622
K ronikaw iązanie całego szpitala jako instytucji z dyrekcją na czele, jak też w szystkich pracow ników, z konspiracją — przede w szystk im z Arm ią Krajową. Kilku lekarzy było kolejno szefam i sanitarnym i obwodu kieleckiego AK. Szptal dostarczał oko licznym oddziałom m ateriał sanitarny, szkolił personel m edyczny, leczył chorych i rannych partyzantów. W sierpniu 1944 r. 5 lekarzy oraz 6 pielęgniarek zwolniono ze szpitala do pracy w w ojskow ej służbie zdrowia 2 D yw izji K ielecko-Sandom ier- skiej AK, idącej na pomoc walczącej W arszawie. Także liczne osoby cyw ilne unik n ęły w ysłania na roboty przym usow e do Niem iec, dzięki w ystaw ionym przez lek a
rzy kieleckich odpowiednim zaświadczeniom o stanie ich zdrowia.
Autor referatu w spom niał też o w ażkiej roli szpitala w akcji tajnego naucza nia. W działającej od 1943 r. w K ielcach filii tajnego U niw ersytetu Ziem Zachod nich zorganizowano kom plety m edyczne (35 słuchaczy) oraz farm aceutyczne (17 słuchaczy). W ykładowcami byli pracow nicy szpitala z ów czesnym dyrektorem dr Latałą na czele, zaś ćwiczenia z anatom ii i fizykoterapii prowadzone były w sa lach szpitalnych.
Obydwa referaty zakończyła ciekawa dyskusja, której uczestnicy — także oso by biorące udział w opisyw anych w ydarzeniach — w n ieśli w iele nowych spostrze żeń na tem at służby zdrowia w obozie ośw ięcim skim , jak też polskiego szpitalnic twa w okresie wojny.
Kończąc relację z posiedzeń Koła Historii W ojskowej Służby Zdrowia, odby tych w marcu 1985 r., chciałbym przedstawić kilka tytu łów referatów przewidzia nych w edług programu w tymże roku: Polski W o js k o w y Szpital Maltański 1939—-
— 1945; Dzieje psy chiatrii w o js k o w e j w Polsce; R ozw ój orzecznictwa w o jsk o w o -le-
karskiego w da w n ej Polsce.
Grzegorz Karczmarz
(Warszawa)
DRUGIE OGÓLNOPOLSKIE SYMPOZJUM HISTORII FARMACJI
Odbyło się ono w dniach 10— 11 m aja 1985 r. w Kielcach pod protektoratem w icem inistra Zdrowia i Opieki Społecznej — dra med. Z. Szam borskiego oraz pro rektora A kadem ii M edycznej w Krakow ie — prof. dra hab. A. Zejca, który prze w odniczył obradom plenarnym. Tematem sym pozjum były: Bieżące prace nauko
w o -b a d a w c ze z historii farmacji. Organizacji sym pozjum podjął się Oddział K ie
lecki Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego pod przew odnictw em mgra B ole sław a Sochy, dyrektora naczelnego Przedsiębiorstwa Zaopatrzenia Farm aceutyczne go — K ielce i zarazem przew odniczącego Oddziału K ieleckiego PTFarm.
W sw ym przem ówieniu w stępnym prezes Zarządu Głównego Polskiego Tową^ rzystw a Farm aceutycznego — prof. dr W incenty K w apiszew ski stwierdził, że z uz naniem obserwuje stały rozwój tej dyscypliny naukowej, co napawa optymizmem-, ponieważ zadania w zakresie historii farm acji są ogromne. Wszak już najnowsze dzieje farm acji liczą 40 lat i w iele w ażnych szczegółów ulega zatarciu się w pa mięci.
Obrady poprzedziła część oficjalna, w czasie której przem awiali goście hono rowi, m. in. w icedyrektor Departamentu Farm acji — mgr Joanna Górska-Ostrow- ska; kierow nik W ojewódzkiego Wydziału Zdrowia; przedstaw iciel farm aceutów z NRD — prof. Jurgen Schroeder. W nawiązaniu do 40 rocznicy w yzw olenia PRL zostały w ręczone m edale i odznaczenia zasłużonym farm aceutom z regionu k ielec kiego.
W pierw szej części — plenarnej w ygłoszono 2 referaty:
etno-K ronika
623
farmacji; 2) doc. dr H enryk P ankiew icz — Prace badawcze w zakresie historii far m acji w Polsce ze szczególnym uwzględnien iem Ośrodka Łódzkiego. N atom iast w
końcowej części plenarnej przedstawiono 3 doniesienia: 1) doc. B. Kuźnicka —
Dawne, bieżące i per sp ek ty w iczn e prace Zespołu Historii Farmacji PAN; 2) dr
farm. Dionizy Moska — His toryczno-socjologiczny a spe kt współdziałania fa r m a
ceutów i lekarzy; 3) mgr D. Huk, B. Kozicka — Realizacja albumu o aptekach za bytkowych.
Ponadto zostało Wygłoszonych 25 referatów w pięciu sekcjach tem atycznych: I — Historia leków i lecznictw a, II — D zieje aptek i aptekarstwa, III — M uzeal nictw o farm aceutyczne i kolekcjonerstw o, IV — Biografistyka farm aceutyczna, V — Problem y ogólne. Przewodniczącym i tych sekcji byli: doc. B. Kuźnicka, doc. H. Pankiewicz, dr B azyli Leszczyłowski, dr Stefan Rostafiński, dr J. Krzek.
Oto tem atyka w ygłoszonych referatów: 1) H. Pankiew icz — Koproterapia w
leczn ic tw ie lu d o w y m i oficjalnym; 2) Z. Biliński — Historia lecznictw a w zg ro m a dzeniach zakonnych żeńskich w Polsce; 3) E. W ięckowska — Leczenie d ż u m y w e Wrocławiu w latach 1542— 1543; 4) Z. Borodzisz-Jurgutis — Z arys d zie jó w opieki zd ro w o tn e j na Białostocczyżnie w drugiej poło w ie XV III wieku; 5) M. P akiet — Terra sigillata w d a w n y m lecznictw ie europejskim ; 6) P. Klima — W ydział f a r m aceu tyczn y Ś lą skiej Akadem ii M edycznej — 15 lat istnienia; 7) W. Lorek — A p teki m iasta K ielc ; 8) J. Smereka, H. Zaborowski, J. Drozd — Kształcen ie f a rm a ce utów w e Wrocławiu w X I X wieku; 9) J. Smereka, H. Zaborowski — Dzieje a p tek wrocławskich; 10) A. Drygas — Farmacja gdańska w 60-leciu Polski 1918—
— 1978; 11) J. Sikorski — A pteka i zaopatrzenie farm aceutyczne w n iem iec kim obo
zie k o n cen tracyjnym O święcim -Brzezin ka 1940— 1945; 12) J. Brzezińska — Z a b y t ko w a apteka w Darłowie; 13) A. Syroka, B. Płonka-Syroka -— Ordynacje a p te k a r skie książąt brzeskich w XV III wieku; 14) K. Hanisz — P rzy czy n e k do działalności naukowo-farm aceu tycznej, społecznej i polityc zn e j łódzkich f arm ace utów 1918— —1939; 15) W. W ojtkiewicz-Rok — Kom un ikat na te m at działalności T o w a rz y stw a Aptekarskiego (1868— 1928) w e Lw ow ie; 16) A. W awrzosek — Farmacja L u b e lszc zy zn y w okresie 22 VII 1914 do 8 I 1951; 17) W. Lorek — Historia a p te k a rstw a w Sandomierzu; 18) H. Pankiewicz, E. W iercińska — Ekslibris jako p rze d m io t zain teresowania farmacji w Polsce; 19) E. W roczyńska — Z a b y tk i ap te k a rstw a na ob szarze Polski Północno-Wschodniej w zbiorach publicznych i p ry w a tn yc h ; 20) Pro po zy cje organizacji muzealnictw a farm aceutycznego w kraju; 21) B. Leszczyłow ski
— S łow n ik biograficzny farm aceutów polskich; 22) I. K ałłaur — Feliks Filipowicz
— farmaceuta i społecznik; 23) L. Czyż — Aptek a rsk a rodzina Dańczaków w So kołowie Małopolskim; 24) W. Ciechomski — Mgr Franciszek Herod (1886— 1940) farm aceuta w y d a w c a , dziennikarz i działacz społeczny; 25) W. Jaroniewski, K. Sza
niaw ski — Teofil Tugenhold (1855— 1935) — ceniony bibliofil łó dzki i znawca taks
aptekarskich w Europie.
N ależy podkreślić znaczący udział w obradach sym pozjum Zespołu H istorii Farm acji PAN, a szczególnie jego przewodniczącej — doc. Barbary Kuźnickiej, któ ra zrelacjonowała stan badań, dorobek i zam ierzenia tego Zespołu. Z w ypow iedzi jej uczestnicy sym pozjum dowiedzieli się o ukończemiu niezw ykle cennej, zbiorowej pracy naukowej na tem at dziejów nauk farm aceutycznych w Polsce pod redakcją prof. dr Zofii Jerzm anowskiej i doc. Barbary Kuźnickiej. Poinform ow ani zostali rów nież o zapoczątkowaniu prac badawczych, dotyczących syntezy dziejów etno- farm acji czyli stosow ania leków ludow ych w różnych grupach etnicznych. P ow o łane zostały już grupy regionalne, które zajmą się badaniami nad lekam i n atu ralnym i, stosow anym i dawniej i obecnie przez różne kultury etniczne, m.in. w Kar patach, na Warmii, na Białostocczyżnie, w Lubelskim , w regionie Świętokrzyskim . N ależy zaznaczyć, źe doc. dr hab. B. Kuźnicka zabierała także głos w im ieniu Zes
624
K ronikapołu Historii Farm acji PAN podczas uroczystego otwarcia sympozjum, jak rów nież w części końcowej, dziękując organizatorom za ich trud w im ieniu Zespołu PAN, Sekcji H istorii Farm acji PTFarm. oraz uczestników.
Obradom tow arzyszyły różne imprezy, przeznaczone dla uczestników: przede w szystkim pokaz kilku nowych film ów o zabytkach aptekarstw a polskiego, dwie w ycieczki po Ziem i K ieleckiej (jaskinia Raj, Chęciny, Kadzielnia, św. Krzyż), spot kanie tow arzyskie w restauracji hotelu Bristol. W kuluarach eksponowane były 2 w ystaw k i historyczne: 1) pokaz ekslibrisów farm aceutycznych przygotowany przez doc. H. Pankiew icza, 2) dokumenty z dziejów aptekarstw a Kielecczyzny. Ponadto w sali obrad prezentowane było m alarstwo olejne mgr farm . A liny Wawrzosek, zasłużonej w badaniach dziejów regionu lubelskiego, która uczestniczyła w sym pozjum, prezentując fragm ent sw ej pracy historycznej.
N ależy podkreślić m iłą atm osferę sympozjum, w trakcie którego uczestnicy m ogli w ym ienić sw e doświadczenia nie tylko w form ie w ygłaszanych referatów, ale rów nież drogą bezpośrednich rozmów. Sprzyjało to integracji środowiska hi storyków farm acji i inspirowało do podejm owania nowych prac badawczych.
Jadwiga Brzezińska
(Kołobrzeg)
PRZEŁOM W HISTORII LECZNICTWA X IX WIEKU
Taką form ułę tem atyczną obrał X IV Zjazd Polskiego Towarzystwa Historii M edycyny i Farm acji, który odbył się w dniach 12— 14 w rześnia 1985 r. w W arsza w ie. W Zjeździe tym w zięło udział ok. 150 osób — lekarzy i farm aceutów ; przy b yli rów nież delegaci Tow arzystwa Historii M edycyny z NRD, RFN i Węgier.
Uroczystego otwarcia Zjazdu dokonał przewodniczący K om itetu Organizacyj nego, dr n. med. Piotr M iildner-Nieckowski. N astępnie przem ów ienie powitalne w y głosił przew odniczący Towarzystw a Historii M edycyny i Farm acji — doc. dr farm. W ładysław Markowski. W w ykładzie inauguracyjnym prof. dr med. Romuald W ie sław Gutt podkreślił znaczenie dla rozwoju m edycyny rew olucyjnych przemian, jakie dokonały się w X IX w. w nauce, technice i życiu społecznym.
W trzech sekcjach zostało wygłoszonych 45 referatów, które dotyczyły dziejów lecznictw a i farm acji w X IX w. M.in. doc. dr Henryk Pankiew icz przedstawił re ferat: Lekarze pigułkowi. Pigułki jako p o dstaw ow a form a leczenia klinicznego w
drugiej połowie X I X w.; dr W aldemar Szwarczyński — Niektóre środki lecznicze stosowane w klinice chorób w e w n ę tr zn y c h w X I X w. na terenie Polski; doc. dr
Zofia Podgórska-K law e — Polska szkoła rozumowania klinicznego w końcu X I X
w.; mgr Jadwiga Brzezińska — Wzrost wym agań odnośnie do wykształcenia a p te karzy w X I X w ieku na p rzy k ła d zie Pomorza Zachodniego; dr Beata Ciećko — Wkład Edmunda Biernackiego w rozw ój eksperym en taln ych badań klinicznych.
W następnym dniu, tj. 13 września 1985 r. odbyła się dyskusja okrągłego sto łu, której m oderatorem był prof. dr med. B olesław Górnicki. Jej celem była syn teza w spółczesnych poglądów na rozwój lecznictw a polskiego w X IX w. w opar ciu o przeprowadzone badania historyczne. Poszczególni prelegenci scharakteryzo w ali koncepcje filozoficzne w m edycynie X IX w ieku {prof. B. Górnicki), stan p iś m iennictw a m edycznego w X IX w ieku (mgr Halina Dusińska) ew olucję w sy ste mach leczenia i diagnostyki lekarskiej (dr Andrzej Sródka), stan szpitalnictw a w X IX w. (doc. Zofia Podgórska-K lawe), zmiany w statusie społecznym lekarzy (prof. Tadeusz Brzeziński), poglądy deontologiczne (dr P iotr M iildner-Nieckowski), prze m iany w zakresie szikolenda lekarzy i ich specjalizację (doc. Roman Meissner, prof. Eugeniusz Sieńkowski), rozwój farm acji i przem ysłu farm aceutycznego w X IX w.,
