Kształcenie katechetyczne kleru obrządku łacińskiego we Lwowie od 1701 do 1783 roku

(1)

Stanisław Pawlina

Kształcenie katechetyczne kleru

obrządku łacińskiego we Lwowie od

1701 do 1783 roku

Studia Katechetyczne 2, 9-192

1980

(2)

KSZTAŁCENIE KATECHETYCZNE KLERU OBRZĄDKU ŁACIŃSKIEGO WE LWOWIE OD I71OI DO -'783 ROKU

W s t ę p

N in ie js z a d y s e r t a c j a j e s t p ró b ą p r z e d s ta w ie n ia d z ie jó w z a ję ć z ka t e c h e t y k i s p rz e d dw ustu l a t w s z k o ła c h Iwowa, k s z ta łc ą c y c h p rz y s z ły o h d u s z p a s te rz y o brządku ł a c i ń s k i e g o . Nasuwa s i ę p y t a n i e : d la c z e g o a u to r u c z y n ił przedm iotem b ad a ń z a j ę c i a z k a te c h e ty k i w XVIII w ., d la c z e g o z a j ą ł s i ę on k s z ta łc e n ie m k atech ety czn y m k le r u d ie c e z ja ln e g o we Lwo wie i t o w y łą o z n ie - o brządku ła o iń s k ie g o ?

F orm ułując odpow iedź n a powyższe p y t a n i e , n a le ż y s t w i e r d z i ć , że w iek XVIII w d z i e j a c h k a te c h e ty k i b y ł przełom ow y. W 1774 r . bowiem w ram ach reform y s z k o ln ic tw a te o lo g ic z n e g o w p a ń s tw ie h ab sb u rsk im z o s ta ł a ona uznana ja k o nauka sam o d z ie ln a i wprowadzona do u n iw e r s y te c k ie go program u n a u c z a n ia . Reform a t a o b ję ła ta k ż e azk o ły te o lo g ic z n e Lwowa, poniew aż lwów na mocy konw encji p e t e r s b u r s k i e j z 1772 r . t r a k t u j ą o e j o r o z b io r z e P o l s k i p r z e z t r z y m ocarstw a: A u s t r i ę , R o sję i P ru sy , d o s t a ł s i ę pod z a rz ą d Habsburgów. Te u p ra w n ie n ia Habsburgów do m ia sta Lwowa z o s ta ły p o tw ie rd z o n e w dwóch d a ls z y c h p o ro zu m ie n iach owych m ocarstw w l a t a c h 1793 i 1815« Tak w ięc od 1772 r . a ż po ro k I9I8 Lwów p o z o s ta w a ł pod wpływem przem ian p o lity c z n y c h , sp o łe c z n y c h 1 ośw iatow ych w zaborczym p a ń s tw ie h a b sb u rsk im . W cym t o c z a s i e , a t a k że po o d z y sk a n iu p r z e z P o ls k ę n i e p o d le g ło ś c i (1918 r . ) , p r z e n ik a ły do n aszy ch s z k ó ł te o lo g io z n y c h pog ląd y k a te o h e ty c z n e z m o n arch ii H absbur gów^. Zbieg w y d arzeń , a m ian o w ic ie: o d d an ie pod z a rz ą d Habsburgów m ia s ta Lwowa, p o s ia d a ją c e g o Akademię je z u ic k ą i dwa d i e c e z j a l n e sem i n a r i a duchowne o ra z re fo rm a s z k o ln ic tw a te o lo g ic z n e g o w tymże p a ń

-p

s tw ie po k a s a c ie zakonu je z u itó w w 1773 r . , sta n o w i ciekawy fenomen

A

Np. u c z e s tn ic z e n ie w z ja z d a c h k a te c h e ty c z n y c h w Monachium i w Wied n i u , a r ty k u ły na te m aty k a te c h e ty c z n e z powoływaniem s i ę na p ropozy c j e a u s t r i a c k i e , r e c e n z je k s ią ż e k k a te c h e ty c z n y c h wychodzących w A u s t r i i , p rz e k ła d y k a te c h e ty k , podręoznlków do n a u c z a n ia r e l i g i i l t d .

p

"Das Breve « D o m in u s ac Redempto n o s t e r (Aufhebung des J e s u i t e n o rd en s d u rc h Clemens X IV "), F r a n k f u r t а . M. 1905.

(3)

d l a b ad a c z a przem ian w k s z t a ł c e n i u k ate ch ety cz n y m duchow ieństw a d ie c e z j a ln e g o . V ty o h bowiem o k o lic z n o ś c ia c h p r o f i l k s z t a ł c e n i a k a te c h e ty cznego w p o la k io h s z k o ła c h Lwowa o ra z w a r to ś c i proponowane p r z e z r e form ę stu d ió w te o lo g ic z n y c h w k r a ja c h h a b s b u rs k ic h w y s tę p u ją o s t r z e j i w sk azu ją na z a g a d n ie n ia , k tó r e mogłyby u j ś ć uwagi p rzy b a d a n iu ic h poza procesem p rzem ian w o k reślo n y m śro d o w isk u k s z t a ł c e n i a t e o l o g i c z n e g o . Lwów i w tym p rzy p ad k u b y ł m iastem nietypow ym . Tu bowiem i s t n i a ły r ó in e sz k o ły k s z ta łc ą o e d u s z p a s te r z y . B yła w ięc s z k o ła k a t e d r a l n a , k o leg iu m j e z u ic k ie i ak ad em ia, dwa s e m in a ria d i e c e z j a l n e ! k a te d r a ln e i a rc y b is k u p a W yżyokiego, a t a k i e - po r o z b io r z e - państwowe stu d iu m t e o l o g i c z n e . Spośród ty o h s z k ó ł s e m in a r ia d i e c e z j a l n e b y ły głównymi z ak ład am i te o lo g ic z n y m i k s z t a ł c e n i a k a te c h e ty c z n e g o , d la te g o t e l o zas ic h i s t n i e n i a w yznaczył c z a s o k r e s b a d a ń , a m ianow icie l a t a 1701-1783^. W wymienionyoh s z k o ła c h Lwowa k s z ta łc e n ie m zajm ow ali s i ę k s i ę l a d ie c e z j a l n i , z a k o n i, z a l e ż n i od o r d y n a r iu s z a lu b od p a ń stw a . Wśród zakon nych pedagogów z n a l e ź l i s i ę k s i ę ż a : j e z u i o i , k o m u n iśc i, t e a t y n i i mi s jo n a r z e św. W incentego à P a u lo , Można p o w ie d z ie ć , że we Imowie były w s z y s tk ie typy s z k ó ł - znane w P o ls c e ja k o k s z ta łc ą c e p r ^ s z ł y o h d i e c e z ja ln y c h kapłanów - i że pedagogam i |w ty c h sz k o ła o h b y l i p r z e d s ta w i c i e l e w s z y s tk ic h ów czesnych " i n s t y t u c j i " , k tó r e zajmowały s i ę k s z t a ł ceniem k l e r u d ie c e z ja ln e g o . J e s t t o ciekaw e z ja w isk o w d z i e j a c h t e o l o g i i k a t o l i c k i e j w P o ls c e . Zatem p rz e p ro w a d z e n ie badań k s z t a ł c e n i a ka te c h e ty c z n e g o we Lwowie p r z y n o s i ta k ż e r o z e z n a n ie i p r z y b l i ż e n i e p o l s k i e j r z e c z y w is to ś c i k a te c h e ty c z n e j z l a t 1701-1783· Poza tym pozw ala u ją ć g enezę t u t e j s z e g o o śro d k a k a te c h e ty c z n e g o , k tó ry s t a ł s i ę z c z a sem jednym z n a jc z y n n ie ja z y o h ośrodków n a zie m ia c h w o ln ej P o l s k i ^ , a ta k ż e p ro w ad zi do p o z n a n ia w ie lu aspektów z a g a d n ie n ia k a te c h e ty c z n e g o k s z t a ł o e n i a k l e r u p o ls k ie g o w X VIII w.

Z ająłem s i ę problemem k a te c h e ty c z n e g o k s z t a ł o e n i a k l e r u w y łą c z n ie o brządku ł a c i ń s k i e g o , mimo że we Lwowie k s z t a ł c i ł s i ę ta k ż e k l e r ob rzą d k u o rm ia ń sk ie g o i g r e c k o k a to lic k ie g o . To w y d z ie le n ie z o s t a ł o po dyktowane fa k te m z b ie g n ię c ia s i ę moich b ad ań o ra z k s . Ц?m itr a B ła ż e - jo w sk ie g o , k tó ry p ro w a d z ił b a d a n ia , aby opracować d z i e j e k s z t a ł c e n i a te o lo g ic z n e g o k le r u obrządku o rm ia ń sk ie g o 1 g r e c k o k a to lic k ie g o we Lwowie. Wydaje s i ę w ięc r z e c z ą zbędną p o w ta rz a n ie ty c h b a d a ń ^ . ^ C e sarz J ó z e f I I , d e k re te m z d n ia 30 I I I 1783 r . zam knął s e m in a ria

duchowne, a z dniem 1 XI te g o ż ro k u o tw o rz y ł Sem inarium G en eraln e we Lwowie w spólne d la w s z y s tk ic h d i e o e z j i G a l i c j i , Zob. B .W in te r: "D er J o se p h in ism u s und s e in e G e s c h lo h te " . Brün-Munohen-Wien 1943, s . 117·

A

Zdanie t o ima swe p o tw ie rd z e n ie w wyniku kwerendy d o ty c z ą c e j p o l s k i e j tw ó rc z o ś c i k a te c h e ty c z n e j w XVIII-XX w. Wśród zgrom adzonych n o t b i b li o g r a f i c z n y c h ok. 8000 in f o r m a c j i o d n o si s i ę do autorów po o h o d zą- cych z a r c h i d i e c e z j i lw o w sk ie j.

5 Spotkałem s i ę z k s . D .B łażejow skim w Rzymie w 1974 i 1975 r · * kiedy t o k s . D .B ła ż e je w sk i mówił o k o ń c z e n iu sw ej d y s e r t a c j i . W l l s t o p a

(4)

-N in ie je z e p r a c a n i e t r a k t u j e ró w n ież o z a ję c ia o h z k a te o h e ty k i w z a k ła d a o h te o lo g io z n y o h prow adzonych we Lwowie n p . p r z e z dominikanów6 , karm elitów "^, p ija r ó w 8 i t d . ^ , poniew aż zak ład y t e a i a ł y s o b ie w łaściw e c e le fo rm acy jn e i wymagają o d d z ie ln y c h b ad ań .

Głównym zadaniem n i n i e j s z e j rozpraw y j e s t u k a z a n ie k a te c h e ty c z n e go k s z t a ł c e n i a k le r u o b rzą d k u ła c iń s k ie g o we Lwowie od s tr o n y i n s t y t u c j o n a l n e j , o r g a n iz a c y jn e j i t r e ś c i o w e j w l a t a c h 1701-1783·

Z dotychczasow ych uwag w y n ik a, że n i n i e j s z a d y s e r t a c j a z ajm ie s i ę k o le jn o problemem k a te c h e ty c z n e g o k e z ta ło e n ia k le r u o brządku ł a c i ń s k ie g o we Iwowie w o s ta tn im ju ż e t a p i e je g o d z ie jó w , k tó ry można na zwać p rz y sp o so b ie n ie m do n a u c z a n ia r e l i g i i ; n a s tę p n ie - k s z ta łc e n ie m katech ety czn y m w edług refo rm y s z k o ln ic tw a te o lo g ic z n e g o w p a ń stw ie h a b sb u rsk im , k tó r a u z n a ła k a te c h e ty k ę za p rz e d m io t sam odzielny i wpro w a d z iła j ą do program u d y d ak ty czn e g o u n iw e rs y te tó w ; w re s z c ie k s z t a ł c e niem k atech ety czn y m k le r u o brządku ł a c iń s k ie g o we Lwowie tu ż po o g ło s z e n iu reform y s z k o ln ic tw a te o lo g ic z n e g o . Używając znacznego s k r ó tu , z a s a d n ic z ą p ro b le m a ty k ę n i n i e j s z e j p ra c y można w y ra z ić w te n sp o só b : k s z t a ł c e n i e k a te c h e ty c z n e p rz e d re fo rm ą a u s t r i a c k ą o g ło sz o n ą w

1774 r . , p ro p o z y c je re fo rm y , dokonywanie s i ę p ro c e s u przem ian w z a k re s i e z a ję ć z k a te c h e ty k i w lw ow skich s z k o ła c h k s z t a ł c e n i a d ie c e z ja ln e g o k le r u obrządku ł a c i ń s k i e g o w X V III w.

P r z y s tę p u ją c do o p raco w an ia tem a tu zaznajom iłem s i ę p r z e d e w sz y st kim z d o s tę p n ą l i t e r a t u r ą d o ty c z ą c ą k s z t a ł c e n i a duchow ieństw a we Isio- w ie , d z ie jó w t e o l o g i i k a t o l i c k i e j w P o ls c e o ra z z a g a d n ie ń r e l i g i j n y c h , k u ltu r a ln y c h , sp o łe c z n y c h i p o lity c z n y c h p ań stw a p o ls k ie g o i h a b sb u r s k ie g o w XVIII w ., a ta k ż e w m iarę p o tr z e b - z l i t e r a t u r ą d o ty c z ą c ą ty c h ż e z a g a d n ie ń w XV, XVI, XVTI i XIX w ie k u .

Po zap o zn an iu s i ę z l i t e r a t u r ą zo rie n to w a łe m s i ę , że n i e ma o p ra cow ania pośw ięconego z a ję c io m k atec h ety cz n y m ja k ie jk o lw ie k sz k o ły p rz y g o to w u ją c e j kandydatów do k a p ła ń stw a o r a z że b r a k u je omówienia poglądów R a u te n s tra u c h a n a k a te c h e ty k ę i i c h r e l i z a c j i w p o ls k ic h za k ła d a c h te o lo g ic z n y c h X VIII w. W p rzeb ad an y ch n a to m ia s t p u b lik a c ja c h pośw ięconych lwowskim szkołom k s z t a ł c e n i a te o lo g ic z n e g o o ra z " i n s t y t u

Cd. p r z y p is u ze s t r . 1 0

d z ie 1976 otrzym ałem z Rzymu ową p r a c ę , opublikow aną p t . " U k ra in ia n and Armenian P o n t i f i c a l S e m in a rie s o f L viv (1 6 6 5 -1 7 8 4 )" , Home 1975» s.I-X X V II + 1 -2 8 0 .

6 R .Ś w ięto ch o w sk i: "S z k o ln ic tw o te o lo g ic z n e dom inikanów ". W: " D z ie je t e o l o g i i k a t o l i c k i e j w P o ls c e " , t . 2 , c z . 2 , l u b l i n 1975» s . 2 3 9 -2 4 1 . ^ 0 . F i l e k : "Nauka i n a u c z a n ie w zakonach k a r m e lita ń s k ic h " . W: " D z ie je

t e o l o g i i . . . " , t . 2 , c z . 2 , S .37I · O

W .Chotkowski: " H i s t o r y j a p o li t y c z n a K o ś c io ła w G a lic y i za rządów Maryi T e re s y " , t . 2 , Kraków I909, s .234, 235.

^ F .K a r p iń s k i: " P a m ię tn ik i o b ejm ujące epokę od 1741 do 18 2 2 ". Z rę k o p i s u w ydał J .U o ra c z e w s k i, lwów 1849» w y d .2 , s .3 8 .

(5)

c j i " , k tó r e dawały m oderatorów tymże s z k o ł o · , d o s z u k iw a ło · s i ę je d y n i e wzmianek n a owe t e a a t y .

Tak w ię o , wobec b ra k u ja k ic h k o lw ie k stu d ió w pośw ieoonyoh t e b u za g a d n ie n iu , p o d ję c ie b a d a ń , z m ie rz a ją c y c h do s y n te ty c z n e g o i m ożliw ie p e łn e g o opraoow ania p ro b le m a ty k i k a te c h e ty c z n e g o k s z t a ł c e n i a k le r u o brządku ła o iń s k ie g o p r z y n a jm n ie j we Lwowie (1 7 0 1 -1 7 8 3 ), j e s t t u u za s a d n io n e .

C h a ra k te r y z u ją c l i t e r a t u r ę z a g a d n ie n ia , og ran icz am s i ę do k ilk u ty tu łó w . C h ro n o lo g ic z n ie n a jw c z e ś n ie js z e i sp o rząd zo n e z a u t o p s j i s ą in f o rm a c je o k s z t a ł c e n i u te o lo g ic z n y m , k tó r e w ja k im ś z a k r e s ie mówią ta k ż e o k s z t a ł c e n i u k ate c h e ty cz n y m we Lwowie. Na s z c z e g ó ln ą uwagę za s ł u g u j ą p r a c e Ludwika F in k e la , Hermanna Zschokkego, W ładysław a C h o

t-10

kow skiego i S ta n is ła w a S zurka . P u b lik a c je ty o h autorów s ą w ręcz n i e za stą p io n y m źródłem d l a n i n i e j s z y c h b a d a ń , gdyż znaczna c z ę ś ć a rc h iw a lió w , k tó ry c h fragm enty p r z y t a c z a j ą i na k tó r e s i ę p o w o łu ją , s ą d z iś n ie d o s tę p n e , o i l e w o g ó le s i ę zachow ały. B rak im je d n a k g łę b s z e g o s p o j r z e n i a h is to ry c z n e g o na w y d a rz e n ia zw iązane z k s z ta łc e n ie m k a te chetycznym k le r u obrządku ła c i ń s k i e g o w o g ó le , a we Iwowie w s z c z e g ó l n o ś c i . J e s t t o z ro z u m ia łe , poniew aż a u to rz y p rz y to c z o n y c h p r a c wypo w ia d a li s i ę n a in n e te m a ty , a t y l k o u b o c z n ie p o tr a k to w a li i n t e r e s u j ą c e n a s t u z a g a d n ie n ia k a te c h e ty c z n e .

Poza tym , w p ra c y z o s ta n ą w y k o rzy stan e p u b l i k a c j e , k tó r e d o s t a r c z y ły choćby d ro b n y ch , d ru g o rz ę d n y c h i n f o r m a c j i . Z o sta n ą one podane w w ykazie l i t e r a t u r y p o m o c n ic z e j, iićawałem s o b ie sp raw ę, t e w iadom ości do n i n i e j s z e j d y s e r t a c j i , k t ó r a ma za p rz e d m io t t a k szczegółow y te m a t, pow inienem c z e rp a ć głów nie ze ź r ó d e ł rę k o p iśm ie n n y ch i drukow anych. D la te g o t e ż p rz e p ro w a d ziłe m p o sz u k iw a n ia w a rc h iw a c h krajow yoh i za g r a n ic z n y c h , a m ianow icie w archiwum Głównym Akt Dawnych w W arszaw ie, Archiwum D ie c e z ji W a rszaw sk iej, Archiwum M isjonarzy w Krakowie na S tra d o m iu , Archiwum I n s t y t u t u Wydawniczego "N asza P r z e s z ło ś ć " w Kra kow ie, Archiwum J e z u itó w w K rakow ie, Archiwum D i e c e z ji P r z e n y s k ie j; w d z i a l e rę k o p isó w : B i b l i o t e k i Narodowej w W arszaw ie, B i b l i o t e k i PAN w K rakow ie, B i b l i o t e k i U n iw e rs y te tu J a g i e l l o ń s k i e g o w K rakow ie, Bi b l i o t e k i Z akładu Narodowego im . O s s o liń s k ic h we W rocław iu, B i b l i o t e k i Sem inarium W łocław skiego we W łocławku, B i b l i o t e k i Sem inarium L u b e ls k ie g o w L u b lin ie ; w z b io rz e n o t â t i zapisków o . R o b e rta Św iętochow s k ieg o OP z a m ie sz k a łeg o w K rakow ie; Archivum S ecretum F a tic a n u m , Аг- c h iv io d e l l a C ongregazione de P ropaganda Fidev Archivum d e l l a M issio n e , Roma; X rc h iv io d e i P a d r i T e a t i n i , Roma; Archivum Romanum S o c ie ta t i s I e s u , Archivum P r o v in c ia e S o c i e t a t i s I e s u , W ien; Ö s te r r e ic h is c h e

10 Zob. " B i b l i o g r a f i a " w n i n i e j s z e j d y s e r t a c j i , s . XXXII, XXXIV, XXXV.

(6)

N a t i o n a l b i b l i o t h e k - A ro h iv , Wlani Ö s te r r e ic h is c h e n S t a a t s a r c h i v , W ian.

Wykaz odszukanych a rc h iw a lió w ( m a te r ia ły rę k o p iśm ie n n e ) w.wymie n io n y c h i n s t y t u c j a c h z o s t a n i e podany w " B i b l i o g r a f i i " , p o d o b n ie ja k i wykaz ź r ó d e ł drukow anych. Tu n a le ż y odnotow ać, źe s p o śró d ź r ó d e ł umoż l i w ia ją c y c h opraoow anie z a g a d n ie ń k a te c h e ty c z n y c h w lw ow skich sem ina r i a c h d ie c e z ja ln y c h o r a z w ja k im ś z a k r e s ie w s tu d iu m te o lo g ic z n y m , utworzonym w m ie js c e w y d z ia łu te o lo g ic z n e g o ak ad em ii j e z u i c k i e j , za s łu g u je na uwagę " L ib e r M issionum p ro Dorno L e o p o lie n s i" . K sięg a t a za chow ała s i ę w Archiwum M isjo n arzy w Krakowie n a S trad o m iu 1 1 . P ochodzi ona z l a t 1748-1780 i j e s t p is a n a w fo rm ie k r o n i k i . In n e r ę k o p is y , do ty c z ą c e u b o c z n ie o śro d k a lw ow skiego, z o s ta n ą w z ię te pod uwagę d l a uzy s k a n ia p e ł n i e j s z e g o o b ra z u z a ję ć z k a te c h e ty k i organizow anych zw łasz c z a p r z e z m isjo n a rz y w lw ow skich s e m in a ria c h d ie c e z ja ln y c h badanego o k re su h is to r y c z n e g o . Z ty c h n a le ż y w ym ienić t u ź r ó d ł a , k tó r e można nazwać p ierw szo p lan o w y m i, a m ian o w ic ie: "M onita p ro c a t h e c h i s t a dome s t i c o " 1 i "M onita p ro c a t h e c h i s t a dom estioorum "1^ . P ierw szy r ę k o p is , zachowany w B i b l i o t e c e Sem inarium D ie c e z ja ln e g o w L u b l i n i e , p o ch o d zi z 174 7 г . , d r u g i , zachowany w B i b lio te ę e Sem inarium D ie c e z ja ln e g o we W łocławku, p o ch o d z i z 1766 r . T e k sty ic h s ą n iem al id e n ty c z n e ; zacho d z ą t y l k o d robne r ó ż n ic e s t y l i s t y c z n e . N a s tę p n ie n a le ż y t u wymienić

AU

" O ffic iu m c l e r i c i i h m is s io n ib u s " , r ę k o p is pochodzący z 1708 r . o ra z " O f f i c i a o l e r i o i i n m is s io n ib u s " z 1729 r . 1^ . Oba t e rę k o p is y są zachowane w B i b l i o t e c e Sem inarium D ie c e z ja ln e g o w L u b l i n i e . Mówią o obow iązkach kleryków na m is ja c h , z tym że t y lk o r ę k o p is z 17O8 r . j e s t kom pletny. Porów nanie obydwóch rę k o p isó w w ykazuje p ra w ie c a łk o w ite między n im i p o d o b ie ń stw o . I s t n i e j ą t y l k o r ó ż n ic e s t y l i s t y c z n e i g ra m a ty c z n e . Fragm ent te g o d ru g ie g o r ę k o p is u w sk a z u je , że t r e ś ć rę k o p i s u z 1 7O8 r . b y ła ta k ż e a k tu a ln a w 1729 г . , t y l k o z ja k ie g o ś powodu

z a n ie c h an o k o n ty n u a c ję j e j p i s a n i a . W szy stk ie pow yższe rę k o p is y s ą n a p is a n e w ję z y k u ła c iń s k im . B ardzo cen n ą p o z y c ją d l a o pracow ania zadań k le ry k a na m i s j i p a r a f i a l n e j j e s t "K atech izm , w którym s i ę z a w ie r a ją n a u k i c h r z e ś c i j a ń s k i e , k tó r o na m issja o h ubogim w ieśn iaczk o m byw ają

Ί6 p rz e k ła d a n e z p rz y d a tk ie m n ie k tó r y c h p r z e s t r ó g d l a k le r y k a s p is a n y " . R ękopis zachow ał s i ę w B i b l i o t e c e Sem inarium D ie c e z ja ln e g o we Włocław k u . P o ch o d zi z 1754 r . , n a p is a n y j e s t w ję z y k u p o lsk im . 1' Rkps AMS, P I I I 33-12 Rkps BS L u b l. 1 7 4. Zob. z a łą c z n ik n r 1. 15 Rkps BS Włoc. 1754 . 14 Rkps BS L u b l. 229. Zob. z a łą c z n ik n r 2 . 15 Rkps BS L u b l. 114. 16 Rkps BS W łoc. 181. Zob. z a łą o z n ik n r 3.

(7)

Opróoz wy mieniony oh m a te ria łó w p rz y d a tn y m i d l a n i n i e j s z e g o o p ra c o w an ia o k a z a ły s i ę d a ls z e ź r ó d ł a rę k o p iś m ie n n e , a m ian o w icie: dwa odno

s z ą c e s i ę do Sem inarium w C h ełm n ie, je d n o do Sem inarium w W iln ie i je d n o do Sem inarium w L u b l i n i e . W szy stk ie o n e , z w y ją tk ie m o s t a t n i e g o , k tó r e z n a jd u ją s i ę w B i b lio te c e Sem inarium w L u b l i n i e , s ą przechowywa n e w Arohiwum M isjonarzy w Krakowie na S trad o m iu ^ 7 .

Ciekaw ą g rupę s ta n o w ią p o d r ę c z n ik i do n a u c z a n ia " k a t e c h e t y k i " lu b r e l i g i i z omawianego t u o k re s u h is to r y c z n e g o . N ie k tó re z n ic h p o s łu ż ą w s p e c ja ln y sposób do u k a z a n ia z a g a d n ie ń t r e ś o i z a ję ć z k a t e c h e t y k i w

A O

lw ow skich s e m in a ria c h duchownyoh o brządku ła o iń s k ie g o .

In n ą g rupę ź r ó d e ł s ta n o w ią a r o h iw a lia d o ty c z ą c e s tu d iu m t e o l o g i c z nego we Lwowie. Wśród n ic h n a s z c z e g ó ln ą uwagę z a s łu g u je znaczna o zęść " P ro to c o o llu m C om m issionis E x t r a o r d i n a r i a h a b i t a d ie 31 M aji 1776. Die S tu d ia a l t i o r a in Lemberg b e t r e f f e n d " . A u te n ty c z n o ść " P r o to c ollum " p o tw ie rd z a p o d p is o e sa rz o w e j M arii T e re sy 1^ .

W reszcie ze ź r ó d e ł drukow anych n a le ż y t u w ym ienić: " E r e c t i o Semi n a r i i ad E c c le sia m C a th . L eo p o lien sem " a rc y b is k u p a Ja n a S karbka o ra z p o d r ę c z n ik i p rz y pomocy k tó ry c h organizow ano z a j ę c i a z k a t e c h e t y k i . W szy stk ie one z o s ta ły w ym ienione w " B i b l i o g r a f i i " d z i a ł " ź r ó d ł a d ru kowane"2 0 .

Z o s ta ły p o d ję te d łu g ie i żmudne p o sz u k iw a n ia d l a - ja k s i ę okaza ł o - zgrom adzenia n i e s t e t y n ik łe g o tworzywa do n i n i e j s z e j ro z p raw y . P rz y c z y n ą te g o s ta n u rz e c z y j e s t p rz e d e w szy stk im n i k ł a l i c z b a p rz e k a zów. Na ic h b r a k , s z c z e g ó ln ie co do opracow ania d z ie jó w sem in ariu m ka t e d r a ln e g o i a rc y b is k u p a W yżyckiego we Lwowie u s k a r ż a ł s i ę ju ż w dwu d z i e s t o l e c i u międzywojennym p r o f . t e o l . p a s t o r a l n e j U n iw e rs y te tu Jan a K a zim ie rza we Lwowie i a u t o r w ie lu rozpraw d o ty c z ą c y c h d z ie jó w a r o h i

-21

d i e c e z j i lw ow skiej k s . S ta n is ła w S zu rek , a ta k ż e k s . S ta n is ła w K a

l-22

l a , m is jo n a rz , k tó ry b a d a ł p r z e s z ło ś ć m isjo n a rzy we Lwowie . Więk s z o ść cennych k r o n ik , d ia r iu s z ó w , spraw ozdań, k o r e s p o n d e n c ji, wykazów i t d . z a g in ę ło p o d czas k a s a ty zgrom adzeń zakonnych o r a z l i k w i d a c j i s e m inariów . Tych z a ś , co s i ę zachow ały do 1939 r . , n i e o s z c z ę d z iła w oj na św iatow a i z n i ą zw iązane p rz e m ie s z c z e n ia zbiorów archiwów i b i

17 Zob. " B i b l i o g r a f i a " , s.X V III-X IX . 18 Tamże, ε.ΧΧ, XXI.

^ Hkps ÖSAW, S t . Hof-Kom. 5 Lemberg, T h e o lo g ie in g e n e r e , f e r e . 2 1 , n r 1411.

Zob. " B i b l i o g r a f i a " w n i n i e j s z e j d y z e r t a e j i , s.X X III-X X X I.

^ S .S z u re k : "Sem inarium k a te d r a ln e we Lwowie", Lwów 1932, s . 7 , te n ż e : "S em inarium a re b p a Wyżyckiego we Lwowie", W: " C o lle c ta n e a T heolo g ic a " 15 (1934) 245.

^ S .K a lla : "K asata Domu Lwowskiego K sięży M isjonarzy za J ó z e f a I I " , W: "R o c z n ik i obydwóch Zgromadzeń św. W incentego à P a u lo " , 32 (1929) n r 1 - 4 , s . 180-181.

(8)

b l i o t e k . W ystarczy porównać n p . "K a ta lo g ręk o p isó w B i b l i o t e k i Z akładu Narodowego lm. O s s o liń s k ic h " , Lwów 1886 z "In w en tarzem rę k o p isó w Bi b l i o t e k i Z akładu Narodowego im. O s s o liń s k ic h we W rocław iu", Wrocław 194-8, aby mieć pew ien o b r a z s t r a t . Wśród z a g in io n y c h kodeksów z n a jd u j e s i ę "Kodeks papierow y n r 525"· Z a w ie ra ł o n , ja k t o w ynika z o p isu W ojciecha K ę trz y ń s k ie g o , b a rd z o oenne m a te r ia ły d o ty c z ą c e w p ro st Aka dem ii lw o w sk ie j o r a z sz k o ły n o rm a ln e j we Iw ow ie, k tó r e mogłyby mieć z n a c z e n ie d l a n i n i e j s z e j d y s e r t a c j i Λ

Trudno d z i ś p o w ie d z ie ć , j a k i j e s t lo s kodeksów omówionych n p . p r z e z L .F in k la w " In w e n ta rz u Archiwum U n iw e rsy te tu Lwowskiego" z

19 17 r . Wprawdzie om ów ienia, k tó r e daje- L .F in k e l, n ie w sk a z u ją na i s t n ie n ie w Archiwum U n iw e rs y te tu t a k i c h m a te ria łó w , k tó ry c h w y k o rz y sta n i e byłoby n ie z b ę d n e do o p raco w an ia n i n i e j s z e g o te m a tu , t o je d n a k by wa n ie k ie d y , i ż o p is z b io r u j e s t n ieadekw atny w s to s u n k u do js g o za w a r t o ś c i . D opiero b a d a n ia mogą upow ażnić do o r z e c z e n ia o n i e p r z y d a t n o ś c i ja k ie g o ś kodeksu czy z b io ru d l a o p raco w an ia z a g a d n ie n ia . D la te go p o d ję te z czasem d a ls z e b a d a n ia nad frag m en tam i d z ie jó w s z k o l n i ctw a te o lo g ic z n e g o we Lwowie, być może, u ja w n ią nowe ź r ó d ł a , k tó r e u m o ż liw ią p e ł n i e j s z e s p o jr z e n ie na omawiany t u te m a t.

Bez w zględu n a o k o l i c z n o ś c i , w ja k ic h z n a l a z ł s i ę b a d a c z , w ydaje s i ę , że zgromadzony m a t e r i a ł j e s t w y s ta ro z a ją c y d l a p o d ję c ia p ie r w s z e j próby p r e z e n t a c j i d z ie jó w k s z t a ł c e n i a k a te c h e ty c z n e g o s p rz e d dw ustu l a t w s z k o ła c h lw ow skich wychowujących d u s z p a s te r z y o brządku ł a c i ń s k ie g o .

Zgromadzony m a te r ia ł n a l e ż a ł o p r z e a n a liz o w a ć . C h o d z iło o je g o u - m ie jsc o w ie n ie w c z a s i e , u s t a l e n i e je g o w a r to ś c i p o z n a w c z ej, o k r e ś le n ie s t o p n i a z b ie ż n o ś c i między o ry g in a łe m , czy k o p ią dokum entu, a sposobem je g o i n t e r p r e t a c j i w d o s tę p n e j l i t e r a t u r z e p rz e d m io tu , o u s t a l e n i e fa k tó w d o ty c z ą c y c h w p ro st lu b p o ś re d n io z a ję ć z k a te o hety k i w d z ie ja c h o sie m n asto w iecz n y ch s z k ó ł lw ow skich, k s z ta ło ą c y c h p r z y s z ły c h d u szp a s te r z y d ie c e z ja ln y c h .

A n a liz ą o b j ę t e z o s ta ły zarówno m a te ria ły a r c h iw a ln e , ja k i p u b l i k a c j e , k tó r e choćby w wąskim z a k r e s ie mówiły o z a g a d n ie n ia c h n a s t u i n t e r e s u j ą c y c h . In f o rm a c je uzyskane ze ź r ó d e ł i l i t e r a t u r y - odnoszące s i ę do k s z t a ł c e n i a k a te c h e ty c z n e g o we lw ow skich s z k o ła c h t e o l o g i c z n y c h , p rz y g o to w u ją c y c h d u s z p a s te r z y d i e c e z ja ln y c h w X VIII w. o ra z od n o sz ą c e s i ę do te g o ż k s z t a ł c e n i a w a n a lo g ic z n y c h s z k o ła c h , prow adzo- nyoh wtedy w P o ls o e p r z e z pedagogów pochodzących z ty c h sanych " i n s t y - t u o j i " 00 i pedagodzy s z k ó ł te o lo g ic z n y c h we Isrowie - p o z w o liły na ko r z y s t a n i e stosunkow o c z ę s t o z metody p o ró w n a w c z ej,d ają o w e f e k c ie p e ł -W .K ę trz y ń sk i: " K a ta lo g rękopisów* B i b l i o t e k i Z ak ład u Narodowego l a . O s s o liń s k ic h " , t . 2 , Lwów 1686, s . 589-595· Nb. O k re ś le n ie " z a g in io n y k odeks" ma t u z n a c z e n ie w z g lę d n a , poniew aż bywa t a k , że rew indyka c j a u ja w n ia ją a r o h i w a l l a , k tó r e u c h o d z iły za z a g in io n e .

(9)

n i e j s z y , c h o c ia ż n ie k ie d y h ip o te ty c z n y o p is in t e r e s u j ą c e g o n a s t u z j a w is k a .

W yniki bad ań z o s ta n ą p rz e d s ta w io n e w fo rm ie s y n t e t y c z n e j , z

u w zg lęd n ien iem - w m iarę p o trz e b y - c h r o n o lo g ii w ydarzeń h is to r y c z n y c h i zw iązanych z n im i w s z e lk ic h dokumentów źródłow ych.

We Ierowie k s z t a ł c e n i e k a te c h e ty c z n e k le r u d i e c e z ja ln e g o odbywało s i ę w s z k o le k a t e d r a l n e j , ko leg iu m i A kadem ii j e z u i c k i e j o r a z w dwóch d ie c e z ja ln y c h s e m in a ria o h . Ze w zględu na p r o f i l f o r m a c ji wym ienionych s z k ó ł p ie rw sz y r o z d z i a ł n i n i e j s z e j rozpraw y wprowadzi γ d z i e j e k s z t a ł  c e n ia k a te c h e ty c z n e g o w t r z e c h lw ow skich s z k o ła o h p o z a s e m in a ry jn y c h , a m ia n o w icie: w s z k o le k a t e d r a l n e j , k o leg iu m i A kadem ii j e z u i c k i e j . D rugi r o z d z i a ł p r z e d s ta w i d z i e j e k s z t a ł c e n i a k a te c h e ty c z n e g o w dwóch lw ow skich d ie c e z ja ln y c h s e m in a ria c h o brządku ł a c i ń s k i e g o , a mianowi c i e - w sem inarium k a te d ra ln y m o r a z w sem inarium zwanym a rc y b is k u p a W yżyckiego. Poniew aż do h i s t o r i i wym ienionych s z k ó ł w k ro c z y ła re fo rm a s z k ó ł te o lo g ic z n y c h , w r o z d z i a l e tr z e c i m b ę d z ie p rz e w id z ia n e o m ie js cu k s z t a ł o e n i a k a te c h e ty c z n e g o w nowych p la n a c h d y d a k ty c z n y c h , n a to m ia st w r o z d z i a l e czw artym - o m ie jsc u k s z t a ł c e n i a k a te c h e ty c z n e g o w nowym lwowskim stu d iu m te o lo g ic z n y m . Podsumowanie wyników b ad ań p rz e d sta w io n y c h w r o z d z i a ł a c h n a s t ą p i w zak o ń c z en iu n i n i e j s z e j p ra o y .

Wyrażam se rd e o z n e p o d zię k o w a n ia P rom otorow i E s. P rof, Drowi h ab . Jan o w i C harytańskiem u T J , W spółbraciom o r a z Pracownikom placów ek nau kowych, b i b l i o t e k i archiw ów w k r a j u i za g r a n i c ą za w s s y s tk o , co u c z y n i l i , abym mógł p o d ją ć b a d a n ia , p rz e p ro w a d z ić j e 1 p rz e d s ta w ić ic h w y n ik i w n i n i e j s z e j d y s e r t a o j i .

(10)

1 . ź r ó d ła

1 .1 . ź r ó d ła ręk o p iśm ie n n e

Archiwum Instytutu_W ydaw niczego_ |T îasza_P r z e s z ł o ś ć " :

U t i l i t a t e s ex S e m in a rio . W: llis o e la n e a do H i s t o r i i Zgrom adzenia Mi s j i w g o lą c e w XVIII-XIX w. ;

S p is f o r m u la r y с zny osób Zgrom adzenia XX. św ie c k io h św. W incentego à P a u lo , sp ra w u ją c y c h ro z m a ite urzędy sporządzony w ro k u 1830.

Archiwum_ Itts jo n a rz y _Kra ków_»_St ra d o

A n to n i O n u p h rii de O kęcie O kęcki Ę p is o o p l P o s n a n ie n s is e t V a rs a v ie n - s i s su p re m is R egni C a n c e l l a r i i S e m in a rii D io e c e s a n i P o s n a n ie n s is o r d i n a t i o 1784 (k o p ia z 1800 r . ) , 306;

D e c re ta v i s i t a t i o n u m Domus C ulm ensis 1678-1809» 1535 E p i s t o l a e c i r c u l a r e s ad Domos P r o v in c ia e P o lo n ia e C o n g r e g a tio n is M is s io n is a v i s i t a t o r i b u s eiusdem C e o n g re g a tio n is m issae 1 6 8 7 -1 7 7 6 , R Ш 2 35 E p is to la e o i r c u l a r e s admodum R .R . D.D. V i s i t a t o r i , R I I I 24; E r e c tio nova S e m in a r ii W la d is la v ie n s i, P I I 20; H i s t o r i a C o n g re g a tio n is M is s io n is in P o lo n ia , О I I I 2 ; L ib e r M issionum i n d i o e c e s i P lo o e n s i a b s o lu ta ru m p e r RR DD: M issio n a r i e s Domus P lo c e n s is in c h o a ta ru m Anno 1727 D om ini, 0 H 2 ;

L ib e r M issionum p ro Domo L e o p o lie n s i, P I I I 3 3 ,

O rd in a tio n e s v i s i t a t i o n u m i n Domo C ulm ensi C o n g re g a tio n is M issio n is L azaetaru m . Tomus se c u n d u s . C o n tin e n s o r d i n a t i o n e s v i s i t a t i o n u m ad anno Domini MDCCLIII, P VI 1 0 ;

Ordo o f f io io r u m i n Domo V iln e n s i M ontis SS. S a l v a t o r i s anno 1 8 3 7 /3 8 , G I I 11;

R egulae S e m in a r ii D io e c e s a n i C ulm ansis 18 1 0 , 153l B ^ y .o t e k ^ P ^ ,_ K r a k ó w ,_ o d d z i a ł rę k o p isó w :

F i j a ł e k Ja n k s . : N o ta ty i z a p is k i d o ty c z ą c e u s t r o j u K o śo io ła w P o ls c e . Sem inarium duchowne, 4788;

(11)

Bib ljL ojt e_ka_Do mi n i ka nów, Jfrak ó w , _d z i a ł _rę^°pi_s ów_: A cta Cap. P ro v . P o l. w K lim untow ie 1804·;

L ib e r c o n s ilio r u m C onventus L e o p o lie n s is SS. C o rp o ris C h r i s t i , t . 2 ; T e le ż y ń s k i Wawrzyniec F r a n c is z e k : A d n o ta tio n e s v a r i a e ab anno 1759- -1 7 8 7 , (in n y t y t u ł : A d n o ta tio n e s reru m c i r c a P ro v in c ia m P o lo n ia e OP), t . 2 , l i b e r 3 , c a p .49.

Z b io ry pryw atne o . R o b e rta św iętochow skiego_O P , Kraków: No ta ty i z a p is k i do biogram ów :

H u sl M arian OP

D ic h a n ic z W incenty OP

Domosławski Benedykt F r a n c is z e k OP

B d ^ ljL o j^ e J^ !^ tó M riim _ lH ib e lsk ie g o i _ d z i a ł R ęk o p isó w :

M onita p ro c a t h e c h i s t a d o m e s tic o . W: Z b ió r m odlitw i p rz e p isó w Mi s jo n a r z y św. W incentego à P a u lo , 174;

O f f i c i a c l e r i c i in m is s io n ib u s . W: K atechizm m isyjny " I n t r o d u c t i o C a t h e c h i s t i c e " , 114;

O ffic iu m c l e r i c i i n m is s io n ib u s . W: [N a u k i k a te c h iz m o w e], 229· A rc h iw u m ^ ie c e z ji^ P rze щуa k i e j j

S ie ra k o w sk i V.H. b p .: D ecretum r e f o r m a tio n is e t o r d i n a t i o n i s p ro Se m in a rio E c c le s ia e C a t h e d r a l i s P r e m i s l i e n s i s C o n g re g a tio n is M is s io n is

174 4, k s . 163;

L i t t e r a e g u b e r n ia le s 17 7 6 -1 7 8 1 , k s . 8 7 , t . 2 - 3 ;

Szembek J .K . b p . : S ta tu s modernus S e m in a rii E c c le s ia e C a th e d a lis P r e m i s l i e n s i s c o n s o r ip tu s p ro v i s i t a t i o n e . . . a d ie 13 ad 22 J a n u a r i i 17 2 2, k s . 2124.

Archiwum^ D iecez j i _ Wars zaws k ie j_:

Homo u l a t o r viam u n iv e r s a e c a r n i s in g r e d ie n s seu C a th a lo g u s R everen d issim o ru m , P e r i l l u s t r i u m ac Admodum Reverendorum Dominorum I n s t i t u t i S acerdotum e t C le ric o ru m v i t a fu n c to ru m nomina r e f e r e n s . A llis q u e i n I n s t i t u t o v ita m d e g e n tib u s , v ia e ac v i t a e term inum im m inere admo n e n s . Ab anno v i a t o r i s e t c o m p ra e h e n so ris Dei h o m in is , v ita m m orta lem i n g r e s s i . 1683* quo idem I n s t i t u t u m i n Regnum P o lo n ia e e s t i n tro d u c tu m . (1 6 8 3 -1 8 3 2 ), 1021.

B i b l i o t e_ka_Nji rod ow a_j Jffarszaw aj _od.d_zia ł _ r j k o p i sów :

Pismo g u b e rn a to ra G a l i c j i von P erg e n a do, Wacława H ieronim a S ierak o w s k ie g o a rc y b is k u p a lw ow skiego w sp ra w ie zmian d o ty c z ą c y c h U niw ersy t e t u we Lwowie z d n ia 17 VI 1775, t - 3 4 , IV 5 6 6 9 /1 0 /;

R e sk ry p t oesarzoW ej M a rii T eresy z d n ia 1 VI 1775 w s p ra w ie Uniwer s y t e t u we Lwowie, k . 3 5 -3 8 , TV 5 6 6 9 /1 0 /.

B i b lio te k a Jîem inariL m ^ o c ^ a w s k ^ g ^ , jljslał_ r§ k o p jL só w :

K atechizm w którym s i ę z a w ie r a ją n a u k i o h r z e ś c i a ń s k i e , k tó r e n a m is- s j a c h ubogim w ieśniaczkom byw ają p rz e k ła d a n e z p rz y d a tk ie m n i e k t ó ry c h p r z e s t r ó g d la k le r y k a s p is a n y , R. MDCCLIV. P . , 181;

(12)

- M onita p ro C a th e c h is ta d o m estico ru m . W: R egulae C o n g r e g a tio n is Mis s i o n i s , p a r s I - s a ( 1 7 6 6 ) , 175^ ;

- P a w lic k i J ó z e f k s . ( m is jo n a r z ) : T e o lo g ia P a s t o r a l n a , k o p ia rk p s p i san a w 1863 r . , 233·

- P ra x e s S e m in a r ii I n t e r n i C o n g re g a tio n is M is s io n is ad Sanctam Crucem s c r i p t a anno 1780 Die 20 A u g u s ti, 175;

^ c h i v i o _ G e n £ r a l e jT e a tin o ,_ R z jja :

- C a ta lo g a d e i c a r d i n a l i , a r c i v e s c o v i e v e s c o v i d e l l 'o r d i n e t e a t i n o , Nr 144;

- Nomi e Cognomi de P a d r i e F r e t e I l i p r o f e s s i d e l l a C ong reg azio n e d e 'C h i e r i o i R e g o la r i, t . 1 , Roma 17 6 2 y

^r£ h ^ ^m _ R o m an iam _ S o cietati^ J e s u s

- P o lo n ia e H i s t o r i a , L e o p o lie n s e С C o lle g iu m ] 1 6 48-1754, P o lo n ia 5 3 -6 4 . .Archivum S a c re C o n g re g a tio n is de Propaganda^ F id a j

- A cta S. C o n g re g a tio n is de P ro p ag an d a F id e : t . 1 0 1 , 105, 1 0 6 , 108, 110;

- C o n g re g a z io n i P a r t i c o l a r i d e l l a S. C on g reg azio n e d i Propaganda F id e : t . 6 4 i 6 5 ;

- S c r i t t u r e r i f e r i t e n e i C o n g re s s i, C o lle g io d i L e o p o li: t . 1 . Arc h i vu m_ Se c r e t u m_Vati canu m:

- A ro h iv io d e l l a N u n tia tu r a d i P o lo n ia : A d d ita m e n ta , v o l . 13 - A rc h iv io d e l l a N u n tia tu r a d i V a rs o v ie ; V e sc o v a d i, t . 4 , L e o p o li,

1760-1775 ( v o l . 1 3 9 );

- A ro h iv io d e l l a N u n tia tu r a d i V ien n a; t . 2 1 4 .

Ö s t e r r e i c h i s c h e N a t i o n a l b i b l i o t h e k - Archiv,_W ien_:

- M.Wiel e v i e z : H i s t o r i a c o l e g i i L e o p o lie n s is S o c i e t a t i s I e s u manu p r o - p i a M a tth ia s W ielew icz p ro tu n o (1664) r e c t o r i s d i l i g e n t i s s i m e c o l l e c t a . . . ad annum 1665, quo anno o b d o rm iv it in Domino, 1 1 .9 8 8 .

J s t e r r e i c h is c h e n_S t a a t s a r c h i v ^ Wien:

- S tu d ie n H of-K om m ission: A c ta Nr 3 3 , D io ecesan S e p a r a tio n D .S. Gene r a l i a ( G a l i z i e n ) , f a s e . 135;

- S tu d ie n H of-K om m ission: A cta 5 Lemberg, f a s e . 74;

S tu d ie n H ofK om m ission: 5 Lemberg, R u th e n is c h T h e o lo g is c h e L eh rau -s t a l t 1787-1791» f a -s e . 2 1 .

- S tu d ie n H of-K om m ission: 5 Lemberg, Studium in g e n e r e , f a s e . 2 1 ; - S tu d ie n H of-K om m ission: 5 Lemberg, T h e o lo g ie in g e n e r e , f a s e . 21.

1 .2 . Ź ró d ła drukowane

1 . A cta O f f i c i C o n s i s t o r i a l i s L e o p o lie n s is a n t i q u i s s i m a , e d i d i t G ui-le lm u s R o ln y , L e o p o li 1927-1931;

2 . A im eras [ R e n a t] : K r ó tk i z b ió r metody k a z a n ia używ anej w Zgromadze n iu M is s y i, u ło żo n y p r z e z K iędza A im eras, i r o z e s ła n y p r z e z n ie g o

(13)

do w s z y s tk ic h Bodów te g o ż Z g ro a a d z e n ia w g ru d n iu 1 6 6 6 . W: Konfe r e n c j e św. W incentego à P a u lo , Poznań 1862, s . 2 3 2 -2 3 7 ;

3· A ugustyn ś w .: Be c a th e c h iz a n d is r u d i b u s , " P is o a k a ta o h e t y c z n e " , p r z e ł . k s . W ładysław B u d z ik , " M ie s ię c z n ik K atech ety czn y i Wycho wawczy" 16 (1927) 2 5 5 -2 5 8 , 3 1 4 -3 1 6 , 4 0 4 -4 0 8 , 451-454} 17 (1928) 1 1 -2 2 , 2 2 5 -2 3 1 , 2 9 2 -2 9 6 , 39О-З94. T en że, w ydanie k sią ż k o w e ; Poznań

19 2 9, Warszawa 1952.

4 . B i e l i ń s k i F r a n c is z e k ; Sposób e d u k a c ji w XV l i s t a o h o p is a n y , k tó r e do K otnisyi Edukacyi N arodow ej od b ezim ien n eg o a u to r a były p r z e s ł a ne r . p . 1 7 7 5. Wydał S ta n is ła w S i e d l e c k i , Kraków 1888;

5. Bonnet M.: P la n d 'K tu a e s p o u r i n jeu n r é g e n t de S a in t L a z a r e . W; B a r r ic a u R . : La fo rm a tio n d e s p r o f e s s e u r s de S é m in a ire au d é b u t du X V IIIe s i è c l e , P ia c e n z a 1966, s . 113-114} 6. C le r ic u s j u r t a p r a e s c r ip tu m B e c r e t i S. C o n c i l i i T r i d e n t i n i , s u f f i c i e n t e r in S e m in a rio i n s t r u c t u s , seu i n s t r u c t i o n e s c l e r i c o s in T y ro c in io e x i s t e n t e s S e m in a r is s tic o c o n c e r n e n te s , V iln a e 1760; 7. C o l l e o t i o co m p leta d e c re to ru m conventuum g e n e ra liu m C o n g re g a tio n is

M is s io n is . Ed. P i l l e t e t B em oulin, P a r a s i i s 1882;

8. C o n s t i t u t i o n e s e t e x e r c i t i a s p i r i t u a l i a C le ric o ru m S a e c u la riu m in Commune v i v e n t i u n , a p p ro b a ta a S a n c tis s im o Bomino N o stro In n o c e n - t i o Papa X I. L e o p o li 1731;

9 . C o n s t i t u t i o n e s S e m in a r ii E c c l e s i a s t i c i B ru n sb erg ae ab I lls m o e t Rmo B .B. S t a n i s l a o H osio S .R .E . C a r d i n a l i e t e p is c o p o V arm ien. ac S. C a p itu lo eiusdem e c c l e s i a e f u n d a t , p ro m u lg a ta e A.B. 1566. W; W iadomości W arm ińskie B i e c e z j a l n e , 13 (1958) s . 4 2 . Wg k o p ii M. Kromera: ABWO - A 8 9 , o p racow anie e d y to r s k ie k s . bpa Ja n a O błąka. 1 0 . C o n tin u a tio E d icto ru m e t Mandatorum. Z b ió r od 1 I 1776 do 3I X II

1776 r .

1 1 . C o ste P. (w y d .): M onsieur V in c e n t, t . 3 « P a r is 1951;

12. T enże: S a in t V in c e n t de P a u l, C o rre sp o n d a n c e , E n t r e t i e n s , Docu m ents, t .8, 1 1 , 1 2 , P a r i s 1920-1924;

1 3. B e e re t an d ie L ä n d e r a te lle n (31 A ugust 1 7 7 6 ). W: H .Zschokke ( e d . ) : B is th e o lo g is c h e n S tu d ie n und A n s ta lte n d e r K a th o lis c h e n K irch e in Ö s t e r r e i c h , Wien und L e ip z ig 1894, s . 4 1 -4 2 :

14. B ługosz T. (w y d .): R e la c je Aroybiskupów Lwowskich 1 5 9 5 -1 7 9 4 , Lwów 1937;

1 5. Documenta H i s t o r i c a S e m in a r ii W la d is la v ie n s is c o l l e g i t e t e d i d i t S t a n i s l a u s C hodyński, V a rs a v ia e 1897;

1 6 . Do h i s t o r y i U n iw e rsy te tu Lwowskiego. W: D odatek Itygodniowy do Ga z e ty Lwowskiej 1868 n r 3 3, s . 1 7 1-172; Nb. J e s t t o p rz e d ru k doku mentu e re k c y jn e g o .

(14)

1 8 . E in le itu n g f ü r den L e h r e r d e r Dogm atik (1 7 7 6 ). W: H. Zachokke ( e d . ) : D ie th e o lo g ia o h e n S tu d ie n und A n a ta lte n d e r K a th o lis c h e n K irc h in Ö s t e r r e i c h , Wien u . L e ip z ig 1894, s . 38-41}

1 9 . E e k cia Lwowskie? u n i v e r s i t a t i s żadnego ? żadnemu prawu a n i S t a t u tom K ró le stw a p rz e c iw n a n i e j e s t . I n f o r macia z pozw oleniem s t a r szy c h ro k u P (a ń s k ie g o ) 1760.

2 0 . F e lb ig e r I . : A llg em ein e S ch u lo rd u n g f ü r d ie d e u ts c h e n N o ra a l- H aupt-und T r i v i a 1 -S c h u le n in säm m tlich en k .k . B rb lan d en vom 6 De cem ber 17 7 4.

2 1 . T en że: G ru n d sä tz e d es K a te c h is ie r e n s au s den S c h r i f t e n und B e is p i e l e n d e r h e i l i g e n 7 ä t e r , v o rn e h m lic h d e s h l . C y r i l l u s und h l . A u g u s tin u s , Wien 1779·

2 2 . F in k e i L. ( w y d .) : K ró la Jan a K a zim ie rza Dyplom e re k c y jn y z Uniwer s y t e t u Lwowskiego z r . 1661, Kraków 1911}

23. T en że: Memoryał A n to n ieg o H r. P erg en a p ie rw sz e g o g u b e rn a to ra G a li c y ! o s t a n i e k r a ju (z ro k u 17 7 3) , I**6w 190O}

2 4 . Gembioki P . : Synodus D io e c e sa n a ab P e tr o Gem bicki e p is c o p o C raco - v i e n . Duce S e v e r ia e c e l e b r a t a anno 1643}

2 5. G if ts c h ü tz F . : I n s t i t u t i o n e s T h e o lo g ia e P a s t o r a l i s , T i c i n i 1794; 2 6 . T en że: L e ifa d e n f ü r d ie i n den k .k . B rb lan d en v o r g e s c h rie b e n e n '

d e u ts c h e n V o rle su n g e n ü b e r d ie P a s t o r a l t h e o l o g i e , 2 t i e . , Wien 1801;

2 7 . ( G i f t s c h ü t z F . ) : T e o lo g ia p a s t e r s k a , p o d łu g X. F r . G if ts c h ü tz e p r z e z ś p . X. Ja n a K antego C h o d a n ie g o .. . u ło ż o n a , W ilno 1824; 2 8 . (G u f ts c h ü tz F . ) : Osnowa p rz e p is a n e g o w C.K. d z ie d z ic z n y c h pań

stw ach u c z e n ia t e o l o g i i p a s t o r a l n e j p r z e z X iędza M ik o ła ja P k o ro - d y ń sk ie g o p r z e tłu m a c z o n a , Lwów 1787;

2 9 . G rzeg o rz W ie lk i ś w .: L ib e r r e g u la e p a s t o r a l i s - K sięg a Reguły P a s t e r s k i e j , Poznań 1948;

30. Heimbach M.: P r a x is c a t e c h e t i c a , s iv e m anuductio p ro i n s t r u e n d i s r u d ib u s e le m e n ta f i d e i e t morum p r a c t i c e ex S c r i p t u r a S a c ra , P a- trum que T e s tim o n iis I l l u s t r a t a : i n usum c a te o h iz a n tiu m c o n s c r i p t a à P. M athia H eim bach, B ru n sb e rg ae 1748;

3 1 . H o lz h ä u se r B .: V e n e r a b i l i s s e r v i Del B a rth o lo m a e i H o lz h ä u se r ( . . . ) o p u sc u la e c c l e s i a s t i c a , i u r t a romanam e d itio n e m 1784 s e d u lo c o l l a t e e t denuo e d i t a , a c c u r a n te J . - P . - L . G aduel ( . . . ) , A u r e l l i s - P a r i s i i s 1861;

3 2 . (H ut J . ) : T y ro c in iu m S e m in a ris tic u m tr a d e n s s c i t u n e c e s s a r i a e t u t i l i a , prim aque il l o r u m p r i n c i p i a , de q u ib u s i n n s t r u u n t u r in Se

m in a r iis seoundum C o n s t i t u t i o n e s m a jo re s. Alumni C le ric o ru m Saecu la r iu m i n communi v iv e n tiu m c o lle c tu m ex s e l e c t i o r i b u s a u th o r ib u a a quodem p r a e f a t i I n s t i t u t i s a c e r d o t e , U oguntiae 1733;

3 3 . In d e x lib r o ru m p r o h ib ito r u m ju x t a ex em p la r romanum ju s s u S a n c t i s s im i Domini N o s t r i e d itu m anno MDCCCXXXV, M eo h lin iae 1838}

(15)

3 4 . I n s t r u c t i o n e s de v i a p e r f e c t i o n i s , e t p r i n c i p i i s p r a c t i o i s p ro s t a t u c l e r i c a l i , e t p a s t o r a l i s iv e p r a x i s c o n s titu tio n u m C le r i c o rum Saeoula riu m i n commune v iv e n tiu m , Romae 1684;

35> K araś A .: D iarium v a ria ru m reru m tr a n s a c ta r u m c o n c e rn e n s iam Com m unitatem V. C o lleg iu m V ic a rio ru m , quam Sem inarium c o n s c rip tu m anno Domini 1722 11 A u g u sti p e r me ( . . . ) v ic a riu m e t v ic e re g e n te m S e m in a r ii. Ws P u c h a ls k i F . : Sem inarium k i e l e c k i e , K ie lc e 1901, s . 240-271 ;

3 6 . ( K a r p iń s k i F . ) : P a m ię tn ik i F ra n c is z k a K a rp iń s k ie g o o b ejm u jące epo kę od 1741 do 1822, Lwów 1849, w yd.2;

37* K atechizm r z y m s k o - k a to lic k i d la s z k ó ł ś l ą s k i c h na t r z e c i ą k la s ę d z i a t e k , Sagan u . B re s la u 1798;

3 8 . K o n fe re n c je św. W incentego à P a u lo , Poznań 1862;

39· L auber J . : I n s t i t u t i o n e s t h e o lo g ia e p a s t o r a l i s , T y rn a v ia e 1785; 4 0 . Laws J . A . : Hebdomadale S tu d io ru m seu ru d im e n ta t h e o l o g i c a lo c o

e x e r c itio r u m hebdom adalium ad usum S e m in a r ii V a r s a v ie n s is S. Cru c i s c o n c in n a ta , V a rs a v ia e 11 F e b r u a r i i 1805;

4 1 . L e o p o lie n s is in f o r m a tio s u p e r d u b io utru m c o n s t e t de i u r e q u a e s i t o U n i v e r s i t a t i s C r a c o v ie n s is ad Scholam M e tro p o litan am L e o p o lie n - sem, u t i e t tanquam co lo n ia m suam academicam nunquam in c o n tr o v e r siam v o c a to ? (Kraków 1711)5

4 2 . L e s z c ^ r ń s k i A. b p .: (Dokument e re k c y jn y sem inarium duchownego w Chełm ie z d n ia 13 IX 1651 r . ) . W: A. L ie d tk e : Początkow e d z i e j e sem inarium c h e łm iń s k ie g o . W: "N asza P r z e s z ł o ś ć " , t . 1 1 ( 1 9 6 0 ), s . 1 7 9-181;

4 3 . L i t e r a e A p o s to lic a e in form a b re v iu m , q u ib u s S a n c tis s im u s Dominus N.D. B e n e d ic tu s Papa X III I n s t i t u t u m C le ric o ru m S a e c u la riu m in Commune V ib en tiu m A p o s t i l i c a a u t h o r i t a t e ab I n n o c e n tio PP. XI con firm a tu m , A r c h ie p is c o p is , e p i s c o p i a , R egni P o lo n ia e e M.D. L ith u a - n ia e com m endavit. W: C o n s t i t u t i o n e s e t e x e r c i t i a s p i r i t u a l i a C le ric o ru m S a e c ila r iu m in Commune v iv e n tiu m , a p p ro b a ta a S a n c tis s im o Domino N o stro I n n o c e n tio Papa X I, L e o p o li 1731, s . 2 2 4 -2 2 8 ;

4 4 . J . M ałachowski b p .: (Dokument w znow ienia f u n d a c ji sem in ariu m du chownego w Chełmie i p r z e k a z a n ia go księżom m isjonarzom 8 I 1677 r . ) W: L ie d tk e A .: .P oczątkow e d z i e j e sem inarium c h e łm iń s k ie g o . W: Nasza P r z e s z ł o ś ć , t . 1 1 (1960) s . 181-185·

4 5. Mémoires de l a C o n g ré g a tio n de la M issio n , t . 1 , P a r is 1863;

V

4 6 . Monumenta U c ra in ae h i s t o r i c a ( C o l l e g i t A ndreas S e p t y o k i j ) . t . 4 —6 , Romae 1967-1968; v ;y ,·r '■

4 7 . Nauka c h r z e ś c ija ń s k a d l a z u p e łn ie w n i e j d o sk o n a lą c y c h s i ę , War szawa 1783; · '

4 3 . O p s tr a e t J . : P a s tp r bonus-V seu Id e a o f f ic iu m e t p r a x i s p a sto ru m . . . , V ic e tia e 1770;

(16)

4 9 . P a c h t ł e r G .81. (w y d .): R a tio stu d io ru m e t i n s t i t u t i o n e s s c h o l a s t i cae S o c i e t a t i s J e s u p e r Germaniam o lim v ig e n te s c o l l e c t a e , c o n c in n a ta e d i l u c i d a t a e a G (eorg) S i(ic h a e l) P a c h t l e r , B e r lin 1887-1894, t . 1 - 4 ;

'5 0 . P aw iń sk i A .: D z ie je z je d n o c z e n ia Ormian p o ls k ic h z K ościołem Rzym skim w XVII w ., Warszawa 1876;

5 1. Pidou L .M .: B reve r e l a z i o n e d e l l o s t a t o , p r i n c i p i e p r o g r e s s i d e l l a m issio n e a p o s t o l i c a a g l i Armeni d i P o lo n ia e V a l a c h i a . . . w j ę zyku p o lsk im : P a w iń sk i A .: j . w . ;

52. P ira w s k i T . : R e l a t i o s t a t u s alm ae A r c h id io e c e s is L e o p o l i e n s i s , w ydał C o rn e liu s I u l i u s H eck, Ł e o p o li 1893;

53. R a u té n s tra u c h S . : E ntw urf zu r E r r ic h tu n g d e r Gene r a i s e m in a rie n in den k .k . E rb la n d e n , Wien 1780;

54. T enże: I n s t i t u t u m f a c u l t a t i s th e o lo g ic a e V in d o b o n e n sis, Vindobo nae 1778;

55· T enże: T h e o lo g ia e p a s t o r a l i s e t p o lem icae d e l i n e a t i o t a b e l l i s p r o - p o s t a , V ienne 1778;

56. R e c u e il d es P r i n c i p a l e s C i r c u l a i r e s d es S u p é r ie u r s G énéraux de l a C o n g re g a tio n de l a M issio n , P a r i s t . 1 , 1877, t . 2 , 1879t

57· R eglem ents du s é m in a ire de P o u l. A. T oul Chez Simon V in c e n t. Im p rim e u r du S é m in a ire 1738;

5 8 . R egulae S e m in a r ii e x t e r n i . Ordo q u o tid ia n a e o c c u p a tio n is (B rak m ie js c a w y d an ia, о к. 1 7 6 0 );

59· R egulae seu c o n s t i t u t i o n e s e t o b l i g a t i o n e s s e m in a ris ta ru m Tyko- c in e n siu m . Z p o ł . XVIII w. wyd. A. S c h l e t z : N asza P r z e s z ł o ś ć , t . 1 1 , Kraków 1960, s . 4 2 8 -4 3 8 ;

6 0 . Reguły a lb o Ustawy p o s p o l i t e K ongregacyi M issy i (B rak m ie js c a wy d a n ia ) ;

6 1 . R e ic h e n b e rg e r A .: P a s t o r a l - Anweisung zum akadem ischen G ebrauche, t . 1 - 2 , Wien 1812;

6 2 . R e la c je Nuncjuszów A p o s to ls k ic h i in n y ch osób w P o ls c e od ro k u 1548 do I9 6 0 , t . 2 , B e r lin -P o z n a ń 1864;

6 3 . R ic h te r A.L. (w y d .): Canones e t d e c r e ta C o n c i l i i T r i d e n t i n i , L ip - s i a e 1853;

6 4 . Roche M aurice A .: S a in t V in c e n t de P a u l and th e fo rm a tio n o f c l e r i c s , F rib o u rg ( S w itz e r la n d ) 1964;

65· R z y m s k o -k a to lic k i k a te c h iz m d la n ay m nieyszych d z i e c i , żagań 1787, 1796;

6 6 . Schm idt M .I .: Methodus t r a d e n d i prim a e le m e n ta r e l i g i o n i s s . c a t e c h i z a n d i , c u i ad calcem a c c e s s i t b r e v i s h i s t o r i a c a t e c h e t i c a , 8 maj 1769, Bambergae e t W irc e b u rg i;

6 7 . T enże: K a te c h is t nach s e in e n E ig e n s c h a fte n und P f l i c h t e n o d e r d ie r e c h te Weise d ie e r s t e n Gründe d e r R e lig io n zu l e h r e n , v e r f a s s e t von M ichael Ig n a z S chm idt ( . . . ) ü b e r s e z t d u rch B enedictum S tra u o h

(17)

( . . . ) m it e i n e r V orrede d es S a g a n isc h e n P r ä l a t e n Johann Ig n a z von F e i g i b e r , Bamberg und W ürzburg 1772;

6 8 . S ie ra k o w sk i W .H.: E p is to la p a s t o r a l i s ( . . . ) ad c le ru m cum s a e c u la re m , tum re g u la re m e t u n iv e rsu m gregem A rc h id io e o e s is L e o p o lie n s i s , p a s t o r a l i suae c u ra e e t i u r i s d i c t i o n i su b ie c tu m d i r e c t a e t o r d i n a t a anno C h r i s t i 1761. I n g r e s s u s s u i i n C athedram M e tro p o li tanam L eopoliensem anno 2 -d o . L e o p o li (1 7 6 1 ).

6 9 . S k arb ek J . : E r e c tio S e m in a r ii ad E c c le sia m C a tb . L e o p o lie n se m . W: S. S z u re k : Sem inarium k a te d r a ln e we Iwowie Lwów 1932, 8 .1 4 3 -1 5 8 ; 7 0 . S t a t u a f a c u l t a t i s t h e o l o g i c a e , V indobonae 1778;

71. S z a n ia w sk i K .F. (D e k re t re fo rm u ją c y sem inarium k ra k o w sk ie , wydany w 1728 r . ) . W: S. W ysocki: Sem inarium zamkowe w K rakow ie, je g o d z i e j e i u s t r ó j , Lwów 1910;

72. T en że: E r e c t i o nova S e m in a r ii W la d isl e v i o n s i s p r o S a o e rd o tib u s C o n g re g a tio n is M issionum anno D -n i 1719 ab e p is c o p o C o n s ta n tin o F e l i c i a n o S zan iaw sk i f a c t a . W: Documenta h i s t o r i c a S e m in a r ii Wla- d i c l a v i e n s i s , C o l l e g i t e t e d i d i t S t a n i s l a u s C h o d y ń sk i, V a rs a v a ie 1897, s . 2 9 -3 0 ;

73. Szyszkow ski M.: Compendium D o c trin a e C h r i s t i a n a e . W: R e fo rm a rio - n e s G e n e ra le s ad cleru m e t populum D io e c e s is C ra c o v ie n , p e r t i n e n t e s ( . . . ) M artino S zyszkow ski ( . . . ) e p is c o p o C ra c , duce s e v e r , in

S y n o d o D io ecesan a s a n c i t a e e t p ro m u lg a ta e Anno MDCXXI d ie decim a F e b r u a r . (C ra c o v ia e 1 6 2 1 );

7 4 . U n iw ersały c e s a r s k ie z l a t 1772-1778. 7 5 . V olum ina legum , t . 4 , P e te r s b u r g 1859;

76. W elykyj A.G. (w y d .): A cta S a c ra e C o n g re g a tio n is de P ro p ag an d a F i de E c c le sia m C a th o lic a m U c ra in a e e t B i e l a r u s j a e s p e c t a n t i a , t . 4 , Rome 1955;

77· W incenty à P a u lo ś w .: D w udziesta s z ó s t a k o n f e r e n c ja z 20 s i e r p n i a 1655 - 0 s p o s o b ie mówienia k a z a ń . W: K onferencye św. W incentego à P a u lo , Poznań 1862, s . 2 1 6 -2 3 1 .

1 . 3 . K a ta lo g i

1 . C a ta lo g i p ersonarum e t o f f ic io r u m p r o v in c ia e P o lo n ia e m in o ris So c i e t a t i s I e s u : 1755-1759, 1764, 1771-1773.

2 . P r a e l e c t i o n e s tam o r d i n a r i a e quam e x t r a o r d i n a r i a e i n U n i v e r s i t a t i s L e o p o lie n s is 1784-85 i 1 7 8 5 -8 6 .

3 . Schem atism us c z y l i im io n a y n azw isk a w s z y s tk ic h d ig n ita r z o w y u rzędników I.C .K .A . Mości w K ró le stw a c h G a lic y i i Lodomeryi z o s t a - ią c y c h , tu d z ie ż C zesk iey y A u s tr ia c k ie y Nadworney K a n c e lla r y i o r a z n ajw y ższeg o T rlb u n a łu Sądów Nadwornych. Na ro k 1780 w Lwowie. 4 . Schem atism us f ü r das K ö n ig re ic h O s t g a l i z i e n , Lemberg 1799*

(18)

2 . L i t e r a t u r a pom ocnicza

1 . A le k san d ro w icz U .: S ta n is ła w Szenbek, a rc y b is k u p g n ie ź n ie ń s k i (1 7 0 6 -1 7 2 1 ). W: S tu d ia G n ie s n e n s ia , t . 1 (1975) 2

9-49-2 . A lek san d ro w icz P . : D ie c e z ja s i e d l e c k a , c z y l i p o d la s k a (1 8 1 8 -1 9 6 8 ), S ie d lc e

1971-3 . A ndrochovic A .: Iv a n L a v r o v s k ij. W: Z a p is k i Naukowego T o v a r is tv a im ie n i S evcenka, t . 128 (1919) 51 -1 2 0 .

4 . A rn e th M.s H olzba' s e r В. ( H o ltz h a u s e r B a rth é lé m y ). W: D ic tio n n a i r e de s p i r i t u a l i t é a s c é t i q u e e t r y s t i q u e d o c tr in e e t h i s t o i r e , f a s c . 4 6 -4 7 , B e a u c h e s n e -P a ris 1969, έ ο ΐ . 590-597·

5 . Ataman J . : Wacław H ie ro n im S ie ra k o w sk i i je g o rz ą d y w d i e c e z j i p r z e m y s k ie j, P rz em y śl 1936.

6 . B anaszak U .: Geneza sem in arió w duchownych w P o ls c e . W: C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a , 37 (1967) f a s c . 3* s . 1 2 3 -1 3 6 . Nb. Druk w 1968 r .

7 . B ańbuła SI.t L i t u r g i a n a m isja c h ludowych i w d u s z p a s te r s tw ie p a r a f ia ln y m Z grom adzenia K sięży M isjonarzy w P o ls c e 1 6 51-1864. W: Na sza P r z e s z ł o ś ć , t . 4 5 ( 1 9 7 6 ) , 2 3 5 -308.

8 . B arąoz S . : P a m ię tn ik d z ie jó w p o l s k i c h , Lwów 1855· 9 . T enże: Rys d z ie jó w o rm ia ń s k ic h , T a rn o p o l 1869*

1 0 . T en że: Rys d z ie jó w Ze.konu K a z n o d z ie js k ie g o w P o ls c e t . 1 - 2 , Lwów 1861.

1 1 . B a rto s z e w ic z Κ .: D z ie je G a l i c y i . J e j s t a n p rz e d w ojną i "w yodręb n i e n i e " , Warszawa 1917·

1 2 . B arycz H .: Rozwój h i s t o r i i o ś w ia ty , wychowania i k u ltu r y w P o ls c e , Kraków 1949.

1 3. T enże: Rozwój n a u k i w P o ls c e w d o b ie o d ro d z e n ia . Warszawa 1953 ( p o w ie la c z ) .

1 4 . Ter a : O św iata i nauka w daw nej P o lso e w XVI-XVIII w ., Toruń 1974.

1 5. B ączkow icz F . : K sięża M isjo n a rz e we W iedniu. W: R o c z n ik i Obydwóch Zgromadzeń św. W incentego é P a u lo , 15 (1909) 2 6 3 -2 7 1 .

16 . T e n że: Prawo k a n o n ic z n e . P o d rę c z n ik d l a d u ch o w ień stw a, t . 2 , Opole 19 5 8 , wyd.3·

1 7. T en że: Z d z ie jó w domu s tra d o m s k ie g o . W: R o c z n ik i Obydwóch Zgroma dzeń św. W incentego à P a u lo , 18 (1912) 130-147·

1 8 . B e d n a rsk i S . : D z ie je k u l t u r a l n e je z u ic k ie g o k o leg iu m we Lwowie w XVII i w XVIII w. W: P a m ię tn ik L i t e r a c k i , 33 ( 1 9 3 6 ) , 1 -1 1 .

1 9. T en że: D z ie je k u l t u r a l n e je z u ic k ie g o ko leg iu m we Lwowie w w ieku X V III. W: P rz e g lą d Pow szechny, t . 2 0 7 (1935) z . 7 - 8 , (6 1 9 -6 2 0 ), 13 0 -143.

2 0 . T en że: J e z u i c i p o ls c y wobec p r o je k tu o r d y n a c ji s tu d ió w . W: P rz e g lą d Pow szechny, t .2 0 5 (1935) z . 1 , s . 6 9 -8 4 ; z . 2 , s . 223 -2 4 0 . 21. T enże: Upadek i o d ro d z e n ie s z k ó ł j e z u ic k ic h w P o l s c e , Kraków

(19)

2 2 . B entkow ski F . s H i s t o r i a l i t e r a t u r y p o l s k i e j w ystaw iona w s p i s i e d z i e l dru k iem o g ło sz o n y c h , t . 1 - 2 , Warszawa 1814.

23· T en że: 0. n a y d a w n ie jsz y c h k s ią ż k a c h drukowanych w P o ls z c z ę , a w s z c z e g ó ln o ś c i o t y c h , k tó r e Jan H a l l e r w Krakowie '»уd a ł , Warszawa 1812.

24 . B erger-M ejerow a J . : Nie znane E s tr e ic h e r o w i p o lo n ic a i s i l e s i a c a w z b io r z e sta ro d ru k ó w B i b l i o t e k i Ś l ą s k i e j . K atow ice 1961.

25. B ie la w sk i Z .: P ed ag o g ik a r e l i g i j n o - m o r a l n a ( k a t e c h e t y k a ) , Lwów 1934. 26 . B i e l i ń s k i J . : K ró lew sk i U n iw e rs y te t W arszawski 1816-1831* t . 1 , Warszawa I90? . 2 7 . B io g ra p h ie U n iv e r s e lle (M ichaud) t . 3 1 , P a r i s e t L e ip z ig ( b . r . w y d .) .

2 8 . B la ż e jo v s k y j D .: U k ra in ia n and Armenian P o n t i f i c a l S e m in a rie s o f L viv (1 6 6 5 -1 7 8 4 ), Home 1975.

2 9 . Borka F r a n c is z e k Ksaw ery, (b .m . w yd.) W: AMS: P I I 4 5, n r 5 cd· 30. Bougaud L .: Św. W incenty à P a u lo , tłu m . z f r a n c , k s . S. K onieczny,

Kraków 1 9 12.

3 1. B re v is d e l i n e a t i o v i t a e E x im ii S e r v i Dei B a rth o lo m a e i H o ls c h a u s e r p r e s b y t e r i s a e c u l a r i s e t I n s t i t u t i C le ric o ru m S a e c u la riu m in Com mune v iv e n tiu m , i n i t i u m e t p r o g r e s s u s . W: C o n s t i t u t i o n e s e t e x e r c i t i a s p i r i t u a l i a C le ric o ru m S a e c u la riu m l n Commune v iv e n tiu m ap p r o b a ta a S a n c tis s im o Domino N o stro I n n o c e n tlo Papa X I, L e o p o li

1 7 3 1, s . 2 4 0 -247.

32. B ru d z is z M.: N auczanie t e o l o g i i w I n s t y t u c i e K sięży Komunistów. W: D z ie je t e o l o g i i k a t o l i c k i e j w P o ls c e , t . 2 , c z . 2 , L u b lin 1975* s .1 7 1-209.

3 3 . T en że: Ź ró d ła do d z ie jó w I n s t y t u t u K sięży Komunistów w P o ls c e z n a jd u ją c e s i ę w Archiwum P a ra fia ln y m w W ęgrowie. W: A rchiw a, Bi b l i o t e k i i Muzea K o ś c ie ln e , t .2 1 (1970) 2 1 1 -2 2 8 .

3 4. B udzik W.: K atec h ety k a św. A ugustyna i n a sz e k a te c h iz ą y . W: A te neum K a p ła ń s k ie , t . 2 6 (1930) 1 5 3 -160.

3 5 . B u liń s k i M.: H is to r y a K o ś c io ła P o ls k ie g o , t . 3 , Kraków 1 8 7 3 /4 . 3 6 . C a lv e t J . : Św. W incenty à P a u lo , Warszawa 1954··

37· C a ta lo q u e g é n é r a l d es l i v r e s im prim es de l a B ib lio th è q u e N a tio n a l e A u te u rs , t .1 2 7, P a r i s 1934.

3 8 . Charewiczowa Ł . : H i s t o r i o g r a f i a i m iło śn ic tw o Lwowa, Lwów 1938. 39* C h a ry ta ń s k i J . : K a te c h e ty k a a t e o l o g i a p r a k ty c z n a . W: Ateneum Ka

p ł a ń s k i e , t . 8 2 (1974) 2 2 2 -2 4 6 .

4 0 . C hlebow ski B . : Zamość, o rd y n a c je Zam oyskich i p o w ia t z a m o jsk i, Zamość (19 19) ·

4 1 . C hłędow ski A .T .: S p is d z i e ł p o ls k ic h opuszczonych lu b ż le oznaczo nych w B entkow skiego H i s t o r y i L i t e r a t u r y p o l s k i e j , Lwów 1818. 4 2 . C h o d y n ieo k i I . : P yk cy o n arz uczonych Polaków , t . 1 - 2 , Lwów 1833·

(20)

4 3 . Ch [odyński] S . s M isje p a r a f i a l n e K sięży M isjo n arz y św. W incentego à P a u lo . Ws E tocyklopadia K o ś c ie ln a Nowodworskiego, t . 1 4 (1 8 8 1 ), 411—414.

4 4 . T enże: S em in a ria duchowne w P o ls c e . W: E n c y k lo p e d ia K a to lic k a No w odw orskiego, t .2 5 (1902) , 34-89·

4 5 . T en że: Seminaryum W ło c ław sk ie, S z k ic h is to r y c z n y , W łocławek 1904. 4 6 . C hoło d eo k i B ia ły n ia J , : Z p r z e s z ł o ś c i gmachów wojskowych we Lwo

w ie , Lwów 19 29·

4 7 . Chotkow ski W.: H is to ry j a p o l i t y c z n a K o ś c io ła w G a lic y i za rządów M aryi T e re s y , t . 1 - 2 , Kraków I909,

4 8 . T en że: S tan o w isk o M aryi T eresy w o b e c .S to lic y św. po r o z b io r z e P o l s k i . W: P rz e g lą d P o l s k i ( I9 1O ), 2 1 3 -242.

4 9 . D arr i с au R .: La fo rm a tio n d e s p r o f e s s e u r s de S é m in a ire au d é b u t du X V IIIe s i è c l e , P ia c e n z a 1966.

50. Das Breve "Dominus ac re d e m p to r n o s t e r " (A ufhebung d e s J e s u i t e n o r dens d u rc h Clemens X IV ), F r a n k f u r t а . M., 1905· 51. D eg e rt A .: H i s t o i r e d e s S é m in a ire s F r a n ç a is j u s q u 'à l a R é v o lu tio n , t . 1 - 2 , P a r i s 19 1 2. 52. Dembowska M.: In d e k s a lf a b e ty c z n y "Dodatków" B i b l i o g r a f i i P o ls k i e j ( c z . I I I - s t u l e c i a XV-XVIII) K a ro la E s t r e i c h e r a . Warszawa 195O, w yd.2.

53· D ługosz T .: R zut oka na d z i e j e Lwowskiego W ydziału T e o lo g ic z n e g o . W: W ydział T e o lo g iczn y U n iw e rsy te tu Ja n a K a z im ie rz a we Lwowie

1 9 18 -1 9 3 3 , Lwów 19 34, 5 -3 6 .

54. T enże: S e m in a ria duchowne we w sch o d n iej P o ls c e do 1800 r . W: C ol l e c t a n e a T h e o lo g ic a , 16 (1935) 23-37·

55· D ługosz T e o f i l k s . d r P r a ł a t Domowy Jeg o ś w ię to b liw o ś c i P r o f e s o r P a p ie s k ie g o W ydziału T e o lo g ii w Krakowie zm arł 22 l i p c a 1971 r . W: N o t i f i c a t i o n s e C u ria M e tr o p o lita n a C r a c o v ie n s i, 19 7 1 , s . 185· 56. D o rfmann F . : A u s g e s ta ltu n g d e r P a s t o r a l t h e o l o g i e z u r U n i v e r s i t ä t s -

d i s z i p l i n und i h r e W e ite rb ild u n g , Wien I9IO .

57· D ukała J . : S z k o ła k s ię ż y m is jo n a rz y . W: D z ie je t e o l o g i i k a t o l i c k i e j w P o ls c e , t . 2 , c z . 2 , L u b lin , s . 103-169·

58. Dworzaczek W.: G e n e a lo g ia , Warszawa

1959-59· D zie d u sz y c k i M.: Żywot Wacława H ieronim a S ie ra k o w sk ie g o a r c y b is k u pa lw ow skiego, Kraków 1868.

Rzecz b y ła drukowana ta k ż e pod innym ty tu łe m , à m ian o w icie: Wacław H ieronim S ie ra k o w sk i s ta r o w ie r n y p a s t e r z w XVIII w ie k u . W: D odatek tygodniow y do G azety lw o w sk iej' 1858 w 37 o d c in k a c h .

5 0 . E g g e rs d o rf e r F . : Der h l . A u g u stin u s a l s Pädagoge', F r e ib u r g 1907· 6 1 . Epizod z ż y c ia o p a t a . Hoffm anna. W: R o z m a ito śc i G azety lw o w sk iej

1836 n r 6.

6 2 . E s t r e i c h e r Κ .: B i b l i o g r a f i a p o ls k a , Kraków 1870-1916. ^ , 6 3. E tch eg aray C ruz A .: S t o r i a d e l l a C a te c h e s i. Roma 1965·