Piaskowce magurskie okolic Kamionki Wielkiej koło Nowego Sącza jako materiał budowlany

ZDZISLA W

SILIWO~CZUK

Instytut Geologiczny

PIASKOWCE

MAGURSKIE OKOLIC KAMIONKI WIELKIEJ

KOLO NOWEGO

SĄCZA

JAKO MATERIAL BUDOWLANY

Od sienpnia do

parździertruilka 1960

•

r..

w

rarrna~c:h

pracy

dy:pliQIIIlJQWej

pmiWiald:z:iJern :badaJJ1!ia .geoliQgiczne na

tereme

Klalmiom.kli Wiclikitej

!koło Now~glO Sącza.

Badla-!Il.liJa

roe

dOIStJaJrozyly

dluw

liliOwego

maJter.iJału, zm'l.ISzatią­

cego

do rewirzj'i

d

otychc:ZJaoowyeh

poglądów

na

włas­

ności

:fii!zy=e

ekSIPlOOitxJMramych

rtJa

m

pjiaskowmw

ma-glii'Siklich.

01Jrzym;ame

rwyniJki

·

badań !POZIW~Y jedno~

zn:ac:zruie

Określić przydatność

tydh

!PilruSlrowOOw..

Za

pomoc

li

C'€1llne

.

wsikiarz.ówUti

~e ;w okirosie

!pl'OIWa-dzenia prac

składam

serdeczne

podziękowania

prof.

dr

M.

Krunień:skiemu.

Badalny

obsz:air =ajduje

się

w

Beski'Cl:zie

Niskim,

w

Kl3ir,partJcudh

fld:s;wwyoh,

IITlliędzy

Dunajcem

aJ

,.

jego

prawotb

r;z.eimJ1llll

d<JII}lywem -

potokiem

B:ialą.

Obs7l81r

ten

o

lpO'WiierzJCołmi

ok.. 25

ikm

2

_{2lillaljdiuje}

IS:ioę

w

~­

oac'h

·

dlużeQ

jedmos:tkli. tek.bo!IlliCZI!J.ej -

.pŁasz.czowimy

ma-gumkiLelj.

!Teren

.

ten

wymaźn;ie

odoina

się

od

oibsZl3lru

ZJJJajdującego się

!baaxl:ziej

ma

S,

10ha~r.ailctl€1ryzJUjąc się

dnstr'.zeg:all:nym

Olbm.iżenlliem

pasm górskilch.

Moż.na

ltu

wyrÓiillllie trzy

pasma

wz.gór.z:

pierwsz-e,

prrebiega1ące

równoleżnikowo przez osadę

Mystków,

drugie

,

główne, ciągnJi.e się od 'Dolk.all1Il!i

jprze.z

Górę Sa.palską, Sdloolnlilk, Pqpr:aldową

i

~de IW

doldmiie

potoklu

Kamilen:icy,

Vrzec:i ciągnie się

od Góry

SaiPaolSkiej

li

początlrowo lpl"Zebiega

poludin:ilkowo lkiu

N,

ilecz

p<lltem

skręca

na

NW

~

prz:.e-biega II'IÓWIIlolegle

do

il)alSilria

drug.iego,

od

dzielonego

doliną poOOiku

K.arrnionlki.

;

W

bud

owie

geoiliogicznej plasZJCZOwliny

ma~gurskdej

Oina/WiiJaJnegJO dbszair\.1

J:xiJOorą udzi~

rwamtwy belowe<iikde,

W3irStwy JPO(imagurSik:ie

i

piasllrowce

magul"Skki.e.

Sitairsze

urtwoa:y

odsłanliiaiją się lilia ~h IWZ'IlJiesiień

d.

doli-nooh

:potoków.

·Lmalczną c:zęś.ć

taremiU

dbejmują

fornny

am.tY'kloiJnJa:IJne

o

~

IOSi

NW-SE.

Nalisiialrszymi utworomi.

lbu'Clującymli amrt;ytkJńmę są 'Wla1I'Stwy

lbel!0We51k:ie,

~

do

dolmeg)o

li

środkio­

wego

IOOID€1IlJU. Odsla!Illi.adą się

one

w

jądrze

antyfi{Uny

ł1Ja

terenie

IOISI!lJdy

Kamionka

Wdelikla.

:

utwary

wa:rstw

belOW'€Skńlch

chiaJooikteryzuje

~ró7morodność

form

liimllo-giczmyoh. Są

:bo pd.askorwce ip):y:bawe, o

.md.ąrź'szJości

lawie

(Jik.oJ:o

·

·

20

cm,

~rmdlko

M

om.

Ptiaslrowlce

l

barrd:ro

dxdbno-zilamniste,

!twarde,

SZKllrozielonkawe,

•

LamdinJowam.e

wa~r­

stewkalmi illiastymi

lub

musllrowilbelm .

.PI1ZJeWIOdn.ią ooclhą

tyoh

utworów

są ilarCZIIlJe stm:a:lllti

·roalcytJowe.

Wśu-ód

ndc'h

wyrożmlić J11QIŻ;nja

1Jrzy

iZffipoiły:

lU!IJ(kOWJO-'P']aslrow-oowy,

lUii)i]rowy i

!piaiSikowoowo-lJuipkowy.

:

Zespól

lui{llków

skiłada s:ię

z

l

r

wplków slabo

IWiaJPillistyoh,

IZiieliOOlllmwyoh,

olli:wllooiwyoh

!lub

jasnosza;ryiCh

.

U

tw101ry \PO(lmaigUJrsklie rtwortzą .amrt;)'lklrlinad:ne

slk.rzy

cllia

obalone lku N

.

Wśrod

WaJrStw

podma.g

·

u

·

rskllioh

wyróżnio­

no

.trzy~:

lupkowo-.piJasllroWJOOWY, łupkowy

d

pd.as-kowcowo-lupkowy.

ZesiP6l

rpiraslrowtcowo-łolJII)lrowy

stw:ierclzano

jedy>Iliie

w

r

kdJikru

IP'<J'Lliomaoh, rw górmych

paii'1li.OOh

wra;rstw

~h.

Najbaro:ziej

·

r02JP()w-SZJeC'hn10!l1y

jest z.es,pól

łoupkoW101Piaslrowioowy.

Obser-wacje

~y, żre IIlialjozęstszym

typem

~ów jest !I)i;aslrowliec rplytawy, ZJbi.ty,

SZJaJra1Ji.e1omikJalwy,

drob-nozilaJrmJiscy,

o

wyraWie

IPOdJk,reślon~j

lrarrn.i'11aJcj0.

nire-zall:ruir2x:mej

.

.

W

slldad

:

LaJmim

Wlchodizi,

muslrowit

li rSi.ec:zk:a

i:ic::miJrurm.

Drugoim

rtypem

ipiaJ&korwca jest

jpi;asikow:iec

zielonlkiaJWy z

dużą itiością

mUS!row.i.tu.

Odmrilarrlla

'ta

na:je:zęściej występuje w

zespo.1e

piarskQIWIOOwQ-4 upk:o-Wiy'ril.

Oec!hruje

ją

dum

:iilość

hiei'IQglifów

podhod:zenlia

ineohlurńrc:znego

ti

loir'~ IW spągu

omz

!llJietrÓW!lla

powier'7JChruia.

·

lraW!i,c.

Ptiasklotwrce

\PO'(llmag'UII'Sk!ie

ś:rrednli.o­

pły.boiWe obl3remvowra1Ile są

w

jednym poziomie u

rwyjścia

poiOOilru

rplymąoogo ~ wzgórza d€1ŻąJ00go 554 m !ll..IP.m. UpodJalb.n.iJadą się

one do p.iask1oiwoów dbsrer!Wowamydl

w

se.riili.

magrurSik.iej.

Są

!bo

drolmoizJianliste

pd;askowoe

=re,

z

1

icz.llWITI'i

rwltrąoeiillirami

:flralkicji

rgTl.liblooi.aLl'IIl!istej

ŻWiiTikowej

ocrraz

wtrąc.eruiami toczJeńcóW 'łupkal.

Po-UKlD 553.57 .6r9:L.3M :0011. 7&1AG/.5(4.'ł8.31)

wiea:zclmie

lawie

są

glaJd/k.ie

li

zailelia:zione.

Wśród

lurpków

pll'I'ZJedre

iWSZ:ysttklim

[l'OIW'ł;arzają s.ię 1lr.zy

od-mirmy:

lupikd

oliwllrowe

,

rwaiPIIlJis.te,

h.upkli

7li.elondmwe

z·

irJ:llbelm>ywn'ie

wystwującym muskowi

tem,

slialbo

wap-niste oraz

lupllti

szare wapn:iJSte zanf.eczysz,cwne

siecrzJką 1'10ślill!ną

d

rzwiązk:ami żel;az;a,

GlÓIWIIla seria

mlltykiruru:ui'lla

.zbudow.ama

z

rurtworów

podmagursokiirah,

;przebiegająca

p:r.rez

śrrodek

badanego

terenru,

1I101Zldzii€1la

dw

dre

synlkldl!ly

zbudowane :z;

utiWorów

magu;rslkilch.

Prcma!dto

fWYstępiQIWanire

utworów

poodma~

gUI"Skioh

stwliei1drzJon10

iPO

przeciwnyrab slclonacll tyJch

symklri!n.

Olb

rzy

mi

:kom:pl€lks

sy;ruk·IJiJnalrny zJbudowamy ;z;

utwo-rów maguTSltioh

o

!Przebiegu ooli SE-NW,

rmle@:.iący

na

N

!Od

KJami()IIlJk;j

Wielkiej,

ma

szczególną budiOwę.

Jest

.

to

duża jednoSikr!zydlorwa

sy;ruklina z;wama

w

llte-raJtou.rze

ikrą

sy.nJcl.i.nJaJI.

Zjawislk:o 21I'edulrowlamia

porud-nli.olwego

firagmentu

symlkliny

tłumaJCZy się r

gJlów!Illie

róż­ nicą s'ZJty!w!ności zachodzącej mdędzy

'W1alJ.'\Stwami

slla!r-s:z.ymd,

>tj

.

!P'O'dmagurs.kri!mi, a IPiaslrowc.ami lllliaigUliSI]ciiTlli..

Lawice

!Piiasdrowców !Pl"Ziewarżme

iZJaiPadlaJą ;pod kątem

30-40

°

.

Zdar.zJaiją s:ię

upaJdy

nmiejsze

>20°

li

'Większe

60°

.

Wsrz:ystkie pcliiillie;rz()IIle

upady laiWk

zarpaldają

lku

S

.

Nliew.ielJk,a symilclima

poŁudmli.orwa IPilleibie@ljąoa

iPI'7Je!Z

wz,górze

Slrolnlik

o

os.i

NW -SE

ma chaJI'alkJter

haxrdrzjej

~'Y·

W

pll'Zielciwieńs~

diO pierwszej

formy

mamy

1tu

.flormę symlk1imaJ1ną dlwwkrzydlową. Sklrzydlo

pómoane

Zla;plarda

na

S

pod

!kątem

35°,

lllatooniast

skrz.vnd~o ~owe

7Ja1Pada

lila N IPOd

lkąjtJem

2.2°.

W

o1ro1;icy

IK.amir0111lkJi.

Wliellkiej

lp]askowlce

margunslk1e

budują najwyższe

partie

1W21Iliesień.

Riaskawce

.be

ce-chuje

il'IO!lmlaitośe

typów

iLirt;ologic=~. Są

rtJO

oo.

ogół

pli.askio~Wre

,

g

.

rulbJO

d

~e

przerdlzlielone

cien-klimi 'Wa!rstewlkalmi

lupkaw

oliwilrowycll,

rwa.p;nli.'Stych

lu:b

!łiu(pków

szazyc!h,

~y'C!h

:z

muslk.ow.irtem

i

detrytusem

ll'IOIŚiliimlym. Dorrnimrującą II"'lę rpooiladiadą nierwątp'liwie IPirasłrowcre

:grulbo1aiwlii0owe,

·~­

ste,

ISiZJalre,

źle

fWYSOJ:iOOrwam.e

IZ

rlicZillytrrń :boczeńoaiiTlli

lupkra

'WalplliSibeg1o

oca:z

wbrą,Clelltilami

.

fralklcj

iL

~bcxzJialr­

Illiste,j

'i

~ej.

Riaslirowce

rte

Są

ltwiairde,

~bi.'te

d mrudme

do o!bróbklil. -Drugi

.

typ, 1to

,pias1rowfuec

ośrerdiilliO

i

grubqpły:towy,

:zlielonrkaiwy z

muS!rowli.tern

li

glauBro-nitem.

Tyip

lten

jest

nadbaidziej prrz;ydartny

rdo

eiksploar-talcji.

Daje

się

:bowiem

mtwo

odspa~jrarć

Ciel.

cailii:zmy,

a

jego

o

i

brObkra

jest

stosU!lllkowo

lłait.wa.

{lkiarrniremdolom

I,

III)

.

.

Trzeclim

typem

jesrt

il)iaskowtiec

śrec11I11ioplytowy,

drobmolzioonisty,

sza.I'107Jielonlkiawy,

slroru!PtowY,

lba00:2lo

twardy (ikJarrruiemiolom II

'i

III). Typ c:zJWJa:I:tr,

:to

rpdla.Slro-w.irec sltalow05Zalry,

clrrabnorzJiaJI'IllllSity,

sillnie

~sty

z

często wy~ującymi. rkoniklrrecjmni cementacyjnymi

zwaJJl~

przez

1kamien1i.airrz

,;kulJaJinli.".

!Kronrkrecje

!te

rróżnd.ą sdę

od

\I)OZOS~ partid.

ialwiicy

ciernnd.ejsrz.ą balrrwą Ol1aiZ znaremie większą trwaJrdOOoią

li

zawantośeli.ą

ClaC0

3

od

!

17 do

25%.

Są

one trudne

do dbróbki

(rpnz;y

urder.zleln,iu mlotJkli.em

wyda(ją dźw.ięk metalliJc?my, c:zęBto islk:rzą).

Typ

piąty

piiaskowca

stwlierxi7xmo

ty1lko w

jed-nym pr.z;ypadlru

IW Jmanieruiołomie

o!II. Jest

·tlo

piaslro-wiec

ś:redrnillop.łytowy

(0,90

m),

grruJboziraJrn!isty,

zlewmy,

bezlwlapnd.sty,

>gwall'IOWO .zwramy

"iJamJo'woerrn".

Na!ZlWia.

rta

oo,j,prraJWdo,porddbniej ,poohodzi z pnaJ.l{.tylc:zmegJO

~ ~go

jprzoez miejs.cowycll

['ol'Illików

do

wyrobu

ilann.

Ty:p

SI'ZIÓSrty

-

pi.asllrow;iec

cieonklOpłY't<JWY

(0,1

0-0,30

m),

szacy

luib

SZEIII"OZiielomkawy, lamimowatniY musllrow1item

występujący

w

,zes;pole ruplkoWIO-'pi813loowoawym. Zespól

lup'kowro-pdiaSkloWioowy

w serlii poi;asklowoów

ma~gur!'Sik:ich !>(l1WtaJrza się diOOć często,

liliemniej

jedma:k

jego

mląż­

SZIOIŚĆ

nigdy IIllie jprzetkracza

10

m.

iPraJce

ZWiięame z ~em ~sn.ości

i[)Eitrogl'a

-ficzmydh

d.

1iieycZIIlyoh haJdamych

piJaSkow'CÓW wykOIIlJaiile zoobaly

rw

łrall:>omtorium

Kart;edcy

rZŁóż SUII"'WIOÓW

Slk;al-

·

nY'c'h Wyd2jalu

Geologi.Ji

Po6zuki'WialWICZej

AGH

w

Km-'

lrowlie,

Sklad

miH'lel'ailiny

ma

ogól

nie

jeSt

2llnienny.

Spostrzega

się

jedynie

niewiellkńe

walha!n:ila

rw

ipl"'Cell-towej

i·lxlśc.i

llldtmaiu

poiSZC7legó1nydh SklJaidnliJków.

,

Sredna

skład

miJneraliny obl.ic'zJany

.metodą

plamd-metryczną (w

.prtx:anmch

dbjętxlśaiowych)

je9t

następu­ ją'Cy:

Tabela I

Składniki

l

kamienia-~

kamienia-łom

I

łom

II

l

kamienia-

łom

III

kwarc

58,9

62,2

60,2

skalenie

6,5

8,1

7,2

okruch

skał

obcych

14,6

16,1

12,6

muskowit+

+biotyt

3,2

4,4

4,3

glaukonit

1,1

1,1

-minerały ciężkie

₊

₊

-spoiwo

13,7

11,0

16,1

tlenki

żelaza

1,6

3,0

1,5

zawartość

CaCOa

8,0

8,2

1,5

PodstaJwowym

Sk1adJrUJkiem

detlryityczmym

są

zialma

.kwarou.

chairakte.ry7Jlljące się 7il'111i.ena1ą wieLkośoią

i

Słar­

bym

obtoc7Jemliem.

llościOIWY

ud:7liJal

ikwm-cu

w

IPO-SZIC7lelgólnych

lawioaoh

waha

się

w

!

graaticaoh

60%.

Maksymallną zrndenn.OIŚć

w

d•lościowym ~e

wy-·kazują

Skalenlie,

lk!tórydh

u~

rw

lawli.cy

iWialha

się

od

.

·

2.,8%

do

10,05%.. Sk.8llenie,

C2JęSto przeoiłmażxme,

twbrzą

osadniki

!l"óżnyoh

wie1Jkn9ai

d

10 różmym

sta.ru.e

2J81Clhow18111.ia.,

przy

czym

·~ dJ.ość .ziai'IIl

ZWii.etrza,-łych

..

Występujące

w

piaSkowcu

skalenie

są niewąqp'li­

wie

pochodzenia

debrytycrmego

(2).

Z okrudhów

Skał

obcyoh,

11118Óczęśc:iej :wyst~ją

dlcrluohy gnejsów, rup!tów lkrysllalli'C7lllyoh,

łys:zx:zyilro­

wydh,

dhlorytowydh, skallkirzemianikowyoh

orarL

grami-tólw

d

;walpliern.

Sredrti udzd.al okruohów

skm

obcych

Schematyczna

mapka

geologiczna

odkryta okolic Kamionki Wielkiej

k. Nowego

Sącza.

l -

plaskowce rnagurskle,

2 -

warstwy

podmagurskle,

3 -

warstwy beloweskle,

4 -

granica

wydzieleń

litologicznych,

5 - odlkrywlki

czynne

,

6 - odlklrywld n1eczynne, 7 - •biiegl

l 1JiP8dy warstw,

8 - połotenl.e

ihierogL!fów

,

9 -

kolejny

numer odkrywek,

10 -

punkty

wyso-kości względnej, 11 - wcięcie

erozyjne.

Schematic geologico2l uncovered map

of the vicinities of Kamionka

Wiel-ka, near Nowy

Sącz. l -

Magura sandstones,

2 -

sub-Magura

beds,

3 -

Belowes beds,

~

-

boundary

of llthologlcal subdlvlslons,

5 -

pro-dluctlive

ootoro.ps., 6 -

abandoned

·

out-crO(pS,

7 -

dd.rectlons

and di.Ps of beds,

8 -

siotualtńon

of

hl.erogiYIPhs, 9 -

ser.!.ał

nuanber

of

stone quanies,

10 -

polnts

of

relatre high, 11 -

eroslonal :lnclslon.

niewątpliwie

.przeinaJw.ia m

ltyun, że ·malter.iia.ł ;poclhod2ńl

z szeregu lllmieszx:zon;ydh

obdk

siebie

~

które

lokalirwwazy

się

na

oblv.eżeniu

ilrordylliery

śląskiej

(4).

P.rocenrt:owa

zaJWartość

muslrowirtru

d

1

bioty'tu

śrecllnJio

wyn'Osi

2,4%. Na

ogół

dade

się :muważyć przewagę

mu&1row:Ltu

·

nad

l

biotyltem.

N:iewiel

l

ki.e

pootrzępione

lu5kd

·

biotyitu

często są

silnie

sohlorytyzlawane.

Tabela

II

l

l

okruchy

l

muskawit

l

l

tlenki

kwarej skalenie

skał

biotyt glaukonit! . el a

obcych

z az

60,4%

l

7,3%

l

14,4%

l

3,0$

l

0,7%

l

2,1%

Gla'l.lllronliJt,

!będący

miJrte:I'OOm1

autigen;iC7mym,

stwti.er-drzxmo

w

i.lllaŚti

0,7%. Jego

IOibecnnść

stw.ierd:rono

w

lka-mi.elliołomlie

I

i

III,

rwystępuje ~

rw

furJmi,e

owa.J.mrob 7liarenek.

Tlenki

żelarza

w

obrębie J

badaa'J,ych piaslrowOOw

wy-~ą

w

Cl.ll1l8C2'.I'l

p'I.'IQICiell'lJ -

2,1

%..

Powodrują,

one

ogóline

~ skał. Wśród

tlerlków

żelarza przeważa łimoniit.

Mlnemly

cdę:ż.k:ie

stwd&dzlano

w

dl~­

ciaJch

ś1admvydl

rw

ikiamieni.olomie il d II.

1Wśr:ód

mil11e-raiów

cięi:lk:icll wy~różnrono: ~anaJty,

tui11malJia'lJ,

cyrlkiOin

i ll"I.VcyJ..

Rodz1ad

i

!typ

spoiiWa

sllwiel'dz.ony

w

J

baldamlych

il)ias-koW'CI!lcll

magurskiic:h

ulega

pow.arżmym

7lmiJammn.

·

P.ias-lrowoe

wy~St.ęjpujące

w

kalmieniiQłomie

I

d

II

:posiadają

spoiwo

.węglanowo4laste.

naltomiiBSt

~

wy-st~jąoe

w

!kamieniołomie

ILI

onaz

IV

Clharalkte:r:y7ją się l'll81Wartośdią

spoirwa

ohlasto-węglan.owego.

S!Poi.Wo

WlęglamiQIWe

przew.amie

IW)'Iksz~oane

jest

w

fomnie

pel;iJtyC'lmej

d

dmobnozli.arn:i.stej.

KrzemilOOlka

.będąca subsbaincją w.tórną

(1),

stwier&o-na

W

barlialn.yOO jpilasdrowcaJCh

mag)UTSkioh

naOCZJęŚC.i.e.i

wy~C'OIIla

jest

w

farmie opaJowej

~

:nie

tworzy

zbyt

dużych ISilrupień.

Badalne

l(>:iaSkow'Ce

ze

w~ędlll

na

średm.i skład

mine-.ra!Lny

urz;ySkaJny

z 10

OZIIlaiClZeń

(

r

talb.

II), rwg

lklasyfiJkacji

sl1ml

IOISa.Ciowyoh

:podainej

IPI'Z€fl.

!M.

KsiąZk.iewtic:z.a. (5),

Zl8ll!iiC:Za

sdę

do

pdaskowoów

~h.

CharalldteryStY'kę

'liZiamienia pdaS!rowców magurskli'Ch

UStailono

lila

IP'Qidstalwie

wylllliJków

analizy

sittowej

d

\bar-dań

mtkiroSk.'qpowych.

Za

:l)Oidstawę

do

sc'halmklteryzo

watnia

Sk!ładu

gOOil'llulometryO'lJllego

barlalllydh

p:iaslrow-ców

iiJII'ZYjętiQ ~e

wyn,i.kli

z

l8ll1al1izy

sitowej.

WylJi.czone ma

tej

'P'QidstaJw.ie wspólc:zynill!i:kd

W)'OOI'tlowa~

IJ1lia

m.'W1alrte

w

iiJII.'ZEl(lziae

l

,36-2,Z6

wy1karzrują,

'ile

SQI"towaaUe

ibadanyoh

piaSlrowców jest

.

sł.o!n.mlrowo słabe.

'Wzrost

waa100ści

wo!ij)Ólczyllllltika

'W)'Sertowania

71IIliienia

&ię

w

ław.icy

w

w.iększOOci

ipl'ZYlPI3ldlków

od

spągu llru

Stropowi.

Zjawisiro 1Jo

jest

:rupełn.ie 11J1"0Zlll-miałe

w

świet.le

tear.iJi

powstania

o9adów fldswwydh

za

IPQIIll!OCą ;prądów

cz:a'Wlie&imowyeh.

J.ałk

wypi.k:a

IZ

ba>-d.a.ń,

:zmtaw.ionyoh

w

talbeli

JII, piaskowce

~

o'lroliJC

K.amian•k.i

Wiellk.iej

;wytkoa!Zillją

WJaozmy

st:oi»eń

zróżn.ioowalnJi wla&nośoi :fń!zyc7lnych.

Malksy:nuWtą zmienność w.łasności

fizyCZIIlydh

wy-.

k:.aizudą

IPl;ruslkowoe

występujące

w

lkamieno:iolom:ie

I,

U

i

III. tMaany tu d'Wiie

OOmiJaaly:

piasikowoe

twaro.e,

o

dużym ciężalrre objętościowym,

sUn.ie

rwarptnjste,

o stosunkowo

małej porowaJto~.ci

d

nasiąoklliWIOOci·

omz

p.iJaskOWJCe

średniotwaroe

o

stosun:k.<.wwo

ma~ym cię­

.żaJrze objętx::śaiowym,

malej

za.W'all'1Jości

OaC0

3

i

l!lde-wiellkdej !pCiroiWa'lxlcici

i

111a&iąlkłiwośoCii.

Zupetnie

odmien-ny

ltyp

piaslro'W10Ów

s1:aalowią

;pilaslrowce z

lklamiend.o-łomów

IV

li

V. P.iaS!rowce

·te

~teryz.ują Się

ibaird:w

malym

cię7Jarem obję~.

bardzo

dlużą

porowa-tością, dlużą nasiąlk1iwośoią

d

maJlą :zJa'W'8ll'·tością

CaC0

3•

Porównując

wy.n.ilk:i

1badań w:ł.a.srlości

fizycznych

p:i.as-lrowoów

magtm;.kńch

re:i'cmu

iKanniJanJkoi

Wiclllciej z

wy-mag.aniraani

teclhm.iC'llllymi

-dla

.różnyoh mańJeriaMw

d:ro-gowydh

według illOl"Jl1

silwierdza

się, i.ż

mmma

dcll

uzyć

db

wYifi(Jibu

tylik.o 111dektórych

il."odzajów

malteT.ia.łów:

kamaenia

lalrnairleglo

rz; ~niem

do

murów

oporowych

i

sąC2lków odwadnaającycll

skalrlpy,

pod-k<ładu

kamiennego

i

tlucz:noia

klasy

IV.

Z

lk.ol.lei

IP'OfÓW-nując

o

uzySk:ane

W)"1lliiki obadaoń ~asni()Ści filzyCZIIloycil

i

~oCh tz.

wymogami

teohniC7Jillymf

poozx:ze-g~

rodrz.a.Jjów

lllloaJteriałów

lkla:mierunydh do

celów

budowliB.ll'li}'dh,

1

badaale

IP1a&kowoe

wedil'Ug

:normy

PoN-55/MB

1Pl'7Jell'l..

0,4300

zaiLi.oz.yć lrułll.eży

db

:piJaSkowców

budiOWliB.ll'lyoh

ŚTedlrlłiEÓ twa.T<iości.

Om:a'Wlimle

IPiaskOWce

zgOldmie z

;przytoczoną nOl'lll'lą IITlOgą ibyć

:z.astosoWia!le

do

wy.robu

następujących

elementów

lbudowlanych:

oo8rołów

i

Ś'cilalll,

dk1oarlziin

ścbaon,

gzymsów,

.olbramowań

Olkdennych

i

drzw[awy:oh, stopni

do ~.

fund&-m.entów

budynków o .malych

obcilążen:iadh

omz

~h

•

lron.struJkcji 'budowliB.ll'lydh o

ZIJJa.CI7Jelllil\.l drugorzędlllym.

P

ia.skxYwce

te SOOISOW'all1e

w

budow.ndctwńe

powdJmy

być

st

arannie

dobierane.

Należy od:rzooać 'kamień

o

wli.ęk­

sz.yclh

spęlmnlialah.

Ze

.względu l!lla dużą porowaltość

i

~Msiąokdoi.wnść

me

należy

silosowat

ach

IPl'ZY

·

budow;ie

więksrzydl

przegród

hydrotechniCI'ZJI'l~Ch.

Badlan.e

!Pioolwwoe

od

końca

XIX

w

.

są

jpiZedmiotem

.!i=yclh

:zainteresowań. Począ'belk

eksploralt:alcji

wiąże

się

z

budową

.liinii

lirolejowej

Stróże-Nowy Sącz.

Z

pięciJU lkamien.iołomów

rt;yllk

o

rw

j-ednym

przypadlru

(.na

rbrzy

łdk:admli.e

czynne) eks;ploal1lalcja pdbyrwa

się

pr.zy

użyciu mate~ów

W)'lbudhoo:wycll

-

rw

lkaan;ien!ioło­

mie

I.

W

,kamien:iołlomie

II, III

:piaskOIWiec

uralb:iany

jest

ręc:zm:ie.

Tabela 111 Kamieniołom Kamieniołom

I, II

,

III w Kamionce Wlk.

IV, V

w

Kunowie

Z a k r e s b a d a

ń

_{Pol. Krak.}

_l

l

1958

l

Pol. Krak.

Badania

własne

Badania

ITB/1952

₁₉₅₉

_własne

odm. l

l

odm.II

l

odm

I

l

odm II

Ciężall" rwł.

.

g!cm3

2,66

2,55

2,76

2,71

2,63

2,61

2,62

Cięmt-

obj

.

.

g!-cm3

2

,

41

2

,

45

2,41

2,48

2

,

53

2,43

2,24

Porowatość

%

9,39

3,90

12,60

11,20

4,34

9,39

16,30

S:rezelność

0,906

0,960

0,873

0,888

0,962

0,931

0,855

Na&iąkl:i.wość

wag.

%

2,69

2,53

2,50

3,10

1,27

3,16

5,94

Nasiąkli'WQŚĆ o

bj.

%

8,48

6,19

6,02

i

7,70

3,38

7,68

13,50

lVLrorzoodpoiTIOŚĆ

-

-

-

l

całk.

-

-

-l

Zwięzłość

wg

Pa,ge

'a

-

-

-

l

4

-

-

-~Li

w

ość

jedno

_-

-l

dobra

dwukierunk.

dobra

kierun

.

Zawa.Irtość

CaC03

-

-

-

l

-

16,3

6,9

5,3

~

·

a

l

w

stal!l:ie

PQWtietrmo-suchym

650

1043

638

l

747

-

-

--as

_as...,

l

6.!!!

₃₅₀

327

:>.

~

..

IPO

ITioa.Syoon.iru

wodą

-

-

-

-

-N 'tli)

e

!:Nu

l

:>. as

bii

·

·

_-

_-

_-

513

-

-

-i:!=

~ .!<:

!PO

zamrazal!lllru

l

l

'iil

lila

tarcr,y

Bobmego

cm

-

0,45

0,47

0,408

-

-

-.... -<.1 GI....,

l

- o

w

bębnie Devała

%

3,2

3,0

-~~

-

-

-

-Wska2mdlk

emulgacjli.

-

-

-

l

0,18

-

-

-Przyc:?Je~Pll~Cl6ć

bi

tumdinów wg

-Rd.edlla-webera

-

-

l

5

-

-

-62

Praktycz.nde

stw.i.erdziłem, że

pil"ZeZZ'lliOlde

e!ksploa-towanyoh

piaskowców n.i.e zawS7Je

~

jest

ich

wlasrwściami ~o-medhalllic2'lllymi. Najczęściej

kh

prz.e2'JI"I.aC"le

IUZalleżnlione

jest

od

~h

po-,tr:zeb

uży:tllroWU'lJiik.a:,

oo

jest

!11JieslUS7ll"le. Eksploa:t:awan;y

pW;ikowiec

rw

lk.amien.iołomie

·l

używany

jest jako

'kamień

ciosowy

do

budowy

.

tu:r.eli,

mootórw :i

wiaduk-tów.

OdmLany

•twarde

użyMme są

jalko

rtlbuc:zJeń

d

!ka-mień

lsalmany

do

robót

lrolejowycll.

W

~omie

II

i

III eksploatowane

są

odmiany

twaroe

na

·tłuczeń

~ ik:amień łamany

w budow!llJidtwile. IDo

oo)pospolit-szyc.h

wyrOOów

lkao:ni€111111~oh l!1la1eżą: lkralwęimlilk:i

ulicz-ne,

slJuipki

graallio:z.n.e,

koollka okialmieruna.,

:

brU'kowiec

k.amieruny,

7.IIl:a.ki

d'I'"ogowe

oraz

stJQpnroe

schodowe.

Kolllec:zne

wyooje

się il)OCllkreślenie ~

z.byt

Zillli-k.omego

wytkarz.ysta.nia

ba<ia!nlf.ch

pias)rowców.

Stwier-dziłem, że rzx:!olność

.

prodUikcyjna

lkia:mieniolomów

wy-korzystalna

jest zaledwi.e w

20-30%.

Stw:ierd7.en.ie

do-kan.alne

pr7JeZ

prof.

M.

Kami•eńskieglo już

rw

:

1957

'l" •.

(3),

że

piaslrowoe ik!a.Tipaok:ile

są illla ogół 1111ało

wy1irorzyst.aale

potwierdza

się

i

w

rtym

~-

MiJmo

is1m!ien:ia

dużej

1barzly

surowoowej dla

przemysłu

lbudofwllanego,

sprzyjającej

:l.okal.i.zacjJ.

kamien.iołlomów

jak

1blldskość

staJcj.i ilrolejowej z

dobrze

~aa"O\Wlllą ibocznicą

zalad'lllllllrowo-wyłiadowczą,

·

to

jedinak

'Zllli.nitel.-erowanie

p.LaSlrowoam.i

magurskim.i

iyoh

dkolic

je9t

ZIIl!ikome.

PiasloowiCe

te

mtensywtn;ie

~oatowano [Ja początku

XX

w.

Użyto

ich m.im

.

do budowy

ikośaio'ła

w

ZaJWadzie

SUMMARY

Basing

0111

the

II1EIW

dalta

the authar .revises .the

hitherrt:o

exislńng

opi.nions

on the physic:al

:properties

of

;the

exploirted Magu·ra

sa111dstones

OOOUITilng

dln

1ihe

viJCinilllies

of

Nowy

Sącz.

The

·

results

obtained

a:llow

to

determiine

undvoaally the

useful:ness

of

these

sallld-stones as a

type

bUiilldialg

raw

materia[.

koiło

Nowego

Sącza,

rw

M~e

d Nowym

Sącz.u,

a

IW

latach

·

1959-1961 -

do

!budowy

lklościoła

w

Ka-mionce

•

Wiellidej. Badaale

piaslwwoe

stalnowią

pospolity

rnaJteri.al

bu~y

do

budowy

pod'ImiTÓwelk,

!budyn-ków

~ orarz;

parnndJków

:irtlp.

P~e

obserrwacje

wykazują, oże

istmeje

w

tym

rejonie

dJU7a

!llJiewytkarzystarna

!lllałeżyc:ie

lbarza

&UI'QW'OOWa

d.Ja

pmemysŁu

budowLarnego,

~wlasuza

bud0Wll1ilotwa okolic. Na iP<J'(lstiarwie

'W}'1I'..ilków

~

wad:iJolnyc.h

1ba.dań

stwierdza

się, że

pilaSkow:iec

ma-gUII"Sddi

okoliiCy

KarniOliliki

,wiJe11kiej

jest

typowym

pias-ko\Vaml

i

budowlarnym.

LITERATURA

l.

Gawel

A. -

O prooesacll

sylif.ilkacji

w

KarpataJOb

fliKwwych.

Rocz.

PTG 1950,

t.

XX.

Kiralków

1951.

2.

J

a s

k ó l

s

ki S. -

W

st®

do

chal1a.kterystyati

petro-gmfi'CI2lll.ej

ol1liJe!któlryo serii

O."QPllY'Ch

Ka:r,pa

t

:filłsl.o­

wych

.

iBiul. 'PIG 23. Warszawa •

1939.

3.

Kamieński

M., Skalmowski W. -

Kamie-nie !budowlane

a

d.rQgowe

.

Wyd.

Gedliog.

WalSZaiWa

1957.

4

.

K

s

i

ą ż

ik i

e

w

J.

c z

M. -

ZaJI"YIS

:pa.leogeograil

.

pol-sk.ich

Kairpat

fliisrowyc.h.

Pr.

Inst.

Geol

.,

t.

XXX.

Waa-sz:awa 1960.

5

.

K

s

li

ą ż

k

i

e w

i

c z

M. -

Geoilogia

dynamicrl.ll8..

Wl8l"SZiaiWa 1959

.

PE310ME

Ha OCHOBaHHH HOB&IX ASHHbiX aBTOP

nepecMOTPH-saeT YCTaHOBHBWHeC$1

B3rJI~bi

Ha

cPH3H"łeclałe CBOtł­

CTBa pa3pa6oT&xsaeM&IX Marypcltlix uecqa'HHXOa,

pac-npocTpaHeHHbiX B OKpecTHOCTHX r.

HOBbi-CoH'ł.

llo-Jly<leHHbie

}>e3YJibTaTbi

HCCJie~OBamdł

D03BOJIHIOT

C

~OCTOBePfłOCTblO onpe~eJIHTb

HX

npHro~OCTb

B

Ka-'łecTBe Tm:IH"łHOrO

'CTp<mTeJibHIOl'O iM3TepHaJia.

KRZYSZTOF JAWOROWSKI

Instytut Geologiczny

KIERUNEK TRANSPORTU SYLURSKIEJ SERll

MUŁOWCOWEJ

W

POŁNOCNEJ

POLSCE

WSTĘP

Odkrycie

w wy.n:ilklu

I

etapu

ibadań

NJriJu

PolSkli.eglo

&y~lu:r&kie!j

senLi

mułowoowej 111a

obS2l811'21e póbnocnej

PdlskiL

jeSt

.fakJtem

lriezmiemlie

dlnlteresującym.

Obec-IWIŚć

mufuwOOw

IW

•ludJQIMe

Z wieroeń

*:

·Lęłxllr«t,

Bytów

li:

Pa6łęk według

'W&7Jellkliego

~bień­

stwa

śwńeclJcrzy

o

ok:ailedlońSk.idl

pJ:'IOOE58Ch

oroglelililcrllch

Z8JC'boodz,ącyC

na

W od

lko:.wwędzi

platfornny

'WSC'hodndo-eurqpejsk:iej.

Pogląd

taki

w

oci:rlddlieniu

do

w.ieroelnia

I..ębol1k wy1I"Wlił

J .

.7maiko

(9).

Zdaindem tego

autora

liudlowskie

mulo~ Lęłxmka

są

osadem

synorogen.iclmym cklstare:zlcmym z

d:lsz.m:lu

dźm.iea;jących ~

ikalledon!idów.

Zgodnie

rz.

tym

u)ęciem mater.iał mułowoowy

llliesiony

ibył

w

ilderurilru

W -E

lub

.

SW-NE.

~

'kienmku

traMpol'bu

~

rnuloVrećrw Lęl:xn1ka

IPOdobnie

stawtia

H. Tomczy.k

.

(5).

Odmienny

pogląd

reprezentuje

W

.

Pożaryski

(3),

który

'0021Wtij8ljąc tezę

S2lWedzkiEgo •badacrza

M.

UJndStlrOma.

pacńulująoego

ó&tnienie

1110Zleg,lego

7JbiJcmnłilkJa.

syliur-skiego

od

Slca.nid

a:i

IPO

północną Polslkę,

przyjmuje

lderunEik

~

NW-5E,

!l:j. Wll.druż ,p~j

osi

ibe3>

:Wiolmilka.

Należy dodać, iiż

W.

PużarySki

~

qpowiadia.

&ię

za

prze!bi®em

lkaledlaOOdów

w

pod-lorbil

!PoiiliDl'Z!I.

Zalchodiniego.

• Ograniczam slę tu do Polskl północnej - z tego wzglę­

du pomijam wiercenie Zebrak, choć odznacza slę ono

po-dobnym wykształceniem syluru. Pomljam takte wiercenia

z okollc Łeby l Darłowa, gdzie nawiercono nlewlelkle

odein-Id syluru.

UKD 552.14:551.733.3:552.52:551.240(438-17)

Pmy

wszellkliK:"h

p.róOOc.h

ll"CtlJStrz;ygnięcia

w.spomndar-nyoh

wyże(j zagadnień lila szczególlllą u'Wl81gę

zasluguje

w:i.eroenie

Lębork.

Otwór

ten

:iEst

amjóaJEó

oo.

rw

wysumętym

wiercendem

IW

Polsce, które prmbilo caly

sylur, a

ip(llllaÓto

senia

muławiOOwa

je.t tu

!Wiielok!rotnie

grubsza.

niż

w

innydh

W'ieroeniach. Przy anahiZiie

struk-tur

sedymentacy:inych

W'S'l)OITlollliej serili

nasunęły

mi

się

pew!Ile

spogtm.eżeniia,

imóre

.być ll1laŻ;e IJ.ll"ZYoCZYDią się

do

·wyja.śndenia

kierliiDku

.

transportu

występują­

cycll

IW

niej

utworów.

ZAGADNIENIE SRODOWISKA SEDYMENTACJI

Problem

środowiSka sedymentaK~ji

SY'llurSk.iej

serii

mulowoowej

Lęborka

llllie

stamowńl

jp:l'2Jeldnniobu

osd>-'11\Ycll

qll"aiC.OWl8oń

lub

pubLilka~jd..

'

Zagadnienie

:to

po-ruszarno

dot:ycllc:zas

właśoiwde

jedynde

ma.I'g~

w

lfarmie

lbarozo

ogóllllych

przy1pUS:ZJCZ.eń.

A.

K~a

w

lk.rótklim,

1bard:w

datteresu;jącym

~

pebrograifi.CiZilym

pt

.

:

,,Petrografia

osadów

syituru z wietxlerllia

tLęb0111k" wysurięłia. tezę, że ~

są

wynilkliem

sedymen!taoji prądów

za.w.iesinowyoh.

Zd.ainaem

H.

Tomclzyka

(6)

Warst"wlY

o:niellruiokie

i

sied-leclklie

(tlrudlow),

rw

któryCh :wyst®uje

.sei'.i:a.

mulorw-oowa,

~ntują

w

północmej

.Polsoe

{Lęłxmk,

!Bytów,

Paslęk) środx:Ywłsko głęlbdkonery:tyCZIIle

:i

baJtiaJne.

Wy-niki

:wst~yc.h 'badań

IIll!:lld

struklblnmni

~­

cyj:riymd

tych

osadów

skłaniają

'Illllie do

oll/C~St<'nującydl

Wlll!imków

.

Rodmje

wantwowaalda

i

~b

•

..

tla.'wiamia

sylur-skdej

serii

mułowoowej

z

·Lęborim, śwdadczą, że