Początki muzyki renesansu
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Przedstawienie okresu renesansu w muzyce. Zapoznanie uczniów z nowa stylistyką, gatunkami, elementami formalnymi, formami wprowadzonymi przez kompozytorów epoki renesansu. Wskazanie charakterystycznych cech w muzyce nowej epoki. Omówienie ośrodków, w których rozwijała się muzyka renesansu, a także wybitnych kompozytorów działających na terenie Włoch, Niderlandów czy Francji. Przedstawienie poszczególnych ośrodków ze wskazaniem uprawianych gatunków muzycznych oraz cech stylistycznych występujących w obrębie danego kraju. Zapoznanie uczniów z nowym instrumentem smyczkowym i ich twórcami.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Określić ramy czasowe omawianej epoki.
2. Wyjaśnić pojęcie polifonia i wskazać jej cechy charakterystyczne.
3. Wskazać i omówić najważniejsze ośrodki muzyki renesansu.
4. Przedstawić najwybitniejszych kompozytorów tworzących we Włoszech, Niderlandach i Francji.
5. Przedstawić gatunki, formy, cechy stylistyczne i charakterystyczne poszczególnych szkół renesansu.
6. Wskazać nowo powstałe i wykorzystywane instrumenty oraz przedstawić ich słynnych budowniczych.
2. Metoda i forma pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Odbiór wybranych utworów epoki renesansu z opisem emocji, jakie wywołują one w słuchaczach.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręcznik: Wacław Panek, Świat muzyki…
2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.
4. Nagrania utworów muzyki renesansowej (Palestrina, Wilhelm Dufay).
5. Karta pracy ucznia.
6. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza 1. Sprawdzenie obecności.
2. Sprawdzenie zadania domowego.
3. Metodą pogadanki przypomnienie najważniejszych zagadnień związanych z tematem poprzedniej lekcji.
4. Podanie tematu do zeszytu.
(5 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą opisu zapoznanie uczniów z ramami czasowymi historii muzyki renesansu.
2. Wysłuchanie utworu renesansowego kompozytora – Palestriny. Metodą pogadanki omówienie cech charakterystycznych wysłuchanego utworu i naprowadzenie uczniów na słyszalne w utworze elementy polifonii. Wyjaśnienie owego pojęcia ze wskazaniem istotnych elementów muzyki renesansu.
Notatka:
Polifonia – muzyka wielogłosowa, może być wokalna, wokalno-instrumentalna oraz instrumentalna.
Istotnym elementem tej muzyki była sztuka kontrapunktu, czyli umiejętność harmonijnego połączenia kilku równocześnie rozwijających się melodii w różnych głosach – w jedną zgodnie brzmiącą całość.
3. Przedstawienie metodą opisu głównych ośrodków rozwoju muzyki renesansu ze wskazaniem na trzy podstawowe: Włochy, Niderlandy, Francję.
4. Zapoznanie uczniów z najwybitniejszymi przedstawicielami muzyki niderlandzkiej (Wilhelm Dufay, Jan Ockeghem, Jakub Obrecht, Jasquin des Pres). Wskazanie zasług Niderlandczyków, którzy wprowadzili jednolity tekst słowny dla całego utworu, wzbogacili harmonię i brzmienie utworów.
5. Omówienie kolejnego ośrodka muzycznego – Włoch. Wskazanie przedstawicieli (Palestrina, Orlando di Lasso) oraz cech charakterystycznych i stylistycznych tej grupy kompozytorów.
6. Wskazanie obsady instrumentalnej dotąd nieuznawanej przez kościół i elitę kulturalną Europy, a wykorzystywaną przez twórców renesansowych, m.in. działającego w Paryżu Jakuba Polaka.
Omówienie pokrótce muzyki pisanej na organy, lutnię, skrzypce.
7. Przedstawienie nowych form związanych z muzyką instrumentalną: preludium, ricercar, taccata, fantazja, suita.
8. Zapoznanie uczniów z Włoskimi lutnikami i ich genialnymi instrumentami (Stradivari, Amati, Guarneri).
(30 min.)
c. Faza podsumowująca
Powtórzenie metodą pogadanki najważniejszych zagadnień omawianych na lekcji. Świadome wysłuchanie utworu renesansowego ze wskazaniem przez uczniów charakterystycznych cech muzyki renesansu.
(10 min.)
7. Bibliografia
Panek W., Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1-3 gimnazjum, WSiP, Warszawa 2004.
8. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Początki muzyki Renesansu.
b. Zadanie domowe
Na podstawie podręcznika wymień i scharakteryzuj główne ośrodki rozwoju muzyki w Renesansie.
