Ireneusz Pękalski
"Gli istituti religiosi nel nuovo Codice
di diritto canonico", T. 8, Milano 1984
: [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 28/3-4, 297-300
W studium pierwszym autor rozpatruje kw estię tożsam ości zakon nika w aspekcie nauki Soboru W atykańskiego II oraz Kodeksu Pra w a Kanonicznego z 1983 r. Gambari w sposób zwięzły, ale w yczerpu jący i przejrzysty scharakteryzował istotne składniki życia zakonne go, a zwłaszcza jego znaczenie w K ościele i dla K ościoła podkreśla jąc, że zawsze należy realizować ideały powołania własnego in sty tutu.
Z kolei w artykule drugim autor podaje jakby klucz, którym n a leży się posługiw ać przy zapoznawaniu się z kanonam i odnoszącymi się do życia konsekrowanego.
W tym sam ym studium drugim Gambari w yjaśnia również głów ne zasady, czyli doktrynę zamieszczoną w kanonach i konkluduje, że dobre jej zrozum ienie może stanow ić pomoc w realizacji własnego powołania w instytucie.
Trzecie studium poświęca autor spraw ie najw ażniejszej, tj. form a cji i problem ten rozważa od momentu w stąpienia do instytutu, oma w iając takie zagadnienia jak: form acja w ogólności, czyli jej zn a czenie dla życia zakonnego, osoby odpowiedzialne za proces formacji, form acja w nowicjacie, form acja członków o ślubach czasowych oraz form acja ciągła, czyli permanentna.
Najbardziej ciekawe, pożyteczne i praktyczne, a to szczególnie ze w zględu na obowiązek dostosowania praw odaw stwa instytutów do Kodeksu Praw a Kanonicznego, jest studium czw arte zatytułowane
K o d e k s P r a w a K a n o n ic zn e g o , k o n s t y tu c j e i in n e źr ó d ła p r a w a w ła sn eg o .
Autor, jako ekspert w sprawach prawnych dotyczących instytutów życia zakonnego, w części tej podaje nie tylko to, co powinno być zam ieszczone w konstytucjach i innych zbiorach prawnych, lecz tak że w skazuje na w spółczesną praktykę stosowaną przez K ongregację Zakonów i Instytutów Świeckich odnośnie do zatwierdzania konsty tucji oraz podsuwa niektóre rozwiązania praktyczne, z których mogą skorzystać instytuty życia konsekrow anego przy rew izji w łasnych prze pisów.
N ależy zaznaczyć, iż om awiana pozycja ze w zględu na jej w alory praktyczne stanow i cenną pomoc przy rozw iązywaniu różnych zagad nień z dziedziny instytutów ży d a konsekrowanego.
k s. J u lia n K a to w s k i M IC
Gli istituti religiosi nel nuovo Codice di diritto canonico, it. VIII, Quaderni di Vita Religiosa, Editrice A n c o ra , Milano 1984, ss. 212.
W ramach serii w ydaw niczej Q u a d e rn i d i V ita R e lig io sa ukazał się staraniem Lombardzkiego R egionalnego Instytutu Pastoralnego
ósm y tom poświęcony w całości nowemu prawu zakonnemu. Obok takich publikacji jak np. L a v ita c o n sa cra ta , 'którą wydano jako trze ci tom ik zbioru 11 C odice d el V a tic a n o II wychodzącego w Bolonii pod redakcją Adolfo Longhitamo, Wikariusza Sądow ego w Katanii, prezentowane tu dzieło stanow i kolejny komentarz do nowego prawa zakonnego (w szczególności do prawa instytutów zakonnych). Auto rami tegoż dzieła są m.in. .pracownicy naukowi niektórych papieskich uniw ersytetów działających na terenie Wiecznego Miasta.
Jak głosi podtytuł omawianej publikacji, zawiera on akta specjal nego kursu, który zorganizował Lombardzki Regionalny Instytut P a storalny przy w spółudziale Dombardakiego K om itetu W łoskiej K onfe rencji W yższych Przełożonych Zakonów M ęskich i Lombardzkiej De legatury U nii W yższych Przełożonych Zakonów Żeńskich Italii.
Genezę publikacji, składającej siię z ośmiu rozdziałów, przedstawia w słow ie w stępnym (ss. 3—4) Virgkiio Rovera, W ikariusz Biskupi dla spraw zakonnych diecezji m ediolańskiej.
Autorem 'pierwszego rozdziału (ss. 7— 19), który stanow i ogólne w prowadzenie do nowego Kodeksu Praw a Kanonicznego, jest France sco Coccopaimerio, w ykładow ca na W ydziale Teologicznym Północ nych Włoch. W spomniany kanonista w swoim wprowadzeniu do Zbio ru Jana Paw ła II odpowiada m in . na pytanie, kto jest twórcą tegoż Zbioru, przedstawia zwięzłą 'historię prac nad w ydaniem nowego Ko deksu oraz form ułuje kilka uwag teologiczno-prawnych pomagają cych lepiej wniknąć w ducha nowego prawa kościelnego.
Drugi rozdział (ss. 21— 49) stanow i wprowadzenie do prawa in sty tutów zakonnych. Jego autorem jest dominikanin Mark Said, dzie kan W ydziału Prawa Kanonicznego Papieskiego U niw ersytetu św. To masza z A kw inu (A n g e lic u m ). W swoim czasie Said pełnił funkcję relatora grupy studyjnej de I n s tit u ti s V ita e C o n secra ta e, działającej w ram ach Papieskiej K om isji Odnowy Kodeksu Praw a Kanonicz nego.
Omawiany tu rozdział podzielony jest na dwie części: pierwsza z n ich przedstawia stan praw ny sprzed rew izji Kodeksu oraz ukazu je pilną potrzebę reformy; druga natom iast prezentuje pracę grupy studyjnej de I n s titu tis V ita e C o n secra ta e i jej rezultaty. Autor — niejako naoczny świadek, a także promotor tworzącego się nowego prawa zakonnego — pozwala poznać metodę prac nad odnową pra w a kościelnego w ogóle oraz pomaga w łaściw iej ocenić w agę zmian, jakie now y Kodeks wprow adził w odniesieniu do przepisów regulu jących całokształt działania instytutów życia konsekrowanego i sto w arzyszeń życia aiposłolskiego.
Norm y w spólne dla instytutów życia konsekrowanego, a w ięc ka nony 573—606, omawia w trzecim rozdziale <ss. 51—107) Umberto Valtorta, OFM, w ykładow ca na Papieskim Ateneum A n to n ia n u m w Rzymie. Na końcu tegoż rozdziału autor przedstawia w nocie biblio
graficznej niektóre posoborowe publikacje na tem at praw a zakon nego.
Zarząd in stytu tów zakonnych — z pew nym i odniesieniam i do in stytu cji św ieckich i stowarzyszeń życia apostolskiego — kom entuje w kolejnym — czwartym — rozdziale (ss. 109—0.134) Pier Giorgio Marcuzzi, salezjanin, w ykładow ca na W ydziale Prawa Kanonicznego Papieskiego U niw ersytetu Salezjańskiego. N ależy podkreślić, że autor nie ogranicza się do interpretacji poszczególnych kanonów, ale — zw łaszcza w pierwszej części — przedstawia teologiczno-prawne ra cje um iejscow ienia kanonów dotyczących prawa zakonnego w odno śnej części Kodeksu oraz teologiczno-iprawne uzasadnienie instytutu zakonnego, instytutu św ieckiego, stow arzyszenia ży d a apostolskiego jako takich.
Rozdział piąty (ss. 135—'1153), którego autorką jest s. Giuliiana A c- cornero ze Zgromadzenia Córek Matki Bożej Bolesnej, wykładow ca na W ydziale Praw a Papieskiego U niw ersytetu Salezjańskiego, szeroko om a w ia kanony dotyczące form acji zakonnej.
Prawa i obowiązki instytutów zakonnych i ich członków oraz apo stolat tychże instytutów kom entuje Gianfra.nco Girotti, franciszkanin konw entualny, w ykładow ca na Papieskim U niw ersytecie U rb a n ia n u m (ss. 155—177). Podobnie jak Valtorta, w yżej w spom niany autor na końcu rozdziału zamieszcza notę bibliograficzną, dotyczącą kom ento w anych przez siebie kanonów kodeksowych.
K olejny — siódm y —• rozdział (ss. U7i9i—194) opracowany przez V ir- ginio Rovera, w ykładow cę na Studium Teologicznym Ojców Kapu- cyjnów w Mediolanie, zawiera interpretację kanonów o majątku in stytu tów zakonnych.
Ostatni rozdział — o w ydalaniu zakonnika z instytutu — opraco w ał Giuseppe Lobina, pracujący w Kongregacji dla spraw Zakon n ików i Instytutów Św ieckich (ss. 195—210).
Porów nując zawartość treściową przedstawionej tu publikacji z od nośną częścią Kodeksu, należy zauważyć, że całkow icie pominięto rozdziały VII i VIII tytułu o instytutach zakonnych. Rozdziały te traktują o zakonnikach w yniesionych do godności biskupiej i o kon ferencjach W yższych Przełożonych. W prawdzie powyższe normy praw ne n ie są najistotniejsze dla życia w spólnot zakonnych, jednakże, chcąc przedstawić całość prawa tychże w spólnot, należało — choćby krót ko —• skom entow ać także odnośne przepisy kodeksowe.
Ósmy to>m Q u a d ern i d i V ita C o n sa cra ta — jak już za>znaczono — stanow i dość obszerny komentarz do nowego prawa instytutów zakon nych. Opracowany przez specjalistów, dzięki przejrzystości języka, z pewnością okaże siię cennym przewodnikiem w lekturze kodeksu dla osób nieobznajom ionych z prawem.
W ydaje się, że ogólny cel publikacji, to jest pomoc W pogłębionym poznaniu prawa instytutów zakonnych, a przede w szystkim u łatw
ię-n ie przyswój eię-nia metody lektury i iię-nterpretacji odię-nośię-nych kaię-noię-nów kodeksow ych (por. s. 3), został w pełni osiągnięty przez autorów przed staw ionej tu publikacji. Jednocześnie należy sobie życzyć, by w naj bliższej przyszłości ukazały się także fachowe o,pracowania na tem at now ego prawa instytutów św ieckich i stowarzyszeń życia apostolskie go, o których m owa w trzeciej części K sięgi o Ludzie Bożym.
K s. Ir e n e u s z P ę k a ls k i
II matrimonio nel miovo Codice di Diritto Canonico, Annotazioni di diritto sostanziale e processuale, ł. I, Studi giuridici, Libreria Gre-
goriana Editrice, Padova 1984, ss. 265.
Prom ulgacja nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego dała impuls do opracowania licznych kom entarzy dotyczących bądź to całości zbio ru Jana P aw ła II, bądź też poszczególnych jego części. Pośród tychże oipracowań na uwagę zasługuje praca zbiorowa trzech znanych kano- nistów: Zenona Grocholewskiego, biskupa tytularnego Agropoli, se kretarza Najw yższego Trybunału Sygnatury Apostolskiej, Mario Fran cesco Pompedda, prałata Audytora Roty Rzymskiej i Cesare Zaggia, W ikariusza Sądowego K ościelnego Trybunału Regionu Triveneto, Pra ca ta, stanow iąca pierwszy tom S tu d ió w p r a w n ic z y c h ( S tu d i g iu r id i
ci) w ydaw anych przez L ib r e r ia G reg o ria n a E d itric e staraniem kano- nistów przede w szystkim regionu Triveneto, a także innych ośrodków północnych Włoch, jest ow ocem sym pozjum pracowników kościelnych trybunałów wspom nianego w yżej regionu. Odbył się on w Torreglia (Padwa) w dniach od 20 do 22 września 1983 r.
Pow yższy pierwszy tom S tu d ió w p r a w n ic z y ń c h — zgodnie z zam ie rzeniam i autorów — nie stanow i w yczerpującego opracowania w y branych zagadnień z zakresu materialnego i form alnego prawa m ał żeńskiego, ale — jak głosi jego podtytuł •— zawiera uwagi, niekiedy bardzo ogólne, do poszczególnych norm kodeksowych om awianych przez uprzednio w ym ienionych kaoonistów.
Całość pracy, składająca się z trzech relacji, poprzedzona jest pre zentacją napisaną przez patrarchę W enecji kardynała Marco Ce, przewodniczącego K onferencji Biskupów Regionu Triveneto (ss. 11!— 12). Na końcu tomu, w charakterze dodatku, przedstawiono krótką no tę na tem at historii spotkań kanonistów regionu Triveneto w latach 1970— 10:83 oraz zamieszczono łaciński tekst kanonów kodeksowych odnoszących się do m aterialnego prawa m ałżeńskiego (kanony 1055— 1165, s.. 245—265).
Przedstawiane tu relacje rozpoczyna referat Mario Francesco Pom - peddy, który stanow i kom entarz do VII tytułu I części k sięgi o ko ścielnej posłudze uświęcania (A n n o ta z io n i s u l d ir itto m a tr im o n ia le n e l
