Wdrażanie miejskich systemów ITS Implementation of urban ITS systems

7RPDV].DPLĔVNL0LFKDá1LH]JRGa, Paula Razin

Instytut Transportu Samochodowego

$QGU]HMĝZLGHUVNL

Wojskowa Akademia Techniczna

3U]HP\VáDZ)LOLSek

Politechnika Lubelska

:'5$ĩANIE MIEJSKICH SYSTEMÓW ITS

5ĊNRSLVGRVWDUF]RQR, JUXG]LHĔ

Streszczenie: W artykule opisano QDMZDĪQLHMV]H HIHNW\ ]ZLą]DQH ] ZGURĪHQLHP V\VWHPX ,76 Z PLHĞFLH 2SLVDQR UyZQLHĪ QDMZDĪQLHMV]H HOHPHQW\ V\VWHPX Z\VWĊSXMąFH Z ZLĊNV]RĞFL WHJR W\SX V\VWHPyZ QD ĞZLHFLH 'REyU NDĪGHJR ] HOHPHQWyZ Z\PDJD jednak zdefiniowaniD Z\PDJDĔ L RF]HNLZDĔ ]DPDZLDMąFHJR SRZRáDQLD ]HVSRáX SURMHNWRZHJR ]DSHZQLHQLD ILQDQVRZDQLD SURMHNWX LDNW\ZQHMZVSyáSUDF\]MHJRZ\NRQDZFąRGHWDSXSODQRZDQLDSrzez etap dostrajania, DĪpo oddanie V\VWHPX GR XĪ\WNX $UW\NXá VWDQRZL wVWĊS GR G\VNXVML QD WHPDW HIHNW\ZQHJR ZGUDĪDQLD V\VWHPyZ ITS w miastach.

$UW\NXá SRZVWDá Z UDPDFK SURJUDPX 5R]ZyM ,QQRZDFML 'URJRZ\FK 5,' ]RUJDQL]RZDQHJR i ILQDQVRZDQHJRSU]H]1DURGRZH&HQWUXP%DGDĔL5R]ZRMXL*HQHUDOQą'\UHNFMĊ'UyJ.UDMRZ\FK i Autostrad (umowa nr DZP/RID-I-41/7/NCBR/2016).

6áRZDNOXF]RZH transport, systemy ITS, FRAME

1. WPROWADZENIE

W okresie ostatnich kilku lat w wielu polskich miastDFK ZGURĪRQR V\VWHP\ VWHURZDQLD i ]DU]ąG]DQLD UXFKHP Z\NRU]\VWXMąFH QRZRF]HVQH technologie teleinformatyczne, w SRáąF]HQLX]LQIUDVWUXNWXUąWUDQVSRUWRZą LSRMD]GDPL6\VWHP\WHQRV]ąZVSyOQąQD]ZĊ systemów ITS (ang. Inteligent Transportation Systems&HOHPLFKZGUDĪDQLDMHVWSRSUDZD HIHNW\ZQRĞFL L EH]SLHF]HĔVWZD SURFHVyZ WUDQVSRUWRZ\FK RUD] RFKURQD ĞURGRZLVND QDWX ralnego. Systemy tHPRĪQDUR]EXGRZ\ZDüLX]XSHáQLDüQDSU]\NáDGRPRGXá\LQIRUPDFML SDVDĪHUVNLHMLQIRUPDFMLRGRVWĊSQ\FKPLHMVFDFKSDUNLQJRZ\FKV\VWHP\PRQLWRULQJXZL ]\MQHJRSRGV\VWHP]DU]ąG]DQLDWUDQVSRUWHPSXEOLF]Q\PDWDNĪHHOHPHQW\V\VWHPX]DU]ą dzania kryzysowego w SRVWDFL PRGXáX ]DU]ąG]DQLD ]GDU]HQLDPL GURJRZ\PL (IHNWDPL

ZGUDĪDQLD V\VWHPyZ ,76 PRĪH E\ü VNUyFHQLH F]DVX SU]HMD]GX L/lub SRSUDZD Sá\QQRĞFL UXFKX]GHILQLRZDQDMDNR]PQLHMV]HQLHOLF]E\]DWU]\PDĔSRMD]GyZQDZ\EUDQ\PRGFLQNX drogi. Systemy ITS, poprzez steURZDQLH SRWRNLHP SRMD]GyZ PRJą UHGXNRZDü SUĊGNRĞü QDZ\EUDQ\FKRGFLQNDFKGURJLQSFKDUDNWHU\]XMąF\FKVLĊZ\VRNąOLF]EąNROL]MLLZ\SDG kówSU]HGLFKZGURĪHQLHPDWDNĪH]PQLHMV]DüDPSOLWXGĊWHMSUĊGNRĞFLFREĊG]LHVSU]\ MDáRSRSUDZLHEH]SLHF]HĔVWZDUXFhu drogowego.

6\VWHP\ ,76 VWDQRZLą QDMHIHNW\ZQLHMV]H ILQDQVRZR QDU]ĊG]LH SRSUDZ\ Sá\QQRĞFL i EH]SLHF]HĔVWZD UXFKX GURJRZHJR XPRĪOLZLDMąF X]\VNDQLH Z\VRNLFK ZVNDĨQLNyZ X]\ VNDQ\FKHIHNWyZZVWRVXQNXGRFHQ\]DVWRVRZDQHJRUR]ZLą]DQLD,FKZGUDĪDQLHPXVLE\ü MHGQDNSRSU]HG]RQHDQDOL]ąGRVWĊSQHJRZ\SRVDĪHQLDDQDOL]ąSRWU]HE]DPDZLDMąFHJRV\V WHP RSUDFRZDQLHP NRQFHSFML V\VWHPX Z RSDUFLX R GRVWĊSQH WHFKQRORJLH ZáDĞFLZ\P ZGURĪHQLHPV\VWHPXMHJRGRVWURMHQLHPLRGSRZLHGQLPXĪ\WNRZDQLHPCelem UR]ZLą]DĔ ITS jest maksymalne wykorzystanie sieci drogowej SRSU]H] RSW\PDOL]DFMĊ G]LĊNL HIHN W\ZQLHMV]HPXVWHURZDQLXL]DU]ąG]DQLX ruchem, przy zachowaniu stawianych celów strate-gicznych dla szeroko rozumianego systemu transportowego ZPLHĞFLH. W artykule opisano pokrótce efHNW\ G]LDáDQLD .RPLWHWX GV $UFKLWHNWXU\ L 6WDQGDU\]DFML G]LDáDMąFHJR SU]\ 6WRZDU]\V]HQLX ,76 3ROVND NWyU\ RSUDFRZDá GRNXPHQW NWyUHJR FHOHP MHVW ]ZUyFHQLH XZDJL QD QDMF]ĊVWV]H SUREOHP\ Z\VWĊSXMąFH SRGF]DV ZGUDĪDQLD V\VWHPyZ ,76 W dokumencie podano przykáDGRZHUR]ZLą]DQLDW\FKSUREOHPyZ.

-HGQ\P ] UR]ZLą]DĔ NWyUH XPRĪOLZLDMą XV\VWHPDW\]RZDQH SRGHMĞFLH GR SUREOHPX ZGUDĪDQLDV\VWHPyZ ,76MHVW]DVWRVRZDQLHHXURSHMVNLHMDUFKLWHNWXU\ )5$0(7DNLHSR GHMĞFLHPRĪHVLĊMHGQDNRND]DüWUXGQH]HZ]JOĊGXQD]áRĪRQRĞü problemu) dla zamawia-MąFHJRV\VWHPDNUyWNLF]DVMDNLSR]RVWDMHQDUHDOL]DFMĊV\VWHPXF]ĊVWRMHVWWRNLONDQDĞFLH PLHVLĊF\PRĪHXQLHPRĪOLZLüSHáQHZ\NRU]\VWDQLHPHWRG\)5$0(

: ]ZLą]NX ] W\P Z DUW\NXOH RSLVDQR ]DSURSRQRZDQH Z .RGHNVLH 'REU\FK 3UDNW\N SRGHMĞFLH SROHJDMąFH QD RGSRZLHGQLP ]DSODQRZDQLX SURMHNWX RNUHĞOHQLX LVWRWQ\FK HOH PHQWyZVSHF\ILNDFMLVWDQRZLąFHMHOHPHQW]DPyZLHQLDRUD]RGSRZLedniej realizacji projek-tu.

=DSURSRQRZDQHSRGHMĞFLHGRZGUDĪDQLDV\VWHPyZ,76PRĪHXáDWZLü]DSODQRZDQLHUH ali]DFMĊ L SyĨQLHMV]H XĪ\WNRZDQLH W\FK V\VWHPyZ 1LH VWDQRZL MHGQDN SHáQHJR DOJRU\WPX SRVWĊSRZDQLD Z NWyU\P SU]HZLG]LDQR ZV]\VWNLH PRĪOLZH UR]ZLą]DQLD L ]GHILQLRZDQR ZV]HONLHPRĪOLZHSUREOHP\oraz VSRVyELFKUR]ZLą]DQLD

:GUDĪDQLH V\VWHPyZ ,76 MHVW QDMHIHNW\ZQLHMV]\P UR]ZLą]DQLHP XPRĪOLZLDMąF\P SR SUDZĊV\WXDFMLWUDQVSRUWRZHMZPLHĞFLHLw MHJRRNROLFDFKEH]NRQLHF]QRĞFLSRQRV]HQLD RJURPQ\FK QDNáDGyZ QD EXGRZĊ GURJLHM LQIUDVWUXNWXU\ GURJRZHM :GUDĪDQLH tych syste-PyZVWDQRZLMHGQDN]áRĪRQ\SUREOHPHP]REV]DUX zaawansowanych technologii. Mimo, ĪH ZV\VWHPDFK,76VWRVRZDQHVąQDU]ĊG]LDLUR]ZLą]DQLDLQIRUPDW\F]QHV\VWHP\WHQLHVą MHGQDNSURMHNWDPLLQIRUPDW\F]Q\PLLZ\PDJDMąSU]HGH ZV]\VWNLP]QDMRPRĞFL]DJDGQLHĔ ] ]DNUHVX RUJDQL]DFML UXFKX VWHURZDQLD L ]DU]ąG]DQLD UXFKHP ]DU]ąG]DQLD WUDQVSRUWHP SXEOLF]Q\PDWDNĪHDXWRPDW\NLSU]HP\VáRZHM

'RHIHNWyZ]DVWRVRZDQLDUR]ZLą]DĔ ITS QDOHĪą:

 optymalizacja SU]HSXVWRZRĞFLLVWQLHMąFHMVLHFLGURJRZHMEH]NRQLHF]QRĞFLMHMSU]H budowy i rozbudowy, G]LĊNL ]DVWRVRZDQLX NDPHU i F]XMQLNyZ V\JQDOL]DFML ĞZLHWO nych ZVSyáSUDFXMąF\FK ] FHQWUXP ]DU]ąG]DQLD UXFKHP WDEOLF ]PLHQQHM WUHĞFL czy XU]ąG]HĔSRNáDGRZ\FK w pojazdach transportu publicznego,

 poprawa bH]SLHF]HĔVWZD UXFKXGURJRZHJRQDVNXWHNUHGXNFMLSUĊGNRĞFLSRMD]GyZ DPSOLWXG\]PLDQSUĊGNRĞFL, MDNUyZQLHĪ VNUyFHQLHF]DVXGRMD]GXVáXĪEUDWRZQLF]\FK i ograniczenie czasu powrotu do stanu normalnego,

 skrócenie czasu przejazdu pojazdów transportu publicznego oraz XĪ\WNRZQLNyZLQ dywidualnych,

 poprawa NRPIRUWXSRGUyĪRZDQLD

 ]PQLHMV]HQLH QHJDW\ZQHJR RGG]LDá\ZDQLD SRMD]GyZ QD ĞURGRZLVNR QDWXUDOQH SR SU]H]RJUDQLF]HQLHOLF]E\]DWU]\PDĔDFR]DW\PLG]LH zmniejszenie emisji substan-cji szkodliwych przez te pojazdy,

 optymalizacja i PRĪOLZRĞü RJUDQLF]HQLD NRV]WyZ ]DU]ąG]DQLD pojazdami transportu zbiorowego,

 PRĪOLZRĞü symulacji warunków ruchowych dla potrzeb planowania robót drogo-wych,

 wsparcie dla organizacji imprez masowych, minimalizacja skutków ]GDU]HĔGURJR wych, czy ]DU]ąG]DQLe w sytuacjach kryzysowych.

2. ELEMENTY MIEJSKIEGO SYSTEMU ITS

2.1. &(1758067(52:$1,$,=$5=Ą'=$1,$58&+(0

&HQWUXPVWHURZDQLDL]DU]ąG]DQLDSHáQLUROĊQDGU]ĊGQąZVWRVXQNXGRSR]RVWDá\FKpodsys-temów ITS. : &HQWUXP ]DSDGDMą RSHUDF\MQH GHF\]MH ZSá\ZDMąFH QD ELHĪąFH IXQNFMRQR ZDQLHV\JQDOL]DWRUyZĞZLHWOQ\FKQDVNU]\ĪRZDQLDFK]PLDQDF]DVXWUZDQLDF\NOXOXEUH zygnacja z jednego z cykli), w zakresie informacji Z\ĞZLHWODQych na znakach o zmiennej WUHĞFLLWDEOLFDFKLQIRUPDF\MQ\FKZ]DNUHVLHXG]LHODQLDSULRU\WHWyZGODRNUHĞORQ\FKNLH runków jazdy itp. =DNUHVGHF\]ML]DSDGDMąF\FKZ&HQWUXP]DOHĪ\RGNRPSHWHQFMLXG]LHOR Q\FKSU]H]ZáDĞFLFLHODV\VWHPX:GXĪ\FKFHQWUDFK]DVLDGDMąUyZQLHĪRVRE\GHF\GXMąFH na miejscu, zarówno R GHF\]MDFK ]ZLą]DQ\FK ] WUDQVSRUWHP SXEOLF]Q\P MDN UyZQLHĪ ]ZLą]DQ\FK]V\WXDFMDPLNU\]\VRZ\PL

1DMZDĪQLHMV]\P HOHPHQWHP &HQWUXP MHVW DSOLNDFMD LQWHJUXMąFD SRGV\VWHP\ ,76 :\ ĞZLHWODRQDQDMZDĪQLHMV]HLQIRUPDFMHQDĞFLDQLHJUDILF]QHMZSRNRMXRSeratorskim na tzw. ÄĞFLDQLH JUDILF]QHM´. : JáyZQ\P SRPLHV]F]HQLX FHQWUXP ]QDMGXMą VLĊ VWDQRZLVND SUDF\ RSHUDWRUyZV\VWHPXDZQLHNWyU\FKSU]\SDGNDFKUyZQLHĪRSHUDWRUyZWUDQVSRUWXPLHMVNLH JRSUDFRZQLNyZSROLFMLLVWUDĪ\PLHMVNLHM:LĊNV]H&HQWUDVąZ\SRVDĪDQHw SRNyMLQĪ\ QLHUD UXFKX VDOĊ NRQfHUHQF\MQą RUD] ĞURGNL áąF]QRĞFL ] SR]RVWDá\PL VáXĪEDPL Piejskimi. :VNáDG&HQWUyZPRĪHZFKRG]LüUyZQLHĪVHUZHURZQLDLSRG]HVSRá\]DVLODQLDDZDU\MQHJR

2.2. PODSYSTEM STEROWANIA ,=$5=Ą'=$1,$RUCHEM

3RGV\VWHPWHQUHDOL]XMH]DGDQLDSRFKRG]ąFH]&Hntrum SterowDQLDL=DU]ąG]DQLD5uchem. 1DSRGVWDZLHRWU]\P\ZDQ\FKLQIRUPDFML]DU]ąG]DSUDFąV\JQDOL]DWRUyZĞZLHWOQ\FKFRZ wyniku synchronizacji ich pracy, przy wykorzystaniu informacji o ELHĪąF\PVWDQLHna dro-G]HXPRĪOLZLD uzyskanie SRSUDZ\HIHNW\ZQRĞFLUXFKXna poziomie od kilkunastu do

na-ZHWNLONXG]LHVLĊFLXSURFHQW-HVWWR]ZLą]DQH]]DFKRZDQLHPV\QFKURQL]DFMLSUDF\V\JQDOL ]DWRUyZĞZLHWOQ\FKQDZ\EUDQ\FKFLąJDFKNRPXQLNDF\MQ\FKtzw. „zielona fala”)XPRĪ OLZLDMąFHMSU]HMD]GZ\EUDQąGURJą]PLQLPDOQąOLF]EąNRQLHF]Q\FK]DWU]\PDĔ

=DGDQLHP3RGV\VWHPX6WHURZDQLDL=DU]ąG]DQLD5XFKHPMHVWWDNĪHUHGXNFMDQDGPLHU QHMDPSOLWXG\SUĊGNRĞFLSRMD]GyZZSá\ZDMąFHMZLVWRWQ\VSRVyEQDEH]SLHF]HĔVWZRUX FKXGURJRZHJR3RGV\VWHPWHQPRĪHUyZQLHĪZSá\ZDüQDOLF]EĊSRMD]GyZZMHĪGĪDMąF\FK do centrum miasta, ograQLF]DMąF QDWĊĪHQLH QD GURJDFK GRMD]GRZ\FK Z FHOX ]DSHZQLHQLD Sá\QQRĞFLUXFKX (optymalizacji) w centrum.

:V\VWHPLHMHVWUHDOL]RZDQDNUyWNRRNUHVRZDLGáXJRRNUHVRZDRSW\PDOL]DFMDZVNDĨQL NyZUXFKXDWDNĪHSURZDG]RQ\ELHĪąF\PRQLWRULQJ]GDU]HĔ]]DVWRVRZDQLHPPRQLWRULQJX wizyjnego. 8PRĪOLZLDWRQDW\FKPLDVWRZąUHDNFMĊRSHUDWRUDFHQWUXPQDQLHSRĪąGDQH]GD rzenia drogowe.

2.3. P2'6<67(0:63,(5$1,$=$5=Ą'=$1,$ TRANSPORTEM

PUBLICZNYM

Do ELHĪąF\FK ]DGDĔ UHDOL]RZDQ\FK Z UDPDFK SRGV\VWHPX QDOHĪą monitorowanie prawi-GáRZRĞFLUXFKX i UHDJRZDQLHQD]DNáyFHQLDLV\WXDFMHV]F]HJyOQH6\VWHPXPRĪOLZLDgene-URZDQLHSRWU]HE\SULRU\WHWXQS]HZ]JOĊGXQDRSyĨQLHQLHZ]JOĊGHPUR]NáDGXMD]G\czy VWRSLHĔZ\SHáQLHQLDSRMD]GX) i monitorowanie wykorzystania taboru. W systemie groma-G]RQHVąGDQHRF]DVDFKSU]HMD]GXSRMD]GyZSRUXV]DMąF\FKVLĊZUDPDFKSRV]F]HJyOQ\FK OLQLLNRPXQLNDF\MQ\FKREVáXJLZDQ\FKZ UDPDFK]DSHZQLHQLDWUDQVSRUWX ]ELRURZHJR FR XPRĪOLZLDZ\NRU]\VWDQLHW\FKGDQ\FKGROHSV]HJRSODQRZDQLDUR]NáDGyZMD]G\

2.4. PODSYSTEM PRIORYTETÓW DLA POJAZDÓW

TRANSPORTU PUBLICZNEGO

Pods\VWHPSULRU\WHWyZSRZLQLHQE\ü]JRG\]SROLW\NąWUDQVSRUWRZą miasta, DWDNĪHRGSR ZLDGDü]DVDG]LH ]UyZQRZDĪRQHMPRELOQRĞFLSRSU]H]]ZLĊNV]HQLHDWUDNF\MQRĞFL transportu zbiorowego i skrócenie czasu przejazdu pojazdów transportu publicznego. Podsystem prio-U\WHWyZ XPRĪOLZLD Vkrócenie czasu przejazdu pojazdów komunikacji miejskiej na pozio-PLHNLONXQDVWXSURFHQW=PLDQDWDPRĪHE\üZ\ZRáDQDZSHZQ\PVWRSQLXZZ\QLNXRS tymalizacji cDáHJRV\VWHPXWUDQVSRUWRZHJRMHGHQ]HIHNWyZZGURĪHQLDV\VWHPX,76DOH SRSU]HNURF]HQLXSHZQHMEDULHU\HIHNWWHQPRĪHE\üX]\VNLZDQ\QDVNXWHNQLH]QDF]QHJR SRJRUV]HQLD ZDUXQNyZ UXFKX GOD SRMD]GyZ LQG\ZLGXDOQ\FK (IHNWHP WDNLHJR G]LDáDQLD PRĪH E\ü ]DFKĊFHQLH XĪ\WNRZQLNyZ LQG\ZLGXDOQ\FK GR NRU]\VWDQLD ] NRPXQLNDFML SX blicznej (zbiorowej). Efektem zastosowania priorytetów PRĪHE\üoptymalizacja wykorzy-stania floty pojazdów transportu publicznego.

Podsystem priorytetów dla pojazdów transportu publicznego pRZLQLHQXPRĪOLZLDüdo-EyU ZDJL SULRU\WHWX Z]JOĊGQ\ EH]Z]JOĊGQ\ Z\VRNL QLVNL SRĞUHGQL Z ]DOHĪQRĞFL RG aktualnych potrzeb. 5R]UyĪQLDVLĊGZie metody udzielania priorytetu SROHJDMąFHQDzasto-sowaniu priorytetu centralnego i lokalnego. W przypadku priorytetu centralnego informa-FMDRSRMHĨG]LH, GODNWyUHJRPDE\üXG]LHORQ\SULRU\WHWMHVWSU]HND]\ZDQDGRSRGV\VWHPX

VWHURZDQLDUXFKHPNWyU\SU]\XZ]JOĊGQLHQLXDNWXDOQHMV\WXDFMLUXFKRZHMXG]LHODSULRU\WH WXQD]DVDGDFKRNUHĞORQ\FKZZ\QLNXVZRMHJR G]LDáDQLD:DGąWDNLHJR UR]ZLą]DQLDMHVW RSyĨQLHQLHZXG]LHOHQLXSULRU\WHWXVLĊJDMąFHQDZHWNLONXVHNXQGW przypadku priorytetu ORNDOQHJRLQIRUPDFMDRQDGMHĪGĪDMąF\PSRMHĨG]LHMHVWSU]HND]\ZDQDEH]SRĞUHGQLRGRVWH URZQLNDV\JQDOL]DFMLĞZLHWOQHM3ULRU\WHWMHVWXG]LHODQ\EH]]EĊGQHM]ZáRNLQDWRPLDVWGH F\]MDRXG]LHOHQLXLSDUDPHWU\F\NOXV\JQDOL]DFMLQLHXZ]JOĊGQLDMąLQIRUPDFMLRDNWXDOQHM sytuacji ruchowej.

2.5. POD6<67(0,1)250$&-,'/$3$6$ĩ(5Ï:

TRANSPORTU PUBLICZNEGO

.DĪG\ UR]ZLQLĊW\ V\VWHP VWHURZDQLD L ]DU]ąG]DQLD UXFKHP SRZLQLHQ E\ü Z\SRVDĪRQ\ w Podsystem Informacji dOD 3DVDĪHUyZ Transportu Publicznego. 8áDWZLD RQ SODQRZDQLH SRGUyĪ\G]LĊNLXGRVWĊSQLHQLXDSOLNDFMLGRSODQRZDQLDSRGUyĪ\strona WWW, aplikacje mobilne, DWDNĪHXU]ąG]HQLDLQIRUPDFMLSU]\VWDQNRZHMSysWHPSRZLQLHQXPRĪOLZLDüZ\ bór optymalnej trasy dotarcia do wyznaczonego celu, z zapewnieniem informacji o otoczeniu (informacje turystyczneLQIRUPDFMH GODPLHV]NDĔFyZitp.). ']LĊNLV\VWHPRZL PRĪOLZ\MHVWGREyUSRMD]GyZ transportu publicznego, ]XZ]JOĊGQLHniem przewidywanego czasu przyjazdu na przystanek. 3DVDĪHU SRZLQLHQ PLHü ]DSHZQLRQH LQIRUPDFMH w czasie SRGUyĪ\ WUDQVSRUWHP SXEOLF]Q\P poprzez tablicH LQIRUPDF\MQH ZHZQąWU] SRMD]GX lub za SRĞUHGQLFWZHPLQQ\FKPHGLyZQSDSOLNDFMHPRELOQH

2.6. PODSYSTEM INFORMACJI I =$5=Ą'=$1,$

MIEJSCAMI PARKINGOWYMI

Do telematycznych systemów parkingowych QDOHĪ\]DOLF]\ü:  V\VWHPSRERUXRSáDW]DSDUNRZDQLHZ\SRVDĪRQ\Z parkomaty,

 V\VWHPSRERUXRSáDW]DSRVWyMZZ\G]LHORQ\PREV]DU]HRJUDQLF]RQ\m fizycznie,  V\VWHPLQIRUPRZDQLDR]DMĊWRĞFLPLHMVFSDUNLQJRZ\FK

 V\VWHPZHU\ILNDFMLVWDQXRSáDWLGHWHNFMLSRMD]GyZz brakiem RSáDty za postój w strefie.

:FHOXGHWHNFML]DMĊWRĞFLPLHMVFSDUNLQJRZ\FKVWRVRZDQHVą SĊWOHLQGXNF\MQH znacz-niki (tagi) mikrofalowe, kamery z oprogramowaniem do analizy obrazu, XU]ąG]HQLDG]LDáD MąFHZ]DNUHVLHSRGF]HUZLHQL F]XMQLNLHOHNWURPDJQHW\F]QH]ZáDVQ\PĨUyGáHP]DVLODQLD

Podsystem Informacji i =DU]ąG]DQLD Miejscami Parkingowymi PRĪHE\üXĪ\W\GR ]D U]ąG]DQLDSRS\WHPQDPLHMVFDSDUNLQJRZHZPLHĞFLHSRSU]H]REV]DURZHLF]DVRZH]DU]ą dzaniHVWDZNąRSáDW]DNRU]\VWDQLH ]HVWUHISáDWQHJRSDUNRZDQLD

2.7. PODSYSTEM INFORMACJI DLA KIEROWCÓW

6\VWHP\ ,76 EĊGą XGRVWĊSQLDá\ FRUD] ZLĊNV]\ ]DNUHV LQIRUPDFML GOD SRGUyĪQ\FK Z W\P GODNLHURZFyZFREĊG]LHVSU]\MDáROHSV]HPXZ\NRU]\VWDQLXGRVWĊSQHMLQIUDVWUXNWXU\GUR

JRZHMLEĊG]LHVNUDFDáRF]DVGRMD]GX2SUyF]QRZRF]HVQ\FKUR]ZLą]DĔZNWyU\FKVWRVR wana jest komunikacja pojazdów z innymi pojazdami oraz dwukierunkowa komunikacja SRMD]GX]LQIUDVWUXNWXUą VWRVRZDQHVąWUDG\F\MQHQRĞQLNLLQIRUPDFMLGODNLHURZFyZ1DOH ĪąGRQLFKsystem informacji radiowej RDS (informacje dla kierowców odbierane za po-ĞUHGQLFWZHP UDGLRRGELRUQLND VDPRFKRGRZHJR NDQDá WUDQVPLVML F\IURZHM '$% (ang.

Digital Audio Broadcasting Plus) D WDNĪH nowoczesne aplikacje dla smartfonów, w tym

systemy wymiany informacji i nawigacji. System '$% XPRĪOLZLD HPLVMĊ GĨZLĊNX F\ IURZHJRRIHUXMąFGRGDWNRZe UR]ZLą]DQLD, MDNQDSU]\NáDG SU]HV\áDQLHRSLVyZREUD]yZ czy aktualnych informacji o ruchu drogowym dla potrzeb systemów nawigacji samocho-dowych.

2.8. PODSYSTEMY KONTROLI

Od 1 stycznia 2016 roku wszystkimi formami drogowej NRQWUROL SUĊGNRĞFL ]DMPXMH VLĊ Centrum Automatycznego Nadzoru nad Ruchem Drogowym (CANARD). Centrum jest NRPyUNą organizacyjną *áyZQHJR ,QVSHNWRUDWX 7UDQVSRUWX 'URJRZHJR .DĪGD GHF\]MD w VSUDZLH ]DVWRVRZDQLD XU]ąG]HĔ NRQWUROL SUĊGNRĞFL Z\PDJD uzgadniania instalacji oraz ZáąF]DQLD WHJR W\SX XU]ąG]HĔ GR &$1$5'-X FR RJUDQLF]D PRĪOLZRĞü LFK VWRVRZDQLD SU]H] VDPRU]ąG\ Ponadto XU]ąG]HQLD VWRVRZDQH GR NRQWUROL SUĊGNRĞFL PXV]ą X]\VNDü zatwierdzenie typu *áyZQHJR8U]Ċdu Miar.

:\UyĪQLD VLĊ GZD URG]DMH SRPLDUX SUĊGNRĞFL – SRPLDU SUĊGNRĞFL FKZLORZHM L SRPLDU odcinkowy. 3RPLDU SUĊGNRĞFL FKZLORZHM MHVW UHDOL]RZDQ\ SU]\ XĪ\FLX UyĪQ\FK PHGLyZ np. ZLą]NL PLNURIDORZHM czy ZLą]NL ODVHURZHM 3UĊGNRĞü RGFLQNRZD MHVW Z\]QDF]DQD QD podstawie pomiaru czasu przejazdu odcinka drogi REMĊWHJRSRPLDUHP.

2SUyF]SRPLDUXSUĊGNRĞFLZGUDĪDQHVąREHFQLHV\VWHP\GRNRQWUROL przejazdu na czer-ZRQ\P ĞZLHWOH D WDNĪe do wykrywania SRMD]GyZ SU]HFLąĪRQ\FK L ponadnormatywnych V\VWHP\ZDĪHQLDSRMD]GyZ

6\VWHP\NRQWUROLPRJąE\üZ\SRVDĪDQHUyZQLHĪZ: systemy Automatycznego Rozpo-znawania Tablic Rejestracyjnych (ARTR), systemy Automatycznego Rozpoznawanie Cech Pojazdów (ARCP) (marka, typ itp.), NDPHU\ SRJOąGRZH XU]ąG]HQLD GR RNUHĞODQLD Z\VRNRĞFLSRMD]GyZLRSFMRQDOQLHWDEOLFH]PLHQQHMWUHĞFL

2.9. PODSYSTEM MONITOROWANIA WIZYJNEGO DLA

POTRZEB ZARZADZANIA RUCHEM

W przypadku monLWRULQJXGODSRWU]HE]DU]ąG]DQLD ruchem stosowDQHVą Namery LQQHQLĪ dla potrzeb monitoringu miejskiego. Rozmieszczenie kamer i dobór XU]ąG]HĔ PXV]ą E\ü dostosowane do potrzeb obserwacji ruchu na drogach=DOHFDVLĊXPLHV]F]HQLHZW\PFHOX MHGQHMNDPHU\REURWRZHMXPRĪOLZLDMąFHMREVHUZDFMĊFDáHJRVNU]\ĪRZDQLDi dróg wjazdo-wych oraz NDPHU\QDNDĪGHMGURG]HGRMD]GRZHM.DPHU\VąXĪ\ZDQHSU]H]RSHUDWRUyZGR oceny sytuacji drogowej, w tym reagowania na sytuacje kryzysowe.

2.10. PODSYSTEM AUTOMATYCZNEGO ROZPOZNAWANIA

TABLIC REJESTRACYJNYCH – ARTR

Zadaniem systemu jest rozpoznawanie numerów rejestracyjnych pojazdów na podstawie obrazu z kamer CCTV. 1LHNWyUHXU]ąG]HQLDVWRVRZDQHZW\FKV\VWHPDFKVWDQRZLą]ZDUWH XU]ąG]HQLD ]EXGRZDQH MDNR NDPHUD ]HVSRORQD ] MHGQRVWNą SU]HWZDU]DQLD REUD]X i rozpoznawania tablicy. Dane z systemu ARTR Vą Z\NRU]\VW\ZDQH do obliczania ĞUHG nich czasów przejazdów oraz do wyznaczania tras alternatywnych. $QDOL]DUR]NáDGXUXFKX PRĪHVáXĪ\üzarówno do budowy modelu ruchu, MDNUyZQLHĪ do dostrajania systemu ste-rowania ruchem.

2.11. PODSYSTEM MONITOROWANIA RUCHU POJAZDÓW

NA BAZIE BLUETOOTH I WI-FI

W podsystemie Monitorowania Ruchu Pojazdów na bazie Bluetooth i Wi-Fi PRĪH E\ü dokonywany pomiar czasów przejazdu oraz PRĪH E\ü badany UR]NáDG UXFKX QD VNU]\ĪR waniu. System nie QDGDMH VLĊ MHGQDN GR SRPLDUX QDWĊĪHQLD UXFKX SRQLHZDĪ PRĪH E\ü obarczony istoWQ\PEáĊGHPSRPLDUX =DOHWąV\VWHPXMHVWMHGQDN]QDF]QLHQLĪV]DFHQDQLĪ w przypadku systemu ARTR.

2.12.

32'6<67(026à21<0(7(252/2*,&=1(-Zadaniem podsystemu OVáRQ\Meteorologicznej jest ostrzeganie o zDJURĪHQLDFKQDGURG]H 6\VWHPVNáDGDVLĊ] jednej lub kilku drogowych stacji PHWHRURORJLF]Q\FKZ\SRVDĪRQ\FK Z F]XMQLNL RSDGyZ ZLDWUX SU]HMU]\VWRĞFL SRZLHWU]D VWDQX QDZLHU]FKQL LWG umieszczo-nych w newralgiczumieszczo-nych punktach sieci drogowej, do których nalHĪąmosty, wiadukty itp.

2.13. INFRASTRUKTURA TELEKOMUNIKACYJNA

STOSOWANA W ITS

: ]DOHĪQRĞFL RG SU]\MĊWHJR V\VWHPX áąF]QRĞFL VWRVRZDQH PRJą E\ü SRáąF]HQLD NDEOR ZHĞZLDWáRZRGRZHOXEV\VWHP\UDGLRZHMWUDQVPLVMLGDQ\FK:]DOHĪQRĞFLRGSRWU]HEPRĪ liwe jest rówQLHĪ VWRVRZDQLH V\VWHPX K\EU\GRZHJR áąF]ąFHJR ]DOHW\ REX UR]ZLą]DĔ W przypadku infrastruktur\VWDFMRQDUQHMVWRVRZDQHVą

 sieci kablowe,  VLHFLĞZLDWáRZRGRZH

 áąF]DPLNURIDORZHSXQNW-punkt,

 áąF]D]Z\NRU]\VWDQLHPSRGF]HUZLHQL- ,UGDáącza dla XU]ąG]HĔ o ]DVLĊJXEOLVNLP  ODVHURZHáąF]DRSW\F]QH

:SU]\SDGNXLQIUDVWUXNWXU\UXFKRPHMVWRVRZDQHVą  áąF]D]Z\NRU]\VWDQLHPVLHFL*608076/7(

 systemy GSM-5JáyZQLHZV\VWHPDFKNROHMRZ\FK  sieci Wi-Fi punkt-wielopunkt,

 XU]ąG]HQLD%OXHWRRWK=LJBee i RFID,

 systemy 7(75$VLHFLG\VSR]\WRUVNLHL]DU]ąG]DQLDNU\]\VRZHJR  systemy WiMax.

W V\VWHPDFKXVáXJRZ\FKLLQIRUPDF\MQ\FKdla XĪ\WNRZQLNyZ VWRVRZDQHVą:  sieci internetowe,

 radio cyfrowe DAB+,

 sieci sensorowe (sieci czujników).

3. ZASTOSOWANIE METODY FRAME

Ze wzJOĊGXQDREV]HUQ\]DNUHV]DJDGQLHQLD]DVWRVRZDQLDPHWRG\)5$0(ZUDPDFKSUD F\RSLVDQRSRNUyWFHUDPRZ\VSRVyESRVWĊSRZDQLDSU]\MHM]DVWRVRZDQLXEuropejska ra-mowa architektura ITS FRAME jest rozwijana od 2000 roku i stanowi usystematyzowane SRGHMĞFLH GR EXdowy aplikacji ITS. Jej zastosowanie wspiera zapewnienie integracji i NRPSDW\ELOQRĞFL UR]ZLą]DĔ XPRĪOLZLDMąF áDWZLHMV]H ZGUDĪDQLH XVáXJ ,76 SU]H] UyĪQ\FK GRVWDZFyZ:UDPDFK]DSURSRQRZDQHMPHWRGRORJLLZ\UyĪQLRQRJáyZQHNURNL>3]:

1. oNUHĞOHQLHZ\PDJDĔXĪ\WNRZQLNyZ,

2. oNUHĞOHQLH DUFKLWHNWXU\ IXQNFMRQDOQHM V\VWHPX SROHJDMąFH QD GRSDVRZDQLX GR Z\ PDJDĔXĪ\WNRZQLNDPRĪOLZ\FKIXQNFMLLFKUHDOL]DFMLLSU]HSá\ZyZPLĊG]\QLPL 3. oNUHĞOHQLHDUFKLWHNWXU\IL]\F]QHMSROHJDMąFHQD]GHILQLRZaniu podsystemów i

modu-áyZRUD] LFKORNDOL]DFMLLSU]HSá\ZyZPLĊG]\QLPL,

4. oNUHĞOHQLH DUFKLWHNWXU\ V\VWHPX áąF]QRĞFL F]\OL ĞURGNyZ Z\PLDQ\ LQIRUPDFML PLĊ dzy UyĪQ\PLF]ĊĞFLDPLV\VWHPX]DU]ąG]DQLDUXFKHPRUD]SRGPLRWDPL]HZQĊWU]Q\PL 'RJáyZQ\FKJUXSZ\PDJDĔXĪ\WNRZQLNyZQDOHĪą

 GRVWDUF]DQLHLQIRUPDFMLSU]HGSRGUyĪąLQIRUPDFMHVWDW\F]QHSODQRZDQLHSU]HMD]GX utrudnienia, zatory),

 GRVWDUF]DQLH LQIRUPDFML Z WUDNFLH SRGUyĪ\ LQIRUPDFMD SU]\VWDQNRZD LQIRUPDFMH Z\ĞZLHWODQH ZHZQąWU] SRMD]GX LQIRUPDFMH GOD aplikacji mobilnych, informacja o parkingach),  ]DU]ąG]DQLHUXFKHPRSW\PDOQHZGDQHMV\WXDFMLL]JRGQH]SU]\MĊW\PLSULRU\WHWDPL  ]DU]ąG]DQLHPWUDQVSRUWHPWRZDUyZWUDQVSRUWZREUĊELHDJORPHUDFMLPLHMVNLFK  ]DU]ąG]DQLHWUDQVSRUWHPSXEOLF]Q\P]JRGQH]SROLW\NąWUDQVSRUWRZąPLDVta, priory-tety),  HOHNWURQLF]Q\V\VWHPSRERUXRSáDWSREyURSáDWDWDNĪH]DU]ąG]DQLHSRS\WHP  HJ]HNZRZDQLDSUDZD SXQNWRZDLRGFLQNRZDNRQWURODSUĊGNRĞFLSRMD]GXNRQWUROD SU]HMD]GXQDF]HUZRQ\PĞZLHWOHNRQWURODREHFQRĞFLZQLHGR]ZRORQ\FKREV]DUDFK sysWHP\G\QDPLF]QHJRZDĪHQLDSRMD]GyZ

 ]DU]ąG]DQLH EH]SLHF]HĔVWZHP L G]LDáDQLDPL NU\]\VRZ\PL V\VWHP\ LQIRUPDFML GUR JRZ\FKLRVWU]HJDQLDRJUDQLF]HQLDSUĊGNRĞFLWDNĪHV\VWHP\ZVSRPDJDMąFHSURZD dzenie akcji ratunkowej i powrót do stanu normalnego),

 dostarczanie informacji do pojazdu i wymiana LQIRUPDFML PLĊG]\ SRMD]GDPL ,9 L99PLQLQIRUPDFMDRXWUXGQLHQLDFKL]DJURĪHQLDFK

3LHUZV]\PHWDSHP]DVWRVRZDQLDSRGHMĞFLD)5$0(MHVWRNUHĞOHQLHZ\PDJDĔXĪ\WNRZ QLNyZ GR NWyU\FK QDOHĪą XĪ\WNRZQLF\ GUyJ L SR]RVWDáHj infrastruktury miasta ZW\PSLHVL'RXĪ\WNRZQLNyZQDOHĪąUyZQLHĪ]DU]ąG]DMąF\PLDVWHPVáXĪE\PLHMVNLH VáXĪE\UDWXQNRZH]DU]ąG]DMąF\WUDQVSRUWHPSXEOLF]Q\PLWG:UDPDFKQLQLHMV]HJRHWDSX DQDOL]\QDOHĪ\RNUHĞOLüNDWDORJRF]HNLZDĔZ\PDJDĔZ]JOĊGHPVystemu ITS, ale bez defi-QLRZDQLDXU]ąG]HĔF]\V\VWHPyZ,76NWyUHEĊGąWHIXQNFMHUHDOL]RZDá\

3RGHMĞFLH)5$0(UR]UyĪQLDSXQNW\ZLG]HQLDDQJviewpoints), w ramach których sys-tem ITS opisywany jest w ramach perspektyw. Funkcjonalny punkt widzenia definiuje IXQNFMHV\VWHPX,76QLH]EĊGQHGRZ\SHáQLHQLDRNUHĞORQ\FKZUDPDFKZF]HĞQLHMV]HMDQD OL]\ Z\PDJDĔ XĪ\WNRZQLNyZ .ROHMQ\P HWDSHP MHVW SU]\SRU]ąGNRZDQLH Z\PDJDQLRP IXQNFMRQDOQ\PMHGQRVWHNIL]\F]Q\FKNWyUHEĊGąUHDOL]RZDá\]GHILQLRZDQHZSRSU]HGQLP etapie IXQNFMH V\VWHPX =GHILQLRZDQLH IXQNFML V\VWHPX D QDVWĊSQLH GRSLHUR MHGQRVWHN IL ]\F]Q\FK XPRĪOLZLD XQLH]DOHĪQLHQLH V\VWHPX ,76 RG WHFKQRORJLL NWyUD EĊG]LH RNUHĞORQD GRSLHURZQDVWĊSQ\PHWDSLHQLH]DOHĪQRĞüWHFKQRORJLF]QD.RPXQLNDF\MQ\SXQNWZLG]H nia stDQRZL NRPXQLNDF\MQą DUFKLWHNWXUĊ V\VWHPX ]DSHZQLDMąFą Z\PLDQĊ GDQ\FK LLQIRUPDFMLPLĊG]\HOHPHQWDPLV\VWHPX,76DĞZLDWHP]HZQĊWU]Q\P

Kolejnym etapem zastosowania metody FRAME jest wykonanie analizy: organizacyj-QHMZGURĪHQLRZHMNRV]WyZLU\]\ND:UDPDFKDQDOL]\RUJDQL]DF\MQHMRNUHĞODQ\MHVWZáD ĞFLFLHO]DU]ąGFDLRSHUDWRUPRGXáyZSRGV\VWHPyZ,76LVWUXPLHQLGDQ\FK:]DOHĪQRĞFL RGSU]\MĊWHJRUR]ZLą]DQLDRSHUDWRUHPV\VWHPXPRĪHE\üSRGZ\NRQDZFDNWyUHPXSRZLH U]RQR UROĊ RSHUDWRUD OXE ZáDĞFLFLHO V\VWHPX $QDOL]D ZGURĪHQLRZD VWDQRZL SODQ LPSOH PHQWDFMLV\VWHPX$QDOL]DNRV]WyZXPRĪOLZLDRNUHĞOHQLHRF]HNLZDQ\FKNRU]\ĞFLZRGQLH VLHQLXGRSODQRZDQ\FKQDNáDGyZILQDQVRZ\FKQDWRPLDVWDQDOL]DU\]\NDXPRĪOLZLDRNUH ĞOHQLH ]DJURĪHĔ ]ZLą]DQ\FK ] ZGURĪHQLHP V\VWHPu ITS. : V]F]HJyOQRĞFL SR]ZDOD QD RNUHĞOHQLH]DJURĪHĔLVSRVREyZLFKPLQLPDOL]DFML

4. PODSUMOWANIE

:LĊNV]RĞü GXĪ\FK PLDVW Z 3ROVFH ZGURĪ\áD MXĪ V\VWHP\ ,76 -HGQ\P ] Z\MąWNyZ MHVW :DUV]DZD Z NWyUHM WUZDMą SU]\JRWRZDQLD GR WHJR SU]HGVLĊZ]LĊFLD : ]ZLą]Nu z ZGUDĪDQLHP QRZHM SHUVSHNW\Z\ EXGĪHWRZHM 8( QLHGáXJR UR]SRF]Qą VLĊ SU]\JRWRZDQLD GRZGUDĪDQLDV\VWHPyZ,76ZPQLHMV]\FKPLDVWDFK

1LQLHMV]\DUW\NXáVWDQRZLwVWĊSGRG\VNXVMLQDWHPDWVSRVREXZGUDĪDQLDLXWU]\PDQLD V\VWHPyZ ,76LFKSyĨQLHMV]HMUR]EXGRZ\RNROHMQHHOHPHQW\XáDWZLDMąFHVSUDZQe prze-PLHV]F]DQLHVLĊPLHV]NDĔFyZ PLDVWLSR]RVWDá\ch XĪ\WNRZQLNów miejskiej sieci drogowej oraz sieci parkingów. W artykule zwrócono XZDJĊQDSRGVWDZRZHNZHVWLHMDNLPLVą od-powiednie planowanie projektu oraz jego realizacjĊ SU]\ZVSyáSUDF\ ]Z\NRQDZFą

Bibliografia

1. .DPLĔVNL73UDFD]ELRURZDSWÄ.2'(.6'2%5<&+35$.7<.HIHNW\ZQHJRZGUDĪDQLD,QWHOLJHQW nych Systemów Transportowych”. Polski Kongres ITS, Warszawa 2015.

2. .DPLĔVNL73UDFD]ELRURZDSWÄ.RGHNV'REU\FK3UDNW\NF],,:GUDĪDQLHPLHMVNLFKV\VWHPyZ,76´ Polski Kongres ITS, Warszawa 2016.

3. Kasprzak W., Olszewski P.: Architektura informatyczna systemów ITS, Zeszyty Naukowe Warszawskiej :\ĪV]HM6]NRá\,QIRUPDW\NL=HV]\W.

4. Nowacki G. (red.): Telematyka transportu drogowego, ITS, Warszawa 2008.

IMPLEMENTATION OF URBAN ITS SYSTEMS

Summary: The article describes the most important effects associated with the implementation of the ITS system in the city. Also described is the most important system components common to most of these sys-tems in the world. Selection of each components requires a defined requirements and expectations of the customer, creation of the project team, to provide project financing and active cooperation with the contractor from the planning stage, the stage of fine-tuning, after implementation the system into operation. Article provides access to discussions on the effective implementation of ITS in cities.

This article was written in connection with Innovation Development Road (RID) program organized and funded by the National Research and Development Centre and the General Directorate for National Roads and Highways (contract No. DZP/RID -I -41/7/NCBR/2016).