczna rekreacji i rehabilitacji ruchowej ludzi niepełnosprawnych w zakładzie przemysłowym,
• istota rewalidacji dzieci przewlekle chorych i kalekich w czasie wolnym, • w ychow anie w kulturze czasu w olnego — form ą profilak ty k i i terap ii
patologii społecznej,
• anim acja czasu wolnego młodzieży w zakładzie popraw czym jak o form a efektywnej resocjalizacji nieletnich.
Interesujące są również analizy teoretyczne i badania empiryczne z pedagogiki opiekuńczej, teorii wychowania i dydaktyki, a także pedeutologii, w tym głównie kształcenia nauczycieli.
W pracach z pedagogiki opiekuńczej podejmował takie problemy, jak: kształ cenie pedagogów dla potrzeb placówek opiekuńczych, opiekuńcze funkcje szkoły, sytuacja i potrzeby dziecka w rodzinie niepełnej, współczesne zagrożenia rodziny — zapobieganie i terapia pedagogiczna.
W pracach z teorii w ychow ania dominuje problem atyka w ychow ania sp o łecznego dzieci i m łodzieży i rola w tymże zakresie szkoły i środow iska, w tym również środków masowego upowszechniania kultury.
1 7 0 N auczyciel i Szkota 2(5) 1 99 8
Z dziedziny dydaktyki podejmowane były w jego twórczości takie problemy, jak: p raca w ychowaw cy klasowego, zasady i organizacja pracy domowej ucznia, przyczyny higieniczno-zdrow otne trudności i niepow odzeń szkolnych uczniów , przeciążenie pracą dom ow ą uczniów', wychowawcze aspekty pom iaru dydaktycz nego, dydaktyczno-wychowawcze wartości gier i zabaw' dzieci w nauczaniu począt kowym i inne.
S k ła d a m y J u b ila to w i se rd e c z n e życzen ia 1 0 0 la t życia z d r o w iu , w s z e lk ie j p o m y ś ln o ś c i i r a d o ś c i o ra z d a lsze j sa ty s fa k c ji w p r a c y z n a m i w s z y s tk im i
Wybór pism Henryka Gąsiora
A. Pozycje zwarte
1. W ychow anie p o za s zk o ln e a ku ltu ra czasu w olnego w śro d o w isku w ielko
przemysłowym. Wyd. Śląski Instytut Naukowy, K atow ice 1973.
2. W ybrane za gadnienia w ychowania środowiskowego. (Z badań n a d w ycho
waniem środowiskowym). Wyd. UŚ, Katowice 1974.
3. Praca wychowawcy klasowego (wyniki badań). IKN, Katow ice 1975.
B. Prace redaktorskie i współautorskie
4. Wychowawcza rola środków masowego upow szechniania kultury. Katow ice 1971.
5. Z a sa d y i organizacja p ra c y dom ow ej ucznia. Katowice 1972.
6. O postąp p edagogiczny w szkole i o oświacie (wybrane problem y). Wyd. UŚ, K atow ice 1976.
7. Wybrane zagadnienia z teorii wychowania. Prace Pedagogiczne nr 10. Wyd. UŚ, K atow ice 1978.
8. Z teorii wychowania społecznego m łodzieży. Seria: N auka — Praktyce. Wyd. UŚ, K atow ice 1979.
9. Z te o rii w ychow ania środow iskow ego i reso cja liza cji m łodzieży. „P race Pedagogiczne” XI. Wyd. UŚ, Katowice 1979.
10. Wybrane zagadnienia z m etodyki w ychowania resocjalizacyjnego. M a teria ły
do ćw iczeń dla studentów 111 i TV roku pedagogiki resocjalizacyjnej studiów dziennych i zaocznych. Skrypt nr 258. Wyd. UŚ, Katowice 1980.
11. Teoretyczne podstaw y pracy opiekuńczo-wychowawczej. M ateriały do ćwiczeń
dla studentów III і I V roku pedagogiki opiekuńczo-wychowawczej (red. wspól
Feliks Bocian — Henryk G ą sio r - Jubileusz pedago ga 171
12. K ształcenie ka d r na po trzeb y szkolnictw a specjalnego P R L . P race P edago giczne XIII. Wyd. UŚ, Katowice 1981.
13. P rogram ow anie dydaktyczne w szkole ogólnokształcącej i zawodowej. Prace Pedagogicaie. Wyd. UŚ, Katowice 1982.
14. N auczanie społeczne niedostosowanych. Wyd. UŚ, Katowice 1993.
C. A rtykuły w opracow aniach zwartych
15. P rzyczyny higieniczno-zdrowotne trudności i niepowodzeń szkolnych. W skaź
niki higieniczne a przeciążenie pra cą domową uczniów, [w: J Rzepka J.: (red.): M a te ria ły z o g ó ln o p o lsk ie j sesji nau ko w ej H ig ie n y i M e d y c y n y S zk o ln e j w Wiśle (8-10.01.1973). Katowice 1973, s. 95.
16. Erzieheische Betreung der Kinder in Volkspolen a u f Spielgelanden, [w:] Meyer B., DyroETH. D. (red.): K ind und Spiel in öffentlichen Raum. Verlag Deutsche Komission U NESCO B onn-M ünchen-N ew Y ork-L ondon-Paris 1980. 17. Związki m etodologiczne teorii organizacji i zarządzania oświatą z pedagogiką
społeczną, [w:] Sztumski J. (red.): M ateriały z O gólnopolskiego Sym pozjum n a lem at: Teoretyczno-m etodologiczne a sp ekty o rganizacji i za r zą d za n ia oświatą. Katow ice 1983.
18. K ie ru n k i rozw oju p e d a g o g ik i sp o łe c zn e j w P olsce. M a te r ia ły z O g ó ln o
polskiego Sym pozjum N aukowego. Red. I. Lepalczyk. Jelenia G óra 1983.
19. C zynna rekreacja m łodzieży niepełnospraw nej w czasie wolnym, [w:] M ate
riały z VII M iędzynarodow ej Konferencji Naukowej nt Czas w olny i rekreacja w różnych środowiskach społecznych. Red. J. Gnitecki. Poznań 1987.
20. Znaczenie twórczości naukowej E. Trempaly dla rozwoju pedagogiki społecz
nej. [w:] Teorie i praktyki edukacji równoległej. Red. J. Frątczak i E. Rogalski.
W SP Bydgoszcz 1987.
21. Z badań n a d fiin kcją społeczną rekreacji i rehabilitacji ruchow ej ludzi n ie
pełnospraw nych w zakładzie przem ysłow ym , [w:] Roczniki N aukow e AWF,
Red. E. Dańczyk. Katowice 1987.
22. P edagogika w służbie p rzem ia n społeczno-gospodarczych. fW:] R o la n a u k
społecznych w realizacji reformy gospodarczej w PRL. Red. H. G ąsior i M.
Pionk. TW W P W arszawa, AWF Katowice 1987.
23. F unkcje społeczne ośw iaty pozaszkolnej w Polsce Ludowej, [w: ) D em okraty zacja ośw iaty w Polsce L udow ej. Red. B. Potyrala. W roclaw -Legnica 1987.
24. Funkcje zbiorczej szkoły gm innej w zaspokajaniu potrzeb spoleczno-opiekuń-
czych dzieci i młodzieży, [w:] Prace Pedagogiczne T. 23. Red. W. Goriszowski.
UŚ, Katowice 1987.
25. Z w ią ze k N a u ko w y p e d a g o g ik i sp o łeczn ej z so cjo lo g ią w ychow ania, [w:]
P e d a g o g ik a sp o łe c zn a w p ersp e k ty w ie p rz e m ia n g o sp o d a rczych . Red.
172
Nauczyciel i Szkota 2(5) 1 9 9 826. Problem y socjalizacji i profilaktyki asocjalności dzieci w placów kach w ycho
w ania przedszkolnego (diagnoza - prognoza). [w:] M ateriały z O gólnopolskiej K onferencji Naukowej. Red. H. Gąsior. IKN Bielsko-Biała 1987.
27. Z a ło żen ia teoretyczne p o stęp u pedagogicznego w kształceniu zaw odow ym
pracujących. Red. K. Czarnecki. ZDZ W arszawa 1987.
28. Wychowawcze aspekty pom iaru dydaktycznego, [w:] P om iar osiągnięć szkol
nych uczniów szkól zawodowych. Red. K. Czarnecki. IKN Bielsko-Biała 1988.
29. Z b a d a ń n a d w ychow aniem sp o łeczn ym uczniów p rz y sp o so b ie n ia za w o
dow ego. [w':] Zarząd Główny ZDZ, W arszawa 1988.
30. Wychowanie w kulturze czasu wolnego —fo rm ą profilaktyki i terapii patologii
społecznej, [w:] Praca zbiorowa pod red. Ireny Zdąblarz. IBPM W -w a 1988.
31. K szta łto w a n ie ped a g o g ó w d la po trzeb p la c ó w e k o piekuńczych i edukacji
rów noległej, [w:] M odernizacja kształcenia nauczycieli. Cz. 1. Red. E. Sta-
szyński. IKN W arszawa 1988.
32. R ola nauczyciela w doskonałemu działalności edukacyjnej szkoły, [w:] D osko
n a le n ie system u edu ka cyjn eg o szkoły. Red. B. C hm ielow ski. IK N -O D N ,
K atow ice 1988.
33. K ulturotw órcza rola czasu wolnego w procesie wychowania młodzieży, [w.]
Kulturowe podstaw y procesu wychowania. Red. H. G ąsior i M. Pionk. TW W P
i W SP Kielce, W OK Katowice 1988.
34. R o zw ó j teorii w ychow ania na Śląsku w lalach 1945-1985. [w:] N a u ki p e
da g o g iczn e na Śląsku w Polsce L udow ej w służbie ośw iaty i kultury. Red.
W. Łomny. W SP Opole 1988.
35. P edagogika w służbie przem ian społeczno-gospodarczych kraju, [w:] Rola
n auk społecznych w realizacji reform y gospodarczej w P RL. Red. H. G ąsior
i M. Pionk. TW W P W arszawa, AWF Katowice 1988.
36. A n im a c ja czasu w olnego m ło d zieży w zakładzie po p ra w czym ja k o fo r m a
e fe k ty w n e j re so c ja liza c ji nieletnich, [w:] Z a k ła d po p ra w czy, ko n c e p c je i rzeczywistość. Red. K. Pospiszyl. Bydgoszcz 1989.
37. K ształtow anie się kultury ochrony środowiska w procesie turystyki i kra jo
znawstwa m łodzieży szkolnej. Rocznik Naukowy AWF nr 17, Katow ice 1989.
38. Is to ta rew alidacji d zieci p rzew lekle chorych i ka lek ich w cza sie w olnym
(W prow adzenie do problem u), [w:] R ewalidacja dzieci przew lekle chorych i kalekich. Red. W. Pilecka i J. Pilecki. Kraków 1989.
39. Wychowanie uspołeczniające uczniów szkół zawodowych. [w :| Szkoła p r z y
sposabiająca do zawodu i je j rola w przygotowaniu m łodzieży do życia i pracy.
Red. A. Chadziński i T. Palys. Katowice 1989.
40. P otrzeby opiekuńczo-wychowawcze uczniów szkół specjalnych w środowisku
w ielkoprzem ysłow ym , [w:] K ształtow anie i wychowanie dzieci i m łodzieży upośledzonej umysłowo. Red. E. W. Sękowska i A. Hulek. UMCS Lublin 1990.
Feliks Bocian — Henryk G ą sio r - Jubileusz p e dago ga 173
41. Szkoła społeczna i j e j funkcja w oświacie III Rzeczypospolitej. „Studia Pedago giczne”, z. 24. W SP Bydgoszcz 1991.
42. P rzestępczość nieletnich na G órnym Śląsku w latach 1981-1990. [w:] Pro
blem y niedostosowania społecznego. Red. L. Mościcka. „Prace Pedagogiczne”
nr 50. W roclaw 1991.
43. N auczanie integracyjne uczniów niepełnosprawnych w szkole masowej, [w:] „P race Pedagogiczne”, W SP K raków 1991.
44. Wychowanie do kultury ochrony środowiska człowieka, [w:] Rocznik N auko w y AWF, K atow ice 1992.
45. W spółdziałanie pedagogiki społecznej z socjologią wychowania, [w:] Socja
lizacja, osobowość, wychowanie. Red. Z. Kwieciński. Poznań 1994.
46. K ie ru n k i i ten d en c je rozw oju system u ed u ka cji n ie s zk o ln e j (p a ra le ln e j)
w w arunkach przem ian, [w:] Edukacja nieszkolna w w arunkach p rze m ia n .
Red. E. Trem pala. Bydgoszcz 1994.
47. P rew encja p r z e stę p c z o śc i w rodzinach p a to lo g iczn ych , [w:] M a te ria ły
z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej. Red. J. Rzepka. AWF Katowice 1994.
48. R odzina we współczesnym świecie (zagrożenia i terapia pedagogiczna), [w:]
M a teria ły z O gólnopolskiej K onferencji N aukow ej. Red. J. Rzepka. AWF
K atow ice 1994.
D. A rty k u ły w czasopism ach (z lat 1983-1995)
49. Funkcje turystyki w wychowaniu m łodzieży do kultury ochrony naturalnego
środowiska. „K ultura Fizyczna” 1983, nr 9-10.
50. Badania n ad fu n k c ją społeczną rekreacji ruchow ej łudzi niepełnospraw nych
w zakładzie przem ysłowym . „K ultura Fizyczna” 1983, nr 11.
51. P o trze b y spo łeczn o -o p ieku ń cze dziecka w rodzinie n iepełnej. „P roblem y Opiekuńczo-W ychowawcze” 1983, nr 10.
52. W sp ó łd zia ła n ie m eto d o lo g iczn e teorii organizacji i za rzą d za n ia ośw iatą
z pedagogiką społeczną. „Ruch Pedagogiczny” 1983, nr 6.
53. Dydaktyczno-wychowawcze wartości gier i zabaw dzieci w nauczaniu p o c zą t
kowym. „N owa Szkoła” 1983, nr 10.
54. E w o lu cja fu n k c ji system u w ychow ania p o za s zk o ln e g o w P o lsce w latach
1945-1980. „Biuletyn Pedagogiczny” 1983, nr 1-2.
55. Sytu a cja dziecka w rodzinie niepełnej. D iagnoza i prognoza. „C how anna” 1983, nr 2.
56. O św iata p o za szko ln a m łodzieży i dorosłych w 40-leciu PRL. „C how anna” 1986, nr 1.
57. S tr u k tu ra p o tr ze b d ziecka w ro d zin ie niepełnej. „P roblem y O piekuńczo-- W ychowawcze” 1988, nr 8.
1 7 4 Nauczyciel i Szkoła 2(5) 1 9 9 8
58. E d m u n d Trempala — przodujący nauczyciel, p edagog społeczny, naukow iec
i działacz oświatowy. „Chowanna” 1989, nr 1.
59. P edagogika wobec przem ian społeczno-gospodarczych kraju. „C how anna” 1989, nr 2.
60. J ó z e f Pieter (1904-1989) — wspomnienia i biografia. „Chowanna” 1989, nr 2. 61. Aleksander Kam iński (1903-1978). Przypomnienie postaci i dorobku uczonego
w 10. rocznicą śmierci. „Chowanna” 1989, nr 3.
62. Szkoła uspołeczniająca w środowisku m iejskim (koncepcja modelowa). „Cho w anna” 1989, nr 4.
63. K ształcenie zawodowe m łodzieży upośledzonej um ysłowo i niedostosow anej
społecznie. „Szkoła Specjalna” 1990, n r 5.
64. Innow acje ped a g o g iczn e n auczycieli w w arunkach szk o ły u sp o łe c zn io n e j. „Poradnik Dydaktyczno-W ychowawczy” , IKN W arszawa 1990, n r 4. 65. D r A dam Ślączkowski — twórca rehabilitacji ruchow ej je d n o s te k n iep ełn o
sprawnych. „Chowanna” 1990, nr 3/4.
66. R o d zin a pa to lo g ic zn a ja k o czynnik krym inogenny dla je d n o s te k n ie d o sto
sow anych społecznie. „Problemy Opiekuńczo-W ychowawcze” 1990, nr 3.
67. Pedagogika społeczna i j e j teoretyczna i utylitarna aktualność. „C how anna” t. 2, 1995, nr 5.
