Krzysztof Chudzyn´ski, Leszek Bielawski, Jerzy Falandysz
SKŁADNIKI MINERALNE
I WARTOS
´
CI WSPO
´
ŁCZYNNIKA ICH NAGROMADZANIA
W OWOCNIKACH MAS
´
LAKA Z
˙
O
´
ŁTEGO (Suillus grevillei)
Z BESKIDU ZACHODNIEGO*
)Zakład Chemii S
´
rodowiska i Ekotoksykologii Uniwersytetu Gdan´skiego Kierownik: prof. dr hab. J. FalandyszPrzedstawiono wyniki badan´ zawartos´ci 19 pierwiastko´w (Ag, Al, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, K, Mg, Mn, Na, Ni, P, Pb Rb, Sr, Zn) i wielkos´ci ich nagromadzania w owocnikach (kapeluszach i trzonach) mas´laka z˙o´łtego z okolicy Mie˛dzybrodzia Bialskiego w Beskidzie Zachodnim. Badane pierwiastki oznaczono technika˛ emisyjnej spektometrii atomowej z plazma˛ wzbudzona˛ indukcyjnie (ICP-AES). Potas, fosfor i magnez wyste˛powały w wysu-szonych owocnikach mas´laka z˙o´łtego w ilos´ci rze˛du g/kg; rubid, cynk, wapn´, z˙elazo, glin, mangan, so´d, miedz´, kadm, bar i srebro rze˛du mg/kg, a oło´w, kobalt, chrom i nikiel< mg/kg. Kapelusze w poro´wnaniu z trzonami cechowała wie˛ksza zawartos´c´ Cu, K, Mg, P, Rb i Zn, a mniejsza Al, Ba, Ca, Fe, Mn, Na i Sr. Wartos´ci wspo´łczynnik biokoncentracji (BCF) były wie˛ksze od 1 dla Cu, K, Mg, P, Rb (kapelusze i trzony), Ag, Cd, Zn (kapelusze), Na (trzony).
Hasła kluczowe: z˙ywnos´c´, grzyby, składniki mineralne, nagromadzanie.
Key words: Food, fungi, mushrooms, mineral elements, bioconcentration.
Grzyby posiadaja˛ zdolnos´c´ do nagromadzania w owocnikach zaro´wno
niezbe˛d-nych do prawidłowego rozwoju makro- i mikroskładniko´w, jak i szkodliwych dla
or-ganizmo´w metali cie˛z˙kich (1 – 4). Stwierdzono wyste˛powanie duz˙ych ro´z˙nic w
skła-dzie mineralnym pomie˛dzy owocnikami ro´z˙nych gatunko´w grzybo´w, owocnikami
tego samego gatunku, ale pochodza˛cymi ze zro´z˙nicowanych geologicznie obszaro´w
czy tez˙ z ekosystemo´w poddanych oddziaływaniu antropogenicznemu (7, 14, 17).
Badania miały na celu okres´lenie zawartos´ci niekto´rych składniko´w mineralnych
w reprezentatywnej pro´bce owocniko´w mas´laka z˙o´łtego z terenu Beskidu
Zachod-niego. Grzyb ten w kraju był tylko sporadycznie obiektem badan´, kto´re obejmowały
oznaczenie zawartos´ci kobaltu (8), kadmu, niklu i ołowiu (9), srebra (10) oraz rte˛ci
(2, 11 – 13).
MATERIAŁY I METODYKA
Owocniki mas´laka z˙o´łtego Suillus greville (Klotzch: Fr) Singer) oraz wierzchnia˛ (0 – 10 cm) warstwe˛ gleby (ok. 100 g) do badan´ pobrano w okolicy Mie˛dzybrodzia Bialskiego (gmina Czernicho´w, woj. s´la˛skie) – na terenie nadles´nictwa Andrycho´w (les´nictwo Mie˛dzybrodzie Bialskie) w Beskidzie Zachodnim (ryc. 1) w lipcu 2005 r.
*)
Ryc. 1. Lokalizacja miejsca (•) pochodzenia grzybo´w i gleby koło Mie˛dzybrodzia Bialskiego w Beskidzie Zachodnim. Fig. 1. Location of the mushroom and soil sampling site (•)
near the Mie˛dzybrodzie Bialskie in Beskid Zachodni.
Ogo´łem zbadano 15 pro´bek zbiorczych grzybo´w – osobno kapeluszy i trzono´w (na jedna˛ pro´bke˛ zbiorcza˛ składały sie˛ 3 – 4 owocniki) oraz 5 pro´bek zbiorczych gleby. Grzyby bezpos´rednio po zebraniu rozdzielano na dwie cze˛s´ci anatomiczne – osobno kapelusze i trzony, oczyszczano z piasku i elemento´w s´cio´łki, suszono na powietrzu przez około 24 godz., pakowano w woreczki strunowe z folii polietylenowej i tak przygotowane umieszczano w przenos´nej lodo´wce i transportowano do laboratorium. W laboratorium grzyby dosuszano do stałej masy (48 godz. w temp. 38°C w suszarce nagrzewanej elektrycznie). Naste˛pny etap obejmował sproszkowanie wysuszonego materiału w moz´dzierzu agatowym.
Glebe˛ (pro´bki jednostkowe po ok. 100 g) pobierano spod owocnika (miejsca gdzie wyro´sł grzyb) – po odsłonie˛ciu s´cio´łki. Z gleby usuwano ewentualnie obecne kamyki, patyki i organizmy, pakowano do woreczko´w z folii polietylenowej, suszono powietrznie w czystym i przewiewnym miejscu, a naste˛pnie przesiewano przez sito plastykowe z oczkami o s´rednicy 1 mm, pakowano do czystych (nowych) woreczko´w strunowych z folii polietylenowej i tak przechowywano do czasu analizy chemicznej. Pro´bke˛ zbiorcza˛ gleby sporza˛dzano w ten sposo´b, z˙e przed analiza˛ chemiczna˛ ła˛czono ro´wnowaz˙na˛ ilos´ciowo (2 g) podwielokrotnos´c´ trzech pro´bek jednostkowych (z trzech najbliz˙szych stanowisk cechuja˛cych sie˛ takim samem typem gleby).
Rozkładu materiału grzybowego dokonano metoda˛ „na mokro” w systemie zamknie˛tym z udziałem energii mikrofalowej. Nawaz˙ke˛ o masie ok. 0,5 g umieszczano w bombie teflonowej i zalewano ok. 7 cm3 roztworu kwasu azotowego (65%; MERCK Selectipur®). Całos´c´ pozostawiano na 12 h,
a naste˛pnie poddawano mineralizacji przy wykorzystaniu mikrofalowego urza˛dzenia do roztwarzania pro´bek materiało´w (MARS 5 firmy CEM Corporation, Matthews, NC, USA).
Pro´bki gleby podawano ekstrakcji roztworem kwasu azotowego. Nawaz˙ki gleby o masie 2,5 g umieszczano w zlewkach kwarcowych, zalewano 40 cm3 roztworu kwasu azotowego (25%),
pozo-stawiano na okres 24 h, a ekstrakt naste˛pnie przesa˛czano przez sa˛czek bibułowy Whatmann 42 do butelek z polietylenu i poddawano analizie instrumentalnej (emisyjna spektrometria atomowa z plazma˛ wzbudzona indukcyjnie; ICP-AES; aparat Optima 2000 DV firmy Perkin Elmer z ultradz´wie˛kowym rozpylaczem krzyz˙owym).
K o n t r o l a i j a k o s´ c´ t o k u p o s t e˛ p o w a n i a a n a l i t y c z n e g o
Powtarzalnos´c´ i dokładnos´c´ metody z bardzo dobrym wynikiem okres´lono poprzez analize˛ cer-tyfikowanego materiału odniesienia IAEA 359 Cabbage leaves (Lis´cie kapusty) (International Atomic
Energy Agency) (tab. I), udział w badaniach poro´wnawczych IAEA-338 Proficiency Test of Trace Elemets in Lichen (Metale s´ladowe w mchu) (International Atomic Energy Agency) (tab. II), analize˛ materiału z programu mie˛dzylaboratoryjnych badan´ poro´wnawczych Aquacon Project 9 Soil Analysis (Analiza gleby), (European Commission Environment Institute) (tab. III), analize˛ pro´bek podwo´jnych – co 10 – 20 pro´bke˛ badana˛ oraz analize˛ s´lepej pro´by (odczynnikowej) przynajmniej raz w dziennym cyklu analitycznym.
T a b e l a I
Wyniki analiz certyfikowanego materiału odniesienia IAEA 359 Lis´cie kapusty z Mie˛dzynarodowej Agencji Energii Atomowej (mg/kg m. s.)
T a b l e I
Results of analysis IAEA 359 (Cabbage Leaves) certified standard material (mg/kg d. m.)
Pierwiastek Wartos´c´ certyfikowana Wartos´c´ uzyskana
Ba 11±0,5 10,5±0,4 Ca 18500 17700±200 Cd 0,12* 0,13±0,03 Cr 1,3* 1,28±0,04 Cu 5,67±0,17 5,85±0,20 Fe 148±5 144±9 K 32500±600 32300±800 Mg 2160±40 2300±90 Mn 31,9±0,6 31±0,8 Na 580* 570±40 Ni 1,05* 1,17±0,10 Sr 49,2±1,5 45,2±0,4 Zn 38,6±0,8 39,2±1,5
Objas´nienia: * wartos´c´ informacyjna.
T a b e l a II
Wyniki mie˛dzylaboratoryjnych badan´ poro´wnawczych IAEA 338 Metale s´ladowe w mchu (Mie˛dzynarodowa Agencja Energii Atomowej) (mg/kg m. s.)
T a b l e II
Results of the IAEA 338 (Trace Elements in Lichen) proficiency test (mg/kg d. m.)
Pierwiastek Otrzymane wyniki Wyniki podane przez IAEA
Ba 23,9 24,9 Cu 8,19 8 Fe 825 900 Mn 51,8 52,8 Pb 54,3 57,1 Sr 5,41 5,45 Zn 107 106
Przed przysta˛pieniem do analizy i pomiaro´w ste˛z˙en´ oznaczanych pierwiastko´w kaz˙dorazowo przygotowywano s´wiez˙e wzorce kalibracyjne („robocze”) poprzez rozcien´czenie roztworo´w wzorco-wych podstawowzorco-wych. Kalibracje˛ spektrometru wykonywano analizuja˛c wzorce kalibracyjne o 3 – 5 ro´z˙nych zakresach ste˛z˙en´ badanych pierwiastko´w.
T a b e l a III
Wyniki analiz gleby z programu mie˛dzylaboratoryjnych badan´ poro´wnawczych Aquacon Project 9 (mg/kg m. s.)
T a b l e III
Results of soil analysis under Aquacon Project 9 (mg/kg d.m.) Pierwiastek Wartos´c´ certyfikowana Ekstrakcja 20% HNO3
Cd 0,34±0,04 0,22±0,10 Cr 113±8 56,7±7,5 Cu 34,0±2,5 28,7±4,8 Ni 120±7 74,6±9,1 Pb 75±3 55,0±4,9 Zn 74±4 60,4±5,2
WYNIKI I ICH OMO
´
WIENIEWartos´ci s´redniej arytmetycznej, odchylenia standardowego, mediany i rozste˛pu ste˛z˙en´ pierwiastko´w oznaczonych w kapeluszach i trzonach mas´laka z˙o´łtego oraz glebie wraz z wartos´ciami wspo´łczynnika biokoncentracji1dla badanych pierwiastko´w zestawiono w tab. IV. Spos´ro´d 19 oznaczonych
pierwiast-ko´w wszystkie wyste˛powały w kapeluszach w ilos´ci wie˛kszej niz˙ wynosiła oznaczalnos´c´ metody. Trzony zbadano jedynie odnos´nie zawartos´ci 13 pierwiastko´w.
T a b e l a IV
Zawartos´c´ pierwiastko´w mas´laku z˙o´łtym i glebie (mg/kg m.s.) oraz wartos´ci BCF T a b l e IV
Element concentrations in the samples of Larch Bolete and soil substrate (mg/kg d. m.) collected at various sites in Poland and respective BCF values
Pierwiastek Kapelusz (K) Trzon (T) Podłoz˙e (P) BCFK BCFT
Ag 1,5±0,6 (1,5) 0,7 – 3,0 n.a. 0,07±0,04 (0,08) 0,03 – 0,10 21±8 (21) 10 – 42 n.a. Al 66±36 (47) 30 – 130 390±500 (120) 80 – 1650 2800±300 (2800) 2500 – 3000 0,02±0,01 (0,02) 0,01 – 0,05 0,14±0,18 (0,04) 0,03 – 0,59 Ba 1,9±1,3 (1,3) 0,5 – 5,1 6,8±2,9 (6,0) 3,7 – 13 67±27 (73) 34 – 91 0,03±0,02 (0,02) 0,01 – 0,08 0,10±0,04 (0,09) 0,06 – 0,19 Ca 140±100 (110) 40 – 430 420±220 (380) 210 – 860 1500±1100 (1300) 400 – 3000 0,09±0,07 (0,07) 0,02 – 0,29 0,28±0,15 (0,26) 0,14 – 0,58 Cd 5,5±2,0 (5,7) 2,9 – 8,7 n.a. 1,7±0,8 (1,8) 0,7 – 2,5 3,2±1,2 (3,3) 1,7 – 5,1 n.a. Co 0,13±0,06 (0,13) 0,10 – 0,26 n.a. 3,5±1,0 (3,6) 2,1 – 4,5 0,04±0,01 (0,04) (0,03 – 0,07) n.a. Cr 0,22±0,06 (0,20) 0,14 – 0,33 n.a. 4,8±0,5 (4,7) 4,2 – 5,4 0,05±0,01 (0,04) 0,03 – 0,07 n.a.
Objas´nienia: n.a. – nie analizowano (not analyzed); K (cap); T (stalk); P (soil substrate)
1
T a b e l a IV (cd.)
Pierwiastek Kapelusz (K) Trzon (T) Podłoz˙e (P) BCFK BCFT
Cu 28±5 (28) 20 – 39 8±3 (7) 4 – 15 6±3 (5) 4 – 11 4,6±0,9 (4,6) 3,3 – 6,5 1,4±0,6 (1,2) 0,7 – 2,5 Fe 87±45 (69) 40 – 180 390±460 (160) 110 – 1600 2500±300 (2500) 2000 – 2700 0,03±0,02 (0,03) 0,02 – 0,07 0,16±0,18 (0,07) 0,04 – 0,63 K 28000±3000 (27000) 24000 – 32000 22000±4000 (23000) 11000 – 26000 500±200 (400) 200 – 800 56±5 (55) 48 – 65 44±8 (46) 22 – 51 Mg 1000±100 (1000) 900 – 1200 600±100 (500) 300 – 700 300±100 (300) 200 – 400 3,5±0,3 (3,4) 3,0 – 4,0 1,9±0,4 (1,8) 1,0 – 2,4 Mn 42±28 (25) 13 – 87 160±100 (100) 60 – 350 800±500 (900) 100 – 1300 0,05±0,03 (0,03) 0,02 – 0,11 0,20±0,13 (0,12) 0,08 – 0,44 Na 13±4 (12) 8 – 24 24±27 (14) 10 – 110 17±7 (15) 11 – 28 0,76±0,23 (0,73) 0,48 – 1,4 1,4±1,6 (0,8) 0,4 – 6,3 Ni 0,32±0,13 (0,29) 0,17 – 0,57 n.a. 4,7±1,4 (4,5) 3,2 – 6,6 0,07±0,03 (0,06) 0,04 – 0,12 n.a. P 10000±1000 (10000) 8000 – 13000 4000±1000 (4000) 3000 – 5000 220±89 (220) 110 – 330 46±6 (46) 36 – 57 17±4 (16) 12 – 24 Pb 0,9±0,5 (0,7) 0,4 – 2,1 n.a. 130±30 (130) 92 – 160 <0,01 n.a. Rb 480±160 (430) 250 – 720 250±77 (260) 110 – 340 4,5±0,3 (4,5) 4,2 – 4,9 106±36 (95) 55 – 161 56±17 (57) 25 – 75 Sr 0,65±0,40 (0,47) 0,23 – 1,70 2,2±1,0 (2,0) 1,0 – 4,6 7,6±5,1 (6,4) 2,9 – 15 0,09±0,05 (0,06) 0,03 – 0,22 0,29±0,14 (0,26) 0,14 – 0,61 Zn 190±40 (200) 140 – 260 66±28 (64) 30 – 130 92±42 (87) 47 – 150 2,1±0,5 (2,1) 1,5 – 2,9 0,72±0,31 (0,69) 0,34 – 1,4 Objas´nienia: n.a. – nie analizowano (not analyzed); K (cap); T (stalk); P (soil substrate)
Owocniki mas´laka z˙o´łtego sa˛ najbardziej zasobne w takie makroelementy jak potas, fosfor oraz magnez, i zawierały wymienione pierwiastki s´rednio w ste˛z˙eniu, odpowiednio, 28, 10 i 1 g w kg suszu. Trzy wymienione pierwiastki na ogo´ł wyste˛puja˛ w grzybach w wzgle˛dnie duz˙ym ste˛z˙eniu (5). Pierwiastki te sa˛ nagromadzane przez mas´laka z˙o´łtego z podłoz˙a tak w kapeluszach jak i trzonach. Szczego´lnie łatwo pobierane były potas i fosfor (wartos´ci s´rednia wspo´łczynnika biokoncentracji w kapeluszach wyniosła ok. 50). W poro´wnaniu do potasu, fosforu i magnezu odnotowano znacznie mniej wapnia – wie˛cej w trzonach (420 mg/kg m.s.), niz˙ w kapeluszach (140 mg/kg m.s.). Biora˛c pod uwage˛ bogata˛ wspo´łczes´nie w so´d dzienna˛ racje˛ z˙ywnos´ciowa˛ człowieka w poro´wnaniu z in-nymi makroelementami nie bez znaczenia moz˙e byc´ mała zawartos´c´ sodu w owocnikach mas´laka z˙o´łtego.
Spos´ro´d mikroelemento´w takich jak Cu, Fe, Mn i Zn, kto´re sa˛ niezbe˛dne do rozwoju organizmo´w z˙ywych jedynie miedz´ i cynk cechowała wartos´c´ BCF> 1. W doste˛pnym pis´miennictwie naukowym niewiele jest informacji o zawartos´ci wymienionych metali w owocnikach mas´laka z˙o´łtego. Dane dla z˙elaza i miedzi (odpowiednio, 240 i 18 mg/kg m.s. dla całego owocnika) sa˛ poro´wnywalne z tymi otrzymanymi w badaniach własnych (tab. IV). Natomiast w przypadku manganu i cynku owocniki
pochodza˛ce z Beskidu Zachodniego cechowała wie˛ksza zawartos´c´ tych metali niz˙ w badaniach innych autoro´w (tab. V).
T a b e l a V
Zawartos´c´ niekto´rych pierwiastko´w w mas´laku z˙o´łtym w Europie (adaptowano) T a b l e V
Content of some elements in Larch Bolete in Europe (adapted)
Pierwiastek, miejsce i rok n Zawartos´c´ Poz. pis´m.
Ag Polska, 1990 24 0,2±0,2 (0,1 – 0,7) 10 Francja, 1989 – 1990 3,1 15 Al Francja, 1989 – 1990 110 15 Cd Czechy, 1991 7 1,6±1,2 (do 3,0) 16 Czechy, 1990 – 1993,1997 – 1999 4 1,5 17 Francja, 1989 – 1990 2,1 15 Czechy, 1987 – 1989 11 4,7±1,8 (do 8,2) 16 Polska,1987 3,1 9 Polska,1987 1,7 9 Czechy, 1986 – 1989 7 1,6±1,2 (0,5 – 4,0) 18 Cu Francja, 1989 – 1990 11 15 Fe Francja, 1989 – 1990 190 15 Mg Francja, 1989 – 1990 400 15 Mn Francja, 1989 – 1990 28 15 Pb Czechy, 1990 – 1993,1997 – 1999 4 1,7 17 Polska,1987 4,2 9 Polska,1987 2,2 9 Czechy,1986 – 1987 7 1,5±0,9 (0,7 – 3,1) 18 Zn Francja, 1989 – 1990 40 15 Czechy, 1986 – 1987 93±32 19
Niekto´re gatunki mas´lako´w sa˛ szczego´lnie bogate w kobalt i moga˛ one stanowic´ dobre z´ro´dło dostarczaja˛ce organizmowi ten makroelement (8). Owocniki mas´laka z˙o´łtego pochodza˛ce z Beskidu Zachodniego były jednak stosunkowo ubogie (s´rednio 0,13 mg/kg m.s.) w ten pierwiastek.
Z punktu widzenia toksykologa ciekawym i bardzo istotny faktem jest silne nagromadzanie przez mas´laka z˙o´łtego w owocnikach srebra (s´rednio ponad dwudziestokrotnie wie˛ksza zawartos´c´ w kapeluszu w stosunku do podłoz˙a). S
´
rednia zawartos´c´ wyniosła 1,5 mg/kg m.s. i była wie˛ksza niz˙ dla okazo´w z innych rejono´w Polski (10).W znacznie mniejszym stopniu nagromadzany z podłoz˙a glebowego był kadm. Zawartos´c´ takich toksycznych metali cie˛z˙kich jak kadm i oło´w w owocnikach mas´laka z˙o´łtego w badaniach innych autoro´w wynosiła 1 – 2 mg/kg suszu. W badaniach własnych owocniki mas´laka cechowała poro´wny-walna zawartos´c´ ołowiu, natomiast kadmu było ponad dwukrotnie mniej. W dyrektywie Komisji Europejskiej maksymalnie dopuszczalna˛ zawartos´c´ kadmu i ołowiu w s´wiez˙ych owocnikach grzybo´w uprawowych okres´lono na, odpowiednio, 0,2 i 0,3 mg/kg) (14). Po uwzgle˛dnieniu zawartos´ci wody w owocniku (s´rednio 90%) badane grzyby zawierały przecie˛tnie 0,55 mg kadmu i 0,09 mg ołowiu w kilogramie.
Potencjalne zagroz˙enie dla zdrowia konsumento´w stanowi ro´wniez˙ toksyczna rte˛c´, a co najmniej niekto´re jej formy chemiczne. W badaniach własnych zawartos´ci rte˛ci nie oznaczano, ale doste˛pne dane wskazuja˛ na duz˙a˛ zdolnos´c´ owocniko´w mas´laka z˙o´łtego do nagromadzania tego metalu (tab. VI).
T a b e l a VI
Zawartos´c´ rte˛ci w mas´laku z˙o´łtym i glebie (ng/g m.s.) oraz wartos´ci BCF z ro´z˙nych stanowisk w Polsce T a b l e VI
Mercury content in the samples of Larch bolete and soil substrate (ng/g d.m.) collected at various sites in Poland and respective BCF values
Miejsce i rok n Kapelusz
(K) Trzon (T) Podłoz˙e (P) BCFK BCFT Poz. pis´m. Wyz˙yna Wielun´ska 1995 15 440±340 (360) 180 – 1600 100±54 (88) 42 – 240 43±19 (39) 17 – 100 12±12 (10) 3 – 50 2,8±2,0 (2,2) 1,07 – 7,9 5 Okolice Koszalina 1997 – 98 15 220±60 (220) 80 – 320 130±47 (120) 65 – 240 20±12 (5 – 49) 19±13 (18) 5 – 52 12±9 (11) 3 – 36 3 Zaborski Park Krajobrazowy 1997 – 98 14 300±200 (230) 130 – 760 140±85 (110) 28 – 300 3±3 (1,6) 1,2 – 14 140±76 (120) 49 – 280 62±49 (37) 15 – 180 4 Puszcza Borecka 1998 16 600±100 (600) 460 – 850 150±50 (100) 90 – 260 40±10 (38) 23 – 57 17±5 (17) 12 – 23 4±1 (4) 2 – 7 6 Okolice Puszczy Boreckiej 1998 16 580±230 (600) 190 – 900 260±100 (300) 100 – 410 30±20 (24) 14 – 66 24±9 23 9 – 39 10±4 (11) 5 – 17 6 WNIOSKI
Owocniki mas´laka z˙o´łtego zebrane w rejonie Beskido´w:
– nagromadzaja˛ zaro´wno w kapeluszach jak i trzonach, takie pierwiastki jak:
miedz´, potas, magnez, fosfor, rubid i cynk (BCF
> 1);
– silnie nagromadzaja˛ w kapeluszach toksyczne srebro i kadm (BCF
> 1);
– zawieraja˛ cze˛sto oło´w i kadm w ilos´ci przekraczaja˛cej obowia˛zuja˛ce normy
dla grzybo´w z upraw (brak norm dla grzybo´w rosna˛cych dziko).
K. C h u d z y n´ s k i, L. B i e l a w s k i, J. F a l a n d y s z MINERAL ELEMENTS AND THEIR BIOCONCENTRATION FACTORS IN THE FRUITING BODIES OF LARCH BOLETE (SUILLUS GREVILLEI)
FROM THE AREA OF BESKID ZACHODNI S u m m a r y
The multi-element (Ag, AL, Ba, Ca, Cd, Co, Cr, Cu, Fe, K, Mg, Mn, Na, Ni, P, Pb Rb, Sr, Zn) content of Larch Bolete and its underlying soil substrate was investigated. Elemental analysis was carried out by Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry (ICP-AES) after microwave-assisted wet digestion with concentrated nitric acid solution. Analytical control and quality (AC/AQ) have been ensured through analysis of certified material (IAEA 359) and participation in analytical proficiency test (IAEA 338). The fruiting bodies of Larch Bolete and soil collected in the region of the Beskid Zachodni Mountains at the south of Poland contained K, P and Mg at levels of the order of several g/kg dry matter, whereas the levels of Rb, Zn, Ca, Fe, Al, Mn, Na, Cu, Cd, Ba and Ag were of the order of several mg/g; Pb, Co, Cr and Ni content was< mg/kg. BCF values were greater than l for Cu, K, Mg, P, Rb (caps and stalks), Ag, Cd, Zn (caps) and Na (stalks).
PIS
´
MIENNICTWO1. Demirbas A.: Accumulation of heavy metals in some edible mushrooms from Turkey. Food Chem. 2000; 68: 415-419. – 2. Falandysz J., Bielawski L., Kawano M., Brzostowski A., Chudzyn´ski K.: Mercury in mushrooms and soil in south-central Poland. J. Environ. Sci. Health, 2002; 37A: 1409-1420. – 3. Kalacˇ P., Svoboda L.: A review of trace element concentratnions in edible mushrooms. Food Chemistry, 69; 2000: 273-281. – 4. Yoshida S., Muramatsu Y.: Determination of major and trace elements in mushrooms, plant and soil samples collected from Japanese forests. Intern. J. Environ. Anal. Chem. 1997; 67: 49-58. – 5. Falandysz J., Szymczyk K., Ichihashi H., Bielawski L., Gucia M., Frankowska A., Yamasaki S.: ICP/MS and ICP/AES elemental analysis (38 elements) of edible wild mushrooms growing in Poland. Food Addit. Contam. 2001; 18: 503-513. – 6. Lepsova A., Kral R.: Lead and cadmium in fruiting bodies of macrofungi in the vicinity of a lead smelter. Sci Total Environ. 1988; 76: 129-138. – 7. Nikkarinen M., Mertanen E.: Impact of geological origin on trace element composition of edible mushrooms. J. Food Compost. Anal. 2004; 17: 301-310. – 8. Młodecki H., Lasota W., Tersa W.: Grzyby jako z´ro´dło kobaltu w z˙ywnos´ci. Farm. Pol. 1965; 9-10: 337-341. – 9. Grzybek J., Janczy B.: Ilos´ciowe oznaczanie zawartos´ci Pb, Cd, Ni za pomoca˛ spektroskopii absorpcji atomowej w suchych owocnikach grzybo´w wielkoowocnikowych w Polsce I. Acta Myc. 1991; 26: 17-23. – 10. Falandysz J., Bona H., Danisiewicz D.: Silver content of wild-grown mushrooms from Northern Poland. Z. Lebensm. Unters. Forsch. 1994; 199: 222-224.
11. Falandysz J., Lipka K., Gucia M., Kawano M., Strumnik K., Kannan K.: Accumulation factors of mercury in mushrooms from Zaborski Landscape Park, Poland. Environ. Int. 2002; 28: 421-427. – 12. Falandysz J., Je˛drusiak A., Lipka K., Kannan K., Kawano M., Gucia M., Brzostowski A., Dadej M.: Mercury in wild mushrooms and underlying soil substrate from Koszalin, North-central Poland. Chemosphere, 2004; 54: 461-466. – 13. Falandysz J., Gucia M., Skwarzec B., Frankowska A., Klawikowska K.: Total mercury in mushrooms and underlying soil substrate from the Borecka Forest, Northeastern Poland. Arch. Environ. Contam. Toxicol. 2002; 42: 145-154. – 14. Commission regulation (EC) No 466/2001 of 8 March 2001 setting maximum levels for certain contaminants in foodstuffs (Text with EEA relevance) (OJ L 77, 16.3.2001,p.1). Consolidated text produced by the CONSLEG system of the Office for Official Publications of the European Communities, CONSLEG: 2001R0466-05/05/2004. Office for Official Publications of the European Communities. – 15. Michelot D., Siobud E., Dore J., Viel C., Poirier F.: Update on metal content profiles in mushrooms – toxicological implications and tentative approach to the mechanisms of bioaccumulation. Toxicon. 1998; 36: 1997-2012. – 16. Kalacˇ P., Burda J., Stašková I.: Concentrations of lead, cadmium, mercury and copper in mushrooms in the vicinity of a lead smelter. Sci. Total Environ. 1991; 105: 109-119. – 17. Zimmermannova K., Svoboda L., Kalac´ P.: Mercury, cadmium, lead and copper contents in fruiting bodies of selected edible mushrooms in contaminated middle Spis´ region, Slovakia. Ekolo´gia, 2001; 20: 440-446. – 18. Kalac´ P., Wittingerowá M., Stas´ková L., Šimák M., Bastl I.: Obsah rtuti, olova a kadmia v houbach, C
