1
-
S P I S Z A W A R T O Ś C I c , - Q - - T
T E C Z K I £ M ...
^ r A ę . H j A . ę M . ^ p jy y ...
. . . .Q .Q . &
I ./l. R elacja fc„ ,X 0 /i i ty
I./2. D okum enty ( sensu stricto) dotyczące relatora ^ ^ 4 £■*
"I./3. Inne m ateriały d ok um entacyjne dotyczące relato ra ^ q / i w -D
"II. M ateriały uzupełniające relację &✓. / M ć>t / ^ ' ■ I I I ./ l . M ateriały doty czące rod zin y relato ra ^ J j <? 3 J - A 4
III./2. M ateriały doty czące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —
1II./3. M ateriały doty czące ogólnie ok resu okupacji ( 1939-1945) •— - III./4. M ateriały d o ty czące ogólnie ok resu po 1945 —
III./5. Inne ...~—
IV. K orespondencja ; A j h j ^ Ó , A ^ 2 >
A). d w k ' . ? $ u / Q . Ł v i . . 5 . S , ... A ...3
3 ) . $ & . < £ $ . ...f c i. ! i . ..
S i . - . . . . i ks .L *
V. N azw isk ow e karty in form acyjne Jo. 6
V i F otografie S j I A j o J j ‘iJ f Ą Ą
2
3
4
5
6
7
L i s t J a w ig i Ś w i ę c i c k i e j zd. Radomyska
zam. Oś. P i o t r a W ysockiego 4 a 12 05 660 Warka t e l . 048 66 738 24
Szanowna P a n i
A dres d o s t a ł a m od P a n i B i e r n a c k i e j . J e s t e m b y ł ą ż o n ą
p o r 2 P u łk u Ułanów S t a n i s ł a w a Ś w i ę c i c k i e g o • O k u p a c ję s p ę d z i ł a m a można o k r e ś l i ć p r z e ż y ł a m w o k o l i c a c h W łocławka t e r e n W a r t e g a u . S t a n i s ł a w a Ś w i ę c i c k i e g o p o ś l u b i ł a m na p o c z ą t k u l a t 4 3 . S t a s z e k b y ł z n a n ą p o s t a c i ą zw iązan y z d z i a ł a l n o ś c i ą AK na t e r e n i e pow W ło c ła w e k .
Były tam n i e s ł y c h a n i e o g r a n i c z o n e m o ż l i w o ś c i , z / z r e s z t ą P a n i w ie n a j l e p i e j w r o k u 1944 w m arcu g ru p a w ło c ła w s k a r o z p r o s z o n a w sw ej d z i a ł a l n o ś c i z o s t a ł a wydana p r z e z szew ca k o m u n i s t ę z
m i a s t e c z k a k o w a l, w r ę c e g e s t a p o . Od t e j c h w i l i z o s t a w i a j ą c moje m a le ń k ie d z i e c k o w k ro c z y ła m do a k c j i n i e b y ł o m i e j s c a
gdziebym n i e p o d ą ż a ł a w ś l a d zol S tach em i in n y m i .
Opiekowałam s i ę d o s t a j ą c p r z e p u s t k i p o d ró ż y za w i e l k i e ła p ó w k i grupę" w ię ź n ió w na S z t e r l i n g a w Ł o d z i p o tem na R a d o g o s z c z y .
R a d o g o s z c z s p a l o n o p r z e z t r z y d n i s z u k a ła m w ś ró d tr u p ó w mego S ta c h a . J e s t e m żywą k r o n i k ą . W s z e lk ie p ró b y u z y s k a n i a j a k i e J ś ó r e n c i n y d l a sy n a z a ł a t w i o n o odmownie b y ł synem z a p l u t e g o k a r ł a r e a k c j i . N ie p o t r a f i ę o d c i n a ć kuponów za ż y c i e oddane o j c z y ź n i e , n i e p o t r a f i ę w k rę c a ć s i ę i awansować do r a n g i b o h a t e r a z r a c j i t e j że schow ałam / s i ę / za w ęgłem i g w iz d a ła m gdy z b l i ż a ł s i ę ż a n d a rm .
T a k ic h t e r a z nam nożonych s ą t y s i ą c e a l e p r a g n ę S t a c h a wydobyć z morza z a p o m n ie n ia i o d z y s k a ć d l a s T.na K rzy ż A K po o j c u .
Ufam P a n i i b a r d z o c h c i a ł a b y m n a w ią z a ć k o n t a k t mój a d r e s
J e s t e m pod o p i e k ą K oła W eteranów K a w a l e r i i , k o n k r e t n i e 2 p u ł k u Ułanów w W arszaw ie a l e j e s t t o m iły k o n t a k t t o w a r z s k i i św iadom ość że
j e s z c z e j e s t j a k a ś ć n i t k a p r z y j a ź n i . Ł ą c z ę g ł ę b o k i e w yrazy s z a c u n k u i s y m p a t i i i z a u f a n i a
J a d w ig a Ś w i ę c i c k a Radomyska
O ś. P i o t r a W ysockiego 4 m 12 0 3 - 6 6 0 W arka, t e l e f o n 048 6 6 - 7 3 8 2 4 .
Ja d w ig a Ś w i ę c ic k a •
/
8
9
10
11
StanisławŚwięcicki herbuJastrzębiec urodzony30.4.1910r.w Osięcinachsyn Tadeuszaadministratorafundacjiskarbków dóbr Osięciny. Matka JadwigaGockowskaherbuPrawdzie. Maturę uzyskał 1929/30w gimnazjum im Długoszawe Wocławku. PodchorążówkęKawalerii e Grudziądzuukończył promowanynaoficera zawodowegoXIIpromocjąoficerską15.10.1935r. Od 1935rokuoficer zawodowy2 pułkuułanówgrochowskichw Suwałkach. Wrzesień1939roku2 pułkułanówzostał skierowanybezpośrednionad Narew. Por Stanisław Święcicki dowodził1 plutonem. 10września1939rokuw trakcie ciężkichwalk w rejonie Rutekz dywizjąpancernągen. Guderianazostał ciężkoranny. Dzięki bohaterstwui poświęceniuswychułanówbezpiecznieukrytywe wsi Drągi,dzięki opiece odważnego lekarza z Łapdr. Majewskiego- przeżył.Jegowierni ułani pochodzącyz tychstronw listopadzie1939rokuprzewożągoprzezgranicę nad BugiemdorodzinydoWarszawy. Z Warszawydociera dorodziny w mająteczkuZawada. Obiecywał swymułanom, żewróci zakładaćpartyzantkę- nie wrócił. Zawada byłajuż naterenieWartegaugdzie panował terror i straszny dla PolakówreżymGreisera. Por. Święcicki jakooficer zawodowydostał rozkazi odrazunawiązał kontakt z A.K. z G.G. (GeneralnaGubernia) i rozpocządziałalność konspiracyjną. W roku1942potajemniewziął ślubkościelnya oficjalnieurzędowyz Jadwigą Sarreurodzoną7.1.1920. W roku1943urodziłim się syn Bogdan. PorucznikStanisław Święcicki działał bardzoaktywniejakokomendant A.Knaterenie pow. Włocławskiego. Była to działalnośćwybitniewywiadowczanatak zwanej„ścieżcekurierów” poprzedzająca przewidywanewyzwolenie. W pierwszychdniachmarca 1944rokuaresztowanypoogromnej wsypienaskutekwydaniaprzezagentagestapo(szewcz miasteczkaKowal polakkomunista) działczy A.K. Osadzonyw więzieniugestapowe Włocławku- torturowany- milczy. PrzewiezionynastępniedoLodzi dowięzieniaśledczegonaSterlinga(odpowiednik Pawiaka) pookropnychbadaniachgestapoponowniew lipcutegoż rokuprzewiezionydo Włocławka. Z WłocławkaponowniedoŁodzi osadzonynaRadogoszczyw tzw. obozie przejściowym. Na Radogoszczypozostał dostycznia1945roku, kiedyto nakilkanaście godzinprzedwyzwoleniemzostał wraz z ogromnągrupą więźniówokrutniezamordowany. Piszęto jegożona, żona bohatera, którapoprzezcałyczascały1944rok dokonująccudów podążałazanim, jegośladem(„gdzie ty KajnusietamjaKaja”) próbującgoratowaći ulżyć mu w cierpieniu. Czasami więcej serca i zrozumieniaokazywalimi Niemcyniż Polacypo 1945roku. Dlanichpor. Święcicki bytylkozeplutymkarłemreakcjia jażoną - przestępcy.
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
Warszawa 26-03-1976
Zaświadczenie
Jako były d-ca siatki informacyjnej z terenów okupowanych przez Niemców zaświadczam że osobiscie znany mi Ob. Tadeusz Kujawa ur. an. 18-1-I9l9"r w Brzeźnie s. Wacława , który służył wraz ze mnę. w 2 Pułku Ulanów w Suwałkach. W.okresie okupacji od an 1-10-19^2 r do dn $ 0 - 0 8 - 1 f _ należa^ do organizacji Armi Krajowej ( ps Grześ ) , jako łącznik w rejon Włocławka , przekazywał mi wiadomości wojskowe, dotyczące ruchów i
dyslokacji wojsk niemieckich.
W/w przez cały ten okres kontaktował się ze mna przez porucznika
f t
2 Pułku Ułanów S t anisława Święcickiego ( ps Baabasz ) który kierował meldunki do mnie t.j rtm Romułalda R a d z i w i ł o w i c z (ps Grabina ), które wykorzystywałem i kierowałem do moich władz przełożonych przez mjr. Zagonczyka .
Porucznik Stanisław Święcicki został aresztowany przez Niemców i stracony w Radogoszczy pod łodzif. . .
52
F U N D A C J A
-iTchiwron Pomorskie Armii Krajowej ul. W. GfcfDWY 2, tal. 271-8S
8 7 - 1 0 0 T O R U Ń
Z A Ś W I A D C Z E N I E n r
F u n d a c j a " A r c h i w u m P o m o r s k i e A r m i i K r a j o w e j " w T o r u n i u n i n i e j s z y m z a ś w i a d c z a , że w z a s o b i e n a s z e g o A r c h i w u m z n a j d u j e sie t e c z k a o s o b o w a S t a n i s ł a w a Ś w i ę c i c k i e g o {nr inw, M - 9 0 4 / i 606), Z d o k u m e n t ó w w niej zebranych, w y n i k a , że S, Ś w i ę c i c k i p o d c z a s n i e m i e c k i e j o k u p a c j i był o f i c e r e m AK, k o m e n d a n t e m j e d n e g o z r e j o n ó w w O b w o d z i e A K W ł o c ł a w e k . A r e s z t o w a n y n a p o c z ą t k u 1944 r, p o d c z a s fali a r e s z t o w a ń p r z e p r o w a d z o n e j p r z e z g e s t a p o n a t e r e n i e
I n s p e k t o r a t u A K W ł o c ł a w e k w g r u d n i u 1943 - s t y c z n i u 1944 r-,, p r z e s ł u c h i w a n y był, t o r t u r o w a n y i w i e z i o n y p o c z ą t k o w o we W ł o c ł a w k u n a s t ę p n i e w Lodzi, Z a m o r d o w a n y z ostał (spalony) w
s t y c z n i u i 9 45 r . w E a d o g o s z c z u ,
P o t w i e r d z e n i e p o w y ż s z y c h d a n y c h w y s t ę p u j e w niżej w y m i e n i o n y c h r e l a c j a c h w z a s o b i e A r c h i w u m F u n d a c j i ;
1/ r e l a c j a G u s t a w a O l s z e w s k i e g o ps, " G r a c j a n " ," W i 11 i " ( t e c z k a n r inw. M - 4 ) , o r g a n i z a t o r a O b w o d u Z W Z L i p n o i R y p i n ( j e d n o c z e ś n i e b ę d ą c e g o s z e f e m ł ą c z n o ś c i Insp. W ł o c ł a w e k ) , n a s t ę p n i e od s t y c z n i a 1 9 4 1 r . s z e f a ł ą c z n o ś c i K o m e n d y O k r ę g u A K P o m o r z e do c h wili a r e s z t o w a n i a J e g o d n i a £ £ . 0 1 . 1 9 4 4 r. ( w i e z i o n y i p r z e s ł u c h i w a n y we W ł o c ł a w k u i w Lodzi). O l s z e w s k i st w i e r d z a :
" F o d p o r u c z n i k Ś w i ę c i c k i , p s e u d o n i m u nie p a m i ę t a m , był k m d t e m j e d n e g o z r e j o n ó w pow, W ł o c ł a w e k - w s t y c z n i u 19 45 r. s p a l o n y w
53
g r u p i e p r z e s z ł o 400 w i ę ź n i ó w n a R a d o g o s z c z u w L odzi". A n a s t ę p n i e : " K o n f r o n t a c j e m i a ł e m z ppor, Ś w i ę c i c k i m (w w i e z i e n i u we W ł o c ł a w k u - u w a g a F u n d a c j i ) , Był k m d t e m r e j o n u A K w pow, W ł o c ł a w e k , P r z y j e ż d ż a ł o n c z a s e m n a p u n k t do K o w a l a (pow, W ł o c ł a w e k ) do pp. P o l s k i c h , g d z i e sie z n i m s p o t y k a ł e m " ,
£/ r e l a c j a I r e n y S p r y s z y ń s k i e j zam, P r z e d l a c k i e j p s . "Wa n d a " (nr i n w , K - i 3 5 ) , ż o ł n i e r z a 2 W 2 - A K Insp, W ł o c ł a w e k , ł a c z n i c z k i - k u r i e r k i s z e f a ł ą c z n o ś c i K O A K Pom, G u s t a w a O l s z e w s k i e g o n a t r a s i e W ł o c ł a w e k - T o r u ń - I n o w r o c ł a w ( a r e s z t o w a n a w p o ł o w i e g r u d n i a 1943 r,, p r z e s ł u c h i w a n a i w i e z i o n a we W ł o c ł a w k u , Inowrocł awiti, L o d z i , o s a d z o n a w R a v e n s b r u c k ) -
3/ r e l a c j a H e l e n y O r s z t zam. B u r d o w e j p s , "Kala" (nr inw, K-145) ż o ł n i e r z a Z W S - A K z W ł o c ł a w k a , ł ą c z n i c z k i - k u r i e r k i G u s t a w a O l s z e w s k i e g o n a t r a s i e W ł o c ł a w e k - W a r s z a w a oraz do k m d t a O k r ę g u A K Pom, p p ł k J a n a P a ł u b i c k i e g o ( a r e s z t o w a n a 1 7 . o i . 1944 r , , w i e z i o n a we W ł o c ł a w k u , Lodzi, o s a d z o n a w R a v e n s b r u c k ) ,
O b i e w / w r e l a t o r k i z e t k n ę ł y sie ze S t a n i s ł a w e m Ś w i ę c i c k i m w w i e z i e n i u we W ł o c ł a w k u , g d z i e n a p o l e c e n i e G u s t a w a O l s z e w s k i e g o p o d r z u c a ł y Ś w i ę c i c k i e m u żywność.
r - \ n r : , . - . — ___________________
s \ fci aiuo r . HT cpa rj BKT eĘo s qu 9 ‘ O S ‘ lbbO ł * T \ 0 5 M T 3 q o s e u 7 s g* ssfMarcjfTel s 11‘ 0 2 ‘ I d d ! Ł ‘ S ^ J^ C S U T JfT (K 8 6 L O K O b T 8 ) i
Yl-ujtt KLSfioM eT t o s u s r y * ®
Ssr?MT9r q c s e u T e m A s^htm touo ust b L o ę p e 3*17 sr^-OMegi . o g M T ^ S W r J S Q } U I 9 L S i
ju u K cp niarfeŁTarjsrep susrl qrsl * c X c p b t4 m s s f s o p r e u 3SSÓą
e 8 . 0 y L C f T TMJTU3 ‘
T / T T O A T T B r "Ł-r — T ____
54
55
Stanisław Św ięcicki (1 9 1 0 -1 9 4 5 ) p o rucznik ,ps "B arab asz”, s z e f w yw iadu P O Z „Z nak” na K ujaw y w schodnie do 1942r. s z e f w yw iadu A K O b w o d u W łocław ek, d o w ó d c a placów ki A K K ow al od 1943r.
U ro dził się 3 0 .0 4 .1910r. w O sięcinach w pow . nieszaw skim (obecnie
radziejow ski). Syn T ad eusza , ad m in istratora Fundacji H r. S k a rb ó w -d ó b r O sięciny i Jadw igi z G ocko w sk ich M a tu rę uzyskał w G im nazjum im ks. J. D łu g o sza w e W łocław ku w 193 Or. W stąpił d o po d ch o rążó w k i K aw alerii Polskiej w G ru dziąd zu w ! 933 r. p ro m ow any na oficera X II p ro m o cją oficersk ą im. K sięcia Jó zefa P o n iato w sk iego w 1935r.Jako oficer zaw o d o w y do 1 w rześnia 1939r. służył w 2 pułku u łanó w G ro ch o w sk ich im. Gen. J.
D w ernickiego w Suw ałkach. W pułku tym służyli rów nież dwaj je g o starsi bracia -m ajor C zesław Św ięcicki i p o ru cznik - Stefan Św ięcicki.
W raz z pułkiem brał udział w kam panii w rześniow ej ja k o d o w ó d c a I plutonu w IV szw adronie .10 IX w czasie w alk o m iejscow ość R utki z p a n c ern ą k o lu m n ą G uderiana zo staje ciężko ranny. Z a m ęstw o i o d w ag ę w y k azan ą w bitw ie był o dzn aczo n y K rzyżem W alecznych. P o w ycofaniu się je d n o ste k polskich zo stał u k ry ty w zaścianku D rągi w dom u Jana D rągow skiego. Po pobycie w szpitalu w B iałym stoku za g ro ż o n y aresztow aniem zo staje na p o c z ątk u X I 1939 r.przeniesiony do W arszaw y gdzie miał ro d zin ę.(Z a p o m o c S.
Św ieckiem u J. D rągow ski zo stał w 1940r. areszto w an y przez NKWłD i skazany na 51at łagru w W o rk ucie . Później żołnierz® armii A nd ersa i służby naziem nej w lotnictw ie w Szkocji, do kraju p ow ró cił w 1947). Jeszcze w 1939r. p o ru cznik Św iecki zam ieszkał u sw ego b rata H en ryk a w m ajątku Z aw ady gm. B aru ch o w o na K ujaw ach. W 1 9 4 lr. został
księgow ym w m ajątku G ro d n o hrabiego v o n B re d o w (w cześniej należał do K retkow skich), odległym o k ilom etr o d Szew y- m iejsca zam ieszkania ro d zic ó w żony Jadw igi z dom u S arre', k tó rą poznał pod koniec 1941 r. . W 1942 r. zaw arł z nią p otajem nie ślub kościelny , a 22 X teg o ro ku - urzędow y. W ro k u następnym 19. 07. u ro d ził się ich syn B ogdan.
Stanisław Św ięcicki do konspiracji w szedł ju ż w 1939r. W czasie k ró tk ie g o pobytu w W arszaw ie zo staje zaprzysiężony ja k o żołnierz późniejszej PO Z „Z nak” p rze z ro tm istrza R om ualda R adziw iłłow icza , ps. „G rab ina”i „Z arem b a” . Z ram ienia tej organizacji był od 1940r. o rg anizatorem siatki inform acyjno - w yw iadow czej w pow . w łocław skim ,
rejestrującej m.in. ruchy w ojsk niem ieckich i ich rozm ieszczenie . M eldunki przy g o to w y w an e p rzez Św ięcickiego trafiały p o p rze z rtm. R. R adziw iłłow icza do m ajora Stanisław a
S teczk o w sk ieg o , ps. „Z ag o ńczy k” d o w ó d c y o b w o d u PO Z „Z nak” , a następnie IV Rejonu O bw odu I W arszaw a - Śródm ieście AK.
W 1942r. je st Św ięcicki ju ż ja k o żołnierz AK członkiem sztabu O b w o d u W ło cław ek i blisko w spółpracuje z W acław em G u z o w s k im , ps. „S m uga” o raz G u staw em O lszew skim , ps.
„G racjan” i „W illi” , k tó re g o z o sta ł z a stę p c ą na stano w isk u szefa łączności In sp e k to ra tu W łocław ek. N ato m iast brak je s t inform acji o je g o k o n tak ta ch z H enrykiem G ru etzm ach erem ps. „M ichał” i „M arta” w latach 1940-1941 szefem łączności In sp ek to ratu
W łocław ek. W ydaje się to je d n a k rz e c z ą oczyw istą. 1943r. po ucieczce por. R eszelskiego Św ięcicki zo stał d o w ó d c ą placów ki K ow al O bw odu W łocław ek AK. N a tym stanow isku znacznie ro zb u d o w ał stru k tu ry placó w k i w p ro w ad zając do AK m ieszkańców okolicznych wsi.
W działalności na terenie K u jaw w schodnich por. S. Św ięcicki w y k orzystał nie tylko w łasne , daw ne znajom ości z o k resu nauki w e W łocław ku , ale przed e w szystkim
w cześniejsze k o n tak ty b rata C z e s ła w a , k tó ry w 1937r. zo stał przeniesiony do 8 pułku kaw alerii w Chełm nie i służył do 1939r. w szw adron ie zapasow ym w e W łocław ku ( w oparciu ,o k tóry pow stały w łocław skie stru k tu ry dyw ersji po zafro n to w ej „G ru nw ald”)
Św ięcicki cały czas p o zo staw ał rów nież rezydentem siatki inform acyjno - w yw iadow czej znacznie ro zb u d o w u jąc o b szar jej działania. Z te g o tytułu blisko
w spó łp raco w ał z d o w ó d c ą B ojow ej O rganizacji L udow ej m jr F lorianem S o kołow skim ps.
56
„W andalin”, od V III 1943r. dom niem anym d o w ó d c ą P o d o k rę g u P ołu d n io w o - W schodniego O k ręg u P o m o rze AK. S iatka Sw ięcickigo obejm ow ała kilkadziesiąt o só b z W łocław ka, Lubienia, K ow ala, C hod cza, W agańca, K u tn a i B yd go szczy (tu służyli p rze d w o jn ą zaró w n o R. R adziw iłłow icz ja k i F. S okołow ski). M eldunki do W arszaw y były przek azyw an e trasam i kurierskim i przez Żychlin i K utno.
W tym okresie( 1943-1944) zn acznie ro zb u d o w a n o form y jej działalności. Z bierano inform acje o ilościach p rzejeżdżających p o ciąg ó w w ojsk o w y ch (w ag o n ach , żołnierzach, rodzajach broni i w yposażeniach), rozm ieszczeniu niem ieckich jed n o ste k na K ujaw ach, ilości szpitali w ojskow ych, o placó w k ach g e sta p o i innych u rzęd ach niem ieckich, o o b ozach i więzieniach. W reszcie m eldunki zaw ierały tak że inform acje o n astrojach w śró d ludności polskiej i niemieckiej.
P unk tem k o n tak to w y m dla Św ięcickiego do X I 1942r. była b aza G uzow skich w e W łocław ku przy ul. Starodębskiej 28 o ra z do 1944r. m ieszkanie Jó zefa i Eugenii P olskich w K ow alu, stano w iące skrzynkę k o n ta k to w ą dla o ficeró w sztabu p o d o k ręg u i o k ręg u, z której korzystali zaró w n o G. O lszew ski ja k i d o w ó d c a o k ręg u ppłk . Jan P a łu b ic k i, ps. „Janusz” i
„Piorun” .
W e W łocław ku S. Św ięcicki k o n tak to w a ł się rów nież z por. B ronisław em Z aw ickim , Józefem Szczęsnym i T ad euszem K u jaw om ps. „G rześ”(pełnił funkcje łącznik a i kuriera), w Lubieniu z K ubczakiem (p o areszto w an iu Św ięcickiego uciekł d o Ł o d zi), w W ag ańcu z Bacciarelim i O głodziskim z K ow ala. P o c z tę k u riersk ą przenosiła ró w nież je g o żo n a Jadw iga i teść- inżynier Jan Sarre'.
W p o czątk ach m arca 1944r. por. Św ięcicki zo stał areszto w an y w fali aresztow ań , k tó ra nastąpiła po zatrzym aniu 211 1944r. w K o w alu u P olskich G u sta w a O lszew skiego (tzw . spraw a W illego). Kilka dni przed nim pod koniec luteg o areszto w an y z o sta ł ró w nież m jr . F.
S o k o ło w s k i. S praw a(przyczyny) tych a reszto w ań nie je s t d o k o ń ca w yjaśniona.. W relacjach pojaw ia się często inform acja, że ich sp ra w cą był konfident g e sta p o N N - „szew c -k o m un ista” z K ow ala. W iedząc o w cześniejszych areszto w an iach i g ro żącym mu
niebezpieczeństw ie S. Św ięcicki w obaw ie o los żony i syna, m ając takie m ożliw ości nie ukrył się. O sad zo ny z o sta ł w w ięzieniu w łocław skim , gd zie p o d o b n ie ja k F. S okołow ski przeszedł b rutalne śledztw o. K o n fro n to w an y był m in. z G. O lszew skim i E. P o ls k ą , k tó rzy potw ierdzili je g o przynależność d o AK. Sam Św ięcicki w b rew radom S o k o ło w skiego przyznał się do przynależności do AK, ale n ik o g o nie w ydał i odm ów ił dalszych zeznań W kw ietniu 1944r. przew ieziony zo stał z w ło cław sk ieg o w ięzienia do Ł o d zi- do więzienia na Sterlinga a następnie d o R ad o g o szczy . Ż o n a Jadw iga, k tó ra po areszto w an iu m ęża zao p iek o w ała się 4 -letn ią c ó rk ą P olskich B a s ią p o k o n u jąc w szelkie trudn o ści uzyskała zg o d ę na w yjazdy do Ł odzi. D o starczała paczki ró w nież do F. S o k o ło w sk ieg o i J.
Szczęsnego.
Przyjm uje się, że por. Stanisław Św ięcicki zo stał p raw d o p o d o b n ie spalony w nocy z 17 na 18 stycznia 1945r. w czasie ew akuacji o b o zu w R ad o g o sz c zy .
57
Relacje
A PA K K a rto te k a K om endy Okr. T O lszew ski G
K arto tek a In sp ek to ratu W łocław ek T. Spry.czyńska - P rzed lack a M O rszt H. , Św ięcicki S t . , S okołow ski F., K ujaw a T.
Zbiory wł. A u to ra relacje J.Św ięcickiej - R ad o m s k ie j, J. S z częśn eg o , W.__________
S uch o d o lsk ieg o ^ m ateriały rodziny S. Św ięcickiego fR ^ R a d z iw iło w ic z a , S. S teczkow skiego?) A rchiw um ^S ądllP o w iafS w ego w e W f ó d a w k ii^ S ą d T o w ia to w y s y g n N S 9 6 6 /6 2 Z B O W iD - o k ręg W łocław ek, T;T. K ujaw a nr ew. 4378
B. Z iółkow ski: Stan i p o trzeb y badań nad dziejam i konspiracji na teren ie W łocław ka i K ujaw w sch odnich , V ladislavia , 20 0 2 , N r 13 , s 15-16.
A. D o b ro ń s k i, Ułani G ro ch o w scy , W arszaw a B iałystok 1992
Z arys historii Szkoły P o d cho rążych K aw alerii w G ru dziąd zu 1932-1939 , W arszaw a 1989 r. (zebrał i o p raco w ał St. Radorrłski)
K aw aleria P olsk a i B ronie T o w arzy szące w kam panii w rześniow ej 1939 r. , Londyn 1979 zebrał i zestaw ił (J. W ielhorski przy w sp ółp racy R. D ębińskiego )
Źródła:
58
(b ‘ - o ?■***■>'**-) Ź O O ^ 0*1 X t
S tanisław Ś w ięcicki hr. Jastrzęb iec (1910 -1 94 5) p o ru czn ik ,ps " B a ra b a sz ” , s z e f w yw iadu K G PO Z „Z nak” n a K u ja w y w sch o d n ie do 1942 r., następ n ie ek stery torialnej siatki w yw iadu K G A K , s z e f w y w iad u A K O b w o d u W łocław ek, d o w ó d ca re jo n u A K K o w al od 1943r.
U ro dził się 30.04.191 Or. w O sięcin ach w pow . n iesz a w sk im (o b ecn ie radziejow ski).
Syn T ad eusza , ad m inistrato ra F u nd acji K aro lin y i F ry d ery k a S k a rb k ó w - dób r O sięciny i Jadw igi F ranciszki z G o ck ow skich hr. Praw dzie. M atu rę u z y sk ał w G im nazju m im ks. J.
D ługosza w e W ło cław k u w 1930 r.W stąp ił do S zko ły P o d c h o rąż y c h K aw alerii w G rudziądzu w 1933r., a p ro m o w an y zo stał n a p o d p o ru cz n ik a X II p ro m o c ją o ficersk ą im.
K sięcia Jó zefa P oniatow skieg o w 1935 r.Jako o ficer słu żb y stałej słu ży ł w 2 pułku ułanów G rochow skich im. G en. J. D w ern ick iego w S uw ałkach. A w a n so w a n y n a po ru czn ik a w r.
1939. W pułku tym służyli ró w n ież dw aj je g o starsi b rac ia-m ajo r C zesław Św ięcicki i porucznik - S tefan Ś w ięcicki. W raz z pułkiem brał u d ział w k am p an ii w rześniow ej ja k o d ow ódca I p lu tonu w 4 szw ad ro nie 10 IX w czasie w alk o m ie jsc o w o ść R utki z pan cern ą k o lu m n ą G uderiana zo staje ciężko ranny. Z a m ęstw o i o d w a g ę w y k a z a n ą w bitw ie był o dzn aczony K rzyżem W aleczn y ch. Po w y co fan iu się je d n o s te k p o lsk ic h został uk ryty w zaścian ku D rągi w d o m u Ja n a D rągo w skiego. Po p o b y c ie w szp italu w B iałym stoku zagro żo ny aresztow an iem zo staje n a p o czątk u X I 1939 r. p rz e n ie sio n y do W arszaw y gdzie m iał ro d zin ę.(Z a p o m o c S. Ś w ieck iem u J. D rągow ski zo stał w 1940 r. aresztow any p rzez N K W D i skazany n a 51at łagru w W orkucie . P óźniej ż o łn ie rz arm ii A n dersa i służby naziem nej w lotnictw ie w Szkocji, do kraju po w ró cił w 1947). Je sz c z e w 1939r.porucznik Św iecki zam ieszk ał u sw ego b rata H enry ka w m ajątk u Z a w a d y gm . B aruchow o na K ujaw ach. W 1940 r został księg o w ym w m ajątku G rodno h rab ieg o von B redo w (w cześniej należał do K retk ow sk ich ), o dleg ły m o k ilo m etr o d S zew a - m ie jsc a za m iesz k a n ia rodziców żony Jadw igi z d o m u S arre', k tó rą po zn ał p od ko n iec 1941 r. . W 1942 r. zaw arł z n ią potajem nie ślub k o ścieln y , a 22 X tego roku- urzędow y. W ro k u n astęp n y m 19. 07. urodził się ich syn B ogdan.
S tanisław Ś w ięcicki do konspiracji w szedł ju ż w 1939r. W czasie krótk iego pobytu w W arszaw ie zo staje zap rzy siężo n y ja k o żołnierz późniejszej P O Z „ Z n a k ” przez rotm istrza R o m ualda R ad ziw iłło w icza , ps. „G rabina” i „ Z arem b a” . Z ra m ie n ia tej organizacji był od 1940r. organ izatorem siatki info rm acyjn o - w yw iad ow czej w pow . w ło cław skim , rejestrującej m .in. ruchy w o jsk niem ieckich i ich ro zm ieszczen ie . M eld u n k i przyg o to w yw an e przez Św ięcickiego trafiały p o p rzez rtm . R. R a d z iw iłło w icz a do m ajora S tanisław a Steczkow skiego , ps. „ Z ag o ń czy k ” d o w ód cy obw o d u PO Z „ Z n a k ” , a następ n ie IV R ejonu -O b w o d u 1 W arszaw a - Ś ród m ieście A K . ---
59
W 1942r. je s t Ś w ięcicki ju ż ja k o żo łn ierz A K c zło n k iem sztabu O b w o d u W łocław ek i blisko w spółpracuje z W acław em G uzow skim , ps. „S m u g a” o raz G u staw em O lszew skim , ps. „G racjan ” i „ W illi” , którego został z a stę p c ą n a stan o w isk u szefa łączn o ści Inspektoratu W łocław ek. N ato m iast b rak je s t inform acji o je g o k o n tak ta ch z H e n ry k iem G ruetzm acherem ps. „M ichał” i „M arta” w latach 1940-1941 szefem łączn o ści In sp ek to ratu W łocław ek.
W ydaje się to je d n a k rz e c z ą o czyw istą. W 1943r. po u cieczce por. R eszelsk ieg o Św ięcicki został d o w ó d c ą rejo nu K o w al O bw odu W ło cław ek A K . N a ty m stan o w isk u znacznie rozbudow ał struktury placó w k i w p ro w ad zając do A K m ieszk ań có w o ko liczn y ch w si (m .in.
O sm ałka i K azim ierza P asiń sk ieg o z K urow a). D o je g o z a słu g n a le ż a ła o rg an izacja tras przerzu tu osób zag rożo n y ch do G eneralnego G u b ern ato rstw a (w tym p rze z z ie lo n ą granicę), której kw atery p rzerzu to w e zn a jd o w ały się m .in. w d o m u H e n ry k a Ś w ięcickiego w R utkow icach, k tó ry po w y sied len iu z Z aw ad y b y ł tam ad m in istrato rem m ajątk u barona K niidenera, w K urow ie (dwaj m ężczyźni N N ) oraz w L u b ie n iu K u jaw sk im , u adm inistrato ra m ajątk u L ubień, n ależącego ró w nież do b a ro n a K niidenera, Ja n a A d am czy k a, z którym w spółpracow ali: S tanisław i B ro n isław a Jęd rz e je w sc y o raz T ad eu sz K ubiak.
W działalności n a teren ie K u jaw w sc h o d n ich por. S. Ś w ięcicki w yk o rzy stał nie tylko w łasne , daw ne zn ajo m o ści z ok resu nauki w e W łocław ku , ale p rzed e w szy stk im z byłym i żołnierzam i 2 pu łk u u łan ó w m .in. w ach m istrzem Ju lian em G u zo w sk im i kapralem T adeuszem K u jaw ą ps. „ G rz e ś” o raz w cześn iejsze ko n tak ty b ra ta C zesław a , który w 1937r.
został p rzeniesio n y do 8 p u łk u k aw alerii w C h ełm nie i służył do p o c z ątk u 1939r. w szw adronie zap asow y m w e W ło cław ku ( w o p arciu ,o k tó ry p o w sta ły w ło cław sk ie struktury dyw ersji p ozafrontow ej „ G ru n w ald ”)
Św ięcicki cały czas p o zo staw ał ró w n ież rezy d en tem siatki inform acyjno - w yw iadow czej znacznie ro zb u do w u jąc o b szar jej działania. Z teg o tytu łu blisko w sp ółpracow ał z d o w ó d c ą B ojow ej O rganizacji Ludow ej m jr F lo rian em S okołow skim ps.
„W an dalin ” , od V III 1943r. d o m niem anym d o w ó d c ą P o d o k ręg u P o łu d n io w o - W schodniego O kręgu P om orze A K . S iatka Ś w ięcickigo o b ejm o w ała k ilk a d z ie sią t o sób z W łocław ka, L ubienia, K ow ala, C hodcza, W agańca, K u tn a i B y d g o szczy (tu służyli p rze d w o jn ą zarów no R. R adziw iłłow icz ja k i F. S okołow ski). M eld un ki do W a rsz a w y b y ły p rze k a z y w a n e trasam i kurierskim i przez Ż y ch lin i K utno.
W tym o k resie( 1943-1944) znaczn ie ro zbudow ano fo rm y jej d ziałaln ości. Z bierano inform acje o ilościach p rzejeżd żający ch p o c ią g ó w w o jsk o w y ch (w ag o n ach , żołnierzach, rodzajach broni i w y p o sażen iach), ro zm iesz c ze n iu n iem ie c k ich je d n o s te k na K ujaw ach, ilości szpitali w ojskow ych, o p lacó w k ach g e sta p o _ i-in n y ch u rzęd ach n iem ieck ich , o o b o zach i
60
