Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne

(1)

Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji Podręcznik: „Postępowanie cywilne”

prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ (red), prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ (red), dr hab. Izabella Gil prof. nadzw. UWr,

dr hab. Łukasz Błaszczak prof. nadzw. UWr, dr Ewa Rudkowska-Ząbczyk

Warszawa 2013

Sylabus: dr hab. Izabella Gil prof. nadzw. UWr, Ćwiczenia:

sebastian.bechcicki@uwr.edu.pl

(2)

Zagadnienia

• Postępowanie zabezpieczające

• Rodzaje tymczasowej ochrony prawnej

• Charakter prawny, funkcje postępowania zabezpieczającego, cele

• Pojęcie zabezpieczenia, przedmiot zabezpieczenia, zasady postępowania

• Zakres przedmiotowy i podmiotowy

• Warunki formalne, dopuszczalności, zasadności zabezpieczenia

• Przebieg postępowania, wszczęcie, właściwość i skład sądu, tryb, etapy i termin rozpoznania,

• Rodzaje zabezpieczeń, skutki udzielenia, roszczenia odszkodowawcze

• Koszty postępowania zabezpieczającego,

• Uchylenie i upadek zabezpieczenia

• środki prawne w postępowaniu

(3)

Zagadnienia

• Postępowanie egzekucyjne

• podstawy wszczęcia i prowadzenia egzekucji

• Charakter prawny klauzuli wykonalności,

• Pojęcie tytułu egzekucyjnego i jego rodzaje

• Rodzaje egzekucji, zasady, organy egzekucyjne i etapy (przebieg) postępowania

• Wyjawienie majątku

• Egzekucja świadczeń pieniężnych, egzekucja z ruchomości, nieruchomości, z wynagrodzenia za pracę,

• Egzekucja świadczeń niepieniężnych, opróżnienie pomieszczenia, egzekucja świadczeń alimentacyjnych

• Wykonalność zagranicznych tytułów egzekucyjnych

• Formy ochrony w postępowaniu egzekucyjnym, powództwa przeciwegzekucyjne, środki zaskarżenia

(4)

Rodzaje postępowań

wg systematyki KPC

• Postępowanie rozpoznawcze

• Postępowanie zabezpieczające

(art. 730-757)

• Postępowania egzekucyjne

(art. 758-1088)

• Postępowanie międzynarodowe

• Postępowanie arbitrażowe

(5)

Postępowanie egzekucyjne

czasem nazywane postępowaniem wykonawczym

• Pojęcie egzekucji jest pojęciem szerszymszerszym

• Wykonanie to wycinekwycinek (finalizujący) z całości wielopłaszczyznowegowielopłaszczyznowego

postępowania egzekucyjnego (wniosek, współdziałanie, kontrola sądowa, ochrona podmiotów postępowania)

ochrona podmiotów postępowania)

• W siatcesiatce pojęćpojęć występuje organorgan egzekucyjnyegzekucyjny, nie wykonawczy

• Postępowanie wykonawczewykonawcze występuje jako formalne pojęcie w KKWKKW

(6)

Cele postępowania

zabezpieczającego i egzekucyjnego

• Postępowanie zabezpieczające

umożliwia realizację realizację przyszłego przyszłego orzeczenia wydanego w postępowaniu rozpoznawczym wydanego w postępowaniu rozpoznawczym

• Postępowanie egzekucyjne

służy przymusowemu przymusowemu wyegzekwowaniu wyegzekwowaniu praw stwierdzonych lub ustalonych w postępowaniu

rozpoznawczym

(7)

Postępowanie zabezpieczające

charakter prawny

– Swoistość -

^poprzez wydzieleniewydzielenie rodzajurodzaju w strukturze KPC, samodzielność

samodzielność i duże znaczenie dla skuteczności ochrony procesowej

– Tymczasowość

ochrony prawnej – dodo czasuczasu merytorycznego

– Tymczasowość

ochrony prawnej – dodo czasuczasu merytorycznego rozstrzygnięcia (postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia)

– Natychmiastowość

^– wniosek podlega rozpoznaniu bezzwłoczniebezzwłocznie, nie później niż w terminie tygodnia

Dostępność – niskie opłaty od wniosku, czynności referendarzy

(8)

Postępowanie zabezpieczające

charakter prawny

– Funkcja pomocnicza

dla postępowania rozpoznawczego, umożliwia zaspokojenie wierzyciela

– Funkcja ochronna ,

urzeczywistnienie celu postępowania rozpoznawczego, zabezpieczenie wykonalności i skuteczności orzeczenia, tymczasowe antycypacyjne zaspokojenie

(9)

Pojęcie zabezpieczenia Pojęcie zabezpieczenia

• Postępowanie zabezpieczające stanowi jedenjeden zeze środkówśrodków zapewnienia procesowej ochrony prawnej stron i uczestników postępowania

• Jest to instytucjainstytucja procesowaprocesowa wpisująca się i służąca w sensie largo zagwarantowaniu ochrony prawnej podmiotów prawa cywilnego

• Nie służy zabezpieczeniu roszczenia w sensie materialnym (stricto), temu służą instytucje prawa cywilnego, ale ma na celu zagwarantowaniezagwarantowanie w służą instytucje prawa cywilnego, ale ma na celu zagwarantowaniezagwarantowanie w przyszłości, zaspokojenia roszczenia już po dokonaniu merytorycznego rozpoznania sprawy i wydaniu orzeczenia

• W przepisach materialnoprawnych występują instrumenty zabezpieczenia; zastaw (art.306 KC), depozyt sądowy (art.364KC), hipoteka i hipoteka przymusowa (art. 65, 109 KWU), przeniesienie prawa własności bądź kwoty w złotych (art.101-102 PrBankU), zatrzymanie statku (art.42a Obsz.MorU) – instrumenty te nie należą do postępowania zabezpieczającego sensu stricto.

(10)

Art. 730.

§ 1. W każdejkażdej sprawie cywilnejcywilnej podlegającej rozpoznaniurozpoznaniu przez sądsąd lub sąd polubownypolubowny można żądaćżądać udzielenia zabezpieczenia.

§ 2. Sąd może udzielić zabezpieczenia przedprzed wszczęciem postępowania lub w jegojego tokutoku. Po uzyskaniu przez uprawnionego postępowania lub w jegojego tokutoku. Po uzyskaniu przez uprawnionego tytułu

tytułu wykonawczegowykonawczego dopuszczalne jest udzielenie zabezpieczenia tylko wtedy, jeżeli ma ono na celu zabezpieczenie roszczenia o świadczenie, którego termin spełnienia jeszcze nienie nastąpiłnastąpił.

(11)

ZASADY

W postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym zasady ujawniają się przez pryzmat szczególnego szczególnego charakteru

charakteru tych postępowań.

Przez odesłanie z art. 13§2 KPC w postępowaniach tych, mutatis mutandis, stosujemy zasady całego KPC

tych, mutatis mutandis, stosujemy zasady całego KPC

Metanormatywność uznaje się za jeden z symptomów rozwoju państwa. Tendencja ta została zapoczątkowana przez doktrynę państwa prawa, która zgłosiła roszczenie nałożenia na wszystkie organy państwa, przede wszystkim na państwowego prawodawcę reguł limitujących granice swobody decyzyjnej państwa – Andrzej Bator

(12)

ZASADY

Postępowanie zabezpieczające

•• Poszanowania Poszanowania interesów

•• Sprawności Sprawności postępowania

• Poszanowania minimum minimum egzystencji

Postępowanie egzekucyjne

• Poszanowanie minimum minimum egzystencji

• Stosowanie środków najmniej uciążliwych uciążliwych

•• Współdziałanie Współdziałanie wierzyciela

(13)

ZASADY

POSTĘPOWANIA ZABEZPIECZAJĄCEGO

Zasada poszanowania interesów Zasada poszanowania interesów

• Art. 730¹. § 3. Przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględniuwzględni interesy stronstron lub uczestników

uczestników postępowania w takiej mierzemierze, aby uprawnionemuuprawnionemu zapewnić należytąnależytą ochronę

ochronęprawną, a obowiązanegoobowiązanegonie obciążaćobciążać ponadponad potrzebę.

• Wyjątki od tej zasady w zakresie uwzględniania interesów znajdują się w art. 753, 753¹, 754 KPC – szczególnyszczególny przedmiotprzedmiot ochronyochrony - alimenty, prawo pracy, odszkodowanie, umowy konsumenckie, roszczenie nasciturusa.

umowy konsumenckie, roszczenie nasciturusa.

• W postępowaniu o ustanowienie drogi koniecznej sąd może zezwolić na przejazd przez cudzy grunt ale tylko dla odwrócenia powstania szkody ( III CO 21/61)

• Art. 731. Zabezpieczenie nie może zmierzać do zaspokojeniazaspokojenia roszczeniaroszczenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

• Art. 839. § 1. Postanowienie sądu w przedmiocie ograniczeniaograniczenia egzekucjiegzekucji powinno zapaść powysłuchaniuwysłuchaniu stron. § 2. Na postanowienie sądu przysługuje zażaleniezażalenie.

(14)

ZASADY

Zasada sprawności postępowania Zasada sprawności postępowania

• Art. 737. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu bezzwłoczniebezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodniatygodnia od dnia jego wpływu do sądu, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jeżeli ustawa przewiduje rozpoznanie wniosku na rozprawie, należy ją wyznaczyć tak, aby rozprawa mogła odbyć się w terminiemiesięcznymmiesięcznymod dnia wpływu wniosku.

• Art. 738. Sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia w jegogranicachgranicach, biorąc za podstawę orzeczeniamateriałmateriał zebranyzebranyw sprawie.

• Art.733. Udzielając zabezpieczenia przedprzed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznacza termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczaćdwóchdwóch tygodnitygodni.

• Art. 735. § 1. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega rozpoznaniu na posiedzeniuposiedzeniu niejawnym

niejawnym, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. § 2. W sprawiesprawie, którą rozpoznaje sąd w składzie trzyosobowym, w przypadku niecierpiącymniecierpiącym zwłokizwłoki postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia może być wydane przez sąd w składziejednegojednegosędziego.

• Rozprawy w postępowaniu zabezpieczającym są wyjątkiem – art. 753¹, 754 KPC

(15)

ZASADY

Zasada sprawności postępowania Zasada sprawności postępowania

• Art. 759. § 1. Czynności egzekucyjne są wykonywane przez komorników z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów. § 1¹. Czynności zastrzeżone dla sądu mogą być wykonywane przez referendarza sądowego, z wyłączeniem:

• 1) stosowania środków przymusuprzymusu;

• 2) orzekania o ściągnięciu należności w trybie art. 873873;

• 3) stwierdzenia wygaśnięcia skutków przybiciaprzybiciai utraty rękojmi;

• 4) spraw o egzekucję świadczeń niepieniężnychświadczeń niepieniężnychz wyjątkiem wydaniawydania rzeczy ruchomej;

• 5) spraw o egzekucję przez zarządzarządprzymusowy;

• 6) spraw o egzekucję przez sprzedażsprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego.

• § 2. Sąd może z urzędu wydawać komornikowi zarządzenia zmierzające do zapewnienia należytego wykonania egzekucji oraz usuwać spostrzeżone uchybienia.

(16)

ZASADY

Zasada sprawności postępowania Zasada sprawności postępowania

• Wprowadzona nowelizacja stanowi przejaw dalszegodalszego rozszerzaniarozszerzania uprawnieńuprawnień referendarzy

referendarzy sądowych. Zastosowano konstrukcję ogólną przy określaniu kompetencji referendarzy w postępowaniu egzekucyjnym, gdyż odstąpiono od wskazywania konkretnych czynności, które mogą być dokonywane przez referendarzy, a jedynie wymieniono czynności, których nienie mogąmogą wykonywaćwykonywać..

• W literaturze wyrażono pogląd, że „przepis art. 759 § 1[1] KPC odnosi się zarówno do spraw, w których sąd może działać jako organ egzekucyjny, jak też spraw, w których sąd działa jako sąd egzekucyjny. W świetle tego przepisu, czynności zastrzeżone dla sądu jako organu egzekucyjnego może realizować referendarz sądowy. (…) Referendarz może wykonywać czynności z zakresu nadzoru judykacyjnego nad komornikiem, bez względu na to, czy jest to nadzór realizowany z urzędu (np. na podstawie art. 759 § 2 KPC), czy na skutek skargi na czynności komornika (art. 767 KPC i nast.). Do kompetencji referendarza należy, między innymi, wydawanie orzeczeń co do zawieszenia postępowania w razie złożenia skargi albo zażalenia (art. 821 KPC) albo ustanowienia kuratora (art. 802 KPC)”

(17)

ZASADY

Zasada poszanowania minimum egzystencji Zasada poszanowania minimum egzystencji

• Art. 829. Nie podlegają egzekucji: 1) przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie codzienne, niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu; 2) zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i zawodu; 2) zapasy żywności i opału niezbędne dla dłużnika i będących na jego utrzymaniu członków jego rodziny na okres jednego miesiąca; 4) narzędzia i inne przedmioty niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika oraz surowce niezbędne dla niego do produkcji na okres jednego tygodnia, z wyłączeniem jednak pojazdów mechanicznych; 5) u dłużnika pobierającego periodyczną stałą płacę – pieniądze w kwocie, która odpowiada niepodlegającej egzekucji części płacy za czas do najbliższego terminu wypłaty….

(18)

Zakres

Zakres podmiotowy i przedmiotowy podmiotowy i przedmiotowy Przesłanki zabezpieczenia

Przesłanki zabezpieczenia

• Art. 730¹. § 1. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każdakażda stronastrona lub uczestnikuczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobniuprawdopodobni roszczenieroszczenie oraz interesinteres prawnyprawny w udzieleniu zabezpieczenia.

§ 2. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istniejeistnieje wtedy, gdy brak

brak zabezpieczenia uniemożliwiuniemożliwi lub poważniepoważnie utrudniutrudni wykonaniewykonanie brak

brak zabezpieczenia uniemożliwiuniemożliwi lub poważniepoważnie utrudniutrudni wykonaniewykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcieosiągnięcie celucelu postępowania w sprawie.

§ 3. Przy wyborzewyborze sposobusposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesyinteresy stron lub uczestników postępowania w takiej mierzemierze, aby uprawnionemu zapewnić należytąnależytą ochronęochronę prawną, a obowiązanego nie obciążaćobciążać ponadponad potrzebę.

(19)

Zakres podmiotowy Zakres podmiotowy

Swoiste oznaczenie podmiotów uczestniczących w postępowaniu

• Uprawniony

• Obowiązany

Legitymacja procesowa Legitymacja procesowa

• Powód, pozwany, samoistny interwenient uboczny, interwenient główny

interwenient główny

• Uczestnik, zainteresowany

• Prokurator, RPO, RPD, RPP,

• Organizacja społeczna, inspektor pracy, rzecznik

konsumenta w zakresie w którym mogą wytaczać

powództwa na rzecz obywateli

(20)

Okoliczności warunkujące udzielenie zabezpieczenia

»

»Warunki formalne Warunki formalne

»Warunki dopuszczalności runki dopuszczalności

»

»Warunki zasadności zabezpieczenia Warunki zasadności zabezpieczenia

(21)

Warunki formalne

•• Wniosek Wniosek

-- powinienpowinien spełniać wymogi pismapisma procesowegoprocesowego i dodatkowo zawierać w skazanie sposobusposobu zabezpieczeniazabezpieczenia a gdy sprawa dotyczy roszczeń pieniężnych również wskazanie sumy

sumy zabezpieczeniazabezpieczenia a także uprawdopodobnienieuprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek . Wniosek może być złożony przedprzed wytoczeniem powództwa, w momenciemomencie jego wniesienia, w trakcietrakcie postępowania rozpoznawczego a nawet wniesienia, w trakcietrakcie postępowania rozpoznawczego a nawet po

po wydaniu orzeczenia (co do roszczeń jeszcze niewymagalnych

niewymagalnych). W przypadku gdy wniosek składany jest przed wszczęciem postępowania dodatkowo należy zwięźle przedstawić przedmiot sprawy. Suma zabezpieczenia nie może być wyższa od roszczenia liczonego z odsetkami i kosztami wykonania zabezpieczenia

(22)

•• ArtArt.. 732732. Zabezpieczenie udzielane jest na wniosekwniosek, a w wypadkach, w których postępowanie może być wszczęte z urzęduurzędu – także z urzędu.

•• ArtArt. 733733. Udzielając zabezpieczenia przedprzed wszczęciem postępowania w sprawie, sąd wyznaczawyznacza termintermin, w którym pismo wszczynającewszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadkuupadku zabezpieczenia. Termin ten nie może przekraczać dwóchdwóch tygodnitygodni.

•• ArtArt. 736736. § 1. Wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pismapisma procesowegoprocesowego, a nadtonadto zawierać:

• 1) wskazanie sposobusposobu zabezpieczenia, a w sprawach o roszczenie pieniężne także wskazanie sumysumy zabezpieczeniazabezpieczenia;

pieniężne także wskazanie sumysumy zabezpieczeniazabezpieczenia;

• 2) uprawdopodobnienieuprawdopodobnienie okolicznościokoliczności uzasadniających wniosek.

• § 2. Jeżeli wniosek o udzielenie zabezpieczenia złożono przedprzed wszczęciem postępowania, należy nadto zwięźle przedstawić przedmiotprzedmiot sprawysprawy. § 3.

Wskazana w § 1 suma zabezpieczenia nie może być wyższawyższa od dochodzonego roszczeniaroszczenia liczonego wrazwraz z odsetkamiodsetkami do dnia wydania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia oraz z kosztamikosztami wykonania zabezpieczenia. Suma ta może obejmować także przewidywaneprzewidywane koszty postępowania

postępowania. § 4. Jeżeli w ramach zabezpieczenia obowiązany składa sumę zabezpieczenia, sumę tę umieszcza na rachunkurachunku depozytowymdepozytowym Ministra Finansów, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

(23)

Warunki formalne

• Art. 126. § 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać:

1) oznaczenie sądusądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron

stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocnikówpełnomocników; 2) oznaczenie rodzaju

rodzaju pisma; 3) osnowęosnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowodydowody na poparcie przytoczonych okoliczności; 4) podpispodpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika; 5) wymienienie załączników

załączników. § 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenieoznaczenie przedmiotuprzedmiotu sporusporu oraz: 1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, 2) numer Powszechnego przedstawicieli ustawowych i pełnomocników, 2) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go nie mając takiego obowiązku lub 3) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP powoda niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania. § 2¹. Dalsze pisma procesowe, poza elementami określonymi w § 1, powinny zawierać sygnaturęsygnaturę akt. …..

(24)

Warunki formalne

•• KSCUKSCU ArtArt..6868.. Opłatę stałą w kwocie 4040 złotychzłotych pobiera się od wniosku o:

1) udzielenie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowegoniemajątkowego, chyba że wniosek został zgłoszonyww piśmiepiśmie rozpoczynającym postępowanie;

2) zmianęzmianę lub uchylenieuchylenie postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia niemajątkowego.

•• KSCUKSCU ArtArt..6969.. Opłatę stałą w kwocie 100100złotychzłotych pobiera sąd od wniosku o:

1) udzielenie zabezpieczenia roszczenia majątkowegomajątkowego, w tym wydanie europejskiegoeuropejskiego nakazu

nakazu zabezpieczeniazabezpieczenia na rachunku bankowym, chyba że wniosek został zgłoszony ww piśmie

piśmierozpoczynającym postępowanie;

piśmie

piśmierozpoczynającym postępowanie;

2) zmianęzmianę lub uchylenieuchylenie postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia roszczenia majątkowego lub europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym

•• KPCKPC -- ArtArt.. 130130²².. § 1. Pismo wniesione przez adwokataadwokata, radcęradcę prawnego lub rzecznikarzecznika patentowego, które nie zostało należycie opłaconeopłacone, przewodniczący zwracazwraca bez wezwania

wezwania o uiszczenie opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu. § 2. W terminie tygodniowymtygodniowym od dnia doręczenia zarządzeniazarządzenia o zwrociezwrocie pisma z przyczyn określonych w § 1 strona może uiścićuiścić brakującą opłatę. Jeżeli opłata została wniesiona we właściwej wysokości, pismo wywołujewywołuje skutek od daty pierwotnego wniesienia.

Skutek taki nie następuje w razie kolejnego zwrotu pisma z tej samej przyczyny.

(25)

Warunki dopuszczalności

Przesłanki procesowe Przesłanki procesowe

» Droga sądowa

» Jurysdykcja krajowa

» Zapis na sąd polubowny

» Zdolność sądowa

» Zdolność procesowa

» Właściwa reprezentacja

•• BrakBrak przesłanek procesowych skutkuje odrzuceniemodrzuceniem wniosku z możliwością zażaleniazażalenia w trybie art. 394394 i nast. W zw. Z art.1313§§22 KPC

• KPC Art. 13. § 1. Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych.

§ 2. Przepisy o procesieprocesie stosujestosuje sięsię odpowiednioodpowiednio do innych rodzajówrodzajów postępowań unormowanych w niniejszym kodeksie, chyba że przepisyszczególneszczególnestanowiąinaczejinaczej.

• Postępowanie zabezpieczające za wyjątkiem spraw z art. 753¹§1 KPC nie może być prowadzone przeciwko Skarbowi Państwa

(26)

Warunki zasadności zabezpieczenia Uprawdopodobnienie

Uprawdopodobnienie

» roszczenia

» Interesu prawnego

•• Wcześniej,Wcześniej, dodo nowelizacjinowelizacji zz 22..77..20042004 rr.. wymaganowymagano wykazaniawykazania

•• Wcześniej,Wcześniej, dodo nowelizacjinowelizacji zz 22..77..20042004 rr.. wymaganowymagano wykazaniawykazania istnienia

istnienia roszczenia,roszczenia, obecnieobecnie wystarczywystarczy jeje uprawdopodobnićuprawdopodobnić..

•• InteresInteres prawnyprawny toto obiektywnieobiektywnie istniejącaistniejąca potrzebapotrzeba udzieleniaudzielenia ochrony

ochrony prawnejprawnej..

•• BrakBrak kumulatywnegokumulatywnego uprawdopodobnieniauprawdopodobnienia roszczeniaroszczenia ii interesuinteresu prawnego

prawnego skutkujeskutkuje oddaleniemoddaleniem wniosku,wniosku, skarżonego zażaleniemzażaleniem nana podstawie

podstawie odesłaniaodesłania zz artart..1313§§22 KPCKPC

(27)

Roszczenie Roszczenie

•• UprawnienieUprawnienie do oczekiwania ochrony,ochrony, wynikające ze skonkretyzowania

skonkretyzowania normatywnegonormatywnego podmiotowo- przedmiotowego, zarachowania, przejścia abstrakcyjnej treści przepisu w normę prawną (indywidualną i konkretną)

• Na gruncie prawa procesowego roszczenie istnieje subiektywnie według twierdzeń powoda. Nie można go utożsamiać z roszczeniem materialnym istniejącym obiektywnie. Jest to element konstrukcji stosunkustosunku procesowego

procesowego pomiędzy podmiotami w procesie rozstrzygnięcia sprawy.

(28)

Roszczenie Roszczenie

• Przedmiotem oceny w postępowaniu cywilnym jest roszczenie procesowe o

świadczenie, ustalenie, ukształtowanie świadczenie, ustalenie, ukształtowanie

• Roszczenie procesowe jest żądaniem urzeczywistnieniaurzeczywistnienia w konkretnym wypadku oznaczonej normy prawnej przez wydanie orzeczenia wypadku oznaczonej normy prawnej przez wydanie orzeczenia sądowego o określonej treści.^* Jest to twierdzenietwierdzenie powoda o istnieniu albo nieistnieniu określonej normy indywidualno-konkretnej, przedstawione sądowi celem wiążącego ustalenia istnienia albo nieistnienia^**

• (*W.Siedlecki,** W.Broniewicz)

(29)

Uprawdopodobnienie Uprawdopodobnienie

surogat dowodu

Uprawdopodobnienie określonego stanu faktycznego zamiastzamiast jego udowodnienia jest środkiemśrodkiem zastępczymzastępczym dowodu w ścisłym znaczeniu i wyjątkiemwyjątkiem od reguły „onus probandi”

(art.6 KC)

Jest instrumentem w postępowaniach incydentalnych, nie może nigdy stanowić podstawypodstawy orzeczenia merytorycznego.

Mimo specyficznej roli jaką pełni w postępowaniu nie może się ograniczać wyłączniewyłącznie do samego twierdzeniatwierdzenia.

(30)

Uprawdopodobnienie Uprawdopodobnienie

surogat dowodu

– Przypadki ściśle określoneokreślonew ustawie –

– UłatwienieUłatwieniei przyspieszenieprzyspieszeniepostępowania

– Zwolnienie od formalizmuformalizmu, brak skrępowaniaskrępowania wymaganiami co do formy –

– NiższyNiższy stopień pewności –

– SwobodnaSwobodnaocena sądu

Poza postępowaniem zabezpieczającym uprawdopodobnienie jest dopuszczalne w postępowaniu w sprawach związanych z wyłączeniemwyłączeniem sędziego (art.50), interwencjiinterwencji ubocznej (art.78), przywróceniemprzywróceniem terminu (art.169), niestawiennictwemniestawiennictwem pozwanego (art.346) wznowieniemwznowieniem postępowania (art.410 i 414)

(31)

Uprawdopodobnienie Uprawdopodobnienie

roszczenia roszczenia

Roszczenie jest uprawdopodobnione jeżeli prima

facie istnieje znaczna szansa na jego istnienie, istotą

postępowania zabezpieczającego nie jest uznanie

roszczenia za udowodnione, a jedynie

uprawdopodobnione, czemu służy pobieżna analiza

materiału dowodowego. – I Acz 1129/06

(32)

Interes prawny

Brak legalnej definicji

Podobnie jak w przypadku roszczenia zasadniczo sprowadza się do subiektywnegosubiektywnego twierdzenia podmiotu o jego występowaniu, lub obiektywnejobiektywnej potrzebypotrzeby ochrony prawnej

Pojęcie „Interes” ma nasycenienasycenie motywacyjnemotywacyjne;

„ujawnia się w razie kontrowersyjnegokontrowersyjnego zbieguzbiegu dwóch zachowań.”^*

* E.Samborska-Boć, 1982, w Prawo Administracyjne, Kolonia Limited 2010, s. 21.

(33)

Interes prawny

Ustawodawca pomaga w identyfikacji interesu prawnego wprowadzając

domniemanie domniemanie

Art. 730

¹

§ 2. - Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje istnieje wtedy, gdy brak brak zabezpieczenia uniemożliwi

uniemożliwi lub poważnie poważnie utrudni utrudni wykonanie

zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób

uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie osiągnięcie celu celu

postępowania w sprawie.

(34)

Interes prawny

• W sprawach dotyczących roszczeń pieniężnych pieniężnych, jako okoliczności które mogą uniemożliwić lub poważnie utrudnić wykonanie orzeczenia wymienia się m.in.

wyzbywanie

wyzbywanie się majątku lub zajęcie części majątku przez komornika komornika, utratę pracy pracy lub zaprzestanie działalności

działalności gospodarczej, zagrożenie upadłością upadłością.

• Obawa musi mieć charakter realny realny a nie jedynie hipotetyczny

hipotetyczny

• W sprawach dotyczących roszczeń niepieniężnych niepieniężnych konieczne jest uprawdopodobnienie nieodwracalnych nieodwracalnych zmian

zmian w stanie faktycznym faktycznym

(35)

•• Roman Roman Giertych Giertych –– zabezpieczenie roszczenia przed wszczęciem postępowania

• Wniosek o udzielenie zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie dóbr osobistych i zadośćuczynienie, poprzez ustanowienie zakazu zbywania przez obowiązanego prawa do tytułu prasowego „Wprost” oraz poprzez zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych obowiązanego do kwoty 100.000 zł.

• W uzasadnieniu wniosku o zabezpieczenie uprawniony wskazał, że

• W uzasadnieniu wniosku o zabezpieczenie uprawniony wskazał, że zamierza wystąpić przeciwko obowiązanemu z pozwem o ochronęochronę dóbrdóbr osobistych

osobistych, w którym będzie domagał usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych, do jakiego doszło na skutek publikacji w wydaniu tygodnika z dnia 7-13.07.2014 r., poprzez zobowiązanie obowiązanego do opublikowania na jego koszt oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.

(IV Co 119/14)

(36)

•• Roman Roman Giertych Giertych –– zabezpieczenie przed wszczęciem postępowania

• W ocenie uprawnionego użyte w artykułach sformułowania w sposób oczywisty naruszają jego dobra osobiste, gdyż utwierdzają czytelnika w przekonaniu, że R. G. chciał się podjąć wyłudzania i szantażowania najbogatszych Polaków, w ramach zorganizowanej grupy (spółki), celem uzyskania znacznych korzyści majątkowych; ponadto, zdaniem uprawnionego, sposób redakcji tekstu wywołuje u czytelnika przekonanie, że stanowi on stenogram rozmowy. Uprawniony wskazał, że poza takimi dobrami osobistymi jak: godnośćgodność osobista, opiniaopinia zawodowa, opinia profesjonalnego, cieszącego się poważaniem i autorytetem prawnikaprawnika, profesjonalnego, cieszącego się poważaniem i autorytetem prawnikaprawnika, obowiązany naruszył również inne dobra osobiste uprawnionego tj. prawo do prywatnościprywatności i tajemnicytajemnicy rozmowy, gdyż opublikowaneopublikowane nagranie prywatnej rozmowy zostało uzyskane w sposób nielegalnynielegalny i podstępnypodstępny, a także w sposób naruszający zasady etykietyki dziennikarskiejdziennikarskiej. Uprawniony podkreślił, że treść artykułu była i jest nadal szeroko komentowana, gdyż nieprawdziwe informacje zostały powtórzone za tygodnikiem przez główne wydania telewizyjnych serwisów informacyjnych, stacje radiowe, dzienniki i tygodniki oraz szereg portali internetowych, co przekłada się na skalę naruszonych dóbr.

(37)

•• UzasadniającUzasadniając interesinteres prawnyprawny w udzieleniu zabezpieczenia uprawniony wskazał, że brak udzielenia zabezpieczenia w poważny sposób utrudniutrudni osiągnięcie celu przyszłego postępowania, a nawet może je całkowicie uniemożliwićuniemożliwić, gdyż obowiązany borykaboryka sięsię obecnie z poważnymi trudnościamitrudnościami finansowymifinansowymi, tymczasem na wypadek uwzględnienia przyszłego pozwu, poza zapłatą kwoty zadośćuczynienia, będzie zobowiązany pokryć koszt publikacji w mediach wszystkich koniecznych oświadczeń wraz przeprosinami. PrzybliżającPrzybliżając sytuacjęsytuację finansowąfinansową obowiązanego uprawniony podał, że obowiązany jest wydawcą tygodnika Wprost, jego kapitał zakładowy wynosi 50.000 zł, a 90 % jego udziałów posiada (…) S.A. z siedzibą w W.. Spółka ta jest notowana na zł, a 90 % jego udziałów posiada (…) S.A. z siedzibą w W.. Spółka ta jest notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych, gdzie jej akcje pięć lat temu kształtowały się na poziomie 2,45 zł, a w chwili obecnejobecnej na poziomie zaledwiezaledwie 0,33 zł. Ponadto w dniu 8.07.2014 r. Komisja Nadzoru Finansowego nałożyła na spółkę karękarę finansowąfinansową w wysokości 500.000 zł za szereg naruszeń związanych z nienależytym wykonywaniem obowiązków informacyjnych wobec akcjonariuszy, w tym dotyczących okresu przejęcia udziałów. W związku z powyższym Prezes oraz jej główny udziałowiec ogłosiłogłosił publiczniepublicznie, że wysokość kary nałożonej przez Komisję Nadzoru Finansowego tworzytworzy ryzykoryzyko dla dalszego istnieniaistnienia SpółkiSpółki, a w szczególności tworzy realne zagrożenie dla dalszego istnienia tygodnika Wprost.

(38)

• Uprawniony dodał, że na sytuację majątkową obowiązanego ma również wpływ fakt wytoczeniawytoczenia przeciwko niemu w czerwcu 2012 r. przez T. L. oraz (…) Sp. z o.o.

pozwu

pozwu oo naruszenienaruszenie dóbrdóbr osobistych i o ochronęochronę prawpraw autorskichautorskich, gdzie wartość przedmiotu sporu wynosi 88,,77 mlnmln złzł. W ocenie uprawnionego zaproponowane przez niego sposoby zabezpieczenia odpowiadająodpowiadają treścitreści artart.. 731731 kk..pp..cc., gdyż z jednej strony nienie zmierzajązmierzają do zaspokojenia roszczenia, z drugiej zaś nie będą stanowić dla Agencji (…) Sp. z o.o. w W. nadmiernegonadmiernego obciążeniaobciążenia. Odnosząc się do zabezpieczenia przyszłego roszczenia niepieniężnego uprawniony wskazał, że w zabezpieczenia przyszłego roszczenia niepieniężnego uprawniony wskazał, że w przypadku, gdy na podstawie przyszłego orzeczenia nie uzyska on korzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, ewentualne zabezpieczenie nie spowoduje dla obowiązanego żadnych negatywnych skutków, gdyż póki co uprawniony nie ma zamiaru rezygnowaćrezygnować zz działalnościdziałalności tygodnika (…).Odnosząc się z kolei do zabezpieczenia przyszłego roszczenia pieniężnegopieniężnego uprawniony wskazał, że na wypadek uwzględnienia wniosku w tym zakresie, obowiązany będzie mógł wpłacić kwotę 100.000 zł na konto sum depozytowychdepozytowych Sądu, co zwolni jego rachunki bankowe spod zajęcia, a jednocześnie zabezpieczy interes uprawnionego.

(39)

Sąd p o s t a n a w i ł:

• 1) udzielić uprawnionemu R. G. zabezpieczenia przed wszczęciem postępowania o naruszenie dóbr osobistych poprzez ustanowienie zakazu zbywania przez

obowiązanego Agencję (…) Sp. z o.o. w W. prawa do tytułu prasowego (…) na rzecz innego podmiotu;

• 2) wyznaczyć uprawnionemu R. G. dwutygodniowy termin do wniesienia pozwu o naruszenie dóbr osobistych przeciwko Agencji (…) Sp. z o.o. w W., pod rygorem upadku zabezpieczenia.

•

3) oddalić wniosek R. G. o udzielenie zabezpieczenia przed wszczęciem

postępowania o zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych, poprzez zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych obowiązanego do kwoty 100.000 zł.

(40)

• Ogólne zasady zabezpieczenia roszczeń określają przepisy art. 730 i następne k.p.c.

Badanie złożonych wniosków Sąd rozpoczął od analizyanalizy zaproponowanychzaproponowanych przez uprawnionego formform zabezpieczeniazabezpieczenia tj. ustanowienia zakazuzakazu zbywaniazbywania przez obowiązanego Agencję (…) Sp. z o.o. w W. prawa do tytułu prasowego (…) na rzecz innego podmiotu orazzajęciazajęcia wierzytelnościwierzytelności z rachunków bankowych obowiązanego do kwoty 100.000 zł. Pierwszy z wymienionych sposobów służyć ma zabezpieczeniu przyszłego roszczenia niepieniężnego, z kolei drugi zabezpieczeniu przyszłego roszczenia pieniężnego. Odnosząc się do rodzajów udzielenia zabezpieczenia wskazać należy, że sposoby

sposoby zabezpieczeniazabezpieczenia roszczeńroszczeń pieniężnychpieniężnych określone zostały w art. 747747 k.p.c., zaś sposoby

sposoby zabezpieczeniazabezpieczenia roszczeńroszczeń pieniężnychpieniężnych określone zostały w art. 747747 k.p.c., zaś sposoby udzielenia zabezpieczenia roszczeń niepieniężnychniepieniężnych w art. 755755 k.p.c. Pierwszy z w/w katalogów ma charakter zamkniętyzamknięty, co oznacza, że udzielenie zabezpieczenia w inny

inny niż w nim wymieniony sposób jest niedopuszczalneniedopuszczalne, z kolei art. 755 k.p.c. nie zawiera taksatywnegotaksatywnego wyliczeniawyliczenia. W przypadku roszczeń niepieniężnych przyjmuje się, że sposób zabezpieczenia musi być adekwatnyadekwatny do treści roszczeniaroszczenia i okoliczności faktycznych

faktycznych, a sąd w tych przypadkach udziela zabezpieczenia, jakie stosownie do okoliczności uważauważa zaza odpowiednieodpowiednie, nienie wyłączającwyłączając sposobów wymienionych w art.

747 k.p.c. Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy uznać, że zgłoszone formy zabezpieczenia odpowiadająodpowiadają przyszłym roszczeniom, którym mają służyć,niemniejniemniej tylkotylko jedenjeden z wniosków mógł zasługiwaćzasługiwać na aprobatę.

(41)

• Uwzględnienie zaproponowanego przez uprawnionego sposobu zabezpieczenia przyszłego roszczenia pieniężnego jest nieceloweniecelowe, gdyż sposób sformułowaniasformułowania tego wniosku uniemożliwia jego wykonaniewykonanie. W tym miejscu zwrócić należy uwagę, że uprawniony wniósł o zajęcie rachunków bankowych obowiązanego in genere, bez wskazania chociażby nazwynazwy jednego banku. Wprawdzie wniosek o zabezpieczenie przez zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych nie wymaga zabezpieczenie przez zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych nie wymaga wskazania konkretnychkonkretnych numerów, niemniej konieczne jest przynajmniej określenieokreślenie banków

banków, względnie oddziałów, w których te rachunki są prowadzone (vide A.

Jakubecki, Komentarz do Kodeksu postępowania cywilnego, Lex 2014).

(42)

• W tym miejscu przypomnieć należy, że zgodnie z treścią art. 736 k.p.c. wniosek o zabezpieczenie powinien odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pismapisma procesowego

procesowego, a nadto zawierać wskazanie sposobusposobu zabezpieczenia oraz uprawdopodobnienie

uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek. Brak precyzyjnego określenia wniosku uniemożliwiauniemożliwia jego uwzględnienieuwzględnienie. Wprawdzie zgodnie z treścią art. 730 1 § 3 k.p.c. to sąd dokonuje wyboru zabezpieczenia, mając na względzie interesy

interesy uczestników postępowania, jednak przepis ten dotyczy zastosowania interesy

interesy uczestników postępowania, jednak przepis ten dotyczy zastosowania sposobu zabezpieczenia nienie wymienionegowymienionego w art. 755 § 1 k.p.c. oraz sytuacji, w której uprawniony złożył wniosek, w którym zaproponował kilkakilka sposobówsposobów zabezpieczenia. Nadto zgodnie z treścią art. 321 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. sąd związany jest treściątreścią wnioskuwniosku o zabezpieczenie i nie jest władny do orzekania ponad

ponad żądanieżądanie, co wprost wynika z art. 738 k.p.c., zgodnie z którym sąd rozpoznaje wniosek o udzielenie zabezpieczenia w jego granicachgranicach (vide Dariusz Zawistowski, Postępowanie zabezpieczające, komentarz, wybór orzeczeń, Wolters Kluwer 2007).

(43)

• Ponieważ wniosek o udzielenie zabezpieczenia przyszłego roszczenia pieniężnego nie mógł zostać uwzględniony, merytorycznej analizie Sąd poddał jedynie drugi ze zgłoszonych przez uprawnionego wniosków.

• Analizę tę Sąd oparł na treści przepisu art. 7301 § l k.p.c., zgodnie z którym udzielenia zabezpieczenia może żądać każdakażda stronastrona lub uczestnikuczestnik postępowania, udzielenia zabezpieczenia może żądać każdakażda stronastrona lub uczestnikuczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobniuprawdopodobni roszczenieroszczenie oraz interesinteres prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Warunkiem udzielenia zabezpieczenia jest, w świetle powyższego, kumulatywne

kumulatywne zaistnieniezaistnienie wskazanych przesłanek, tj. uprawdopodobnienie roszczenia i interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

(44)

• Przesłanka uprawdopodobnienia roszczenia ma swoje źródło w przekonaniuprzekonaniu, że jest ono prawdopodobneprawdopodobne, jeżeli istnieje znacznaznaczna szansaszansa na jego istnienie (vide postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 07.08.1997 r., I A Cz 735/97). Istotą postępowania zabezpieczającego jest to, że sąd dokonuje zasadniczo pobieżnejpobieżnej analizyanalizy dostarczonego przez wnioskodawcę materiału dowodowego, gdyż na etapie rozpoznawania wniosku o zabezpieczenie Sąd nie rozstrzyga sprawy merytoryczniemerytorycznie, a jedynie dokonuje oceny uprawdopodobnienia rozstrzyga sprawy merytoryczniemerytorycznie, a jedynie dokonuje oceny uprawdopodobnienia istnienia roszczenia w aspekcie okoliczności faktycznych oraz podstawy prawnej roszczenia. W szczególności art. 243 k.p.c. stanowi odstępstwoodstępstwo od reguły dowodzenia

dowodzenia podnoszonych faktów wskazując, że zachowanie szczegółowych przepisów o postępowaniu dowodowym nie jest konieczne, ilekroć ustawa przewiduje uprawdopodobnienie zamiast dowodu.