Działalność Zespołu Sekcji Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

Jem Majewski

Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Warszawa

DZIAŁALNOŚĆ ZESPOŁU SEKCJI HISTORII FARMACH

POLSKIEGO TOWARZYSTWA FARMACEUTYCZNEGO

Działalność Sekcji Historii Farmacji j e s t nierozerwalnie z w i ą z a n a z Polskim To-w a r z y s t To-w e m F a r m a c e u t y c z n y m (PTFarm), o b c h o d z ą c y m To-w 2 0 0 7 roku 60-lecie s w e g o p o w s t a n i a , P T F a r m w y w o d z i się z T o w a r z y s t w a Przyjaciół W y d z i a ł ó w i O d d z i a ł ó w F a r m a c e u t y c z n y c h przy U n i w e r s y t e t a c h w Polsce - d z i a ł a j ą c e g o w latach 1 9 2 5 - 1 9 4 7 .

Towarzystwo Przyjaciół Wydziałów i Oddziałów Farmaceutycznych

przy uniwersytetach w Polsce

W dniu 19 m a j a 1925 roku odbyło się pierwsze zebranie o r g a n i z a c y j n e w Z a k ł a -dzie Farmacji S t o s o w a n e j przy ul. Oczki, z w o ł a n e przez prof. B r o n i s ł a w a Kos-k o w s Kos-k i e g o . Przedstawił on stan z a w o d u , a z w ł a s z c z a nauKos-ki f a r m a c e u t y c z n e j , która w okresie przed p i e r w s z ą w o j n ą ś w i a t o w ą w latach niewoli upadła i nie do-r ó w n y w a ł a postępowi innych nauk1.

J u ż w 1892 roku Marceli Nencki uzasadniał potrzebę rozszerzenia studiów f a r m a c e u t y c z n y c h do lat 4 i wyjaśnił, w j a k i s p o s ó b f a r m a c e u t a po o d p o w i e d -nim p r z y g o t o w a n i u , m ó g ł b y wziąć udział w pracy na polu h i g i e n i c z n y m .

Profesor K o s k o w s k i zwrócił na tezy, w y p o w i e d z i a n e przez N e n c k i e g o , s z c z e g ó l n ą u w a g ę z e b r a n y m na I posiedzeniu o r g a n i z a c y j n y m . Podkreślił, że f a r m a c j a nie zdobyła w Polsce tego znaczenia, na j a k i e z a s ł u g u j e . Stan n a u c z a -nia f a r m a c e u t ó w j e s t niekorzystny, g ł ó w n i e z p o w o d u braku lokali dla p r a c o w n i .

3 1 8 Jan M a j e w s k i

Profesor Koskowski zaznaczył, że starania o przemianowanie Oddziału

Farma-ceutycznego Uniwersytetu Warszawskiego w Wydział - pomimo uchwał

Sena-tu - napotykają na znaczne trudności ze strony Ministerstwa Wyznań

Religij-nych i Oświecenia Publicznego, które wysuwa, j a k o argument zasadniczy, brak

pomieszczeń dla nowych zakładów.

Zaznaczył on również, że wybudowanie gmachu przez cały zawód

farma-ceutyczny i przekazanie go Uniwersytetowi może zmienić te zastrzeżenia.

W wyniku dyskusji został zawiązany Komitet Budowy Gmachu dla

Wydzia-łu Farmaceutycznego Uniwersytetu Warszawskiego. Na czele Komitetu stanął

j a k o prezes prof. Bronisław Koskowski. Statut Komitetu zatwierdzony został

dnia 19.12.1925 roku.

Niedługo trzeba było czekać na zmianę decyzji Ministerstwa, które w dniu 29

stycznia 1926 roku powołało w Warszawie pierwszy Wydział Farmaceutyczny.

Warunkiem powołania Wydziału było zrealizowanie obietnicy prof.

Kos-kowskiego i pobudowanie nowego gmachu dla Wydziału Farmaceutycznego.

Cały zawód farmaceutyczny nie pozostał głuchy na wezwanie Profesora i

kiero-wanego przez niego Komitetu Budowy Gmachu. Zamierzenia te zostały

urze-czywistnione. W dniu 9 czerwca 1928 roku Komitet ofiarował Uniwersytetowi

gmach w Warszawie przy ul. Przemysłowej. W gmachu znalazły pomieszczenie

zakłady chemii analitycznej, technologii chemicznej środków leczniczych i

na-uki o środkach spożywczych.

Działania Komitetu utwierdziły, zwłaszcza społeczność akademicką, że

far-mację należy uznać za naukę równą innym naukom, która musi mieć własnych

pracowników naukowych.

W 1929 roku rozpoczęła się dyskusja nad przekształceniem Komitetu i

ut-worzeniem Towarzystwa Przyjaciół Wydziałów i Oddziałów Farmaceutycznych

przy Uniwersytetach w Polsce, gdyż Wydziały potrzebowały nie tylko

gmachów, ale i pomocy naukowych.

Dnia 12 marca 1930 roku miało miejsce rejentalne przekazanie

Uniwersyte-towi gmachu przy ul. Przemysłowej.

Dnia 25 marca 1934 roku odbyło się zebranie likwidacyjne Komitetu, a

jed-nocześnie pierwsze zebranie organizacyjne Towarzystwa Przyjaciół Wydziałów

i Oddziałów Farmaceutycznych przy Uniwersytetach w Polsce, którego statut

został zatwierdzony 26 marca 1933 roku. Głównym zadaniem Towarzystwa

Przyjaciół stała się służba nauce polskiej i popieranie kultury farmaceutycznej.

Nie było zagadnienia naukowego lub zawodowego, interesującego farmację,

które by nie było dyskutowane na zebraniach Zarządu Towarzystwa Przyjaciół.

Druga wojna światowa oficjalnie przerwała działalność Towarzystwa

Przyja-ciół, jednak w konspiracji Zarząd pracował nadal, a wraz z zakończeniem drugiej

wojny światowej podjął swą działalność. Kierujący Towarzystwem Przyjaciół

Działalność Zespołu Sekcji Historii Farmacji PTFarm

3 1 9

Wydziałów i Oddziałów Farmaceutycznych prof. Koskowski w dalszym ciągu z

oddaniem kierował Towarzystwem aż do śmierci, która nastąpiła w dniu 6

kwie-tnia 1946 roku.

Dnia 26 maja 1946 roku z inicjatywy Towarzystwa został zwołany do

War-szawy po raz pierwszy w Polsce zjazd profesorów, docentów, adiunktów i

asy-stentów farmaceutycznych. Stwierdzono wówczas, że studia farmaceutyczne nie

mogą być skrócone, lecz odwrotnie, rozszerzone do pełnych 4 lat, jeśli mają

szkolić farmaceutę stojącego na odpowiednim poziomie naukowym.

Zjazd powołał Zespół Farmaceutyczny przy Radzie Naukowej Ministerstwa

Oświaty, który w dniu 15 grudnia 1946 roku odbył posiedzenie w Sali Senatu

Uniwersytetu Warszawskiego pod przewodnictwem prof. Jana Muszyńskiego.

Prace Zespołu nie pozostały bez wpływu na decyzję Ministerstwa Oświaty

przemianowania Oddziałów Farmaceutycznych w Krakowie i Poznaniu na

samo-dzielne Wydziały Farmaceutyczne.

Na wspomnianym zjeździe 26 maja 1946 roku podjęto uchwałę na wniosek

prof. Stanisława Krauze powołania w miejsce Towarzystwa Przyjaciół -

Pol-skiego Towarzystwa Farmaceutycznego. Rozpoczęto starania o zmianę statutu

Towarzystwa Przyjaciół, które nastąpiło w dniu 15 lipca 1947 roku.

W dniu 30 listopada 1947 roku w Sali Kolumnowej Uniwersytetu

Warszawskie-go odbyła się uroczysta inauguracja PolskieWarszawskie-go Towarzystwa FarmaceutyczneWarszawskie-go2.

Prezesem Towarzystwa został prof. Jan Muszyński.

Towarzystwa historii farmacji na świecie i w Polsce

Najstarszym towarzystwem historii farmacji na świecie jest francuskie

stowarzy-szenie: Société d'Histoire de la Pharmacie. Zostało ono założone w 1913 roku

3

.

Samodzielne towarzystwa historii farmacji posiadają między innymi:

An-glia, Dania, Francja, Hiszpania, Holandia, Japonia, Kanada, Niemcy i Włochy.

W latach 60-tych XX w. działały międzynarodowe organizacje historii

far-macji:

1. „Internationale Gesellschaft für Geschichte der Pharmazie" z siedzibą w

Eu-tin-Neudorf (Niemcy). Skupia ono pojedyncze osoby oraz korporacje z

wie-lu państw. (20 w 1956 r.)

2. „Union Mondiale de Société d'Histoire Pharmaceutique" z siedzibą w

Rot-terdamie. Do Unii należeć mogą tylko zrzeszenia historyczne. Odbywa ona

zjazdy równocześnie z kongresami Międzynarodowej Federacji

Farmaceu-tycznej (FłP).

320 Jan Majewski

Sekcja i Zespól Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

W dniu 11 c z e r w c a 1956 roku w siedzibie Polskiego T o w a r z y s t w a F a r m a c e u -t y c z n e g o o d b y ł o się posiedzenie organizacyjne Sekcji His-torii Farmacji z inicja-t y w y prezesa T o w a r z y s inicja-t w a prof. Sinicja-tanisława Krauze. Podkreślił on poinicja-trzebę po-w o ł a n i a d o życia t e g o rodzaju sekcji.

P o w o ł a n o Zarząd Sekcji w następującym składzie: p r z e w o d n i c z ą c y prof. Robert R e m b e l i ń s k i , zastępca dr Witold W ł o d z i m i e r z G ł o w a c k i , sekretarz dr Leszek K r a w c z y ń s k i , skarbnik mgr A. K u l i n i c z o w a , c z ł o n k o w i e zarządu: dr Stanisław Proń, dr Wojciech Roeske, red. M g r E d m u n d S z y s z k o . P o n a d t o na c z ł o n k ó w sekcji p o w o ł a n o zarządy wszystkich o d d z i a ł ó w T o w a r z y s t w a zgodnie z u c h w a ł ą p l e n a r n e g o posiedzenia Zarządu G ł ó w n e g o P T F a r m z dnia 10 marca

1956 roku4.

Zebrani uchwalili w n i o s e k o w p r o w a d z e n i e do n o w e g o p r o g r a m u studiów historii f a r m a c j i j a k o o d r ę b n e g o p r z e d m i o t u , o r a z n a d a w a n i e a p t e k o m n a z w z u w z g l ę d n i e n i e m przede wszystkim nazwisk zasłużonych f a r m a c e u t ó w (Sza-ster, S a w i c z e w s k i , Celiński, Wagner, Ł u k a s z e w i c z i innych).

Prof. R. Rembieliński f u n k c j ę przewodniczącego pełnił przez osiem lat ( 1956— 1964) Z c h w i l ą p o w o ł a n i a Zespołu Sekcji Historii Farmacji Polskiego Towarzy-s t w a F a r m a c e u t y c z n e g o w 1964 roku zoTowarzy-stał w y b r a n y j e g o p r z e w o d n i c z ą c y m i f u n k c j ę tę pełnił do 1973 roku, j a k również p r z e w o d n i c z y ł Sekcji Historii Far-macji przy O d d z i a l e Ł ó d z k i m PTFarm5.

Z i e l o n y m światłem dla dyscypliny historii farmacji stało się utworzenie przy A k a d e m i i M e d y c z n e j w Ł o d z i w 1959 roku pierwszej w Polsce Katedry Histo-rii Farmacji. W latach poprzednich (od 1946) istniała tam p r a c o w n i a pod n a z w ą G a b i n e t u , a od 1956 roku Z a k ł a d Historii F a r m a c j i . Z a r ó w n o G a b i n e t , Zakład i Katedra z o r g a n i z o w a n e zostały i były p r o w a d z o n e do 1964 roku przez prof. Roberta R e m b i e l i ń s k i e g o , a po przejściu t e g o ż na e m e r y t u r ę K a t e d r ę Historii Farmacji A M w Łodzi prowadził (p.o) dr farm. Henryk Pankiewicz. Po 11 latach działalności d e c y z j ą Ministra Z d r o w i a i Opieki S p o ł e c z n e j z dnia 23 kwietnia

1970 roku Katedra ta została zlikwidowana. Powstał w p r a w d z i e w ramach no-w o u t no-w o r z o n e g o Instytutu M e d y c y n y Społecznej A M no-w Łodzi Zakład Historii M e d y c y n y i Farmacji, lecz bez pracownika n a u k o w e g o - f a r m a c e u t y .

O b e c n i e w Łodzi w ramach Uniwersytetu M e d y c z n e g o działa Katedra Histo-rii M e d y c y n y i Farmacji, a w niej Pracownia HistoHisto-rii Farmacji i M u z e u m , której k i e r o w n i k i e m j e s t dr f a r m . Katarzyna Hanisz.

Powołana w 1956 roku Sekcja Historii Farmacji w y k a z y w a ł a od s a m e g o początku o ż y w i o n ą działalność. Celem j e j jest popularyzowanie d z i e j ó w aptekar-stwa polskiego, w p a j a n i e w młode pokolenie farmaceutyczne szacunku do zawo-du i j e g o tradycji, ukazywanie wkłazawo-du farmacji w o g ó l n o n a r o d o w ą kulturę polską.

D z i a ł a l n o ś ć Zespołu Sekcji Historii F a r m a c j i P T F a r m 321

Z w o ł y w a n o zebrania d y s k u s y j n e , na których w y g ł a s z a n o referaty, organizow a n o s y m p o z j a na z j a z d a c h Polskiego T o organizow a r z y s t organizow a F a r m a c e u t y c z n e g o z t e m a -tyką historyczną.

W dniu 9 września 1962 roku w Warszawie na o g ó l n o p o l s k i m posiedzeniu Sekcji Historii Farmacji PTFarm prof. R. Rembieliński zapytał, czy nie byłoby c e l o w e założenie o d r ę b n e g o Towarzystwa Historii Farmacji w z o r e m w i ę k s z o ś -ci państw europejskich i amerykańskich. W o ż y w i o n e j dyskusji zabierali głos kolejno: dr W. Roeske, m g r Fr. N o w a k , m g r B u k o w i e c k i , red. m g r E. S z y s z k o i m g r K. Jagiełło. W i ę k s z o ś ć w y p o w i e d z i a ł a się, że t w o r z e n i e o d r ę b n e g o Towa-rzystwa Historii Farmacji nie byłoby obecnie c e l o w e .

N a s t ę p n i e w y b r a n o n o w y Zarząd Sekcji w n a s t ę p u j ą c y m składzie: p r z e w o d -niczący prof. R. Rembieliński, zastępcy dr W.W. G ł o w a c k i i dr W. R o e s k e , se-kretarz W. Jaroniewski, członkowie: red. Mgr E. Szyszko, m g r St. B u k o w s k i , mgr K. Jagiełło, m g r Fr. N o w a k i m g r S. Rostafiński6.

Sekcja Historii Farmacji PTFarm nawiązała w s p ó ł p r a c ę z p o k r e w n y m i

zrze-szeniami, jak: Polskie Towarzystwo Historyczne, Polskie Towarzystwo Historii

Medycyny (obecnie Historii Medycyny i Farmacji), Académie Internationale

d'Histoire de la Pharmacie w Hadze, gdzie zostali przyjęci na c z ł o n k ó w d w a j polscy historycy f a r m a c j i : doc. dr Robert Rembieliński i dr Witold W ł o d z i m i e r z G ł o w a c k i . W następnych latach w poczet C z ł o n k ó w A k a d e m i i z Polski zostali przyjęci: prof. Wojciech Roeske, prof, dr hab. Barbara Kuźnicka, dr f a r m . Le-szek Ekiert i dr hab. Halina Lichocka (1999) a ostatnio dr hab. Anita M a g o w s k a (2003). Prof. Barbara Kuźnicka jest członkiem k o r e s p o n d e n t e m m i ę d z y n a r o

-dowej organizacji Arbeitsgemeinschaft Ethnomedizin. Członkami Towarzystwa

Historii Medycyny w G r o d n i e (Białoruś) są: dr f a r m . Katarzyna Hanisz, dr f a r m . Jan M a j e w s k i i prof. S ł a w o j Kucharski, który posiada tytuł doktora honoris cau-sa Uniwersytetu M e d y c z n e g o w Grodnie. Poza tym prof. S. Kucharski i dr J. Ma-j e w s k i są h o n o r o w y m i członkami Białoruskiego T o w a r z y s t w a Historii FarmacMa-ji

i M e d y c y n y7.

N a t o m i a s t do m i ę d z y n a r o d o w e g o zrzeszenia Union M u n d i a l e d e s Société d ' H i s t o i r e P h a r m a c e u t i q u e z siedzibą w Rotterdamie przyjęta została Sekcja Hi-storii Farmacji P T F a r m .

W kolejnych latach zaczęły powstawać o k r ę g o w e sekcje historyczne przy niektórych Oddziałach PTFarm oraz innych stowarzyszeniach n a u k o w y c h . J a k o j e d n a z pierwszych powstała Sekcja Historii Farmacji w K a t o w i c a c h (1959). N a s t ę p n i e u t w o r z o n o p o d o b n e sekcje przy oddziałach PTFarm w B i a ł y m s t o k u , Lodzi, Opolu i w Warszawie8

Dzisiaj prawie w e wszystkich Oddziałach PTFarm d z i a ł a j ą S e k c j e Historii Farmacji.

322

Jan M a j e w s k i

Zespół Sekcji Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego

Powołanie do życia Zespołu Sekcji Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa

Farmaceutycznego miało miejsce na VII Naukowym Zjeździe PTFarm w

Kra-kowie w 1964 roku (27-29 września). Znalazło to odbicie w zmianach Statutu

PTFarm zatwierdzonych decyzją Urzędu Spraw Wewnętrznych Prezydium

Ra-dy Narodowej m.st. Warszawy w dni 27 stycznia 1965 roku

9

. Wprowadzone

zo-stały pewne innowacje w dotychczasowej strukturze organizacyjnej sekcji

nau-kowych: dla koordynacji prac badawczych powołane zostały przy Zarządzie

Głównym PTFarm Zespoły Sekcji, natomiast przy Oddziałach terenowych

PTFarm mogły powstać Sekcje poszczególnych dyscyplin.

Od początku lat 90-tych XX wieku Zespół Sekcji Historii Farmacji

Polskie-go Towarzystwa FarmaceutycznePolskie-go organizuje coroczne Sympozja Historii

Far-macji (było ich 15) zawsze z innym tematem przewodnim. Organizowane są

za-wsze w innej miejscowości, niekiedy m a j ą charakter międzynarodowy np. we

współpracy z Litwą, Czechami czy Słowacją.

Pierwsze Sympozjum Historii Farmacji PTFarm zostało zorganizowane w 1971

roku w Katowicach (8-9 października 1971). Jednym z ustaleń tego Sympozjum

było podjęcie decyzji wprowadzenia do Centralnego Planu Szkolenia kursu

pod-stawowego dla magistrów farmacji zainteresowanych pracą badawczą w

zakre-sie historii farmacji. Pierwszy taki kurs odbył się w dniach 3 - 1 3 września 1972

roku na bazie Instytutu Medycyny Społecznej Akademii Medycznej w Lodzi.

Kurs ten ukończyło kilkunastu magistrów farmacji. Dał on uczestnikom

podsta-wy naukowe do prowadzenia prac historycznych i otworzył możliwości

dalsze-go podnoszenia kwalifikacji w tym zakresie

10

. Kolejny kurs „Zasady naukowe

badań w zakresie historii farmacji" odbył się w Lodzi w 1974 r o k u " .

Kolejne Sympozja Historii Farmacji Polskiego Towarzystwa

Farmaceutycz-nego były organizowane z inspiracji Zespołu poprzez poszczególne Sekcje

Hi-storii Farmacji: II Sympozjum zorganizowano 1985 r. w Kielcach (Sekcja

Kie-lecka); III - w Supraślu w 1993 r. (Sekcja Białostocka); IV - w Suchedniowie

w 1994 r. (Sekcja Kielecka); V - w Iwoniczu Zdroju w 1995 r. (Sekcja

Rzeszow-ska); VI - w Dobczycach w 1996 r. (Sekcja KrakowRzeszow-ska); VII - w 1998 r. w

Gietrz-wałdzie k. Olsztyna (Sekcja Olsztyńska); VIII - w Poznaniu - Błażejewku -

War-szawie w 1998 r. (Sekcja Poznańska); IX - w Łańcucie w 2000 r. (Sekcja

Rze-szowska); X - w Wenecji w 2001 r. ( Sekcja Bydgoska); XI - na Litwie w 2002 r.

(Sekcja Poznańska); XII - w Niedzicy w 2003 r. (Sekcja Krakowska); XIII - w

Ho-ryńcu Zdroju w 2004 r. (Sekcja Rzeszowska); XIV - na Słowacji w 2005 r.

(Sek-cja Poznańska); XV - w Stargardzie i Barzkowicach (Sek(Sek-cja Szczecińska).

Obrady Sympozjum poprzedzone każdorazowo są zebraniami Zespołu

Sek-cji Historii FarmaSek-cji PTFarm. podsumowującymi działalność SekSek-cji Historii

Działalność Zespołu Sekcji Historii Farmacji PTFarm

323

Farmacji w minionym okresie w poszczególnych Oddziałach PTFarm. Zaś

w okresie sprawozdawczo-wyborczym dokonuje się wyboru władz Zespołu.

Kolejnymi przewodniczącymi Zespołu byli: prof. R. Rembieliński

(1964-1973), dr Fr. Nowak (1973-1977), doc. dr hab. W. W. Głowacki (1977-1982),

doc. dr hab. H. Pankiewicz (1982-1986), dr hab. W. Szczepański (1987-2004)

i dr farm. J. Majewski od 2004 r.12.

Na każdym z Sympozjów wygłaszano od 20 do 30 referatów, w dużej

mie-rze o tematyce regionalnej. Nie zabrakło jednak wystąpień ujmujących

całościo-wo określony temat. Przypomnę niektóre z nich: Działalność naukowa

apteka-rzy od 1795 do 1939 r. (A. Magowska); Powstanie pierwszych aptek

ogólnodostępnych (Z. Wolniak); Początki farmacji na Uniwersytecie w

Krako-wie (L. Samborska); Etyczne kryteria w pracach badawczych historyka (D.

Mos-ka); Aptekarze i prywatne apteki w Wilnie w I-szej połowie XIX wieku (V.

Gudie-ne — Litwa); Naukowo-zawodowy ruch aptekarzy słowiańskich w okresie

20-lecia międzywojennego (K. Hanisz); Lek jako implikacja zapatrywań na

cho-robę ... (P. Górski - Niemcy); Kamień filozoficzny jako panaceum alchemików

(L.J. Ekiert); Wykłady farmacji Jędrzeja Śniadeckiego w świetle historii nauki

(H. Lichocka); Rumuńsko-polskie kontakty farmaceutyczne w przeszłości

(Constantin Iugulescu - Rumunia); Kolegium Jezuickie w Dorpacie (1585-1625)

jako prekursor założenia tam uczelni akademickiej (J. Brzezińska); Niektóre

aspekty motywu śmierci i tańca śmierci, związane z medycyną i farmacją (J.

Ma-jewski), Oryginalne dokumenty Federacji Farmaceutów Słowiańskich ( S.

Ro-stafiński); Rośliny lecznicze w poezji Adama Mickiewicza (K. Kmieć).

Wymie-nione tytuły referatów ukazują jak różnorodna tematyka była poruszana na

orga-nizowanych ostatnio corocznie Sympozjach Historii Farmacji.

Godnym przypomnienia jest VIII Sympozjum Historii Farmacji, którego

program w pewnym sensie był wyjątkowy, bowiem obok tradycyjnych sesji

do-niesień naukowych złożyła się nań uroczystość 90. urodzin prof, dr hab.

Wło-dzimierza Witolda Głowackiego oraz konferencja Farmacja w Europie

Srodko-wo-Wschodniej. W Sympozjum wzięło udział około 150 osób, w tym liczne

grono gości zagranicznych, a wśród nich zawsze serdecznie witani uczestnicy

sympozjów historii farmacji: - prof, dr Karoly Zalai z Budapesztu, dr

Hanns-georg Lohr z Lipska, doc. dr. Eugeniusz Tiszczenko z Grodna, prof. Natalia

Gu-rina z Witebska, prof, dr Sorin E. Leucuta - z Budapesztu, dr Vilma Gudiené

i mgr Tauras Mekas z Kowna, dr Constantin Iugulescu z Bukaresztu. Gościem

Sympozjum był także drugi nestor historii farmacji w Polsce - prof, dr hab.

Woj-ciech Roeske wraz z małżonką, który w czasie uroczystego wieczoru podzielił

się z jego uczestnikami swoimi wspomnieniami, związanymi z pracą naukową.

Promowano też najnowszą książkę prof. W. Roeske Z farmacją przez życie,

która znajdowała się w materiałach sympozjalnych.

324

Jan Majewski

Honorowy patronat nad Sympozjum sprawował prezydent Poznania -

Ry-szard Grobelny, który osobiście wziął udział w uroczystym otwarciu i w części

poświęconej Jubilatowi prof. W.W. Głowackiemu i złożył mu serdeczne

życze-nia. Uroczystego otwarcia Sympozjum dokonał prezes Polskiego Towarzystwa

Farmaceutycznego - doc. dr hab. Michał H. Umbreit, zaś Sylwetkę Profesora

przypomniał w swojej laudacji dr J. Majewski, natomiast działalność i pasję

na-ukową scharakteryzował w bardzo osobistej wypowiedzi dr med. R. Meissner

- kierownik Zakładu Historii Nauk Medycznych AM w Poznaniu, z którym

prof. Głowacki był przez wiele lat związany.

W okresie między poszczególnymi Sympozjami Sekcji Historii Farmacji

od-bywały się konferencje bądź zebrania naukowe, połączone z posiedzeniami

Ze-społu Sekcji Historii Farmacji. Godzi się przypomnieć niektóre z nich.

Sprawa muzealnictwa farmaceutycznego i jego rozwoju budziła

zaintereso-wanie Zespołu Sekcji Historii. Zagadnieniom muzealnictwa farmaceutycznego

poświęcona była konferencja w Bieczu, (16-17.09.1980 r. ), której

organizato-rem był doc. dr hab. W.W. Głowacki - przewodniczący Zespołu.

Współorgani-zatorem była dyrekcja bieckiego Muzeum Regionalnego. Wygłoszono cztery

re-feraty: Tadeusz Ślawski - Aspekty historyczno-farmaceutyczne Muzeum

Regio-nalnego w Bieczu, Doc. W. W. Głowacki - Muzea farmaceutyczne a

apteki-mu-zea, Bazyli Leszczyłowski - Projekt muzeum współczesnej farmacji polskiej

i dr farm. Kazimierz Radecki - Potrzeba założenia muzeum techniki

farmaceu-tycznej. Referaty te wywołały rzeczową dyskusję. Udana konferencja w Bieczu,

łącząca poszanowanie tradycji zawodowych i troskę o współczesne potrzeby

muzeów farmaceutycznych, jasno wykazała, że dalsza praca Zespołu powinna

dążyć do odsłaniania interesujących a mało dotychczas opracowanych

pro-blemów historycznych, związanych z muzeologią

13

.

Powyższy temat był także omawiany na kolejnej Ogólnopolskiej Sesji

Nau-kowej w Gdańsku pt. Farmaceutyczne eksponaty muzealne w Polsce,

zorganizo-wanej z okazji 50-lecia Oddziału Gdańskiego Polskiego Towarzystwa

Farma-ceutycznego. W wygłoszonym tam referacie Muzea farmaceutyczne w Polsce

-stan obecny, J. Majewski szerzej przedstawił stan muzealnictwa do 2000 roku

14

.

Nie sposób omówić wszystkich zebrań i konferencji bądź sesji naukowych.

Godną przypomnienia jest Sesja Naukowa na temat Problemy farmacji we

wskrzeszonym Państwie Polskim ( 1918-1919) zorganizowana w dniu 28 maja

1979 r. Odbyła się w Warszawie w siedzibie PTFarm15. Na program sesji

skła-dały się cztery referaty: Barbara Kuźnicka: Koncepcja polskich studiów

farma-ceutycznych w 1919 r.\ Henryk Romanowski: Farmaceutyczny ruch naukowy

w latach międzywojennych; Witold Włodzimierz Głowacki: Klasowy charakter

zawodu farmaceutycznego w okresie 11 Rzeczypospolitej Polskiej', Bazyli

Działalność Zespołu Sekcji Historii Farmacji PTFarm 325

Obecny na Sesji doc. Witold Kwapiszewski - prezes Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego zabierając głos stwierdził, że Zarząd Główny PTFarm przy-wiązuje dużą wagę do działalności Sekcji Historycznych i zaapelował o popula-ryzację bogatych tradycji zawodu.

Ważną formą działalności były Bilateralne Sympozja. I Sympozjum Bilate-ralne PRL-NRD w Görlitz (16-19.11.1988) odbyło się w Görlitz gdzie, polscy historycy farmacji wygłosili siedem referatów (dr Wł. Szczepański, doc. dr hab. Wł. Markowski, doc. dr hab. B. Kuźnicka, doc. dr hab. H. Pankiewicz, dr A. Drygas, dr hab. B. Leszczyłowski, dr L. Czajka i mgr L. Czyż).W Sympozjum wzięło udział 20 polskich farmaceutów. Rewanżowe II Bilateralne Sympozjum P R L - N R D odbyło się w Łańcucie (2-4 czerwca 1989 г.), którego organizatorką była mgr Lidia Czyż.

Z inspiracji Zespołu Sekcji Historii Farmacji większość referatów wygłoszo-nych na coroczwygłoszo-nych Sympozjach opublikowano w formie kolejno wydawawygłoszo-nych PAMIĘTNIKÓW. Pierwsze takie wydawnictwo ukazało się w 1999 roku jako zbiór materiałów dokumentujących VIII Sympozjum. Następne Pamiętniki związane są z Sympozjami: IX, XI, XII, XIII, XIV i XV. Wiele z nich poprze-dzone jest niezależnym „Streszczeniem referatów" (jako osobne wydawnictwo) wraz ze streszczeniem w języku angielskim, bądź takie streszczenia w języku angielskim dołączane są do Pamiętnika.

Ciekawą formą wydawniczą jest pomoc w wydawaniu tomików poetyckich zarówno aptekarzy jak i profesjonalnych literatów. Ukazało się już ponad 50 to-mików. Przedsięwzięciem tym zajmuje się Sekcja Historii Farmacji w Poznaniu, wspomagana finansowo przez firmy farmaceutyczne.

Powstanie Słownika Biograficznego Farmaceutów Polskich stanowiło „oczko w głowie" doc. dr hab. Bazylego Leszczyłowskiego, którego zabiegi uko-ronowane zostały powołaniem Fundacji wspomnianego Słownika (2000 г.). Za-rządem kierował doc. Leszczyłowski aż do śmierci (2005), natomiast Przewod-niczącym Rady Fundacji jest od początku prof. Michał H. Umbreit.

Na jednym z ostatnich posiedzeń (7.12.2005 r.) Zespołu Sekcji Historii Far-macji PTFarm między innymi podjęto decyzję wydania z okazji Jubileuszu 60-lecia Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego specjalnego numeru „Farmacji Polskiej" o tematyce historycznej.

Zespół Sekcji Historii współpracuje z Polskim Towarzystwem Historii Me-dycyny i Farmacji, którego członkowie wchodzą w skład Zarządu Głównego te-go Towarzystwa. Zespół prowadził również od lat ścisłą współpracę z Zespołem Historii Farmacji działającym w Instytucie Historii Nauki PAN w Warszawie.

Pod patronatem tego Instytutu począwszy od jesieni 2006 roku będą organi-zowane coroczne Przeglądy prac magisterskich z zakresu historii farmacji obro-nionych na Wydziałach Farmaceutycznych Akademii Medycznych w danym roku

3 2 6 Jan Majewski

akademickim. Przeglądy takie te, połączone z prezentacją najlepszych prac będą się odbywać w Pałacu Staszica w Warszawie.

Na posiedzeniu Zespołu ustalono także, aby obronione prace doktorskie z za-kresu historii farmacji były prezentowane na kolejnych Sympozjach Historii Farmacji.

Zespół Sekcji Historii Farmacji liczy około 250 członków zrzeszonych w 11 sekcjach na terenie kraju - działających jako agendy poszczególnych Oddziałów PTFarm.

Zespół Sekcji Historii Farmacji stanowi częścią składową Polskiego Towa-rzystwa Farmaceutycznego, które z założeń swoich jest przede wszystkim towa-rzystwem naukowym. PTFarm posiada swoje Oddziały w całym kraju i zgodnie ze statutem w każdym z nich może powstać Sekcja Historii Farmacji, niezależ-nie od tego, czy Oddział jest zlokalizowany w mieście - siedzibie akademii me-dycznej, czy nie.

Zespół Sekcji Historii Farmacji stanowi platformę spotkań historyków far-macji z całego kraju a także i z zagranicy. Stara się w pewnej mierze, nadać kie-runek pracy poszczególnym sekcjom i reprezentuje interesy historyków w Za-rządzie Głównym PTFarm.

Należy podkreślić społeczną, wielokierunkową działalność członków Zespo-łu Historii Farmacji PTFarm, którzy promują problematykę dziejów zawodu, etyki i gromadzenia pamiątek aptekarskiej działalności. Zajmują oni istotne funkcje w izbach aptekarskich i redakcjach pism farmaceutycznych, także w re-dakcjach biuletynów okręgowych Izb Aptekarskich, gdzie często pełnią funkcje redaktorów naczelnych.

P R Z Y P I S Y

1 S. Krauze, Towarzystwo Przyjaciół Wydziałów i Oddziałów Farmaceutycznych przy Uniwersy-tetach w Polsce w latach 1925-1947. „Farmacja Polska", 53. 1997. nr 22. s. 1022-1026.

2 Inauguracyjne posiedzenie Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, „Farmacja Polska",

53. 1997, nr 22, s. 1018-1021.

5 W.G.: Towarzystwa historii Farmacji, „Farmacja Polska", 12, 1956. nr. 10, s. 276.

4 L. Krówczyński: Posiedzenie organizacyjne Sekcji Historii Farmacji, „Farmacja Polska", 12 1956, nr 9, s. 250-251.

5 F. Nowak: Pro], dr Robert Rembieliński. „Farmacja Polska", 31, 1995. nr 12, s. 998 6 W. Jaroniewski: Z Sekcji Historii Farmacji PTF, „Farmacja Polska", 18, 1962. nr 22, s. 552. 7 J. Brzezińska: Zespół Sekcji Historii Farmacji, „Farmacja Polska", 58, 2002, nr 2 s. 87-89. 8 Fr. Nowak: Piętnasta rocznica założenia Sekcji Historii Farmacji, „Farmacja Polska",

28.1972. nr 2, s. 205-209.

D z i a ł a l n o ś ć Zespołu Sekcji Historii F a r m a c j i P T F a r m

327

10 B. Leszczylowski: II'trosce o rozwój historii farmacji, ..Farmacja Polska", 29. 1973,nr 11,s. 1022.

" ( F N ) - F. Nowak: Dziesięciolecie Zespołu Sekcji Historii Farmacji PTFarm, „Farmacja Polska". 31, 1975. nr 8, s. 718.

12 J. Brzezińska: Zespól Sekcji Historii Farmacji. „Farmacja Polska", 54, 1998. nr 8. 383; K. Ha-nisz: XIII Sympozjum Historii Farmacji w Horyńcu. „Farmac ja Polska". 60, 2004, nr 18. s. 884. " W. W. Głowacki, J. Majewski: Sprawozdanie z Zarządu Zespołu Sekcji Historycznych PTFarm

za okres 28V1979 29 X 1982. „Farmacja Polska". 39. 1983, nr 1, s. 57-58.

14 J. Majewski: Muzea farmaceutyczne w Polsce. „Farmacja Polska", 56. 2000, nr 2, s. 75-78.

15 J. Majewski: Sesja Naukowa na temat „Problemy Farmacji we wskrzeszonym Państwie

Pol-skim (1918-1919). „Farmacja Polska", 35. 1979, nrlO, s. 612.

On the Division of the Sections for the History of Pharmacy

of the Polish Pharmaceutical Society

SUMMARY

The aim of the paper is to present the activity of the Division ol the Sections for the History ofPharmacy of the Polish Pharmaceutical Society (PTFarm), established in 1964 as a successor to the Section for the History of Pharmacy, founded as an agency of the Polish Pharmaceutical Society in 1956.

An overview and library search has been made of writings on the topic, mainly in „Farmacja Polska" [Polish Pharmacy] and other journals, as well as in the series PAMI TNIKI [Memoirs], published since 1999.

The issues discussed in the paper have been presented at Scientific Conferences, Congresses and Symposia organized by the Section for the 1 listory of Pharmacy of the Polish Pharmaceutical Society, both in Poland and abroad.

The Division of the Sections for the I listory of Pharmacy of the Polish Pharmaceutical Society has constituted a meeting place for historians of pharmacy from Poland and abroad. It has influ-enced directions of research in the particular sections and has represented the interests of histori-ans within the Main Board of the Polish Pharmaceutical Society. The members of the Division have been active in many areas and have promoted research in the history of the profession and it-sethics. as well as advocated the gathering of mementos of the activities of pharmacists.

328 Jan Majewski

Działalność Zespołu Sekcji Historii Farmacji PTFarm 329