O formach trybu czasownika.
1. Cele
Wiadomości- uczeń systematyzuje i utrwala swoje wiadomości o czasowniku, ze szczególnym naciskiem na tryby:
orzekający, przypuszczający i rozkazujący.
Umiejętności
Uczeń:
- zna i właściwie wykorzystuje wiadomości o czasowniku, - zna i właściwie rozpoznaje tryby czasownika,
- potrafi zredagować wypowiedź w każdym z trybów czasownika, - redaguje konkretne wypowiedzi na pytania,
- planuje i organizuje pracę,
- dokonuje selekcji i analizy informacji,
- wykorzystuje teoretyczne wiadomości w praktycznym działaniu.
2. Metoda i forma pracy
Metody pracy:
- pogadanka heurystyczna - metoda zajęć praktycznych.
Formy pracy:
- indywidualna, - grupowa.
3. Środki dydaktyczne
ćwiczenia, podręcznik, tablica poglądowa, karta pracy ucznia.
4. Przebieg lekcji
Faza przygotowawcza1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematyką lekcji. To, czym się dzisiaj zajmiemy, to tryby czasownika. Postaramy się uporządkować wasze wiadomości dotyczące czasownika.
2. Nauczyciel razem z uczniami powtarza wiadomości dotyczących czasownika.
Informacje, które powinny się pojawić podczas powtórzenia:
Czasownik to odmienna część mowy, o którą pytamy: co robi? co się z nim dzieje? w jakim znajduje się stanie?
Czasownik to nazwa stanu lub czynności.
Wyróżniamy kilka postaci czasownika:
- forma podstawowa – bezokolicznik (np. biegać, piec), forma osobowa (np. biegam, walczę),
forma nieosobowa (czytano, wzięto),
imiesłowy (biegając, biegający, wylewany, poszedłszy).
Forma osobowa czasownika odmienia się przez: rodzaj, liczbę, osobę, strony, tryby oraz czas.
Czasownik odmienia się przez osoby.
W liczbie pojedynczej wyróżniamy trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki.
W liczbie mnogiej występują tylko dwa rodzaje: męskoosobowy i niemęskoosobowy.
Czasy: teraźniejszy, przeszły i przyszły.
Czas przyszły może być prosty lub złożony.
3. Następnie nauczyciel przybliża uczniom czym są tryby czasownika i wspólnie redagują notatkę, którą uczniowie zapisują w zeszytach. Nauczyciel może też przygotować do rozdania uczniom gotowe tabele, zawierające najważniejsze informacje o trybach czasownika.
Treść notatki:
Tryb orzekający – orzeka, informuje w wykonaniu jakiejś czynności w czasach: teraźniejszym, przeszłym lub przyszłym, np.: Widzę niebo. Zapaliłam światło. Na pewno dojdziemy na czas.
Tryb rozkazujący – nie ma pierwszej osoby liczby pojedynczej a w trzeciej osobie pojawia się słowo niech. Nie ma on form czasów, np.: Wykonaj to polecenie. Dzieci niech zaczekają w klasie.
Tryb przypuszczający – składa się z osobowej formy czasownika z dodawaną cząstką bym. On również nie ma form czasów, np.: Uczyłabym się ciągle. Ona narysowałaby ten rysunek sama. Wykonalibyśmy to zadanie bez niczyjej pomocy.
Faza realizacyjna
1. Przejście do właściwej – ćwiczeniowej części zajęć.
2. Uczniowie w pierwszej kolejności wykonują wskazane przez nauczyciela ćwiczenia zawarte w zeszycie ćwiczeń.
Ćwiczenie zawarte w zeszycie ćwiczeń 2 ze strony 38.
3. Po wykonaniu zadania zawartego w zeszytach ćwiczeń przechodzą do wykonywania ćwiczeń przygotowanych przez nauczyciela, zawartych w karcie pracy ucznia.
Faza podsumowująca
1. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji. Jeszcze raz wspólnie z uczniami powtarza wiadomości dotyczące trybów czasownika.
2. Zadanie pracy domowej.
5. Bibliografia
Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995, Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń 1997,
Nagajowa M., Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994,
Nagajowa M., Słowa zwykłe i niezwykłe, podręcznik do kształcenia literackiego, kulturowego i językowego dla klasy V szkoły podstawowej, Warszawa 1995.
6. Załączniki
karta pracy ucznia7. Czas trwania lekcji
45 minut