Raport
o stanie Miasta
2018
2018
miejskie jednostki organizacyjne oraz inne instytucje
Redakcja i opracowanie graficzne:
Agencja Mediów Lokalnych mediaL, Chorzów
Raport o Stanie Miasta zawiera dane według stanu na 31.12.2018 r., o ile nie zaznaczono inaczej
Chorzów, 30 maja 2019 r.
Szanowni Państwo,
oddaję w Państwa ręce raport o stanie miasta za 2018 rok. To dokument, który miarodajnie ukazuje zmiany we wszystkich obszarach aktywności miasta i jego mieszkańców. Staraliśmy się zebrać w nim jak najwięcej informacji, danych statystycznych, analiz i zestawień, które w możliwie najszerszym ujęciu przedstawiają aktualny obraz naszego miasta. Mam nadzieję, że dokument ten w przejrzysty sposób pozwoli Państwu zapoznać się z głównymi tendencjami i zmianami zachodzącymi w różnych sferach życia.
Chorzów jest stale badany przez wiele niezależnych instytucji oraz agencji. Jeden z najważniejszych tego typu podmiotów – Agencja Rati ngowa Fitch potwierdziła w odniesieniu do fi nansów Chorzowa krajowy rati ng długoterminowy na poziomie „A”. W porównaniu z rokiem ubiegłym ocena ta została podniesiona.
Głównym czynnikiem wpływającym na tę pozytywną zmianę było przyznanie statusu „mocny” w katego- riach: zadłużenia, zobowiązań oraz płynności fi nansowej. Nasze działania dostrzegł też zespół fDi należący do grupy The Financial Times. W międzynarodowym raporcie „Polish Citi es of the Future 2019/20” Cho- rzów zdobył drugie miejsce w rankingu Miast Przyszłości. W zestawieniu brano pod uwagę kapitał ludzki, dostępność, efektywność kosztową, strategię przyciągania zagranicznych inwestycji oraz przyjazny stosu- nek do biznesu.
Prezydent Chorzowa
SPIS TREŚCI
I. O CHORZOWIE...10
I.1 TŁO GEOGRAFICZNE I.2 DEMOGRAFIA
II. FINANSE...16
II.1 STAN FINANSÓW MIASTA
II.2 PROGNOZA FINANSOWA MIASTA (WPF) II.3 OCENA WIARYGODNOŚCI RATINGOWEJ
II.4 WYCIĄG Z INFORMACJI O STANIE MIENIA KOMUNALNEGO SPORZĄDZONEJ WEDŁUG STANU NA 31.12.2018R.
III. EKOLOGIA...30
III.1 STAN OCHRONY ŚRODOWISKA NATURALNEGO III.3 STAN JAKOŚCI POWIETRZA. WALKA ZE SMOGIEM III.4 OCHRONA ŚRODOWISKA W INWESTYCJACH
III.5 SYSTEM GOSPODAROWANIA ODPADAMI KOMUNALNYMI III.6 UTRZYMANIE ZIELENIE I CZYSTOŚCI W MIEŚCIE
III.7 OCHRONA ZWIERZĄT
IV. TRANSPORT I KOMUNIKACJA...60
IV.1 Zadania zrealizowane przez Miejski Zarząd Ulic i Mostów w latach 2014-2018 IV. 2 POJAZDY W CHORZOWIE
IV. 3 INFRASTRUKTURA ROWEROWA IV.4 PUBLICZNY TRANSPORT ZBIOROWY
V. KULTURA...70
V.1 WYDATKI NA ZADANIA W ZAKRESIE KULTURY I OCHRONY DZIEDZICTWA NARODOWEGO V.2 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA KULTURALNE 2018 ROKU
V.3 CHORZOWSKIE CENTRUM KULTURY oraz STAROCHORZOWSKI DOM KULTURY V.4 MIEJSKI DOM KULTURY „Batory”
V.5 MIEJSKA BIBLIOTEKA PUBLICZNA V.6 MUZEUM W CHORZOWIE
V.7 NAGRODY PREZYDENTA MIASTA W DZIEDZINIE KULTURY
V.8 DOTACJE na realizację zadań publicznych w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego V.9 WSPÓŁPRACA Z JEDNOSTKAMI BUDŻETOWYMI MIASTA
VI. SPORT i REKREACJA...118
VI.1. KLUBY i STOWARZYSZENIA SPORTOWE VI.2 MIEJSKI OŚRODEK REKREACJI I SPORTU VI.3 INFRASTRUKTURA SPORTOWA
VI.4 STYPENDIA I NAGRODY SPORTOWE VI.5 DOTACJE CELOWE W SPORCIE
VI.6 OTWARTE KONKURSY OFERT W SPORCIE VI.7 TURYSTYKA
VI.8 OTWARTE KONKURSY OFERT W TURYSTYCE
VI.9 WSPÓŁPRACA Z JEDNOSTKAMI BUDŻETOWYMI MIASTA
VII. EDUKACJA...136
VII.1 PRZEDSZKOLA
VII.2 SZKOŁY PODSTAWOWE
VII.3 GIMNAZJA I ODDZIAŁY OGÓLNODOSTĘPNE GIMNAZJALNE FUNKCJONUJĄCE W SZKOŁACH PODSTA- WOWYCH I PONADGIMNAZJALNYCH W LATACH 2016-2017-2018
VII.4 SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE VII.5 MATURA
VII.6 KSZTAŁCENIE SPECJALNE
VII.7 ZATRUDNIENIE W PLACÓWKACH SAMORZĄDOWYCH
VII.9 PLACÓWKA OŚWIATOWO-WYCHOWAWCZA – MŁODZIEŻOWY DOM KULTURY VII.10 ZAKŁAD EKONOMICZNO-FINANSOWEJ OBSŁUGI JEDNOSTEK OŚWIATOWYCH VII.11 SZKOŁA MUZYCZNA
VII.12 SZKOŁY WYŻSZE
VII.13 WYDATKI Z BUDŻETU MIASTA NA OŚWIATĘ I WYCHOWANIE VII. 14 USPRAWNIENIE PRACY JEDNOSTEK OŚWIATOWYCH
VII.15 STYPENDIA I NAGRODY PREZYDENTA MIASTA CHORZÓW PRZYZNAWANE WYRÓŻNIAJĄCYM SIĘ UCZNIOM ROK 2018
VII.16 PROJEKTY, WARSZTATY, PUBLIKACJE FINANSOWANE PRZEZ MIASTO W ROKU 2018
VII. 17. POZYSKANE PRZEZ MIASTO DOFINANSOWANIE W RAMACH PROJEKTÓW RZĄDOWYCH 2017-2018 VII. 18 POZYSKANE ŚRODKI ZEWNĘTRZNE – FUNDUSZE UNIJNE
VII.19 WYDATKI PONIESIONE W ZWIĄZKU Z WPROWADZONĄ REFORMĄ OŚWIATY W 2017 ROKU
VIII. MIESZKALNICTWO...168
VIII.1 ZASÓB MIESZKANIOWY
VIII.2 POZYSKIWANIE I SPRZEDAŻ LOKALI
VIII.3 ZASÓB MIESZKANIOWY ZARZĄDZANY PRZEZ ZAKŁAD KOMUNALNY „PGM” W CHORZOWIE VIII.4 CZYNSZE W BUDYNKACH KOMUNALNYCH
VIII.5 PROGRAM „PRACA ZA CZYNSZ”
VIII.6 REMONTY W BUDYNKACH I LOKALACH KOMUNALNYCH VIII.7 POMOC MIESZKANIOWA GMINY CHORZÓW
VIII.8 PROGRAM „MIESZKANIE DLA MŁODYCH CHORZOWIAN”
VIII.9 WSPÓŁPRACA GMINY CHORZÓW ZE WSPÓLNOTAMI MIESZKANIOWYMI VIII.10 DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU MIASTA ZWIĄZANE Z MIESZKALNICTWEM
IX. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE...176
IX.1 PRACE ANALITYCZNE PODJĘTE W OBSZARZE PLANOWANIA MIEJSCOWEGO IX.2 DECYZJE ADMINISTRACYJNE ZWIĄZANE Z PROCESEM INWESTYCYJNYM IX.3 ZABYTKI
X. GOSPODARKA...188
X.1 DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA X.2 RYNEK PRACY
X.3 POWIATOWA RADA RYNKU PRACY
X.4 FORMY WSPIERANIA ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI
XI. ZDROWIE I POMOC SPOŁECZNA...202
XI.1 INFORMACJE OGÓLNE O ŚWIADCZENIACH ZDROWOTNYCH XI.2 ZESPÓŁ SZPITALI MIEJSKICH
XI.3 PROFILAKTYKA I PROMOCJA ZDROWIA XI.4 PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA XI.5 POLITYKA SPOŁECZNA
XI.6 POMOC SPOŁECZNA
XII. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE...272
XII.1 WYDATKI NA BEZPIECZEŃSTWO, STRATEGIE I PROGRAMY XII.2 POLICJA
XII.3 STRAŻ MIEJSKA XII.4 STRAŻ POŻARNA
XII.5 MIEJSKIE CENTRUM ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO XII.6 MONITORING MIEJSKI
XIII. AKTYWIZACJA SPOŁECZNA...282
XIII.1 MIEJSKI PROGRAM AKTYWIZACJI „AKTYWNY CHORZÓW”
XIII. 2 BUDŻET OBYWATELSKI
XIV. ZARZĄDZANIE SAMORZĄDOWE...292
XIV.1 RADA MIASTA
XIV.3 SPÓŁKI Z UDZIAŁEM GMINY
XIV.5 WSPÓŁPRACA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI XIV.6 PROMOCJA MIASTA
XIV.7 KOMUNIKACJA SPOŁECZNA
XV. DOFINANSOWANIE ZEWNĘTRZNE...302
O CHORZOWIE I.
I. O CHORZOWIE
I.1 TŁO GEOGRAFICZNE
I.2 DEMOGRAFIA
Opracowanie: Krzysztof Chromy, Małgorzata Gołąb, Karolina Skórka, Michalina Batóg
Chorzów leży na płaskowyżu bytomsko-katowickim, bę- dącym częścią wyżyny śląskiej, na terenie Górnego Ślą- ska. Najwyższymi punktami miasta są:
• wzniesienie w lesie załęskim (341 m n.p.m.),
• Góra Wyzwolenia, dawniej Góra Redena (321 m n.p.m.),
• Góra Parkowa (wzniesienie z Planetarium) (320 m n.p.m.),
• wzniesienie w Chorzowie Starym (320 m n.p.m.).
Pod względem geologicznym miasto położone jest na obszarze Górnośląskiego Zagłębia Węglowego obejmu-
Według danych Głównego Urzędu Statycznego liczba mieszkańców Chorzowa na dzień 31.12.2018 r. wynosiła 108 434. Jak obrazują dane wieloletnie, liczba osób zameldowanych wykazuje tendencję spadkową. Wskaźnik przyrostu naturalnego nadal jest ujemny - na koniec 2018 r. wynosił -658. Ujemny charakter mają również wskaźniki dotyczące liczby osób meldujących się i wymeldowujących z miasta.
jącego cały Górnośląski Okręg Przemysłowy oraz Ryb- nicki Okręg Węglowy. Sąsiaduje z Katowicami (długość granicy: ok. 13 km), Rudą Śląską (ok. 4,5 km), Bytomiem (ok. 5 km), Piekarami Śląskimi (ok. 2 km), Siemianowicami (ok. 6,5 km) i Świętochłowicami (ok. 8 km). Rozciągłość południkowa wynosi ok. 11,5 km, a równoleżnikowa – ok. 6,5 km.
Klimat
Średnia roczna temperatura w Chorzowie wynosi +7,9°C, a średnia suma opadów w skali roku wynosi 723mm. Cha- rakterystyczne dla Chorzowa są wiatry słabe, o prędkości nie przekraczającej 2 m/s, wiejące z kierunku zachodniego.
Dzielnice Chorzowa:
• Centrum (wcześniej Chorzów I) – ścisłe śródmieście oraz Klimzowiec; obejmuje południową część dawnego mia- sta Królewska Huta; granicę wyznacza Rawa, linia kole- jowa prowadząca do Tarnowskich Gór i ulica Parkowa;
• Chorzów II – część północno-zachodnia; obejmuje pół- nocną część dawnego miasta Królewska Huta; granicą była wzmiankowana linia kolejowa;
• Chorzów Stary (wcześniej Chorzów III) – część pół- nocna; obejmuje dawną wieś Chorzów (właściwy Stary
Podział administracyjny
Chorzów) i Maciejkowice; granicę stanowiła linia kole- jowa oraz północne obrzeża Parku Śląskiego;
• Chorzów Batory (wcześniej Chorzów IV) – część połu- dniowa; obejmuje dawną gminę Hajduki Wielkie, którą w 1939 r. przyłączono do Chorzowa oraz przyłączoną po II wojnie światowej część Niedźwiedzińca.
Do żadnej z dzielnic nie należała wschodnia część miasta – Park Śląski. Podkreślono przez to jego ponadregionalny charakter. W 2009 roku wyodrębniono jednostkę pomoc- niczą miasta – osiedle Maciejkowice. Jest to jedyna taka struktura w mieście.
2004 2005 2006
wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety ogółem 53680 ogółem 59013 ogółem 53279 ogółem 58744 ogółem 52824 ogółem 58442
0-17 10598 0-17 9836 0-17 10349 0-17 9615 0-17 10133 0-17 9432
18-65 37366 18-60 35375 18-65 37029 18-60 35242 18-65 36624 18-60 35123
>65 5716 >60 13802 >65 5901 >60 13887 >65 6067 >60 13887
suma 112693 suma 112023 suma 111266
Liczba osób zameldowanych w Chorzowie na pobyt stały
2004 2005 2006
mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety
565 654 615 706 630 725
suma 1219 suma 1321 suma 1355
2007 2008 2009
mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety
697 757 721 762 844 770
suma 1454 suma 1483 suma 1614
2007 2008 2009
wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety ogółem 52257 ogółem 57935 ogółem 51835 ogółem 57580 ogółem 51307 ogółem 57204
0-17 9940 0-17 9225 0-17 9784 0-17 9164 0-17 9647 0-17 9097
18-65 36061 18-60 34772 18-65 35720 18-60 34290 18-65 35248 18-60 33766
>65 6256 >60 13938 >65 6331 >60 14126 >65 6412 >60 14341
suma 110192 suma 109415 suma 108511
2010 2011 2012
wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety ogółem 50963 ogółem 56806 ogółem 50553 ogółem 56511 ogółem 50117 ogółem 56017
0-17 9574 0-17 9028 0-17 9447 0-17 9465 0-17 98382 0-17 8650
18-65 34894 18-60 33197 18-65 34642 18-60 32194 18-65 34241 18-60 32249
>65 6495 >60 14581 >65 6464 >60 14852 >65 6494 >60 15118
suma 107769 suma 107064 suma 106134
2013 2014 2015
wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety ogółem 49534 ogółem 55553 ogółem 48987 ogółem 55031 ogółem 48244 ogółem 54404
0-17 9245 0-17 8593 0-17 9104 0-17 8571 0-17 8956 0-17 8505
18-65 33725 18-60 31651 18-65 33182 18-60 30988 18-65 32465 18-60 30328
>65 6564 >60 15309 >65 6701 >60 15472 >65 6825 >60 15571
suma 105087 suma 104018 suma 102648
2016 2017 2018
wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety wiek mężczyźni wiek kobiety ogółem 47461 ogółem 53694 ogółem 46738 ogółem 53088 ogółem 46025 ogółem 52300
0-17 8825 0-17 8377 0-17 8744 0-17 8377 0-17 8650 0-17 8269
18-65 31644 18-60 29578 18-65 30863 18-60 28939 18-65 30192 18-60 28154
>65 6992 >60 15739 >65 7131 >60 15772 >65 7183 >60 15877
suma 101155 suma 99826 suma 98325
Liczba osób zameldowanych w Chorzowie na pobyt czasowy
2010 2011 2012
mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety
776 762 779 818 817 799
suma 1538 suma 1597 suma 1616
2013 2014 2015
mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety
753 707 827 870 926 945
suma 1460 suma 1697 suma 1871
2016 2017 2018
mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni kobiety
981 993 1082 1130 1409 1417
suma 1974 suma 2212 suma 2826
Przyrost naturalny rok Liczba zgonów (osób zameldowanych
w Chorzowie) Liczba urodzeń Przyrost naturalny
2008 1505 1103 -402
2009 1502 1151 -351
2010 1420 1146 -274
2011 1482 1036 -446
2012 1462 1009 -453
2013 1544 1037 -507
2014 1468 1024 -444
2015 1488 961 -527
2016 1366 934 -432
2017 1542 983 -559
2018 1612 954 -658
Saldo migracji rok Imigranci (osoby meldujące się na stałe
spoza Chorzowa) Emigranci (osoby wymeldowują-
ce się z Chorzowa) saldo
2011 1038 1741 -703
2012 1015 1725 -710
2013 1233 2265 -1032
2014 1225 2207 -982
2015 1262 2367 -1105
2016 1205 2321 -1116
2017 1269 2492 -1223
2018 1246 2692 -1446
FINANSE II.
II. FINANSE
II.1 STAN FINANSÓW MIASTA
Opracowanie: Teresa Grzesica, Małgorzata Kern, Joanna Marczyk
Finanse miasta są elementem publicznego systemu finan- sowego i obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem. Co- rocznie przyjmowany przez Radę Miasta budżet gwaran-
Na przestrzeni lat 2015-2018 dochody Miasta wzrosły o 33,75%, przy czym tempo wzrostu kształtowało się następu- jąco: 2015/2014 – 2,39%, 2016/2015 – 10,46%, 2017/2016 – 7,15%, 2018/2017 – 13,01%.
Zestawienie dochodów i wydatków w latach 2015-2018
źródło: Sprawozdania z wykonania dochodów budżetu Miasta za lata 2015-2018
tował realizację głównych kierunków rozwoju miasta oraz inwestycji. Budżet Miasta Chorzów w latach 2015-2018 to systematyczny wzrost dochodów i wydatków.
Wyszczególnienie Rok 2015 Rok 2016 Rok 2017 Rok 2018
DOCHODY 496 231 309,38 548 143 039,30 587 317 779,29 663 721 620,70 bieżące 468 207 047,08 530 867 021,86 572 110 566,65 602 751 626,39 majątkowe 28 024 262,30 17 276 017,44 15 207 212,64 60 969 994,31 WYDATKI 514 447 020,47 595 123 074,47 611 272 332,29 683 605 652,91
bieżące 436 578 440,42 504 394 702,50 546 024 094,91 564 386 658,60 majątkowe 77 868 580,05 90 728 371,97 65 248 237,38 119 218 994,31 Deficyt/Nadwyżka -18 215 711,09 -46 980 035,17 -23 954 553,00 -19 884 032,21 Przychody 63 109 597,06 81 797 977,33 76 040 374,20 85 862 788,97
Rozchody 26 696 650,00 20 966 870,12 22 418 862,09 26 884 875,05
źródło: Sprawozdania RB-27S z wykonania dochodów budżetu Miasta za lata 2015-2018
Sukcesywny wzrost dochodów bieżących był przeciwwa- gą dla niższych niż planowano dochodów majątkowych, które w latach 2015-2017 wykazywały dużą zmienność.
Po znacznym spadku wpływów majątkowych, spowodo- wanym w głównej mierze obniżeniem wolumenu środków przekazywanych w ramach programów finansowanych z udziałem środków europejskich i innych środków zagra- nicznych niepodlegających zwrotowi, w 2018 r. odnoto- wano ich czterokrotny wzrost w stosunku do roku 2017 (kwotowo o 45,7 mln zł, podczas gdy wzrost dochodów bieżących wyniósł per saldo 30,6 mln zł). Prowadzone intensywne działania mające na celu uzupełnienie do- chodów Miasta o przedmiotowe środki w zakresie zadań majątkowych, stopień zaangażowania realizacji tych zadań, jak również wyższe niż w latach poprzednich dochody ze sprzedaży mienia przyczyniły się do tak wysokiego wzrostu dochodów majątkowych w stosunku do lat wcześniejszych.
Struktura dochodów ogółem nieznacznie zmieniła się w sto- sunku do roku 2017, tj. zmniejszył się udział subwencji z 24,3% do 21,5%. Natomiast zwiększył się udział docho- dów własnych z 51,0% do 52,1%. O wzroście poziomu wy- konania dochodów tej kategorii w stosunku do roku 2017 zadecydowały w głównej mierze wpływy uzyskane z dwóch Struktura dochodów budżetu miasta w latach 2015–2018
Dochody Miasta Chorzów w podziale na źródła dochodów w latach 2015-2018
źródeł: udziałów w podatkach stanowiących dochód budże- tu państwa, których realizacja jest wyższa w stosunku do 2017 r. o ponad 13,6 mln zł oraz wpływy podatkowe wyż- sze o blisko 9,5 mln zł. Tylko te dwa źródła odpowiadają za ok. 70,3% ogólnej wartości zrealizowanych dochodów wła- snych, a dodając do nich jeszcze wpływy z opłat, 81,4% do- chodów własnych. Wzrósł także udział dochodów transfe- rowych przekazywanych Miastu w formie dotacji – z 24,3%
w 2017 r. do 26,4 % w roku 2018, z czego 4,98 % stanowią dotacje na projekty finansowane środkami Unii Europej- skiej. Udział subwencji w strukturze dochodów zmieniał się na przestrzeni ostatnich lat z 28,68 % w 2015 do 21,53 % w 2018 r. Kwotowy spadek wartości przyznanej subwencji w części bieżącej 1,2 mln zł w stosunku do 2017 r. wynika przede wszystkim z przyznania w latach 2016-2018 dodat- kowych środków na remonty lub modernizacje dróg woje- wódzkich i krajowych w granicach Miasta. W zakresie części oświatowej subwencji ogólnej odnotowano wzrost o ponad 820 tys. zł w stosunku do 2017 r.
Przy uwzględnieniu powyższego ustawowego podziału źródeł pozyskiwania dochodów samorządowych struktu- ra dochodów zrealizowanych w 2018 r. na tle lat 2015- 2017 graficznie przedstawia się następująco:
Wyszczególnienie Rok 2015 Rok 2016 Rok 2017 Rok 2018
RAZEM: 499 816 876,54 548 143 039,30 587 317 779,29 663 721 620,70 Dochody bieżące 471 792 614,24 530 867 021,86 572 110 566,65 602 751 626,39 1. Dochody własne 253 517 533,70 264 422 491,69 286 671 101,83 317 474 013,46
Podatki i opłaty
lokalne 107 172 890,64 115 126 331,58 119 937 306,77 129 196 984,28
Dochody z majątku
gminy 7 521 967,66 7 113 662,82 7 036 892,92 14 672 504,45 Udziały w podat-
kach stanowiących dochód budżetu
państwa
120 963 893,52 126 654 168,80 138 514 640,79 152 122 455,89
udziały w podatku dochodowym od
osób fizycznych (PIT) 112 039 360,00 119 264 990,00 131 259 193,00 141 422 397,00 udziały w podatku
dochodowym od
osób prawnych (CIT) 8 924 533,52 7 389 178,80 7 255 447,79 10 700 058,89 Pozostałe dochody 17 858 781,88 15 528 328,49 21 182 261,35 21 482 068,84 2. Subwencje ogólne
z budżetu państwa 142 317 749,00 140 023 187,00 142 987 607,00 141 787 195,00 w tym: część oświa-
towa subwencji
ogólnej 128 809 132,00 126 146 797,00 128 996 546,00 129 816 898,00 3. Dotacje 72 371 764,38 126 421 343,17 142 451 857,82 143 490 417,93 Dotacje celowe z bu-
dżetu państwa 67 375 384,50 118 627 871,09 135 143 727,11 134 434 332,88 Dotacje otrzymane
z funduszy celowych 480 312,13 894 090,00 674 420,65 697 395,65 Dotacje otrzymane
od innych jednostek samorządu teryto-
rialnego
930 500,59 1 627 801,20 1 396 754,73 2 059 024,89
Środki pochodzące ze źródeł zagranicz- nych oraz z budżetu
Unii Europejskiej
3 585 567,16 5 271 580,88 5 236 955,33 6 299 664,51
Dochody majątkowe 28 024 262,30 17 276 017,44 15 207 212,64 60 969 994,31 1. Dochody własne 18 709 062,12 11 789 969,49 12 871 963,99 28 315 579,79
w tym:
Dochody ze sprzeda-
ży majątku 18 317 811,31 11 421 229,32 12 585 760,70 25 957 179,28 2. Subwencje ogólne
z budżetu państwa 3 685 835,71 3 493 292,23 467 475,03 26 740 984,22
3. Dotacje 582 512,99 480 950,00 0,00 1 121 433,00
Dotacje celowe z bu-
dżetu państwa 3 113 000,00 1 398 248,72 1 610 118,00 480 692,31 Dotacje i środki
z budżetu UE oraz innych źródeł zagra-
nicznych
3 685 835,71 3 493 292,23 467 475,03 26 740 984,22
Dotacje otrzymane
z funduszy celowych 582 512,99 480 950,00 0,00 1 121 433,00
Dotacje otrzymane od innych jednostek samorządu teryto-
rialnego
0,00 0,00 0,00 3 050 000,00
Pozostałe dotacje – Wpływy ze zwrotów
dotacji 1 933 851,48 113 557,00 257 655,62 177 404,99
Źródło: Sprawozdania RB-27S z wykonania dochodów budżetu Miasta za lata 2015 - 2018
Łącznie na przestrzeni lat 2015-2018 wydatki wzrosły o 32,88%.
Po stronie wydatków bieżących, które w znacznej części mają charakter obligatoryjny, dynamika została zdetermi- nowana przede wszystkim wydatkami na zadania z zakre- su pomocy społecznej i rodziny, w tym na realizację pro- gramu rządowego „Rodzina 500+” finansowanego dotacja celową z budżetu państwa. Jednocześnie wzrosły także wydatki przeznaczone na działania realizowane w ramach oświaty i edukacyjnej opieki wychowawczej, w tym wydat- ki na wynagrodzenia i pochodne oraz wydatki w formie do- tacji dla niepublicznych placówek oświatowo-wychowaw- czych. Przyznane środki w formie subwencji oświatowej nie są w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb związanych z funkcjonowaniem placówek oświatowych, do których
Wykonanie wydatków w ramach projektów unijnych za rok 2018 na poziomie 31,2 mln zł stanowi blisko 26,2%
wydatków majątkowych ogółem.
Najważniejsze kierunki wydatków inwestycyjnych zreali- zowanych w 2018 r. to:
Tempo wzrostu wydatków w ciągu ostatnich 5 lat
2015/2014 2016/2015 2017/2016 2018/2017
Wydatki ogółem 104,27% 115,68% 102,71% 111,83%
Wydatki bieżące 103,03% 115,53% 108,25% 103,36%
Wydatki majątkowe 111,82% 116,51% 71,92% 182,72%
Udział wydatków majątkowych w wy-
datkach ogółem
2015 2016 2017 2018
15,1% 15,2% 10,7% 17,4%
Miasto dopłaciło w ubiegłym roku około 70 mln zł, tj.
37,58%. Tylko w stosunku do roku 2017 wydatki w sferze oświaty wzrosły o prawie 25 mln zł. Znaczne środki prze- znaczone są także na transport, w tym na inwestycje dro- gowe, wspieranie działań z zakresu gospodarki komunalnej mieszkaniowej, kultury, sportu oraz zdrowia.
Zwiększenie skali prowadzonych inwestycji w Mieście, widoczne na przestrzeni lat 2015-2018, jak również dzia- łania mające na celu jak najwyższą absorpcję środków w ramach unijnej perspektywy finansowej na lata 2014- 2020, przełożyło się na wzrost środków przekazanych na ten cel.
• w dziale 801 Oświata i wychowanie (28 816 921,94 zł) – z tego Kompleksowa termomodernizacja wraz z insta- lacją wentylacji i odnawialnych źródeł energetycznych w budynku Zespołu Szkół Sportowych nr 1 przy ul. Rysz- ki 55 w Chorzowie WPF (w kwocie 8.587.301,01 zł), Przebudowa i rozbudowa infrastruktury wychowania
przedszkolnego w zdegradowanym budynku Przedszkola Nr 9 przy ul. Omańkowskiej wraz z niezbędnym jego wy- posażeniem (w kwocie 6 336 300,48 zł), Modernizacja basenu w budynku Zespołu Szkół Sportowych Nr 1 przy ul. Ryszki 55 w Chorzowie (w kwocie 3 990 100,94 zł);
• w dziale 900 Gospodarka komunalna i ochrona środo- wiska (19 958 091,57 zł) – z tego Rewitalizacja Cho- rzowskiego Rynku (w kwocie 14 631 638,87 zł);
• w dziale 700 Gospodarka mieszkaniowa (18 381 143,82 zł) – z tego Odpłatne nabycie na rzecz Miasta Chorzów
prawa własności lub użytkowania wieczystego nieru- chomości (10 585 427,69 zł);
• w dziale 852 Pomoc społeczna (12 129 198,58 zł) – z tego Projekt adaptacji budynku wraz z budową pod- jazdu i windy dla osób niepełnosprawnych w nowej sie- dzibie Ośrodka Pomocy Społecznej przy ul. Racławickiej 19 w Chorzowie (11 508 549,21 zł);
• w dziale 926 Kultura fizyczna (8 933 898,18 zł) – z tego Modernizacja obiektu przy Pl. Powstańców (w kwocie 4 914 100,36 zł).
Udział wybranych grup wydatków w wydatkach ogółem w latach 2015-2018
Sfera działalności rok 2015 %
udziału rok 2016 %
udziału rok 2017 %
udziału rok 2018 %
udziału Wydatki ogółem: 514 447 020,47 100,00% 595 123 074,47 99,98% 611 272 332,29 100,00% 683 605 652,91 100,00%
w tym: Oświata i wychowanie oraz edukacyjna opieka
wychowawcza
203 052 841,26 39,47% 198 138 894,84 33,29% 220 293 568,99 36,04% 245 275 814,69 35,88%
Oświata i wychowanie 188 486 189,06 36,64% 183 688 770,09 30,87% 205 461 101,81 33,61% 230 894 287,50 33,78%
Edukacyjna opieka
wychowawcza 14 566 652,20 2,83% 14 450 124,75 2,43% 14 832 467,18 2,43% 14 381 527,19 2,10%
Pomoc społeczna
i rodzina 104 103 714,09 20,24% 160 084 725,03 26,90% 178 372 447,51 29,18% 190 401 451,71 27,85%
Pomoc społeczna 96 821 587,44 18,82% 151 511 707,59 25,46% 55 085 646,90 9,01% 64 575 203,15 9,45%
Pozostałe zadania w zakresie polityki
społecznej 7 282 126,65 1,42% 8 573 017,44 1,44% 5 891 799,89 0,96% 6 368 340,28 0,93%
Rodzina 0,00 0,00% 0,00 0,00% 117 395 000,72 19,21% 119 457 908,28 17,47%
Gospodarka komunal- na i ochrona środo-
wiska 26 894 628,68 5,23% 34 953 111,35 5,87% 38 899 544,50 6,36% 60 184 177,66 8,80%
Administracja pu-
bliczna 40 927 467,21 7,96% 41 213 459,03 6,93% 44 082 739,07 7,21% 48 870 581,01 7,15%
Transport i łączność 60 982 240,24 11,85% 52 539 649,84 8,83% 49 213 472,86 8,05% 42 498 363,20 6,22%
Kultura fizyczna 18 832 888,79 3,66% 20 388 472,52 3,43% 20 616 852,90 3,37% 23 249 424,20 3,40%
Gospodarka
mieszkaniowa 15 585 157,56 3,03% 16 520 416,66 2,78% 11 173 091,15 1,83% 22 109 496,51 3,23%
Kultura i ochrona dziedzictwa narodo-
wego 15 177 177,92 2,95% 15 693 494,31 2,64% 17 759 836,20 2,91% 16 199 071,20 2,37%
Ochrona zdrowia 12 970 608,27 2,52% 24 143 907,56 4,06% 14 092 230,54 2,31% 12 102 707,76 1,77%
Bezpieczeństwo publiczne i ochrona
przeciwpożarowa 10 484 983,52 2,04% 13 893 582,95 2,33% 10 711 083,73 1,75% 11 699 999,62 1,71%
Wydatki w placówkach oświatowych i edukacyjno-wychowawczych w latach 2015-2018
Wydatki w latach Wydatki w latach Dynamika
2015 2016 2017 2018 2016/2015 2017/2016 2018/2017
Wydatki ogółem
w jednostkach 190 668 974,80 zł 192 424 255,25 zł 208 939 176,07 zł 219 235 301,85 zł 100,92% 108,58% 104,93%
w tym:
wydatki na zad. własne
(GW+PW)1) 182 810 807,92 zł 184 906 196,74 zł 197 560 999,77 zł 207 958 714,07 zł 101,15% 106,84% 105,26%
wg grup paragrafów
dotacje 23 246 823,17 zł 21 440 408,19 zł 25 325 112,83 zł 24 675 825,90 zł 92,23% 118,12% 97,44%
inwestycje oraz zakupy inwesty-
cyjne 2 853 907,60 zł 457 008,54 zł 851 946,26 zł 567 143,01 zł 16,01% 186,42% 66,57%
świadczenia na rzecz
osób fizycznych 503 345,32 zł 499 655,75 zł 470 554,38 zł 493 344,90 zł 99,27% 94,18% 104,84%
wydatki bieżące
art.5 ust.1 pkt 2 i 3 19 200,00 zł 6 000,00 zł 175 343,22 zł - zł 31,25% 2922,39% 0,00%
wydatki statutowe 27 247 033,48 zł 29 195 210,63 zł 30 663 658,91 zł 33 094 784,75 zł 107,15% 105,03% 107,93%
wynagrodzenia
i składki 128 940 498,35 zł 133 307 913,63 zł 140 068 234,17 zł 149 127 615,51 zł 103,39% 105,07% 106,47%
% udział wyd. na zad. własne w wy- datkach ogółem
jednostek
95,88% 96,09% 94,55% 94,86%
subwencja
oświatowa 128 809 132,00 zł 126 146 797,00 zł 128 996 546,00 zł 129 816 898,00 zł 97,93% 102,26% 100,64%
dochody jedno-
stek oświatowych 5 333 753,23 zł 5 515 071,52 zł 6 621 469,47 zł 8 042 738,35 zł 103,40% 120,06% 121,46%
razem dochody2) 134 142 885,23 zł 131 661 868,52 zł 135 618 015,47 zł 137 859 636,35 zł 98,15% 103,00% 101,65%
Dopłata ze środków własnych
budżetu Miasta Chorzów
48 667 922,69 zł 53 244 328,22 zł 61 942 984,30 zł 70 099 077,72 zł 109,40% 116,34% 113,17%
% udział środków miasta w wydat-
kach placówek oświatowych i edukacyjno-wy-
chowawczych
29,54% 31,78% 34,71% 37,58%
1) bez wydatków na: remonty i inwestycje, projekty finansowane ze środków UE, wydatków finansowanych dotacjami celowymi 2) bez dotacji celowych, środków UE
II.2 PROGNOZA FINANSOWA MIASTA (WPF)
Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wprowadza pojęcie wieloletniej prognozy finansowej, która obejmuje prognozę kwoty długu. Zdolność kredyto- wą wiąże się z wielkością nadwyżki operacyjnej. Formuła wskaźnika oparta jest na wyniku części bieżącej budże- tu danej jednostki samorządu terytorialnego. Im wyższa nadwyżka, tym zdolność do spłaty zadłużenia jest wyższa.
Poziom generowanych nadwyżek operacyjnych wpływa na zdolność finansowania wydatków o charakterze ma- jątkowym. W kolejnych latach prognozowane nadwyżki operacyjne kształtować się będą w kwotach od 22 mln w 2020 r. do około 45 mln w latach następnych.
Poniższy wykres prezentuje zestawienie wzajemnych za- leżności między analogicznymi grupami dochodów i wy- datków, tj. między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi oraz wartość nadwyżki operacyjnej i jej udział w dochodach bieżących w latach 2015-2018.
Zgodnie z prognozami zadłużenie Miasta wzrośnie z ok. 229,9 mln zł w 2018 r. do ok. 303 mln w 2020 r.
na skutek finansowania inwestycji, jednak nie przekroczy 50% dochodów bieżących na koniec 2020 r. (w 2018 r.
38,1%). Głównym kredytodawcą Miasta jest Europejski Poziom i dynamika dochodów bieżących oraz wydatków bieżących w latach 2015-2018
Prognozowany poziom zadłużenia miasta Chorzów w latach 2019–2028 oraz limity spłat rat kapitało- wych i obsługi zadłużenia
II.3 OCENA WIARYGODNOŚCI RATINGOWEJ
Wiarygodność kredytowa oraz zdolność Miasta Cho- rzów do wywiązywania się z zobowiązań finansowych potwierdzone zostały przez niezależne opinie ratingowe, opracowane przez Fitch Rating, jedną z najbardziej zna- czących agencji ratingowych na świecie. Pierwszą ocenę ratingową Miasto Chorzów otrzymało w 2016 r. Fitch Rating nadał Miastu międzynarodowy długoterminowy rating dla zadłużenia w walucie zagranicznej i krajowej na poziomie BB+ oraz krajowy rating długoterminowy na poziomie A-(pol). W maju 2018 r. agencja podniosła ratingi Miasta w zakresie obydwóch ocen. Międzynaro- dowe długoterminowe ratingi dla zadłużenia w walucie zagranicznej i krajowej na poziomie BBB- oraz krajowy rating długoterminowy na poziomie A(pol). Perspektywa ratingów jest stabilna. Oznacza ona, że Miasto Chorzów utrzyma w średnim okresie dobre wyniki operacyjne, oraz wskaźnik spłaty długu (zadłużenie do nadwyżki bieżącej) będzie wynosił od ośmiu do dziewięciu lat. 16 listopada 2018 r. Fitch Rating utrzymał oceny ratingowe Miasta na dotychczasowym poziomie. Potwierdzenie ratingów od- zwierciedla niezmienioną opinię Fitch, która zakłada że
Pełne sprawozdanie na temat wykonania dochodów i wydatków, przychodów i rozchodów, stanu zobowiązań oraz należności Miasta Chorzów zawiera sprawozdanie roczne z wykonania budżetu Miasta Chorzów za rok 2018, jak również informacja o kształtowaniu się Wieloletniej Prognozy Finansowej Miasta Chorzów na lata 2018-2023 za- mieszczone na stronie internetowej Miasta pod adresem: www.bip.chorzow.eu
Bank Inwestycyjny, co wpływa na zmniejszenie ryzyka refinansowania długu oraz wydatków na obsługę zadłu- żenia. W 2018 r. Miasto spłaciło przedterminowo 12 mln długu generującego najwyższe koszty.
w latach 2018-2020 Miasto będzie utrzymywać marżę operacyjną w wysokości około 6%. Oznacza to nadwyż- kę operacyjną w wysokości 35 mln zł średnio rocznie.
Powyższa prognoza jest oparta na założeniu, że Miasto będzie w dalszym ciągu skutecznie kontrolowało wzrost wydatków operacyjnych, tak, by nie przekroczył on wzro- stu dochodów operacyjnych. Ratingi biorą pod uwagę ela- styczność finansową podmiotu, a także dotychczasowe wyniki zarządzania, lokalną sytuację gospodarczą i per- spektywy jej rozwoju.
W najbliższym czasie wiarygodność finansowa Miasta Chorzów nie powinna ulec zmianie.
Ratingi mogą zostać podniesione, jeśli Chorzów utrzyma dobre wyniki operacyjne, wyrażone nadwyżką operacyjną przekraczającą roczną obsługę zadłużenia (raty oraz od- setki) 1,5 raza, w rezultacie czego wskaźnik spłaty długu będzie w sposób trwały utrzymywał się na poziomie około siedmiu lat.
Poniższy wykres prezentuje relację dopuszczalnego po- ziomu zadłużenia do planowanych łącznych spłat zobo- wiązań. Miasto Chorzów spełnia wszystkie wymagane prawem wskaźniki zadłużenia.
Prognozowany poziom obsługi zadłużenia miasta Chorzów w latach 2019 – 2028 na tle limitu wynikają- cego z art. 243 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
II.4 WYCIĄG Z INFORMACJI O STANIE MIENIA KOMUNALNEGO SPORZĄDZONEJ WEDŁUG STANU NA 31.12.2018R.
W tabeli nr1 przedstawiono wartość brutto i wartość netto składników majątku rzeczowego Miasta Chorzów według stanu na koniec roku 2017 oraz na koniec roku 2018 oraz dynamikę zmian w wartości majątku w trakcie roku 2018 w ujęciu kwotowym oraz procentowym. Obserwujemy kilkuprocentowy wzrost wartości netto gruntów, budynków i lokali, a także środków transportu. Najwyższy wzrost miał miejsce w odniesieniu do maszyn i urządzeń.
Tabela nr 2 oraz tabela nr 3 przedstawiają posiadane przez Miasto Chorzów udziały i akcje w spółkach według stanu na koniec roku 2017 oraz na koniec roku 2018. Prezentowanę są ilości udziałów, akcji w poszczególnych spółkach, ich wartość nominalna oraz procentowy udział Miasta w kapitale poszczególnych spółek. W trakcie roku 2018 nastąpi- ło zwiększenie udziałów w Regionalnym Towarzystwie Budownictwa Społecznego Sp. z o.o. o 2.127 szt. na wartość 1.063.500,- zł na skutek zakupu oraz wniesienia aportu, a także w „Ruchu Chorzów” SA o 6.321.076 szt. poprzez zakup oraz dokonanie konwersji zadłużenia na akcje. Z uwagi na likwidację spółki Huta Batory wyksięgowano z majątku mia- sta 200 614 szt. akcji na kwotę 2.006.140,-zł.
Tabela nr 4 oraz tabela nr 5 prezentują dane finansowe o wysokości wykonanych w roku 2017, 2018 oraz planowa- nych w roku 2019 dochodów z tytułu gospodarowania majątkiem Miasta Chorzów. Kwoty osiągniętych dochodów z majątku są w większości porównywalne w ostatnich dwóch latach, za wyjątkiem wpływów z odpłatnego nabycia nieruchomości, gdzie w roku 2018 nastąpił ok. 140% wzrost, znaczący wzrost obserwujemy również w zakresie I opła- ty za oddanie w wieczyste użytkowanie gruntów. Z tego tytułu osiągnięto nieplanowany dochód z pierwszej opłaty za użytkowanie wieczyste gruntu przy ul. Targowej, a także skuteczne aktualizacje i windykacje opłat. Na rok 2019 z uwagi na nową ustawę o przekształceniach nie planowano dochodów z tytułu I opłaty za wieczyste użytkowanie.
Natomiast w zakresie dochodów uzyskiwanych z tytułu czynszów za lokale w budynkach prywatnych odnotowano spadek o ponad. 1 mln zł z powodu przekazania w roku ubiegłym 7 budynków ich właścicielom.
Informacja o stanie mienia komunalnego opublikowana jest na stronie internetowej Miasta pod adresem www.bip.chorzow.eu w zakładce Budżet i finanse
EKOLOGIA III.
III. EKOLOGIA
III.1 STAN OCHRONY ŚRODOWISKA NATURALNEGO
Opracowanie: Zuzanna Kurczek
Wody powierzchniowe (płynące i stojące)
Obszar Chorzowa położony jest w strefie wododziałowej dorzeczy Wisły i Odry – na terenie miasta przebiega dział wodny I rzędu. W dorzeczu Wisły położone jest ok. 77,3 % powierzchni miasta, a w dorzeczu Odry ok. 22,7 %.
W obszarze Chorzowa wyróżnia się wyłącznie rzeczne, Jednolite Części Wód Powierzchniowych (JCWP), przedstawione w tabeli poniżej.
Lp. Kod
JCWP Nazwa
JCWP Region
wodny Kategoria
JCWP Status Aktualny stan
1 RW200062126792 Rów Michałko-wicki Małej Wisły rzeczna naturalna zły
2 RW20006212689 Rawa Małej Wisły rzeczna silnie zmieniona zły
3 RW60006116159 Kłodnica do
Promnej (bez) Górnej Odry rzeczna naturalna zły
4 RW6000611632 Potok Bielszo-
wicki Górnej Odry rzeczna naturalna zły
5 RW6000611649 Bytomka Górnej Odry rzeczna naturalna zły
Wszystkie ww. JCWP charakteryzują się złym stanem eko- logicznym i złym stanem chemicznym wód. Zgodnie z ogól- nopolskim „Planem gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy” celem środowiskowym, jaki ma być osiągnięty w wymienionych JCWP do 2027 r., jest uzyskanie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego przez naturalne JCWP oraz dobrego potencjału ekologicznego i dobrego stanu che- micznego przez silnie zmienione JCWP.
Na terenie Chorzowa w obrębie JCWP znajdują się nieliczne cieki powierzchniowe biorące udział w odwadnianiu miasta – bezimienne rowy zlokalizowane na północnych i połu- dniowych rubieżach miasta oraz na terenie Parku Śląskiego.
Najbardziej znaczące elementy w hydrografii miasta: rzeka Rawa, Kanał Suez, Czarny Rów, spełniające już od XIX w.
funkcję wyłącznie kanalizacyjną, zostały na początku XXI w.
całkowicie przykryte lub skolektorowane. Ich bieg na terenie Chorzowa kończy się w Oczyszczalni Ścieków „Klimzowiec”.
Teren miasta obfituje w powierzchniowe zbiorniki wodne, których jest ponad 30 (+ kilka tworzących się okresowo).
Wszystkie pełnią funkcję retencyjną dla wód opadowych i roztopowych, a część również funkcję rekreacyjną. Zasila- ne są one nie tylko wodami atmosferycznymi, ale (w niektó- rych przypadkach) również płytkimi wodami podziemnymi.
Część zbiorników jest bezodpływowych, a część posiada charakter przepływowy. Jakość wód w poszczególnych zbiornikach jest bardzo zróżnicowana i wynika z usytuowa- nia względem źródła zanieczyszczeń. Przykładem mogą być różnice w składzie zanieczyszczeń dwóch największych ze- społów zbiorników wodnych na terenach: Zespołu przyrod- niczo-krajobrazowego „Żabie Doły” oraz Parku Śląskiego.
Wody zbiorników „Żabie Doły” przez sąsiedztwo z hałdami rud cynkowo-ołowiowych są znacznie zmineralizowane, wzbogaco-
ne w metale ciężkie. Zawierają też zwiększone zawartości skład- ników związanych z wodami kopalnianymi. O pozaklasowości tych wód decydują wysokie stężenia siarczanów, baru i niklu.
Zbiorniki powierzchniowe występujące w Parku Śląskim zawie- rają dla odmiany wody słabo zmineralizowane, a skład pierwiast- kowy w poszczególnych zbiornikach wskazuje na różne źródła pochodzenia zanieczyszczeń. Jedynie zawartość siarczanów nie pozwala na zaklasyfikowanie ich do wód dobrej jakości.
Pomimo znacznego zanieczyszczenia, pod względem przy- rodniczym, powierzchniowe zbiorniki wodne są ostoją bio- różnorodności na antropogenicznie zmienionym obszarze Chorzowa. Z tego powodu najcenniejsze przyrodniczo obszary występowania zbiorników wodnych objęte są ochroną prawną – zespoły przyrodniczo-krajobrazowe: „Buczyna” i„Żabie Doły”.
Zbiorniki powierzchniowe towarzyszące zabudowie miesz- kaniowej w centrum miasta (stawy „Amelung”, stawy „Ró- żanka”) otoczone są szczególną troską służb miejskich, ponieważ wraz z otoczeniem parkowym stanowią podsta- wowy element błękitno-zielonej infrastruktury, która łago- dzi mieszkańcom skutki zmian klimatu.
Jakość wód powierzchniowych nie jest monitorowana ze stale określoną częstotliwością. Danych fizykochemicznych jakości wód powierzchniowych dostarczają analizy celowe związane z opracowaniami wynikającymi z bieżących potrzeb. Przykła- dem jest wykonana w 2015 r. „Ocena stanu jakości głównych zbiorników wód powierzchniowych w obszarze Zespołu Przy- rodniczo-Krajobrazowego Żabie Doły wraz z identyfikacją źró- deł zagrożeń w ramach programu identyfikacji terenów sukcesji przyrodniczej w miejskim Obszarze Funkcjonalnym Chorzowa, Rudy Śląskiej i Świętochłowic wraz ze wstępną oceną stanu środowiska dla wybranych obszarów wymagających interwen-
Wody podziemne miasta występują w różnych wiekowo utworach geologicznych: czwartorzędowych, triasowych i karbońskich.
Kod JCWPd GW6000129 GW2000111
Typy chemiczne wód czwartorzędowe- go piętra wodonośnego
HCO3-SO4-Ca
(typ odbiegający od naturalnego) HCO3-SO4-Ca-Mg (typ odbiegający od naturalnego)
SO4-HCO3-Ca
(typ odbiegający od naturalnego) SO4-HCO3-Mg-Ca (typ odbiegający od naturalnego)
SO4-Cl-Ca-Na
(typ odbiegający od naturalnego)
Cl-SO4-Ca-Na
(typ odbiegający od naturalnego)
Typy chemiczne wód triasowego piętra wodonośnego
HCO3-Ca-Mg (typ naturalny) HCO3-SO4-Ca-Mg (typ odbiegający od naturalnego)
HCO3-SO4-Ca
(typ odbiegający od naturalnego)
HCO3-Ca-Mg (typ naturalny) HCO3-SO4-Ca-Mg (typ naturalny)
Typy chemiczne wód karbońskiego piętra wodonośnego
HCO3-SO4-Na
(typ odbiegający od naturalnego) HCO3-SO4-Ca-Na-Mg (typ odbiegający od naturalnego)
SO4-HCO3-Na-Mg (typ odbiegający od naturalnego)
HCO3-SO4-Ca-Mg (typ odbiegający od naturalnego)
HCO3-SO4-Ca-Mg (typ naturalny)
Charakter antropopresji
Regionalny lej depresji towarzyszący dwustuletniej eksploatacji węgla kamiennego.
Ascenzja zasolonych wód z poziomu karbońskiego związana z odwodnieniem górniczym.
Ocena stanu Stan ilościowy słaby, stan chemiczny
dobry Stan ilościowy słaby,
stan chemiczny słaby cji”. Ponadto informacji dotyczących zanieczyszczenia wód po-
wierzchniowych dostarcza nowo opracowana „Szczegółowa mapa geochemiczna Górnego Śląska” (Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2016).
Wody podziemne
Chorzów jest miastem o historycznie uwarunkowanym, bardzo du- żym stopniu antropogenicznego przeobrażenia warunków hydroge- ologicznych i kompleksowej degradacji jakościowo-ilościowej wód podziemnych. Taki stan jest konsekwencją wpływu silnego uprze- mysłowienia miasta (przemysł chemiczny, hutniczy, wydobywczy) na środowisko. Dlatego, według „Mapy warunków występowania,
Informacji o jakości wód podziemnych na terenie Chorzowa dostarczają:
• badania hydrogeologiczne i geologiczno-inżynierskie związane z przygotowaniem inwestycji budowlanych w mieście oraz nieliczne ujęcia wód podziemnych (wody w utworach czwartorzędu),
• piezometry monitorujące jakość wód podziemnych w re- jonie zamkniętego składowiska odpadów komunalnych w Maciejkowicach (wody w utworach triasu),
• odwodnienie zlikwidowanego zakładu górniczego „Bar- bara-Chorzów” – obecnie pompownia „Chorzów” rejonu Siemianowice w strukturze Centralnego Zakładu Odwad-
użytkowania, zagrożenia i ochrony zwykłych wód podziemnych Górnośląskiego Zagłębia Węglowego i jego obrzeżenia”, miasto Chorzów znajduje się poza granicami Użytkowych Poziomów Wód Podziemnych (UPWP) oraz poza granicami Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) wymagających szczególnej ochrony.
Zgodnie z podziałem hydrogeologicznym Polski miasto Cho- rzów znajduje się w zasięgu dwóch jednostek Jednolitych Części Wód Podziemnych (JCWPd): GW6000129 w re- gionie wodnym Górnej Odry oraz GW2000111 w regionie wodnym Małej Wisły, które wykazują słaby stan ilościowy oraz odpowiednio dobry lub słaby stan chemiczny wód.
niania Kopalń Spółki Restrukturyzacji Kopalń S.A. (wody w utworach triasu i karbonu).
Gleby
Gleby obszaru Chorzowa zarówno pod względem typolo- gicznym oraz historii i rozwoju nie różnią się znacząco od gleb w innych miastach aglomeracji górnośląskiej. Są to przede wszystkim powstałe w sposób naturalny gleby leśne i gleby użytkowane obecnie rolniczo oraz gleby zniekształ- cone lub wytworzone przez człowieka.
Gleby obszaru miasta Chorzów przedstawia tabela poniżej.
1. Gleby naturalnej genezy
2. Gleby antropogeniczne
Gleby zasolone (zawierające warstwy wtórnie nagromadzonych soli mineralnych)
Gleby kulturoziemne (przekształcone na skutek intensywnej gospodarki i kultury
rolnej)
- przekształcone w wyniku uprawy mechanicznej
- intensywnie nawożone organicz- nie
Gleby urbiziemne (przekształcenia spowodowane
zabudową komunalną)
- gleby inicjalne - ekranosole
- nekrosole - edifisole - gleby składowiskowe
- litosole Gleby industroziemne
(przeobrażone w wyniku oddziaływania zakładów
przemysłowych)
- gleby inicjalne - ekranosole
- edifisole - gleby składowiskowe
- litosole
Skałami macierzystymi gleb na terenie Chorzowa są zwie- trzeliny zróżnicowanych litologicznie utworów starszego podłoża (karbonu i triasu) oraz osady czwartorzędowe. Cho- ciaż osady czwartorzędowe jako materiał macierzysty gleb odgrywają dominującą rolę, to jednak nie tworzą one ciągłej pokrywy. Z karbońskich piaskowców i łupków powstały zwietrzeliny piaszczyste, pylaste i gliniaste, a z triasowych wapieni i dolomitów zwietrzeliny gliniaste. Są one często przykryte cienką warstwą osadów gliniastych lub piaszczy- stych wieku plejstoceńskiego.
Na terenie miasta występują gleby o zróżnicowanej budowie i właściwościach. Wydzielone zostały następujące gleby: rędzi- ny, gleby brunatne i płowe, gleby bielicowe, mady oraz gleby mułowo-bagienne. Niewielka część z nich wykazuje cechy morfologiczne i właściwości zbliżone do gleb naturalnej ge- nezy, występujących poza obszarami zurbanizowanymi. Pozo- stałe są przekształcone antropogenicznie w takim stopniu, że w ich warstwie powierzchniowej podstawowe cechy geoche- miczne skał pierwotnych są bardzo słabo czytelne.
Rozprzestrzenienie składu pierwiastkowego w glebach do- wodzi zanieczyszczenia spowodowanego różnorodną dzia- łalnością przemysłową. W wierzchniej warstwie gleb rozkład pierwiastków (glinu, baru, wapnia, kobaltu, magnezu, manga- nu, niklu, fosforu, strontu, tytanu i wanadu), których źródłem są skały macierzyste, został zniekształcony przez czynniki antropogeniczne. Ich zawartości znacznie przekraczają warto- ści tła geochemicznego regionu śląsko-krakowskiego. Około dwukrotne wzbogacenie w porównaniu do tła regionalnego
występuje w przypadku manganu i kobaltu, trzykrotnie dla wapnia, magnezu, wanadu i niklu, czterokrotnie dla baru, strontu i tytanu. Największa jest kumulacja pierwiastków wyemitowanych do środowiska przez huty metali. Zawar- tość ołowiu i miedzi jest pięciokrotnie większa w porównaniu z tłem geochemicznym regionu, a zawartość cynku większa siedmiokrotnie. Podwyższone zawartości niektórych pier- wiastków mogą być związane z ich naturalnym występowa- niem w utworach podłoża:
• glin – czwartorzędowe utwory piaszczyste, wychodnie węglanowych osadów triasu, wychodnie piaskowców i mułowców karbońskich;
• bar – wychodnie ilastych skał karbonu i triasu;
• węgiel organiczny – gliny czwartorzędowe i skały węgla- nowe triasu.
W rejonach eksploatacji kopalin, wokół historycznych i współ- czesnych hut metali oraz w otoczeniu hałd i wysypisk występują liczne anomalie antropogeniczne srebra, arsenu, kadmu, chromu, miedzi, żelaza, rtęci, niklu, ołowiu i cynku. Najwyższe zawartości tych pierwiastków w glebach obszaru Chorzowa występują na pograniczu Bytomia i Chorzowa (Zespół przyrodniczo-krajobra- zowy „Żabie Doły”), w otoczeniu hut (Arcelor Mittal, Batory) oraz Zakładów Azotowych. Wyczerpujących informacji dotyczących zanieczyszczenia gleb dostarcza „Szczegółowa mapa geoche- miczna Górnego Śląska” (Państwowy Instytut Geologiczny, Pań- stwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2016).
Złoża surowców mineralnych. Górnictwo
W granicach miasta Chorzów znajdują się następujące, udokumentowane złoża kopalin:
Lp. Nazwa złoża Kod ID Typ kopaliny
1 Barbara-Chorzów WK 333 węgle kamienne + metan pokładów
węgli
2 Barbara-Chorzów 1 WK 14956 węgle kamienne
Aktualnie żadne z powyższych złóż nie jest eksploatowane, a tylko jeden przedsiębiorca górniczy (Polska Grupa Gór- nicza S.A.) wciąż posiada koncesję na wydobywanie węgla kamiennego (ze złoża „Śląsk”). Spośród wymienionych złóż węgli perspektywiczne znaczenie posiada jedynie złoże
„Barbara-Chorzów 2” i stanowi przedmiot zainteresowania przedsiębiorców górniczych. Korzyścią wynikającą z tego stanu (brak eksploatacji) jest brak bieżących wpływów
W tworzeniu klimatu akustycznego miasta Chorzów domi- nujące znaczenie posiada hałas komunikacyjny, utożsamia- ny przede wszystkim z ruchem pojazdów samochodowych oraz tramwajów.
Oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian do- konuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu okre- ślonych wskaźnikami hałasu LDWN i LN. Na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska starosta, dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy, na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska sporządza obowiązkowo co 5 lat mapę akustyczną. Chorzów posiada taką mapę sporzą- dzoną w 2013 r. w czasie, gdy miasto liczyło jeszcze ponad 100 tysięcy mieszkańców, a ze względu na niespełnianie kry- terium liczby mieszkańców, kolejnej mapy nie wykonano. Nie- mniej, zdobyte informacje w postaci danych statystycznych i opracowanych na ich podstawie map (imisyjnych, wrażliwości terenów na hałas, terenów zagrożonych, wskaźnika M) zawie- rają najistotniejsze informacje potrzebne do analizy i oceny stanu akustycznego środowiska na obszarze miasta.
Przyczyną największego zagrożenia hałasem na terenie Chorzowa jest hałas drogowy, a obszarami o szczególnie dużym zagrożeniu ponadnormatywnym poziomem hałasu, ze względu na liczbę osób i wielkość przekroczeń poziomów dopuszczalnych, są rejony położone przy następujących od- cinkach ulic:
• ul. Katowicka na odcinku od ul. Krakusa do ul. Niedurne- go oraz od ul. Chopina do ul. Gałeczki;
• ul. Stefana Batorego na odcinku od ul. Szpitalnej do ul.
Farnej oraz na odcinku od ul. Podmiejskiej do ul. Kaszta- nowej;
eksploatacji górniczej na powierzchnię terenu, co jednak nie oznacza brak jakichkolwiek wpływów górnictwa. Po- zostałością po ponad dwustuletniej działalności górnictwa węgla kamiennego w obszarze Chorzowa są 162 nieczynne wyrobiska udostępniające złoże (szyby górnicze) oraz wyro- biska tzw. płytkiej eksploatacji górniczej. Stanowią one za- grożenie dla ok. 30% powierzchni miasta, ponieważ są źró- dłem deformacji nieciągłych (np. zapadlisk).
• ul. 3 Maja na odcinku od ul. Składowej do ul. Katowickiej.
Z uwagi na przebieg linii tramwajowych na wielu odcinkach w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej hałas tramwajowy stanowi kolejne co do wielkości źródło zagrożeń. Obszary narażone na hałas tramwajowy znajdują się przy wszystkich liniach.
Hałas przemysłowy stanowi w skali miasta mniejsze zagro- żenie od hałasu drogowego i tramwajowego. Tereny zagro- żone hałasem przemysłowym znajdują się w szczególności w sąsiedztwie hut, o czym może świadczyć fakt utworzenia przez Wojewodę Śląskiego (rozporządzenie nr 70/07 z dnia 15.11.2007 r.) dla Huty Katowice, Walcownia Blach Gru- bych Batory Sp. z o.o. (obecnie Alchemia S.A.) obszaru ogra- niczonego użytkowania obejmującego zabudowę mieszka- niową przy ul. Racjonalizatorów.
Najmniejsze zagrożenie stanowi hałas kolejowy, ograniczo- ny do stosunkowo niewielkich obszarów zlokalizowanych wzdłuż linii 131 i 137 (rejon stacji Chorzów Batory oraz sta- cji Chorzów Miasto).
Należy jednak podkreślić, że stosowane do opracowania mapy akustycznej wskaźniki LDWN i LN mają zastoso- wanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem. Dlatego mapa akustyczna miasta nie może być podstawą do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska.
Promieniowanie eletromagnetyczne (PEM)
Zgodnie z definicją ustawy Prawo ochrony środowiska po- lami elektromagnetycznymi w środowisku nazywamy pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o czę- stotliwościach od 0 Hz do 300 GHz. Ochrona przed polami
Hałas
(wg Systemu Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych „MIDAS” prowadzonego przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy).
3 Barbara-Chorzów 2 WK 17177 węgle kamienne + metan pokładów
węgli
4 Kleofas WK 321 węgle kamienne
5 Polska-Wirek WK 370 węgle kamienne
6 Rozalia WK 6874 węgle kamienne
7 Siemianowice WK 365 węgle kamienne
8 Śląsk WK 354 węgle kamienne + metan pokładów
węgli
9 Wujek WK 323 węgle kamienne
10 Barbara IB 2056 surowce ilaste ceramiki budowlanej
elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlep- szego stanu środowiska poprzez:
• utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni- żej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach;
• zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej do poziomów dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Dopuszczalne poziomy PEM w środowisku reguluje rozpo- rządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagne- tycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzy- mania tych poziomów (Dz.U. Nr 192, poz. 1883), zgodnie z którym dla określonych zakresów częstotliwości obowią- zują odpowiednie dopuszczalne poziomy PEM w środowi- sku w zależności od rodzaju terenu:
• tereny przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową;
• miejsca dostępne dla ludności.
W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska pomiarów okresowych (monitoringowych) poziomów PEM dokonuje
Liczba lokalizacji (adresów, pod którymi stacje występują) jest jednak mniejsza, ponieważ w jednej lokalizacji mogą znajdować się anteny różnych operatorów. Na podstawie dokonywanych przez operatorów zgłoszeń i ich aktuali- zacji można ocenić, że w żadnym przypadku nie docho-
Położony na Wyżynie Śląskiej Chorzów znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego, który kształtują wpływy różnorodnych mas powietrza (morskiego, kontynentalne- go, a także arktycznego i zwrotnikowego).
Wieloletnie obserwacje warunków klimatycznych w na- szym regionie dowodzą, że klimat wciąż się zmienia oraz, że zmiany te zachodzą coraz dynamiczniej. Kierunki tych zmian powodują następujące zagrożenia klimatyczne dla Chorzowa :
• wzrost maksymalnego opadu deszczu miesięcznego i dobowego,
• wzrost liczby ulew i deszczy nawalnych w ciągu roku,
• wzrost temperatury maksymalnej powietrza,
• wzrost liczby fal upałów i dni upalnych,
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIOŚ), któ- ry w Chorzowie lokalizuje 2 punkty pomiarowe: w dzielnicy Centrum przy ul. Poniatowskiego oraz w dzielnicy Batory przy ul. Odrowążów. Dotychczasowe (prowadzone od 2009 r.) po- miary monitoringowe nie wykazały przekroczeń wartości do- puszczalnej PEM w środowisku (składowa elektryczna: 7 V/m) i zawierały się w granicach 0,10 ÷ 0,31 V/m, przy czym wyniki pomiarów w 2018 r. nie zostały jeszcze opublikowane.
Na mocy przepisów prawa ochrony środowiska Prezydent Miasta Chorzów jest organem właściwym, któremu zgłasza- ne są instalacje, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mogące negatywnie oddziaływać na środowisko. Do takich instalacji zaliczane są m.in. stacje bazowe telefonii komór- kowej jako instalacje radiokomunikacyjne, radionawigacyjne i radiolokacyjne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emitujące pola elek- tromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz.
Według analiz WIOŚ to właśnie stacje bazowe telefonii ko- mórkowej wykorzystujące standardy: LTE, GSM, UMTS są źródłem wysokich poziomów promieniowania występują- cych w zakresie częstotliwości 850 MHz ÷ 3 GHz.
Na terenie Chorzowa znajduje się 109 stacji bazowych tele- fonii komórkowej następujących operatorów:
dzi na terenie Chorzowa do przekroczenia wartości do- puszczalnych PEM w miejscach dostępnych dla ludności.
Co więcej, tylko w kilku przypadkach wartości emitowa- nego PEM osiągają jedynie połowę wartości dopuszczal- nej (3,5 V/m).
• wzrost długotrwałych okresów bezopadowych w po- łączeniu z temperaturą maksymalną powyżej 25ºC,
• wzrost maksymalnej rocznej prędkości porywów wiatru,
• wzrost liczby dni, w których występują burze,
• występowanie lokalnych, nagłych powodzi miejskich powodujących zalanie lub podtopienie terenu w wyni- ku wystąpienia silnego, krótkotrwałego opadu deszczu o dużej wydajności,
• wzrost stężenia zanieczyszczeń powietrza oraz czę- stości występowania smogu, intensyfikacja zjawisk miejskiej wyspy ciepła.
Powyższe wnioski wypływają z analiz przeprowadzonych na zlecenie Ministerstwa Środowiska w ramach „Strate- gicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wraż-
Lp. Nazwa operatora Ilość stacji bazowych
1 Orange Polska S.A. 14
2 Polkomtel Sp. z o.o. 22
3 P4 Sp. z o.o. 44
4 T-Mobile Polska S.A. 29
