Nr 2–3 (9–10) 2009–2010
„Sztuka pod dyktaturû”
Jerzego Waldorffa – szkic
o relacjach miądzy faszyzmem
a kulturû na przykãadzie
Wãoch Benito Mussoliniego
J
ơͳ ää ÏĂ ͳͻͶ Ï ¦Ǥ Ǧ Ă¸Ï¸© ¦ Ï×ǷdzǤǦ äĂϸÏä© ¦ǡ Ïͳͻ͵ × Ǧ Ǧ Ƿ dzʹ ¦ ¸ ͳͻ͵ͷȂͳͻ͵ͻǡ Ǧ Ï ͵ǡ × ¸ ϐ ͶǤ×Ï Ǧ Ï ͳͻ͵ͺ ǡ ǤǤ × ͷǡͳ ¸ ơǤǤǡWaldorff. Ostatni baron
Peere-luǡʹͲͲͺǤ
ʹ ǤǡSzukalski – ale Nieznaleziewiczǡͳͻ͵ǡʹͺǡǤͷǢǡ
Dwie „SzkoÏy Ăon”ǡǡͳͻ͵ǡͷ͵ǡǤͷǢǡWychowawca pokoleÑǡǡͳͻ͵ǡ ͳǡǤǢǡProblemy wspóÏczesnej twórczoäci muzycznej (na marginesie „Koncertu” Maciejewskiego)ǡǡͳͻ͵ǡʹͲǡǤͷǢǡListy Chopinaǡǡͳͻ͵ǡʹͶǡǤ͵Ǣ ǡO dobre rzemiosÏoǡǡͳͻ͵ǡ͵͵ǡǤͷǤ
͵ ¸ ǤEntuzjazm – antologia publicystyki tygodnika
Pro-sto z Mostu 1935–1939ǡǤǤ ǡʹͲͲͲǤ
Ͷ Ǥ ¦ Ï ¦
Ǥ ǡ Nacjonalistyczna krytyka literacka. Próba rekonstrukcji i opisu nurtu w II Rzeczpospolitejǡ×ͳͻͻǡǤͶʹȂͶͺǤ
ͷ ¸ ǤǤǡAndrzejewskiǡ×
Ï Ñǡ Ï ¸ ×Ï ͺǤ Ƿdzϸǡ ǡͻǦ × ¦ ͳͲȂ¦ Ñ Ǧ ×Ȃǡ¸¦ ×ĂǦ ¦ͳͻ͵ ǡǤ ϸ Āä ͳͳǤ ×Ï ÏĂ ¦ÏĂ ͳͻ͵Ǧ ¦ ͳͻ͵ Ƿ dzͳʹ Ï Ï ǦǷ dzͳ͵Ȃ Ǧ ¸ Ï ÑǤǤǦǡMalowanie
sÏowami. Rzecz o filozofii BolesÏawa MiciÑskiegoǡ ÏʹͲͲǢǤÏǡPodróĂe do piekieÏ. O eseistyce BolesÏawa MiciÑskiegoǡÑͳͻͻǤ
ǤǤǡKarol Irzykowski, Ăycie i twórczoä©ǡ×ͳͻͻͶǤ ͺ ǤǡǤ ǤǡǤͺǤ
ͻ ǤǣWódz MÏodej Belgii. Rozmowa z Leonem DegrellemǡǦ
ʹͲͲǡͶǡǤͳȂͷ
ͳͲ Christus Rex Ǥ ͳͻ͵ ǡ ǡ
ʹͲͲǡͶǡǤȂǢǤǡLeon Degrelle a frankofoÑski narodowy radykalizmǡǦ ǡʹͲͲǡͶǡǤͺȂͺͶǤ
ͳͳ ǤǡǤ ǤǡǤͷͺȂͲǤ ͳʹ ǡǤͲǤ
ͳ͵ Ǧ ¸Ǧ
Ǥycie i ämier© dla Narodu! Antologia myäli narodowo-radykalnej z lat trzydziestych XX wiekuǡǤǤǡǤǡÑʹͲͲͻǢǤ ǤÑǡObóz Narodowo-Rady-kalny, Encyklopedia „BiaÏych Plam”ǡʹͲͲͶǡǤǡǤͳͺ͵ȂͳͻͷǢǡRuch Narodowo-Radykalnyǡ ǡʹͲͲͷǡǤǡǤ͵ͺȂͶǢǤǡNacjonalizm i antysemityzm w programie Obozu Na-rodowo-Radykalnego, Studia nad faszyzmem i zbrodniami hitlerowskimǡͳͻǡǤ͵ǡǤ͵͵Ȃ͵ͷʹǢ ǤǡǤǡBolesÏaw Piasecki – próba biografii politycznejǡͳͻͻͲǡǤͳͷȂͳͲ͵Ǣ ǤÑǡProjekcja ,,ustroju totalnego” w myäli politycznej BolesÏawa Piaseckiego okresu dwudziestolecia mi¸dzywojennegoȏǣȐMi¸dzy otwart¦ a domkni¸t¦ myäl¦ polityczn¦. Szkice o najnowszej refleksji politycznejǡǤǤ ǡ ǤÏǦǡÑʹͲͲǡǤͷͲȂ͵Ǣǡ Koncepcja Organizacji Politycznej Narodu w myäli politycznej BolesÏawa Piaseckiego recept¦ na kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce w XX-leciu mi¸dzywojennymȏǣȐKryzysy i sposo-by ich przezwyci¸Ăania w myäli politycznej XX wiekuǡǤǤÏǡÑʹͲͲͶǡǤͳͷȂͳͷǢ ǤǡNacjonalizm chrzeäcijaÑski. Narodowo-katolicka formacja ideowa w II RP na tle po-równawczymǡ×ͳͻͻǡǤͻͻȂͳʹͷǢǡCzÏowiek, wychowanie i kultura w programie Fa-langiǡ¦ ͳͻͻͶǡͳǡǤ͵ͳȂͶͳǢǡKatolicyzm w doktrynach ugrupo-waÑ narodowo-radykalnych do roku 1939ǡ×ͳͻͺǢǡKoncepcje gospodarcze Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga” w äwietle prasyǡ ͳͻͻͷǡǤʹǡǤʹͶ͵ȂʹͷʹǢ ǡMyäl spoÏeczno-paÑstwowa ugrupowaÑ rozÏamowych obozu narodowego (1934–1939)ǡ ¦ ͳͻͺͺǡǡǤͳ͵ȂʹͻǢǤǡJan Mosdorf.Filozof, ideolog, politykǡ ʹͲͲǢǤ¸ ǡDziaÏalnoä© i myäl spoÏeczno-polityczna ONR ABCǡ ʹͲͲͻǢ Ǥ ǤǤǡKatolickie PaÑstwo Narodu PolskiegoǡͳͻͻͶǢǤÑǡOrganizacja
ÑͳͶǦ
wewn¸trzna w latach 1934–1944ȏǣȐZ dziejów obozu narodowego w Polsce w latach 1944– –1947ǡȂ×ͳͻͻͻǡǤͳͳͳȂͳͳͷǢǤǦǡNaród i paÑstwo w publicystyce polskiej skrajnej prawicy nacjonalistycznej lat 1926–1939ǡͳͻͻͳǡʹǡǤͷͻȂ ȂǢǤO¸ ǡKoncepcje Jana Mosdorfa jako przykÏad nacjonalizmu katolickiegoȏǣȐNacjo-nalizm czy nacjokatolickiegoȏǣȐNacjo-nalizmy? Funkcja wartoäci chrzeäcijaÑskich i neopogaÑskich w ksztaÏtowaniu idei nacjonalistycznychǡǤǤǡ×ʹͲͲǡǤ͵ͷȂͶǢǡ,,Totalizm katolicki” jako koncepcja ustroju dla PolskiȏǣȐReligia chrzeäcijaÑska a idee polityczneǡǤǤǡǦ ×ͳͻͻͺǡǤͲȂͷǢǡrzedmowaȏǣȐ ǤǡWczoraj i JutroǡÏʹͲͲͷǡ ǤȂ͵Ǣ Ǥ ǡObóz Narodowo-Radykalny – okres dziaÏalnoäci legalnej, Ǧ ͳͻǡǤǡǤ͵ǡǤͷ͵ȂͲǢǡRuch Narodowo-RadykalnyȏǣȐǡGeneza poli-tyczna ugrupowaÑ katolickich, Stronnictwo Pracy, grupa Dziä i JutroǡĂͳͻͺͶǢǡSzki-ce z historii polskiej prawicy politycznej lat Drugiej Rzeczypospolitejǡ×ͳͻͺǡǤʹͻȂʹǢ ǤǡǤ ǡObóz Narodowo-Radykalny we Lwowieǡ ʹͲͲ͵ǡ ͳͶͶǡǤͳʹͶȂͳͶͶǢǤǡ,,Nowy Ïad gospodarczy” jako alternatywa dla liberalizmu i mark-sizmu. Kwestie gospodarcze i agrarne w myäli politycznej Obozu Narodowo-Radykalnego ,,ABC”ǡ ʹͲͲͻǡ ͳͷȂͳǡ Ǥ ͷͳȂͺʹǢ ǡ Koncepcje gospodarczo-agrarne Ruchu Narodo-wo-Radykalnego „Falanga”ǡǡʹͲͲͻǡͳ͵ȂͳͶǡǤͺȂͻͻǢǡMonarchia czy republi-ka? – czyli dylematy ustrojowe polskiego ruchu narodowo-radykalnego na przykÏadzie koncep-cji Juliusza Sas-WisÏockiego i BolesÏawa PiaseckiegoȏǣȐNarodowa Demokracja XIX–XXI wiek. Koncepcje – ludzie – dziaÏalnoä©ǡǤǤǡǤǡ ʹͲͲͺǡǤʹͻȂ͵ͳͻǢǤǡ Polityka przeÏomu. DziaÏalnoä© Obozu Narodowo-Radykalnego w ärodowisku Poznania w la-tach 1934–1939ȏǣȐNarodowa Demokracja XIX–XXI wiekǥǡǤͻͶȂͳͶǢǤǡObóz Narodowo-Radykalny w Warszawie mi¸dzywojennejȏǣȐWarszawa II Rzeczypospolitej 1918– –1939ǡǤǡͳͻͲǢǤ ǡǤǡTadeusz GluziÑski – ĂoÏnierz ideiȏǣȐ ÑǤǡOdrodzenie idealizmu politycznegoǡÏʹͲͲǡǤȂͳǢǤǡ Koncepcje ustroju paÑstwa polskiego w myäli spoÏeczno-politycznej Wojciecha WasiutyÑskiego w latach trzydziestych XX wiekuǡ ʹͲͲͷǡǤʹǡǤͻͳȂͳͲ͵Ǣǡ Oblicze ideowo-polityczne miesi¸cznika „Wielka Polska”ȏǣȐHistoria i Polityka. Wiek XX – Stu-dia z historii myäli politycznej i ideiǡǤǡǤǤǡÑʹͲͲͶǡǤͻȂͳͳͲǢǡWy-chowanie w publicystyce dziaÏaczy Ruchu Narodowo-RadykalnegoǡʹͲͲͻǡͳ͵ȂͳͶǡ ǤͷͳȂͻǢǤ, Rewolucja na prawicy. DziaÏalnoäci Obozu Narodowo-Radykalnego w Wil-nie w latach 1934–1938ǡǡǤǡǤǤǡǤǡÑʹͲͲͺǡ ǤͻȂͳͲ͵ǢǤ ǡPaÑstwo i naród w myäli politycznej Ruchu Narodowo-Radykalne-go ,,Falanga”ȏǣȐStudia z teorii polityki, kultury politycznej i myäli politycznejǡǤǤÏǡ ÏͳͻͻǡǤͳͻȂʹͲǢǤ ǡObóz Narodowo-Radykalny. Geneza i dziaÏalnoä©ǡǦ ͳͻͺͷǢǡONR – Falanga, czyli antysemityzm totalnyǡ ͳͻͻͳǡ͵ǡǤʹͻȂͷǢǡProgram spoÏeczny Obozu Narodowo-Rady-kalnego (ONR). Stosunek do kwestii robotniczej ǡͳͻͷǡ͵ͳǡǤʹͷȂͶǢǡRoz-bicie ruchu mÏodzieĂowego ,,obozu narodowego”ǡͳͻǡǤǡǤͳǡǤʹ͵ȂͶͶǢ ǤÑǡBojówki ONR na ulicach Warszawy w 1934 rokuǡͳͻʹǡͶȂͷǡǤͳͲ͵Ȃ ȂͳͲͻǢǤ ÏǡObóz narodowo-radykalny w Wielkopolsce 1934–1939ȏǣȐNarodowa De-mokracja XIX–XXI wiekǥǡǤͻȂͻ͵ǢǤǡStruktura spoÏeczeÑstwa polskiego w myäli W. WasiutyÑskiegoȏǣȐNarodowa Demokracja XIX–XXI wiekǥǤͶͲȂͶʹʹǢǤǡKrew i Honor.DziaÏalnoäci bojowa Obozu Narodowo-Radykalnego w Warszawie w latach 1934–1939ǡ ʹͲͲͲǢǤcǡNarodoworadykalny model paÑstwa totalitarnego w Polsceǡ ͳͻͻǡͳǡǤ͵ͻȂͶͷǤ
Wasiu- ×Ǥä¦Ï ¸Ï Ǧ Ƿ dzÏÏͳͷǤ ¦Ă ¸¦ Ă ĂÑ Ï ×ĂÏ ͳͻ͵Ǥ Ï Ǧ Ƿ dz Ā ͳͻ͵ Ï ͳ ǡ×ÏĂä© ¸ÏǡÏǦ Ï ¸×Ǥ¦Ăϐϸ ͳͻ͵ͻÏ ǷdzǦ ÏSztuka pod dyktatur¦Ƿ dzǤ Ǧ Ï¸Ă¸ × Ǧ צ ¸ ͳǤ ©¸ ¦ ĂǦ ¸äÏǡǡĂ ¦Ă ¦¸Ă¦ ǷǦ dzǤ Ȃ¦ ¸ǤøǡĂǦ Ă ©ĂÏĂÏǦ ä ¸ ϸ ÑǤ ää ǡĂ Ǧ Ïä© ¦Ā Ǧ ä© ǡ Ă ¸ Ï Ă ¦
tyÑskiegoǡÑʹͲͲͶǢǤǡKoncepcje ustroju paÑstwa polskiego w myäli spo-Ïeczno-politycznej Wojciecha WasiutyÑskiego w latach trzydziestych XX wiekuǡǡ ʹͲͲͷǡǤʹǡǡǤͻͳȂͳͲ͵ǢǤǡWojciech WasiutyÑskiȏǣȐEn-cyklopedia „BiaÏych Plam”ǡǤǡʹͲͲǢǤǡArka przymierza. Wojciech Wa-siutyÑski 1910–1994. Biografia politycznaǡ×ʹͲͲͺǤ
ͳͷ ǤǡPrzedstawiam si¸ǡ ͳͻ͵ǡ͵͵ǡǤͶǢǡSkandaliczna opera. }le
byÏo za Waydowej, za Mazarakiego nie lepiejǡǡͳͻ͵ǡͶ͵ǡǤͶǢǡXI dzieÑ Kon-kursuǡǡͳͻ͵ǡ͵ǡǤͶǢǡWitold MaÏcuĂyÑskiǡǡͳͻ͵ǡͶǡǤͶǢǡ Ku koÑcowi konkursuǡͳͻ͵ǡͷǡǤͶǢǡPod znakiem Francjiǡǡͳͻ͵ǡǡǤͶǢ ǡBandrowska i Cooper w Filharmoniiǡǡͳͻ͵ǡ͵ǡǤͶǢǡDziewi¦ta symfo-niaǡǡͳͻ͵ǡͶͶǡǤͶǢǡAbendroth w FilharmoniiǡǡͶǡǤͶǢǡAn-dre-Casadesusǡǡͳͻ͵ǡͷͳǡǤǤ
ͳ Ǥ ǡ Sztuka pod dyktatur¦. IV. WÏoskie malarstwoǡ ͳͻ͵ͺǡ
ʹǡǤ͵ǢǡSztuka pod dyktatur¦. V. RzeĀba wÏoskaǡǡͳͻ͵ͺǡǡǤ͵ǢǡSztu-ka pod dyktatur¦. VI. WÏoska architekturaǡǡͳͻ͵ͺǡͺǡǤ͵ǢǡSztuka pod dykta-tur¦. VII. Caffe Grecoǡǡͳͻ͵ͺǡͳͶǡǤʹǢǡSztuka pod dyktatur¦. VIII. Teatr wÏo-skiǡǡͳͻ͵ͺǡͳǡǤ͵Ǥ
¸Ǥ ơ¦Ă ǡ×ĂǡĂÏ Ïä© Ǧ ¸ÏÏǷ dz¦×DuceǤ צ Ăä ǣǷ × Ǧ ¦Ă ×ǡ¸ ¦ Ǧ ǤÏÑ © ǡĂ ×æ Ϧǡ׸ǡϦ ä Ă Ǥ ¦¸ÏǦ ǡÏ ©ÑǤĂ ǡ¦ ä© ǡȂ ¸äȂÏäǦ Ï Ǥä ¦¸ ¦ ä Ϧ × ǡĂ ä ǤǡĂ©ÏǫdzͳͺǤ ÏǷ¦dz¦×Ǧ ǡ Ǥϸ × ǡ×ÏǦ ¸Ăä ͳͻǤ¦ĂÏǡĂ× ¸ǡĂĂǦ Ǥ ÏÏ Ï Ă ǡ× Ï¦ä ¦ÏǤ Ï Ï¦ ÑǤÑ ¦ ¦ ¦ ä©ĂǦ Ïä©ÏǤ ¦Ñ¸Ǧ × ä ©Ƿ Ï × ǡ× ×Ǥ ×dzʹͲǤ ×ĂÏϸ×Ă ¦ ¸× Ǧ ǡ Ǧ ÏǤ ×Ă ÏǡĂÏ ¦¸ Ï×ϸǷ dzǤ Ï ¦ ¦ǡä ¦ǡ¦ ÏÏ ×ǡĂ Ǧ
ͳͺ ǤơǡSztuka pod dyktatur¦ǡͳͻ͵ͻǡǤͳͷǤ ͳͻ ǡǤͳʹǤ
ÑǤ Ï ǡĂ Ǧ ÏǡÏ ¦Ñǡ ʹͳǤ Ă ×Ă ä ǣ Ǧ Ȃ Ï ǡ ×ϸ ¸ ¦Ñ¦velÏ Ñ¦ ȋ×Ă Ï¸Ȍǡ Ă¦Ñ¦ǡ×Ï Ă ¦ ÑǦѦʹʹǡ Ă Ǧ ǡ×Ï ¦¸ÑÑǡǦ ¦ Ǧ Ñ ʹ͵Ǥ¸ǡĂ ơϸǡĂ Ï ¸× ǡ ǡÏ ¸ ǡצà ǡĂÏÑ× ǡ ¸ʹͶǤ ϐ Ăϸ Ǧ Ǥ ĂÏǡà 丩Ïä ¦ ¸×Ǧ ¦ ¦ǡ ϐ ×× ©ʹͷǤ ÏǤǡ× ÏϦϐ¦Ǧ ʹͳ ǤǡSztuka…ǡǤͳȂͳǤ ʹʹ Ă ǣCywilizacja
bizantyjskaǡͳͻ͵ǢCy-wilizacja ĂydowskaǡͳͻͶǢO Ïad w historiiǡͳͻǢPaÑstwo i prawo w cy-wilizacji ÏaciÑskiejǡͳͻͺͳǢPrawa dziejoweǡͳͻͺʹǢPolskie logos a etosǡǦ ÑͳͻʹͳǤĂ ǣǤǡO wieloäci cywilizacji. Filozofia spoÏeczna Feliksa Konecznego, ʹͲͲʹǢǤÑǡFeliks Koneczny (1862–1949). y-cie i dziaÏalnoä©, ʹͲͲͳǢǤǡPrawo jako fundament cywilizacji ÏaciÑskiej w myäli Feliksa Konecznego, ʹͲͲǢ Ǥ ÑǡIdee historiozoficzne Felik-sa Konecznego, ×ͳͻͻͻǢǡKoneczny Teoria cywilizacji, ʹͲͲ͵ǢǤǡ Cywilizacje a moralnoä© w myäli Feliksa Konecznego, ʹͲͲͳǢǤ ǡModel spo-ÏeczeÑstwa obywatelskiego w historiozofii Feliksa Konecznego, ÏʹͲͲͲǢFeliks Ko-neczny dzisiajǡǤ Ǥ Ñǡ×ʹͲͲͲǤ
ʹ͵ ǤǤǡReligia w Trzeciej Rzeszyǡ×ͳͻ͵ǢǡReligia starogermaÑska
i jej aktualne znaczenie w NiemczechǡͳͻͶͻǢǡMistyczne podstawy narodowego socjalizmuǡͳͻͶǢ Ǥc ǡTragedia religijna Niemiec. Na marginesie ksi¦Ăki L. Halbanǡäǡͳͻ͵ͺǡʹͲǡǤ͵ͲȂ͵ͲͺǢ
ʹͶ ǡPaÑstwo totalitarne a dyktatura personalnaȏǣȐ ǤǤǡ
Faszyzmy europejskie (1922–1945) w oczach wspóÏczesnych i historyków, ÏǤǤǡ ͳͻͻǡǤͶͺǤ
ä ǡä© ʹǡ ȋ Ȍ ¸¦ ¸ ÏǦ ĂÑ ʹ Ăǡ× Ï¸ä ä Ï ¸ʹͺǤ ¦ ¦ Ñǡ×Ǧ ÏäÏ Ï¸ ¦Ǧ Ñ äǡ¦Ï Ï ϐ¦ Ñ Ǧ ¦ ×Ï ä ¦ ¦ ä© Ïä© ¦ ĂǦ ¦ä©¦Ǥ ¦ ¸ Ï׸©Ï ×ǤǷ Ïä ÏǡǦ ä ǡ×Ϧ¸¸ǡ ϐǡ ¦ © ĂÏäǡĂ ¦×©¸Ă©ǡǦ dzʹͻǤ Ă × ×¦ ¦ Ǧ Ï¦Ă¦ǡÏǣ ×ǡĂǦ Ȃ Ă Ǣ ¦¦ ǡĂĂ© ¦ÑǦ Ȃ Ï ×Ï©¸ÑǦ ͵ͲǤ¦ ÏǡĂǦ ¦ ¸¸Ñ ©¦¸ǡä × Ǧ © × ×Ï͵ͳǤ¸ ÏǦÏ͵ʹ ĂĂǦ ʹ ǤǤ¸ÑǡImpresjonizmǡͳͻͺǢ ǤǡHistoria impresjonizmuǡ ÏǤ ǤǡͳͻͺͷǤ
ʹ ǤǤǡOkolice socrealizmu: prawie tuzin szkicówǡ ʹͲͲͻǤ ʹͺ ǤǤ ǡGiovani Verga i weryzmǡͳͻͺͻǤ
ʹͻ ǤǡSztuka…ǡǤͻǤ ͵Ͳ ǡǤͳ͵
͵ͳ ǡǤͳʹǤ
͵ʹ ǤǤ ǡPaÑstwo totalne. Problem wÏadzyǡÏǡͳͻ͵ͺǡ͵ǡ
Ǥ Ǥ Ñ͵͵ǡ Ǥ Ǧ ͵Ͷ ¦ ¸ ǡ ä ¦Ï ×͵ͷǤ Ï ¦Ă ơ Ï Ǧ Ï ×ǡ ǡĂϸǡĂ×ÏÑ Ï Ïǡ Ƿdz͵Ǥ DuceĂ Ï ǣ ǡĂϸ ¸Ǧ Ȃ ¦ Ï͵Ǧ ¦ ĂǦ Ǣ Ï ơ Ï ǣǷæ¦Ǧ ǡ ¦ȂǡĂ Ǧ ¸ ÑǤĂ × ȏǥȐǤ Ăǡ¦ ¸Ǧ ǡĂ©ǡĂ Ǧ Ǥ ¸ Ǩdz͵ͺǢ ¦¸ Ñ ǡ×Ǧ Ȃ ¦Ï¸× ×Ǧ Ǣ ĂÏ × Ȃ ͵ͻǤ ä Ïǣ¦ǡǡ Ǧ ÏǡĂDuce Ï
͵͵ o. I. N. BocheÑski, List do redakcji „Prosto z Mostu”ǡͳͻ͵ͺǡͺǡǤͳǤ ͵Ͷ Ǥ ǤǡPolska na tle tendencji totalnychǡͳͻ͵ǡͳͲǡǤ͵Ȃ͵ͲǤ ͵ͷ Ǥ ǡZwi¦zek MÏodych Narodowcówǡ ͳͻͻͺǡͳͳȂͳʹǡǤͳͻȂʹʹǢ
Ǥstron¸ autorytaryzmu. Nacjonalizm integralny Zwi¦zku MÏodych NarodowcówǡǤ ǤǤÏǡ×ʹͲͲͺǤ ͵ ǤǡSztuka…ǡǤͷǤ ͵ ǷȏǥȐÑ × ǡ ǡǡ¸¸ Ǥ × ¸¸ Ï © ×ǡ © Ă ǡ׸ǡȂǤ¦ä© ǡĂø¦ÏǦ dzǡǡǤͷʹǤ ͵ͺ ǤǡǤͳ͵ͶǤ ͵ͻ ǡǤʹͲȂʹͳ
ǡæ Imperium Romanum שϸͶͲǤ ơ ϸÏǦ ǡ ĂÏÏ Ǧ Ǧ ǡ × Ï ×Ï ÑǦ ǡ× ÏǤǤǣÑ ÏĂ ǡ ϐǦ ǡǣǡ ǡǡ× ×ǡĂϸä Ï ¸Ǧ ϐ ¸ͶͳǤ ¦ Ϧ ÏǦ ǡǡÏ×Ï Ǧ ǡ × ¦Ǧ ¸ ¦ ¸ Ï ¦Ǥ ää©ǡĂ ¦ ĂDuceͶʹǤ¦Ǧ Ƿ¦dzÏǡĂ× Ï Ï Ï Ă × Ñ× ¦ ¸Ǧ ä¸×Ͷ͵Ǥ Ñȋ ĂĂǦ Ȍ ơæ ¸ ĂǦ ÑǡÏ Ï ¦ÑǦ × ǡĂÏĂĂ ×ͶͶǤ ¸ Ï ǡ × Ï ĂǦ ǡĂ ¦¦ÏÏ Ïä Ï × Ï ǣ Ƿ ǡ׸ ǡ×ÏǦ ©ǡ æä Ă ǡĂÏ× ¸××ϐÏ©¸ä ǡ× ¦ ÏäϸdzͶͷǤ ͶͲ ǡǤǤ Ͷͳ ǡǤͳͺǤ Ͷʹ ǡǤͶȂͷǤ Ͷ͵ ǡǤʹͲǤ ͶͶ ǡǤͳͺǤ Ͷͷ ǡǤͳͺǤ
Ƿ¦dz ϸĂǦ ¦ Ï ×Ǧ Ï ǡ Ïæ ä Ï ǡ× Ï ͶǤ ¦ ¦¸¦ ơǦ ÏǤ×ĂÏ×ÏÑ ¸ǡ× ¦ÏÏǡǦ × ä©×Ͷǡ×ǣĂ ¸ ×Ǧ ¦ǡ¦Ăä Ǧ ǡ¸¦ ǡÏ ǡ ¸ ǡǤ×Ǧ ÏĂ© Ǧ ¸Ï ¦¸× ä Ǥ ϸǤǯ ͶͺǤǡ× ơÏ ¸© Ï Ͷͻǡ× × Ƿ dzͳͻͲͻǡ׸¦Ï ÏǦ Ǥ× ä Ï ¸ǡǦ ¦Ï¸ ä ¦ ä ĂĂǡÑ Ï¸ ¦ Ǧ ǡ¦ ͳͻͳͻȂ Ǧ Ăǡ Ǧ Ï×ͷͲǤǯͷͳ Ă Ïǡ×Ǧ ää Ï ×ǤÏä Ǧ Ï Ï ǦǦ Ͷ ǡǤͳͺȂͳͻ
Ͷ Ï ×ǤǤ ǡCzas przeszÏy niedokonany. O wÏoskiej
sztuce futurystycznejǡ ͳͻͺͺǤ Ͷͺ ǤǡSztuka…ǡǤʹ͵ȂʹǤ Ͷͻ ÏǡĂ× Ǧ Ă©Ï ä ǡ×Ǧ ¦Ă©ǡ ©ǡĂÏ × ×Ă ×ǢǡǤʹͻȂ͵͵Ǥ ͷͲ Ǥ ǡǤ ǤǡǤȂʹͳǡ͵ȂͶ͵ǡͶͶȂͷͻǡͳͷ͵ȂͳǡͳͶȂͳͺǢǤǡEcha
wÏo-skie w prasie polwÏo-skiej (1860–1939). Szkice bibliograficzneǡ×ʹͲͲǡǤͻͻȂͳͲͳǡͳͲȂ ȂͳʹͲǡͳʹȂͳʹͻǡͳ͵ͶȂͳͶͶǡͳͶͶȂͳͷͺǢ ǤơǡSztuka…ǡǤʹͷȂʹǤ
ͷͳ Ǥ ǤǦǡGabriel D’Annunzio u ĀródeÏ ideologii wÏoskiego faszyzmuǡ
Ïǡ×ä Ï ©Ï ÑǤĂ ¦ ä© Ă äͳͻͳͻ¦Ï ϸä Ï × Ǧ ȋ Ȍͷʹ¦ ¸ Ǥ ǡϸ¦Ï¦ Ǧ ϐ ¦ ¸Ȃ¸×ǡ× ×Ā¦Ïǡ×Ă©ǤǤǤ ĂÏǡĂsaluto ro-manoͷ͵ȋ ©ÏĂ ä ϐǦ ͳͻͳͶȌǡĂ Ǥ ¸ ä Ϧ ¦ Ǧ ¦ Ǧ ǡ ¦Ï Ǧ ǡ×ϸǷ dz¸ ¦ ¦ ¦ ǤÏ Ǧ ǡ ǡ ǡǡǡ ͷͶǤǦ ǯǦϦ ÏǦ Ƿ×Ă ǡ ¦¸×Ï ¦ ¦ ¦Ǥ ȏǥȐ ¦ ¸ ä ×ǡ ǡ Ï ¸ Ïä ǡ ĀǦ ä dzͷͷǤ Ă©Ï Ƿ dz¸Ï¦ ×Ă Ǧ × ͷǤ¸ǡĂ××Ă ¸¸Ǧ Ï Ȃ× ǡ ×ÏĂϸ¸¦ ¦¦ǣǷĀǡĂ Ïǡ × ä ×Ǥ Ï Ñ ǡ ¦Ïǣ 丩¦Ïä©ǫǨÑǦ ǡ ¸ǨÏ ǡÏǣä ×ǫĂǤϸ ǡpro publico bonoǤ ϸ ǣ ÏǡĂ×Ǥ äǦ
ͷʹ ǤǤǡWyprawa na Fiume 1919–1920ǡÑʹͲͲͷǤ
ͷ͵ saluto romanoǤǤǡSaluto RomanoǡǣȀȀǤ Ǧ
ǤȀǤǫαƬ αͳǤ
ͷͶ ǤǡFaszyzm. HistoriaǡÏǤǤǡÑͳͻͻͻǡǤͶͳȂͷͶǡͺͺȂͻ͵Ǣ ǤǦ
ǡSztuka…ǡǤʹ͵ȂʹͶǤ
ͷͷ ǤǦǡFaszyzm, prawica i lewicaȏǣȐ ǤǤǡǤ ǤǡǤ͵ͻͲǤ ͷ ǤǡFaszyzm jak ekstremistyczny kierunek centrumȏǣȐǡǤ͵ͲͶȂ͵ͳǤ
Ǥ¸ ©ǡÏǤǦ ©×dzͷǤ Ï ơÏ ä©Ǧ Ă Ǥ Ï× ǡǡ Ǧ ǡǡǤǡÏǡ¦Ǧ × ÏøǦ ǣ ÑǤ Ï Ă ¸ Ñǡ×Ǧ Ïǣ Ïä Ï ǡ ÏÑĂǦ Ȃ ä©Ï ¸Ă Ǧ Ï Ǣ ×Ǥ¸¦ Ǧ Ȃ ĂͳʹΨÏÏ ÑǢ צæ Ȃ ͷͺǤ Ï Ï ǡ × Ïä×Ï ÑĂ Ǥä× Ǧ ơ Ïǣ ǡ× ÏǦ Ȃ ä××ǤǦ ×ǡ ××Ă ǡ× ¸Ǧ ÏÏǢ ¸ȋÏǤȂ ȌȂÏ ¦Ǧ Ȃ ¸ǡ ä Ǧ ǡ ÏǤǡ Ǧ ǡ¦ Ïǡ× ¸Ï͵ͳͲ¸ ×ǡǦ Ï͵¦ Ï× ¦ ¦ ¦ ¸ × Ǣ Ǥ¦ͳͲͲ¸ ×Ǣ Ȃ Ă× Ȃ ×ǡ×Ï Ǧ Ǣ ͷ ǤǡSztuka…ǡǤȂͺǤ ͷͺ ǡǤȂͺʹ
ʹ͵Ψä ׸ Ǧ Ȃ ×××ǡצ¸ ×Ǣ × Ǧ Ȃ ǡ× ÏĀ©¸Ǧ ¸ȂǦ Ǣ Ï Ȃ × ©¦ ¦ä©Ǧ Ïǡæ¸ ĂͳͲ¸ Ǧ ×ä ÏĂ Ǣ ¦¦¸¦Ǧ Ȃ × Ï× ¸ Ǣ Ȃ¦ ¸ Ȃ × ϐ ǡĂ Ǣ × Ǧ Ȃ ÏÏ ǣǦ ǡĂǡ ϐ Ï × ¦ ǡ× ÏǦ Ǣ ÏĂ Ǧ Ȃ Ϧ ×Ï ä Ǣ ÏĂ¦Ï¦¸¦ǡĂǦ Ï ¦¸Ï¦ Ï ×Ǣ Ȃ Duce ǡ×ĂÏʹΨ Ï© Ǥ ǡĂÏ ÏǦ ¦¦¦Ă¸ǡ Ă× Ï × Ă ÏǤǦ ¦ ¸ ǡ× ¸ĂÏ Ǥ Ï Ï ǡ × ͳͲͲĀ¦ Ǥ¦
Ï Ï Ï¦ Ǧ ϐ ͷͻǤ ¦ ÏÑǦ ×Ƿ¦dzǦ ÏÏä æ ǤÏ ơϦ ¸Ï Ǧ ÏǤǡĂǦ ¦ ¦ ¦ ä©ǡ×Ǧ ¦ǡ¸ × Ï ä ǡ×ĂÏ ©Ǥ×ǡĂǦ ǡĂ © ǡ © × ǡ×Ă Ï¸©äǤ Ǧ ×Ǥǣä Ïǡ¦Ïä©Ǧ ǡ×Ȃ¸ Ǧ Ƿdzǡ׸ǤÏÏ ǡä ä©ÏĂϸǦ øǡĂÏ Ǧ ¦ä© ¸ ϐ Ǧ Ǥ Ï××stricte Ǧ Ï ǡĂĂϸǦ ǡ¸Ǥ × ǡĂ ǡ ǡĀ© ¸Ǧ ϐ ä Ϧ¦ĂǦ ¸Ǥ ǡĂ Ï¸ ÏǦ ¸¦ ʹͲ¸ ȋ Ï ©¸ ¸¦ ¸ ×ȌǦ ¸Ï× ͲǤ ¦ÏǤ Ϧ ¸Ï ϸǡĂ Ï ǡ¦Ǧ ǡ×Ï ǡĂÏ ǡä ͷͻ ǡǤ͵ͶȂͶ͵ǡǤͶͻȂͷͶǡǤͷͶȂͷǡǤͳǡǤͷȂʹǡǤͺȂͳͲ Ͳ ǡǤͳͲȂͳʹͲǤ
Ï© ͳǤÏǦ × ǡ×Ǧ ×ʹǤ ÏǦ Ă Ï ĂÏĂ ¸Ï ÑǤ×Ă Ï Ï Ǧ ×ǤÏÏǡĂä ǡ׸ ǡ ĂÏ äǤ× ǡ× ¸×Ï ¸¸ Ă Ï ¦ Ăä ͵Ǥ ÏÏǦ Ǥ ¦¦¦ǡ×Ï¦Ï ĂǡĂ Ï ©Ǧ Giovanezy ÏäÏ Ͷǡ×Ǧ Ï ¸ͷǤ ×Ï Ǧ ÏÏÑ Ǥ×ĂǦ ¦ȂϦǡǡǦ ǤǤ ǡ ĂÏĂ ͳͻͳȋǦ ¦ ¦× ×Ï ȌÏ× ¸ǡĂäצǦ ¸Ï ×Ǥ× Ǥǡ×ͳͻ͵ͻÏ Ǧ ǡͳͻͷͲǤÏ¦Ï Ƿ dz Ǥ×Ï ÏǦ ĂĂǤ ϐǦ Ǥä× × ÏĂȂǡ× Ǧ ǡ¦ ¸¦¦ ¦ǡ×ÏǦ ͳ ǡǤͳʹͳȂͳʹͻǤ ʹ ǡǤͺͷǤ ͵ ǡǤͳ͵Ȃͳ͵ͺǤ Ͷ ǤǤ ǡToscaniniǡÏǤǤÑǡͳͻͺͺǤ ͷ ǤơǡSztuka…ǡǤͶͶȂͶͷǤ ǡǤͶͷ
¦ Ƿ dzǯǤĂ Ï ȂÏ× Ǧ ǡ ǡ× ȋǤǤǷ Ǧ dzÏǦ±ǯ Ƿ¸ÑdzȌǡ × ä ĀÏ ¦¦Ǧ × Ï ĂǤä×Ǧ ǣ Ȃ¦ǡͳͻͳͻ ÏĂÏ ǡͳͻʹͺÏ ǡÏÏ Ƿ dzǡǷdzǤ ơϸ Ï ǡ×Ï× ä ǡ¸× ϸǦ ä©Ǥ ä ¦Ă ơϸ Ï ǡ ©¸¦ ¦ǡ × Ï Ï Ï Ñǡצ Ǧ ä Ϧ ¸ͺǡ× ÏǡĂÏÏ× Ǥ¦ǤÏÏ× Ï ¸ ¸¸ × Ï ¦ ǤǦ ×Ǧ × Duceǡ ©¸Ǧ ä©ÏĀ¸ Ǥ Ï ǡĂÏ Ăǥ ¸ ǡĂ×Ï© ¦ ¸ä Ă Ǥ Ï ×× ä ǤǦ Ïä¦× Ǥ ơ ǡ¸ÏǦ Ï Ï Ï Ï¦ ǡǤͷȂͳ
ͺ ǤǤǡKawior i popióÏ. ycie i ämier© pokolenia oczarowanych i
rozczarowa-nych marksizmemǡÏǤǤǡʹͲͲͺǢǤĂø Ǥ Ǥ ǡ ǡCaviar nad Ashes. A Warsaw Genera-tion’s Life and Heath in Marxism 1918–1968ǡʹͲͲͻǡͳͷȂͳǡǤͶͲͶȂͶͲͻǤ