SUMMARY
A patch of Miocene dtU>Osits was recently dis.oo-vered at 1?Irnedmiesde Dubiec'kie on the .left baJn.k in
san
river valley 2.5 km WNW of Dubiecko (36 km W of P.rzemysl). The Miooone is represented here by sands with saOOstOOle md fine gravel interca;[a-tions discardant1y overlying foLded FlyISCh deposits of the Skole ~. A rich micro- and m~assemblage found in the upper part of the profile imJicates, simiiarly as the nature of the deposit ylielding it, a sedimentation in ehaHow mal'!ine basin. The ~ presents ,the lithologiaa:l characte.rL.J;i.cs of the MiOOE!llle ~ts 8ltlId their Iforaminifer assem -blage. The assem'bliage 'COI!1liPr'1ses Single Sjpecime;l1JS of
U'Vigerina costata, Margtnulina hirsuta, Cibicides conspiciendus, Orbulina suturalis, Globigerina bulloi-des, GZobigerinoides trilobus which a1'e ooaracteristic of the assemblage
n
A (LBll:oentdorfian fait.ma,) mown frombaisaJ.
pa:rts O!f the Badenlan fIrom. theCarpa-thian Foredeep. Shallow-water species such as Elphi-dium CTispum, E. ftchteltanum, Ammonia beccari, Asterigerina pZanorbis and H eterostegina costata quantitatively predominate in the microfaunal assem-blage tram sallidis so this a.ssemblage from PIl"Ze,dmie-scie Dubiookie may be ~a.l1ded as slu!lllow-w.aJter bWlfaoies of the asSemblage 11 A. Taldng into aecount the extent of 'bramgressaon of the Miocene sea in marginal parts of the External Carpathians and the presence of traces of Illllllline abrasion in basal lPa.rts of Miocene deposits from other localities in the vi-cinities of Dubiec:ko there is appears a question whe-ther or not at least a part of so-called forland de-struotJ.on horizon from Poli'S'h C8I1plllthi8lIlS dlI:d ori'gi-nate in result of abrasion by Miocena sea entering the area of the Carpathians.
PE310ME
B CTaTl:.e OIIHcaH HOBOO'l'Kphl'l'bIA ttJIacT MHo:qeHO-BhIX OCa.llKOB HaXO.llBII\HAcB Ha JIeBOlll 6epery peltH CaM B MeCTHOCTH ITwe.llMeCTe ,n;y6eI\lte, R paCC'l'OBHHH 2,5 KM: Ha 3C3 0'1' ,lI;y6eqKa (36 KM Ha 38na,tt OT ropo.lla ITmeMhlCJIh). O~ MMO:qeHa npe.llCTaBJIeHhI neCKaKH c npocJIO:HB:aMH neC"!SHHltOB H Menxoro rpaBIDI. OHH 3aJIerlUOT HecornaCHO Ha 'CKna~aThIX q,JIHlIIeBhIX 0'1'-JIo:ateHHBX CltOJIbCKOrO Ha,llBHl'a. B BepXHe-et 'iacTH npoq,mm Ha6JIIOABeTCB npHCYTC'l'BHe MHorHX BH,llOB MHKP0., H MaB:p<l$aYHLI xaP8.KTepHOA .llrut OC~OB HerJIy60Koro Mopa.
B CTaTbe npHBe.lleHhI pesYJIh'I'a'l'hI JIH'l'OJIOrH'iecKHX HCCJIe~Bamdi npoq,HJIJI ~HOBhIX OCS,llKOB, a TaK-:ate xaparrepHCTHKa co06~ cpopallKHHq,epoBOA MHB:pOq,aYHbI. Cpe,llH cPopaMHHH<Pep BCTPe'ialOTCB e,ll,H-HH'iHble npe.llCT8BWl'eJIH Uvigerina costa ta, MarginuZina hirsuta, Cibtcidees conspiciendus, Orbutina suturalts, Globigerina bulloid.es, GlobigerinoideB trilobus, xapaB:-TepHbIe 1I.JIR. cooOII\€CTBa 11 A (JIaHn:e~CK8H <Pay -Ha), BhICTynaIO~ero B HHXHHX naprHSIX 6a.lleH'baHa ITpe,lJ;ItapnaTCKoro nporH6a. OIIHCbIBaHHhIe MHO~HO Bble neCKH CO,llep:m:aT MHltpoq,aYHY co 3Ha'iH'reJIhHhIM 'lHCJIeHHhIM nepeBeCOM BH~B xap8.KTePHDtx .llrut He-rny60KHX . BO.ll (TaRHX KaK Elphidium crispum, E. ,
fichteZianum, Amonta beccari, Asterigerina planorbis, Heterostegina costata) If n09'l'OMy npHH.HTO C"!H'l'IlTh coOOII\eCTBO cPoPIlMHHHCPeP H3 ITwe,llMeCTa ,lI;y6eI\,Koro KaK MeJIKOBO~ 6HO<j>a:qHIo COO5II\eCTBa 11 A.
ITPH-HD BO BHHMaHHe BeJlJAJfHY H .llaJIhHOCTh TPBJIcrpeccHH MHO~HOBOro MOPB B 6eperoooA 30He BHewHHx Kap-DaT, a TaJt?lre npHCY'I'C'l'BKe npH3HaKOB 1II0PCKO:H: al5pa-3HH B HHlKHeA 'UlC'l'H MHO:qeHOBbIX Oca,lJ;ItOB ,lU)yrHX MecTOH2XOE,%{emdi B paAOHe ,n;y6e:qB:a, nOCTaBJIeH 80-npoc: pa3Be XOTB 'iaCTh IIO,lll'OpHOro .llecTPyKTKBHoro rOpH30HTa B nOJIbCKHX KapnaTax He 06pS30Banach B pe3YJIhTaTe a15pa3HBHOA .lleaTeJIbHOCTH MHo:qeHoBOro
.MOpa?
JADWIGA URBANIAK Instytut .Geologiczny
MAKROFAUNA UTWOROW MIOCERsKicH
,
NA FLISZU KARPACKIM
W OKOLICY DUBmCKA
Miocen z Przedmie6cia Dubjeckiego p~edstaw1li geolodzy Oddziaru Karpackiego IG - M. Cjeszkow-ski, K. Witek, A. W6jcik (4, 5). Nalety on do obsza-ru, w kt6rym J. Rachel (11, 12) stwierdzil:. po raz pierwszy morski. miocen z faunll, leUicy na ).ltworach fliszowych Karpat (jednostka. skolska) i obejmuje Du-bieck:o oraz kilka innych miejscowosci
w.
jego rejonie (Karpaty przemyskie). Jest to jedyny dotychczas -Dajbardziej ku poludnioWi wysuni~ty, tektonicznie zaburzony i erozyjnie rozdarty - pIat sol. (traktujllc Illcznie wszystkie znane z tego rejoDu stsnowiska miocenskie) morskich osad6w miocenu. w kt6rych wys~puje liczna makro- i mikrofauna.Wyniki wst'Wnych badafl paleontologicznych mio-cenu z Przedmiescia' Dubieckiego przedstawila autor-ka na posiedzeniu naukowym Oddzialu Karpackiego IG w Krakowie dnia 16 XII 1976 r. (18). Z niewiel-kiej ilosci materialu skalnego uzyskano urozmaicony gatunkowo zesp6l faunistyczny, reprezentowany gl6w-nie przez malZe i slimakl, obok ktQrych pojedynczo wys~pujll przedstawiciele innych grup systematycz-nych, jalk:: llllS'Zywdoly, robaki, otworni<le. Ponadto pos-polite SIl drobne litotamnia oraz kanaly mieszkalno--Zerne, przypuszczalnie malZ6w, a moZe r6wniez i innych organizm6w.
Profil miocenu z Przedmiescia Dubieckiego, w na-turalnych odsloni~ciach terenowych, przedstawia cillg-lose sedymentacyjnll, zmiennych litologicznie i pe-trograficznie, osad6w wapnisto-piaszczystych i zlepien-cowatych, w kt6rych fauDa wy~puje w r6mym
UKD 551.'182.1.02:56~.1 +"1164.7(438-12-924.52 Dubieclro) skladzie gatunkowym i ilosciowym. Przykladem sit listy skamienialosci z dw6ch odr~bnych. warstw pia-szczystych tego profilu.
. .
Warstwa
A.
Piaskowiec mWkowo-wapnisty, kru-chYJ. z6ltawoszary, WYZB,ZY dostarczyl naSt~pujllcychskamienialosci: . . . . .
- maIZe - NUC'Ula nucleus L., Leda hoernesi Bell., L. sp., Anadara turonica Du j., Barbatia sp., Arca sp., Modiolus biformis (R e u ss)? Modtolus mar-ginatus(E!i. c h w.), Modiolus sp;, ? Lithodomus sp., Pinna pectinata L., Lima' inflata Ch em n?, L. sp., Chlamys felsineum For., Ch. similis (L ask.), Ch. dia-phana (D u b.), Ch. crispa (B ro c c.), Ch. cf. incompa-rabiZis R i s s 0, Ch. scabrella lomnicku (H i 1 b.), Ch. sp. 1,Ch. sp: 2, pycnodonta cochlear (P 0 1 i), Ostrea sp. 1, 0 .. sp. 2, Gastrochaena intermedia Hoe r n., SolEmoC'Urtus antiquatu8 P u 1 t?, 'Corbula gibba
m.,
Saxtcava sp., Panope menardi rudolphi (E i ch w.), Er'Vilia sp.,· Oudarta compreBsa (B r 0 c c.), Angulus donacinus (L.), TeUina sp., Donax intermedia Hoe r n., Venus sp., Pitar italica (D e fr.), Cardita rodista L a m., Phacoides. borealis (L.), Cryptodon sp., DtvariceUa ornat!l Ag., Lutetia nitida (R e u ss). Cardium prae-echinatum Hi 1 b., C. papUlosum Po 1 i, C .. subhispi-dum Hilb.,.C. sp.; ' ". ' -'slimaki ' - Gibbula sp., Calltostoma tlLkowcense (A n d r z.), C. turricula (E i c h
w.),
C. Bp., TurriteUa sp., Cerithium e'Uropaeum M a y?, Bittium deforme367
Fig. 1.
1 - 4, 6 - Pinna pectinata L. <1 and 4 X 0.6, 6 X 1.6), 2 -Panope menardi rudolphl (E 1 c h w.), X 0.3, 3 - Chlamys
scabrelLa 10mnlckil (H 11 )).), X 3, 5 - ChLamys crispa
(B r~ c c.), x 5, 7 - Cardlum praeechlnalum H 11 b., X 0,5, 8 - Arca sp., x 0.8, 9 - lamelUbranch. lndet., X 0.6, 10
-CarcUta fudista L a m., X 2.6. Rye. 1.
I, 4, 6 _ Pinna pectlnata L., (1 I 4 X 0,6, 6 X 1,6); 2 -
Pa-nope menardl rudolphl (E I ch w.), X 0,3; 3 - Chla!1lYs
scabreUa lomnickil (H 11 b.), X J; 5 - Chlamys erlSPa (B r 0 c c.), X 5; 7 - Cardium praeechlnatum H 11 b., X 0,8;
U - Arcs sp., X 0,8; 9 - LamelUbranch. Indet., X 0,6; 10 - Cardlta rudista L a m, X 2,6.
(E i c h W.), Nassa restitutensiS F 0 n t., Nassa Sp.,
CO-~umbeHa Sp., Scaphander lignarius (L.), Gastropoda
indeterm.;
- inne - kanaly mieszkalno-ierne mali6w.;
otwornice - Heterostegina costata, Amphistegina,
Quinqueloculina, Robu~us, Elphidium; robaki; rosliny
(zw~glone szcz!\tki).
Warstwa B. Piaskowiec kwarcowo-wapnisty
twar-dy, popielaty, niiszy w profilu, dostarczyl nast~pujl;!
cych skamienialosci:
- malie - Nucula nucleus L., Anadara turonica
Du j., Barbatia barbata (L)?, Barbatia sp., Septifer oblitus (M i c h t.)?, Ostrea sp., SpisuLa subtruncata
triangu~a (R en.), Spisula sp., Ervilia pusiLla (P h i 1.), E. sp., Venus sp., Pitar sp., Phacoides borealis (L.),
Ph. sp., Chama gryphoides L., Cardium
praeechina-tum Hi 1 b., C. subhispidum H i 1 b., C. papiLlosum
Pol i, C. sp., LameLlibr. indet.;
- slimaki - Gibbula affinis (E i c h w.), G. sp.,
Calliostoma zukowcense (A n d r z.), C. turricula
(E i c h w.), Oxystele orientalis C. et P., TurriteLLa
pythagoraica Hi lb., T. sp., Nassa sp., Cerithium euro-paeum M ay., DaphneLLa cf. harpula (B r 0 cc.), D. sp., Conus sp.;
- inne - Bryozoa, kleszcze raka, kanaly
mieszkal-no-zerne ma1:i:6w, otolit; otwornice -
Quinqueloculi-na; glony - drobne litotamnia.
Obie warstwy tworzl;! w profilu oddzielne
pozio-my litofacjalne 0 odr~bnych, aczkolwiek zbliionych
368
Fig. 2.
1 - Anadara turonica Du j., X 1.7, 2 - Ostrea sp., X 0.5,
3, 4 - livlng-leeding channels, X 0.6, 5 _ Cardlum
papl-losum Po 1 i., X 5, 6 - Panope menarcU fudolphl (E i c h w.),
X 0.3.
Rye. 2.
1 - Anadara turonlca Du j., X 1,7; 2 - Ostlrea sp., X 0,3;
3, 4 _ 1Canaly mlesz.kalno-zerne, X 0,6; 5 - CarcUum
pa-pilosum Poll., X 6; 6 - Panope menarcU rudolphl
(E I c h w.), X 0,3.
og61nym charakterem, zespolach element6w
organicz-nych i nieorganicznych. Nie lez~ one bezposrednio
jeden nad drugim, lecz s!\ rozdzielone innyml,
piasz-czystymi osadami, w kt6rych dotychczas nie
znale-ziono fauny. Podobnie nie znaleznale-ziono fauny w
osa-dach piaszczysto-zlepiencowatych wyst~pujl;!cych
pOl1i-iej niiszego piaskowca z faunl;!.
W artykule podano wyniki badan fauny z dw6ch
horyzont6w sedymentacyjnych. Jest ona wystarczaj~
co bogata i instrukywna, by pozwolic na wnioski
od-nosnie do wieku, facji, charakteru srodowiska
se-dymentacyjnego, paleogeografii oraz innych
zagad-nien. Moina z niej korzystac jui: na bieil;!co w pro-wadzonych badaniach geologicznych tego obszaru.
CHARAKTERYSTYKA BIOLOGICZNA OSADOW
Fauna opisanych piaskowc6w jest r6ina pod wzgl~
dem skladu gatunkowego i ilosciowego. Mimo
wsp61-nych element6w faunistycznyeh, szczeg61nie w
gru-pie form 0 silnym wyrazie ekologicznym (np.
ga-tunki roslinoierne) lub pospolitych w badenianie, lub
nawet w calym miocenie, ka.zda zachowuje
charakte-rystyczne gatunki, kt6re decydujl;! 0 indywidualnosci
i podkreslajl;! r6inice zespolowe tych dw6ch
horyzon-t6w biofacjalnych.
Na tej podstawie moina m6wic 0 dw6ch
oddziel-nych zespolach organizm6w: zesp61 z piaskowca
wyi-szego (A) - warstwa 21 w profilu I i podobny
lito-logiczie utw6r piaszczysto-mulkowy w profilu II oraz
zesp61 z piaskwoca nizszego (B) - warstwa 13 w
pro-filu I (4).
W zespole wyzszym (A) formami wiodqcymi S!\:
Rye. 3.
1 - Scaphander Iignarius (L.), X 7; 2 - Nassa restntutensls F 0 n t, X 8; 3 - calliostoma zukowcense (A n d i' Z.), X 8; 4 - CerHhium sp., X 6; 5 - kanal mleszkalno-:!:er.ny malta,
X O,B. .
Fia. 3.
1 - Scaphander lJgnarlus (L.), X 7, 2 - Nassa rest.itutensl~
F 0 n t., X 8, 3 - Callios~roma zukowcense (A n d r z.), X 8,
4 - Cerithlum sp., X 6; 5 - living-feeding channel of , pe-lecypod, X 0.8.
niekt6rych cz~sciach osadu nawet gromadnie oraz Pa
-nope menardi rudolphi - malz charakterystyczny ze
wzgl~du na swoje duze wymiary. Z form
towarzyszll-cych na uwag~ zaslugujll przegrzybki: Chlamys
dia-phana, Ch. incomparabilis, Ch. similis, Ch. crisp a,
Ch .. felsineum, Ch. scabrella lomnickii. Ponadto
1'0-dzaje Cardium i Calliostoma reprezentowane
kilko-ma gatunkami wyst~pujll pospolicie w znacznych
ilo-sciach osobnik6w, obok cz~stego gatunku Nuaula n~c
leus i przedstawicieli rodzaj6w Gibbula, Modiolus,
Lima, TeHina, Ostrea. Obraz zespolu uzupelniajll po
-jedyncze gatunki i rodzaje, z kt6rych bardziej
cha-rakterystyczne s<\: maIze - Leda hoernesi,
Solenoaur-tus antiauatus, Gastrochaena intermedia, Donax
inter-media, Divaricella ornata, Lithodomus sp., Saxieava
sp.; slimaki - Scaphander lignarius, Nassa
restituten-sis, Turritella sp.
ndywidualnosc zespoIu podkreslaj<\ takze
maso-wo wyst~pujllce otwornice, przede wszystkim -
He-terostegina costa ta, Amphisteaina, Robulus,
Quinque-loaulina i inne, a ponadto slady zerowisk malZ6w lub
rak6w w postaci wypelnionych materialem skalnym,
litologicznie takim sarnym jak os ad otaczajllcy, ka
-nal6w lub kom6r mieszkalno-zernych 0 r6znych
prze-krojach poprzecznych, r6znych rozmiarach i
ksztal-tach (np. rozwidlajllce si~, proste).
Stos·unek rnalZ6w do sllimakbw jesot bardzo nier6w-ny, przewazajll zdecydowanie maIze (okolo 48 form)
nad slimakami (okolo 10 form). Caly zesp6t mi~cza
k6w, jak r6wniez towarzysz<\ce im otwornice maj<\
charakter bentoniczny. Wyj<\tek stanowi<\ drobne prze
-grzebki 0 gladkich, delikatnych skorupkach
swobod-nie poruszajqce si~ w wodach r6inych stref gl~bo
kosciowych basenu morskiego. SCI to Chlamys
dia-phana, Ch. incomparabHis, Ch. crisp a, Ch. simHis,
znane przewaznie z gl~bszych osad6w nerytu.
Nato-miast Ch. scabrella lomnickii jest najcz~sciej spo
ty-kany w osadach marglisto-piaszczystych plytkich
stref. np. w facji wapnistej i piaszczystej (litoral-sub-litoral).
Bior<\c pod uwag~ stosunki ilosciowe poszczeg61-nych ·grup rodzajowych i pojedynczych gatunk6w, zesp6I g6rny ma charakter bentosu detrytozernego,
gl~bszych od litoralu w6d basenu morskiego, na co wskazuje nie tylko mulkowy i drobnopiaszczysty cha-rakter osadu, ale r6wniez odpowiednie cechy
ekolo-giczne dzis zyjqcych gatunk6w lub rodzaj6w
oma-wianego zespolu. W granicach gl~bokosciowych 3-100 m (sublitoral) zyjq gatunki i rodzaje: Cardium pa-piHosum, Solenocurtus antiquatus, Scaphancier
liana-rius, Pinna pectinata, Arca, Calliostoma. W zasi~gu
3-200 m (sublitoral-neryt) wyst~pujl\: Cardium
prae-echinatum, Panope menardi rudolphi, Oudaria
com-pressa, Lima subauriculata, Ervilia.
Biorl\c pod uwaee caloksztalt wskainik6w
2lebo-kosciowych dla zespolu piaskowca g6rnego moina
przyjqc przypuszczaln<\ gl~bokosc zbiornika srednio na
okolo 100 m. Jest to prawdopodobnie strefa
przejscio-wa pomi~dzy sublitoralem a nerytem, gdyz elementy
fauny gl~bszej st efv basenll mieszajCl si~ z elemen-tami fauny strefy plytsz.ej. WiE:kszosc mi~czak6w
zes-polu g6rnego ivje w wodach morskich 0
normal-nvm zasoleniu (30-35%0) i w temperaturze subtropiku (strefa celtvck'l-luzytanska i sr6dziemnomorska).
Zesp61 piaskowca niZszego (B) jest znacznie
uboz-szy /!atunkowo i ilosciowo w stosunku do zespolu
piaskowca wyzsze"l) (A). Stosunek ilosciowv m"l-z6w do slimak6w jel't bqrdziej wyr6wnanv. choci'lz
przewazajq maIze (20: 12), z kt6rych wiele
egzem-plarzy nie zostalo .ieszc7e oznaczonych, z powodu zle-110 stanu zachowania. W zesoole dolnym formCl wir -dllca jest slim3k OX11stele orientalis, ooj'lwiaj<\cv si~ licznie. mieisl'ami nflwet e:rom3dnie. TOW'lrZV!Fa mu
przedstawiciele rodzaju Cardium s.L j'lk: Cardium
'Draeecltinatum. C. t>apillosum. C. subhis'Didum " .. ~z
nrzedstawiriele rod7.'1iU Calliostoma s l .. jak: C Ztt-kO·lJ)cellse. C. ttlTriaula, kt6re sa oospolitvmi skp mie-l1i'lll)sciami ni~s].rOW('(l dolnello. Do oosoolitvch nll\e7.v t",kie l!atunek malZ~ Nucula nucleus i slimaK Gibbula
affi·nis.
tnne wymienione w spisie gatunki zespolu
dolne-go wyst~puj!l juz pojedynczo; bardziej
charakterysty-czne 'Z ·nich .to: SpisuJa subtuncata trianguLa,
Ana-dara turonica, Septifer obZitus (maIze), oraz
Daphnel-la cf. harpula, Turritella pythagoraica (slimaki). Obraz zycia organicznego piaskowca nizszego uzupelniajq slady kana16w mieszkalno-zernych, pojedyncze kolo-nie mszywio16w oraz otwornice, sposr6d kt6rych naj-liczniejsza jest Quinqueloaulina s.l., a ponadto drobne litotamnia, szczeg61nie wyraine na polerowanych po
-wierzchniach piaskowca.
Zesp61 piaskowca dolnego sklada si~ g16wnie
z form bentorricznych. MaIze i slimaki nalez<\ do form
'Cz~sciowo zagrzebuj<\cych si~ w mi~kkim podlozu i odiywiaj<\cych si~ szcz<\bkami organicznymi filtro-wanymi z wody (tzw. sestonofagi), np. Cardium, Pitar,
Chama. Silnq grup~ pod wzglE:dern ilosci osobnik6w
stanowiq w tym zespole rodzaje Oxystele,
Calliosto-ma, Gibbula, tj. §l.imaki odiywiaj<\ce si~ roslinn»sciq
p{)dmorskq.
o
gl~bokosci zbiornika w przyblizeniu moznawnioskowac na podstawie charakteru samego osadu
(piaski kwarcowe ze zwirem), kt6ry wSkazywac
mo-ie na wody raczej plytkie, przybrzeine. Ocen~
gl~bo-369
kosci oparto na analizie. ekologicznej poszczeg6lnych form por6wnanych z gl~bokosciami wyst~powania mi~czak6w dzisiejszych m6rz. Sposr6d· nich CaTdium p7'Beechinatum i Chama (1TYphoideB zyjll w dosc sze-rokich granicach gl~bokosci, bo 3-200 ID. Jednak in-ne fonny, bardzo licznie wys~ujllce w tym zespole; zyjll w znacznie ~zszym interwale gl~bokosciowym, bo 3-100 m; sll to CaTdium papiUosum, O:X:YBteZe oTientalis, CaUiostoma, GibbuZa, CeTithium, TUTTiteUa. Chociaz w zespole dolnym notujerny takZe gatunki znane z szerokich zasi~6w g~bokosciowych, np. Nucula nucleus (strefa laminariowa do batialnej), to fakt ten nie wplywa na wnioski oparte na analizie danych gl~bokosciowych form wys~pujElcych tutaj masowo, licznie lub cz~sto. Na tej' podstawie zaryso-wuje si~ przypuszczalna gl~bokosc strefy sedymen-tacyjnej piaskowca dolnego, kt6ra nie przekracza 100 m i miesci si~w granicach srednich wartosci gl~bokosci, tj. okolo 50 rn, a zatem w plytkim subli-torale. W tej strefie ch~tnie przebywajll otwornice QuinqueZocuZina s.l. i glony Mtotamnia. 0 nonnal-nym zasoleniu wody morskiej (30-35%0) mozna wno-sic z przewagi form, stenohalicznych nad euryhalino-wymi. Ten sarn zesp61 charakteryzuje wody cieple strefy celtycko-luzytaDskiej i sr6dziemnomorskiej.
Z charakterystyki biologicznej piaskowc6w wy-1000 siEl obraz srodowiska sedymentacyjnego tych dw6ch horyzont6w biofacjalnych. W poziomie pias-kOWICa niZszego (B) mamy stref~ plytsa;El (srednio 50 rn), w kt6rej przypuszczalnie bujna roslinnosc pod-morska dawala schronienie znacznej grupie form ro-slinoZernych, zas spokojne wody stwarzaly warunki na przetrwanie skorup obumarJych organizm6w w tym samym miejscu. Przemawia za tym r6wniez, do-bry stan zachowarua skorup, na kt6rych nie znajdu-jemy slad6w obtoczenia.
Z uplywem czasu w tym samym paleogeograficz-nie obszarze dna morskiego, przy trwajllcej sedy-mentacji osad6w piaszczystych w poziomie piaskow- ' ca wyZszego (A) obserwujemy wyraZilll zmian~ Sro-dowiska. Wyraza si~ ona wiElksZEl gl~bokoscl, w6d tej strefy basenu (srednio 100 m), znacznie mniejszym wplywem roslinnosci podmorskiej na charakte. zes-potu, kontaktem z dalszymi od brzegu strefami mo-rza (elementy makrofauny gI~bszych w6d oraz ele-menty fauny planktoniczn~j, np. rodzaju OrbuZina). Nie zakl6cona silniejszymi prl\dami w6d sedymenta-cja sprzyjala zachowaniu skorup obumarlych mi~cza k6w i innych organizm6w w pozycji przyZyciowej, podobnie jak w horyzoncie piaskowca niZszego.
Zatem na odcinku okolo 5 rn millZszosci, mi~dzy niZszym i wYZszym' horyzontem biofacjalnym, w jed-nym, wi~szym profilu osad6w miocenskich Przed-miescia Dubieckiego obserwujerny zmiant: zespolu flilunistycznego i zmian~ Srodowiska sedymentacyjne-go, przy zachowanej r6wnowadze sedymentacyjnej osad6w zbiornika morskiego, nie zakl6conej dzia-lalnoscill mechl;lnicmyeh czynnik6tw.
WIEK OSAD6w
, Rozpatrujllc zasit:gi wiekowe pojedynczych gatun-k6w zanotowanych w miocenie Przedmiescla Dubiec-kiego uwidaczniaj, si~ ich r6me zakresy si~gajElce nawet od akwitanu do tortonu' (wedlug nowego po-dzialu miocenu od egerianu do badenianu), przy czym CZE:8c z nich wys~puje od belwetu do tortonu (ottnangian, karpatian, badenian),wi~kszosc zas jest znamienna dla tortonu (badenian).
Biorllc pod uwag~ zespoIy makrofauny, do kt6rych w miocenie przY'Wi/lZuje si~ wi~ksZEl wag~ niZ do po-jedynczych gatunk6w, to zesp61 wyzszy Przedmiescia Dubieckiego ma zdecydowanie charakter opolski (dol-ny badenian s.l.). Natomiast zesp61 niZszy, ogQlnie o charakterze badenskim - chocia:i zawiera elementy opolskiej fauny" a brak w nim jakichkolwiek ele-ment6w fauny g6rnobadeflskiej - nie daje podstaw do jednoznacznego okreslenia ,wieku osad6w w gra-nicach podpi~tra. Wplywa na to przede wszystkim obecnosc licznej grupy gatunk6w zwillzanych z okre-slonym typem facji, kt6re przeslaniajl!, wyraz stra-tygraficzny zespolu.
W przestrzennym ukladzie tych zespol6w w pro-filu geologicznym jednego cyklu sedyrnentacyjnego korzystny jest fakt, ze zesp61 wytszy z piaskowca
(A), majllcy pelnll dokumentacj~ opolskll, znajduje sit: pou .. u LlL!.l!zym zespotem PlIiSltOWCd. ~B) S!ablej uaoJtumemowanego WieKOWO. W sytuacji teJ Juz na-wet nie!iczne elernenty ,opolsltiel lliuny w zespole ruzszym nao.eraJil znaczenia i mog" oye wYkorzy-stane do interple.acJl stratygraficzno-facjalnej
orna-wianych osadow. ,
Znane jest indywiaualne zr6znicowanie rnioceii.-skicn zespo!Ow muro:l:auDlstycznych w jednoczasu-wych osadaoh rOznycn miejscowosCl (np. w gran~ cach ogniwa litotamtliowego) jak:o WYDlk lokalnych warunk6w SrOdOWlSltOwych. Dlatego przy pr6bie p.l-r6wnania fauny I Przedmiescia DubiecJtiego z iIUlymi miocenskimi zespommi, najblitszycn (zatolta rzeszow-sklil) , i dalszych obszarow (rejon karpacki, okolica Krakowa, rejon swi~tokrzyski, ::>lllsk) uWidacznia Sl~' odr~bnoSc indyWidualna zespol6w Przedmiescia Du-bieckiego, wyrazajllca si~ specyfikll zestawu gatunk6w i ich stosunk6w ilosciOwych. Jednoczesnie jednak za-rysowujll si~ zwillzki faunistyczne przejawiajllce si~ obecnoscill charal,tterystycznych gatunkOw lub grup gatW1k6w znamie-imych nie tylko dla podpi~tra opol-skiego s,z., lecz dla jego okreSlonych horyzont6w bio-facjalnych, a wit:c 0 ustalonej pozycjf stratygraficz-nej. Gatunlkami tyroi w PlrzedmieSaiu Dubieckim sI!,: Chlamys felsineum., Ch. simiZis, Ch. cTispa, Ch. incom-pa1'abiZis, Ch. diaphana, Ch. scabTeUa lomnickii, Pa-nope menaTdi TudoZphi, Pinna pectinata, Pycnodonta cochleaT, SoZenocuTtus antiquatus, PitaT itaZica, Spi-BUla subtTuncata tTianguZa, AnadaTa tUTonica, Do-na:x: inteTmedia, ScaphandeT ZignaTius i inne.
Gatunki te, wraz z innymi, dopelniajllcymi ana-logie facjalne, willZll miocen Przedmiescia Dubieckie-go z miocene~ nas~pujllcych miejscowosci: Bl~owa Tyczynska - Chlamys similis, Ch, felsineum i inne gatunki 'W mulowcu pod wapieniern litotamniowym s.s. z Chlamys latisstma, Przylasek - Panope menaT-di Tudolphi, PitaT italica, Pycnodonta cochleaT i wie-le inuyeh, w piaskoweach i mUWwcach z litotamnia-mi (ekwlwalent facjalny poziomu litotamniowo-hete-rosteginowego rejonu swi~tokrZYBkiego), Niechobrz -Panope menaTdi 'rudolphi, Pinna pectinata, Chlamys scabTelta lomnickii (wapien litotamniowy s.s.), Nisko-wa - AnadaTa tUTonica, ScaphandeT lignaTius, So-lenocuTtus antiquatus i ione (piaski i ily podlltota-mniowe), Iwkowa - Chlamys felsineum i lnne (ze:;;-P61 typu korytnickiego w zapiaszczonych lupkach ilastych), Borz~ta IG 1 - Pinna pectinata, ChZamys scabTeUa lomnickii, Nassa Testitutensis, i inne (mu-lowiec wapnisty pod nasuni~ciem fliszu' karpackiego z faunll poziorou heterosteginowo-litotamniowego sJ., redeponowan!\ w gI~bszll stref~ basenu), Miech6w -Chlamys incompaTabU~s, Ch. simiZis, Ch. scabTella lomnickii, Pycnodonta cochleaT, Anada'7'a tuTonica, SoZenocuTtus antiquatus i inne (margle i piaski po-ziornu lltotamniowego), Dziedzice - ChZamys crispa, ScaphandeT lignaTius, pycnodonta cochZeaT (U pod-litotarnniowy), 'okolice Korytnicy - Panope menaTdi rucloZphi, PitaT italica, AnadaTa tuTonica, Nas8a Tes-titutenBiB, Pycnodonta cochlellT i ione (iJy, margle podlitotamniowe, piaski).
Masowe wyst~wanie otwornicy HeteTostegina co-stata w miocenie Przedrniescia Dubieckiego jest do-datkowll przeslankll pozwalajl!,Cll na zaciesnienie zwillzk6w biofacjalnych. Na tej podstawie zarysowu-jll siEl glElbsze analogie lito- i biofacjalne w por6w-naniu PrzedmiesciB Dubieckiego z Przylaskiem kolo Rzeszowa, z piaskami heterosteginowymi Brzozowej kola Tarnowa,.z poziornami heteroste~owymi w mu-lowcach Wisniowej i BorZ4:ty (otw'ory wiertnicze IG, miocen pod nasuni~ciem fliszu karpackiego), z pias-kami heterosteginowymi okolicy Krakowa, Miecbo-wa, Chomentowa kola Korytnicy i Pinczowa (6, 8, 7, 2, 9, 10, 1, 3, 13-17).
Nizs:i:y i wyuzy zesplil faunistyczny piaskowc6w w profilu Przedmiescia Dubieckiego nale.zy do ogni-wa litotamniowo-heterosteginowega d. podpi~tra opolskiego badenianu.
Wlasciwych wapieni Htotamniowych, jaJlro korela-cyjnego horyzontu stratygraficznego Oitotamniowe-go s.s. z ChZamys latissima) mozna by spod.ziewac si~ ponad tyroi piaskowcami. W tym sensie obydwa zes-poly, piaskowca wyzszego i ni.zszego, zaliczono do pod-litotamniowego horyzontu biostratygraficznego opolu.
Ten typ osad6w i faun ma szeroki z.&&iQg paleogeo-graficzny i wiflZe p6lnocne i pohldniowe strefy sedy- , mentacyjne basenu opolskiego (rejon karpacki, rejOli swi~tokrzyski).
Miocen Przedmiescia Dubieckiego reprez~ntuje li-toralne utwory dolnego opolu poludniowej strefy 'ba;'" senu, lezllce na fliszowych utworach karpackich. Ma-jQ one odpowiedniki czasowe w osadach mulowco-wych gl~bszyc:n w6d poludniowej ,strefy zbiornika, kt6re znajdujemy pod nasuni~ciem Karpat (np. otwo-ry Wisniowa, Borz~ta i inne).
, Udotkumentowane strtrtygraficznie mioceflskie ipO-ziomy biofacjalne piaskowca niZszego i wy:tszego w profilu Przedmiescia Dubieckiego dzieli od podloza fliszowego seria osad6w cz~sciowo tylko widocznych w odsloni~ciach powierzchniowych. Ich
tresc
biologi-cma i geologiczna jest pierwszoplanowym zagadnie-niem w dalszym etapie badan tego stanowiska.LITERATURA
1. B-a 1 u k W_ - Dolny tortan Niskowej kola Nowe-go Sllcza. Acta geol. pol., 1970, nr 1.
2. B i e d a F. - Miocen Brzozowej i Gromnika i je-go ~auna otwornicowa. Roczn. Pol. Tow. Geo1., 1936, t. 12.
3. Burtan J., Sokolowski
's.
et al. - Problem Karpat fliszowych i gl~boki~ podlotaw oknie tektonicznym Wisniowej.;£W:1
Z badan geologicz-nych w Karpatach. Biul. Inst. Geol. 1974, nr 273. 4. C i e s z k 0 w ski M., Wit e k K., W 6 j c i k A. - Ws~pne wyniki badaf!., piaszczYgtych osad(lw miocetiskich okolic Dubiecka nad Sanem. Kwai't.'Jleol., 1978 (w druku). '
5. Cieszkowski M., Witek K. W6jcik A. '-, Nowe, stanowisko osad6w miocenu kolo
Dubiec-Jra nad Sanem. Prz. geol., 1977, nr 7. '
6.' F r i e d b erg W. - Zagl~bie miocenskie
Rzeszo-SUMMARY,
. Sandy-.co~lomerate deposits from iPl'zedmiescie ' Dubieckie and some other locali1Jies from the vicini-ties of· DubieCko (5, 11, 12) ~ the· most 80-': uthern localitie!S of !patches of marine Miocene'
dePo-sits - With mooI'IOIfa1.m8 !reSting on the , Oa,rpathian Fly'sch.-Preldominary results of paleontologlcal anaiysis of the Miocene :f.rolm PrzedmieScie Du.bieCk:ie were pu-blished elsewhere (18). The paper deals 'Wdth the cha-racle/J."iSltics of faunall assemblages" eeology, ;paleo-geography and the age of the deposits: Upper
Sand-stone,
A, and Lower S8lIIds:tone, B. The depoSits pecUr-!ring 'in sedimellltaTy continuity an the same jpl'OIfiIe differ in !lithology SlId faunal con'tent {see fauna.l lists given in the Polish text). They represent two biofacial horizons differing in 'ecology which is re4 flected in the composition of organic ,assemblages. The deposits belong to the I.ithothamni:um-Hetero-stegina member of, the Opolian substage of the Ba-denian stage. This dating is supported by the pre-sence of the following species: .q"lam.ys fels,ineum, Ch. similis, Ch. cTispa, Ch. inc~mpaTabilis, Ch: di,!-4 phana, Ch. sCcWTena lomnickfi, .Panope menaTdi ru-dolphi, Pinna pectinata, Pycnodonta cochleaT, Sole-nocurius aTitiquatus, PitaT italica, SpiBula 8ubtru7t-cata tTiangula, Anadara tu1'onica,ponax
intermedia, ScaphandeT ltgnaTius and, otller. macrofossils as weil 8S some foraminifers such as HeteTQ8.tegina costata. The species evidence connections between, the Mio-cene from Przedmiescle Dubieckie and coeval strata cl'oppine; out in vicini.ties of Rzesz6w (PrzY'lasek, Bl~ dawa Tyczyiiska, Niechobrz), Tarn6w (Brzozawa. Iw-kowa and NisIw-kowa) and Korytnica (Choment6w, Piti-cz6w). in Silesia (Dziedzice) and elsewhere.This type of littoral deposits snd fauna '(s chm-ac-terized by a wide i:>aleogeographic railge. indicatin~ ron.nectkms between northern and southern parts of the Qpolian sedimentary basin (Carpath1.an and HOtly Cross Mts, regions, respectively).
wa. Cz. I, Rozpr. PAU B, ser. Ill, 1903, t. 43. Cz. 11, Rozpr. PAU A, ser. Ill, 1906, t. 48.
7. Go III b J. - Przyczynki do znajomosci geologii okolic Niechobrza. Rocz. Pol. Tow. Geol., 1932,
t.
8, z. 1.8.' K 0 W ale w s !It d K. - 'Stratygrafia miocenu oko-lic Korytnicy w por6wnaniu z trzeciorz~dem po-zostalych obszar6w G6r Swi~tokrzyskicb. Spraw. PIG, 1930, t. 6, z. 1.
9. K r a c h W. - Badania nad miocenem §lllSko--krakowskim. Pr. geo1. sIllS., 1939, nr 7.
10. K r a c h W. - Miocen okolic Miechowa. Biul. PIG, 1947, nr -43.
-11. Raj cbe I J. - Budowa g1!010giczna nowych
pta-"t6w miocenu okolic Dubiecka (Karpaty
Prze-myskle). Spraw. z Pos. Komis~ Nauk. PAN, Oddz. w Krakowie, 1976, t. 1911.
12. Raj c h e I J. - Litofacenoza w platach miocenu rejonu Dubiecka. Ibidem, 1977 (wdruku).
13. U r ban i a k J. - ' Profil miocenu §r6dkarpackie-go w rejonie, Chmielnika. Ibidem, 1973, t. 16/1. . 14. U r ban i a k J. - Wyniki badati makrofauny z -utwor6w mil!lceiiskich w otworze Borz~ta IG 1. Spraw. nauk. arChiw. ·Oddz.karp. IG Krak6w,
1973. "
15. U r ban i a k J. - Makrofauna miocenska z wier-cen okolicy Tarnowa. Spraw. i Pos. Komis. Nauk' PAN Oddz. w Krakowie, 1974,
t
:
17/·1. :16. U r ban i a k J. - Profit miocenu W otworze Bo-rz~ta IG 1 na S od Wieliczki wswietle badaii makrofaunistycznych. Ibidem.
17.
,
lJT
ban ia'k J. - Miocen z Przylaska kola Rze-,szowa w swietle nowych badafi.. ' Ibidem 1975,t.
18/1. , " ' , ' , ,-18. U r b a n'i a k J . ..:... wyniki wst~pnych badan fau-nistycznych IIlioceDU Dubiecka (Komunikat). Kwart. geo!:, 1977 (w druku). '
PE310ME
UeC'laHHKH H KOHl'nOMepaTbI M3 MeCTHOCTH IIwe,zt-'
MecTe ,lIyooQKe H ,lU>yrHx Me~~ B ' paAOfle, }J;y-6e~a (5, 11, 12) - S'l'O H~aJIee Ha 101' Bbf.ztBHHY'PbIe'
nnaC'1'1>I 'MHOI\eHOBbIX MOpCKIDC; OC~KOB C MaKpoq,ay-HoA; nelKaIQHX Ra K8pnaTCltOM:q,JIJmIe. '
Pe3YJIbTaTbI IIPE';ttBap:w:reJIbH!.IX na-neoHTOJIOrmec· KHX Hccne~BaHHA: MHOI\eHOBbIX oca~KoB' H3 IIwe.zt-MeCTS ,nylSeQltoro 6bIJIH npe~cTaBJIeHbI B' C006IQeHHH. _ B Ha~A C'l'8TbE! aBT()p npHBo~ XapaKTepHCTHKY c006II\eCTB <j;)aYHbI,' 9KonorHIO, naneoreorp8q,HIO H B03-paCT OC8,lUtOB -neC'l:aHHK BbICIIIHA 'A K HH3WIDi B.'
OHK -BbICTynaIOT 'B o.ztHHH DPOq,HJIe' c 'COxpali:eHHOA
ce,IIHMeHTaQHOHHOA 'HenpepbIBHOCTl>lO, HO OTJIH'lalOTCH B JIHToJrorH'lecKoA· K cpaYHHCTIAeCItoA 06JIaCTH (cmr-' COlt cpaYHbI - CM. nonbcltHA ·reimr). 3TH' OTnOlKeHHJI IIP8,ItCTaBnHIOT co60A ,ItBa ISHOcpaQHaJIbHbIX ropH3oHTa, 3ltOnOrK'lecKJ( pa3HhDf, .. , Ha '1TO YKa3bIB8lOT · pa3HDIe coolSw;eCTBa OprllHH3MOB' H' ·npHH8.ztnelKaT K nHTOTaM-HheBO-reTepOCTerHHOBOMY '3BeHY nO,lU>Hyca OnOJJb'CKOrO 6a,ItellD8Ha. Ot! 3'reM' CBH,IteTeJIbCTBYIOT cne.ztYIQmee ,B~bf q,aYHbl: Chlamys felstneum, Ch. simi1.is, Ch.
crispa. Ch. incomparabilis, Ch. diaphana, Ch. scabreUa
l.omnlckif,_ Panope menardt rudolphi, Pinna peCtjnata, Pycnodonta cochlear, Solenocurtus antiquatis, PitaT italica, Spisula subtruncata, triangula, Anadara tUTO-nica, .D,onax intermedia, ScaphandeT tignarius, a Jf3 <PopaM$Dlq,ep HeteTostegina, coBtata H ,ItpyrHe. 3Ta cpayaa 06-&e.ztHH.fleT MHOI\eHOBbIe, OC~KH M3 IIwe.u;-MeC'l'H .n;y6e~oro c .u;pyrmm MeCTOHaXOlK.u;eHHJIMH MHoQeHa: B paAoHe ropo.zta :>KewYB - IIIllHJIHceK, BneH.u;OBa Tbl'lJfH:&cxa Hexo6lK, a paAoHe TapHoBa -BlK030Ba, MBKOBa, HMCKOBa, B paAoHe KOPbITHHQbI -XOMeHTYB, !IHHb'iYB 101: .u;pyrMe.
3TO'1' THD JIHTOpaJIbHDIX O~OB H q,aym.r
WfeeT
WHPOKGe DanooreorpacP:K'IeCKDe pacnpoCTPaneHHe M cOe,ltHHJleT ceBepRbIe M lO:lKH:&Ie Ce,IIHMeHTaQHoHHBIe 30-HbI onon:&Cltoro 6acceAHa (ltapuaTCltHA: paAOH -CBeH-TOltWHCKHA paAOH). .
